Cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của các hợp tác xã trong chương trı̀nh mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới
Cơ sở lý luận về sự tham gia của các hợp tác xã trong chương trı̀nh mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới
2.1.1 Khái niê ̣m sự tham gia của các hợp tác xã trong chương trı̀nh mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới i) Khái niệm hợp tác xã nông nghiệp
HTX là phương thức không thể thiếu trong lao động sản xuất và các hoạt động kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế Nó gắn liền với sự tiến bộ trong quá trình xã hội hóa hoạt động kinh tế của con người và cần phải thích ứng với sự phát triển kinh tế Để đạt được hiệu quả cao, HTX cần tạo ra động lực tăng năng suất lao động và nâng cao hiệu quả kinh tế.
Kinh tế hợp tác xã (HTX) ở Việt Nam phát triển đa dạng với nhiều hình thức khác nhau, từ việc trở thành lĩnh vực hoạt động chính của các thành viên đến việc chỉ đáp ứng nhu cầu chung về dịch vụ trong sản xuất Các thành viên tham gia có thể đóng góp vốn và lao động, trong khi hộ gia đình vẫn giữ vai trò là đơn vị kinh tế tự chủ HTX là kết quả của sự liên kết theo chiều dọc, ngang hoặc hỗn hợp, không bị giới hạn bởi địa giới hành chính hay lĩnh vực kinh doanh Mỗi cá nhân và hộ gia đình có thể tham gia vào nhiều loại hình kinh tế hợp tác khác nhau Với tư cách pháp nhân, HTX có khả năng huy động vốn và lao động từ bên ngoài để phục vụ cho sản xuất và kinh doanh theo quy định của Luật HTX Việt Nam 2003.
Theo Luật HTX Việt Nam (2003), hợp tác xã (HTX) là tổ chức kinh tế tập thể, được thành lập bởi cá nhân, hộ gia đình, và pháp nhân tự nguyện với mục tiêu lợi ích chung HTX có vai trò quan trọng trong việc phát huy sức mạnh tập thể, giúp các xã viên thực hiện hiệu quả các hoạt động sản xuất, kinh doanh, và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần Qua đó, HTX góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Sự liên kết tự nguyện giữa các chủ thể kinh tế là nền tảng quan trọng để hình thành hợp tác xã (HTX) Liên kết này diễn ra trong tất cả các hoạt động sản xuất và kinh doanh, dẫn đến sự phát triển của HTX ở hầu hết các lĩnh vực trong nền kinh tế quốc dân Đặc biệt, sự liên kết tự nguyện trong lĩnh vực kinh tế nông nghiệp đã góp phần quan trọng vào việc hình thành các HTX nông nghiệp.
Trong nền kinh tế thị trường, sản xuất nông nghiệp trải qua nhiều khâu từ nghiên cứu nhu cầu thị trường đến phân phối sản phẩm để thu lợi nhuận Các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp, với tính tự chủ và độc lập, cần thực hiện đầy đủ các khâu trong quá trình kinh doanh để đạt lợi ích Để nâng cao sức cạnh tranh, HTX phải phát huy thế mạnh từ sự liên kết và hợp tác, dẫn đến việc phân chia các khâu sản xuất để chuyên môn hóa Hệ thống HTX nông nghiệp sẽ bao gồm các HTX thực hiện một hoặc nhiều khâu của quá trình sản xuất lương thực - thực phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường Các HTX có thể tham gia nghiên cứu thị trường, cung cấp yếu tố sản xuất như vốn, máy móc, phân bón, và thực hiện việc bán hàng cũng như phân phối hàng hóa.
Hợp tác xã nông nghiệp là tổ chức kinh tế tự chủ, được thành lập bởi nông dân và những người lao động có lợi ích chung, với mục tiêu phát huy sức mạnh tập thể Các thành viên tự nguyện góp vốn và công sức theo quy định pháp luật để hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động dịch vụ, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế hộ gia đình Mô hình hợp tác xã hiện nay tại Việt Nam tập trung vào sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và phát triển các ngành nghề nông thôn, góp phần phục vụ cho sản xuất nông nghiệp bền vững.
Hợp tác xã kiểu mới là tổ chức kinh tế tập thể, được thành lập theo quy định của Luật hợp tác xã năm 2012, với ít nhất 07 thành viên tự nguyện Hợp tác xã có tư cách pháp nhân, hoạt động dựa trên nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý, nhằm hỗ trợ lẫn nhau trong sản xuất, kinh doanh và tạo việc làm, đáp ứng nhu cầu chung của các thành viên.
Hợp tác xã kiểu mới có một số đặc trưng cơ bản sau:
Thành viên tham gia hợp tác xã (HTX) bao gồm cá nhân, hộ gia đình và pháp nhân, trong đó có người lao động, cán bộ, công chức cùng các hộ sản xuất kinh doanh.
Về quan hệ sở hữu: Sở hữu tập thể và sở hữu cá nhân của các thành viên được phân định rõ ràng
Quản lý trong hợp tác xã (HTX) dựa trên mối quan hệ bình đẳng, tự nguyện và cùng có lợi giữa các thành viên Các thành viên có quyền tham gia quyết định những vấn đề quan trọng như sửa đổi Điều lệ, tổ chức lại HTX, cơ cấu quản lý, phương án sản xuất - kinh doanh và phân phối thu nhập Nguyên tắc bầu cử và biểu quyết được thực hiện công bằng, mỗi thành viên đều có một phiếu bầu, không phân biệt mức vốn góp.
Hình thức phân phối trong quan hệ phân phối được thực hiện dựa trên nguyên tắc công bằng, đảm bảo lợi ích cho tất cả các bên Phân phối này dựa trên yếu tố lao động, vốn góp và mức độ tham gia dịch vụ của từng cá nhân.
Hợp tác xã (HTX) là tổ chức kinh tế độc lập, tự chủ, có tư cách pháp nhân trong cơ chế thị trường, bình đẳng với các doanh nghiệp khác HTX có quyền tự quyết định và chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh, dịch vụ, cũng như liên doanh, liên kết với các tổ chức kinh tế khác Đồng thời, HTX cũng phải phân chia lỗ lãi và hoàn thành nghĩa vụ đối với Nhà nước, cũng như trách nhiệm với các thành viên Nhà nước tôn trọng quyền tự chủ và không can thiệp trực tiếp vào hoạt động của HTX.
Quy mô và phạm vi hoạt động của các hợp tác xã (HTX) trong nông nghiệp hiện nay đã được mở rộng, không còn bị giới hạn như trước Các HTX có thể tham gia vào nhiều lĩnh vực và ngành nghề khác nhau, vượt qua ranh giới địa lý hành chính Hơn nữa, các HTX còn có khả năng liên kết thành liên hiệp HTX, cho phép mỗi thành viên tham gia vào nhiều hoạt động khác nhau.
HTX không cùng ngành nghề có thể hoạt động nếu Điều lệ HTX không đặt ra những hạn chế cụ thể, đồng thời không giới hạn số lượng thành viên tham gia Theo Luật Dương Gia 2015, sự tham gia của các hợp tác xã trong chương trình xây dựng nông thôn mới là rất quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao đời sống người dân.
Chương trình xây dựng nông thôn mới được triển khai tại các khu vực nông thôn, với sự tham gia tích cực của người dân, những người không chỉ tham gia vào quá trình thực hiện mà còn là những người hưởng lợi trực tiếp từ chương trình Mối quan hệ tham gia này bao gồm các bên liên quan chủ yếu trong cộng đồng.
Cơ quan nhà nước: Là bên xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện, là đầu mối tiếp nhận sự tham gia của các bên liên quan