Tính cấp thiết của đề tài
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, việc xây dựng cơ sở hạ tầng là yếu tố then chốt cho sự phát triển của xã hội hiện đại và văn minh Để đạt hiệu quả tối ưu cho các công trình và dự án, việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án trong quá trình đầu tư là rất quan trọng Cải thiện quản lý dự án không chỉ giúp rút ngắn tiến độ thi công mà còn đảm bảo chất lượng công trình và sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, từ đó giảm thiểu thất thoát và tham nhũng trong đầu tư.
Trong những năm gần đây, tỉnh Lào Cai đã chú trọng đầu tư xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn nhà nước và ngoài ngân sách, thành lập các Ban chuyên ngành để tư vấn đầu tư, thiết kế, giám sát và quản lý dự án chuyên nghiệp Quỹ Đầu tư phát triển tỉnh Lào Cai đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy kinh tế địa phương, chủ yếu thông qua cho vay đầu tư và thực hiện các dự án xây dựng cơ bản Đến nay, Quỹ đã đầu tư trực tiếp vào 08 dự án với tổng vốn lên đến 688,9 tỷ đồng, góp phần tạo ra nguồn thu lớn cho ngân sách tỉnh qua các năm.
Tại Quỹ ĐTPT tỉnh Lào Cai, tác giả nhận thấy rằng nhiều dự án đầu tư chưa đạt hiệu quả tối ưu về quản lý, đặc biệt là trong các tiêu chí tiến độ, chất lượng và chi phí Thiếu quy trình cụ thể hóa kế hoạch quản lý dự án, cùng với việc chưa đánh giá được tác động của các yếu tố khách quan, dẫn đến việc đảm bảo an toàn lao động và vệ sinh trong khu vực xây dựng chưa được thực hiện triệt để Đồng thời, tiến độ thực hiện dự án còn chậm và phụ thuộc vào nhiều yếu tố bên ngoài Hiện nay, với 24 khu đô thị và tiểu khu đô thị đang được đầu tư xây dựng với chi phí lên đến hàng nghìn tỷ đồng, chất lượng thi công vẫn chưa đạt yêu cầu do tay nghề lao động không đồng đều và việc sử dụng vật liệu tái chế Các nhà đầu tư cũng chưa đảm bảo năng lực quản lý, cùng với trang thiết bị và cơ sở vật chất còn hạn chế, khiến hiệu quả thực hiện dự án chưa đảm bảo và còn nhiều vướng mắc trong quá trình khai thác sử dụng.
Để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng, cần cải thiện và hệ thống hóa quy trình một cách tối ưu Điều này sẽ giúp khắc phục nhanh chóng những tồn tại trong quá trình đầu tư xây dựng tại đơn vị tác giả đang công tác, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả cho các đơn vị chuyên môn trong lĩnh vực quản lý dự án tại tỉnh Lào.
Đề tài luận văn thạc sĩ của tôi là “Nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ Đầu tư phát triển tỉnh Lào Cai”, xuất phát từ tính cấp thiết của việc cải thiện hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình, đặc biệt là tại đơn vị Quỹ.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát của nghiên cứu là đánh giá hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ Đầu tư phát triển tỉnh Lào Cai, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý cho các dự án trong tương lai.
Quản lý dự án (QLDA) tại Quỹ ĐTPT tỉnh Lào hiện nay có những ưu điểm nổi bật, nhưng cũng gặp phải một số hạn chế Các yếu tố khách quan như môi trường kinh tế và chính sách có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác QLDA Bên cạnh đó, yếu tố chủ quan từ đội ngũ quản lý và quy trình thực hiện cũng góp phần vào những thách thức mà Quỹ đang đối mặt Việc xác định rõ những ưu điểm và hạn chế này là cần thiết để cải thiện quy trình quản lý dự án trong tương lai.
Phân tích hiệu quả công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Quỹ Đầu tư Phát triển tỉnh Lào Cai cho thấy những thách thức và cơ hội trong hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản Việc đánh giá thực trạng hiện tại giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, từ đó đề xuất giải pháp cải thiện quy trình và nâng cao chất lượng dự án Sự minh bạch và trách nhiệm trong quản lý là yếu tố then chốt để tối ưu hóa nguồn lực và đảm bảo tiến độ thực hiện các dự án đầu tư.
Quỹ ĐTPT tỉnh Lào Cai hiện đang gặp phải một số ưu điểm và hạn chế trong công tác quản lý dự án (QLDA) Các ưu điểm bao gồm sự cam kết mạnh mẽ từ đội ngũ nhân viên và khả năng huy động nguồn lực hiệu quả Tuy nhiên, hạn chế cũng tồn tại, như thiếu sót trong việc lập kế hoạch và giám sát tiến độ dự án Nguyên nhân của những vấn đề này chủ yếu đến từ yếu tố khách quan, như sự biến động của thị trường và chính sách, cùng với yếu tố chủ quan, bao gồm năng lực quản lý và phối hợp giữa các bên liên quan.
Để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ Đầu tư phát triển tỉnh Lào Cai, cần đề xuất các phương hướng và giải pháp cụ thể Việc áp dụng các biện pháp quản lý hiện đại, tối ưu hóa quy trình và tăng cường đào tạo nhân lực sẽ góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện các dự án Đồng thời, cần chú trọng vào việc theo dõi, đánh giá định kỳ để đảm bảo các mục tiêu đầu tư được thực hiện một cách hiệu quả nhất.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
Hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản là một khái niệm cần được làm rõ hơn, nhằm đóng góp cho cơ sở lý luận thực tiễn với những nội dung mới mà các nghiên cứu trước đây chưa đề cập đến.
Đánh giá hiệu quả và hạn chế trong quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương hiện nay cần dựa trên các chỉ tiêu cụ thể như tiến độ thực hiện, chất lượng công trình và chi phí đầu tư Việc phân tích những yếu tố này sẽ giúp xác định các vấn đề còn tồn tại và đưa ra giải pháp cải thiện quản lý dự án hiệu quả hơn.
-Dùng số liệu cụ thể và thực tế,khách quan để đánh giá, nghiên cứu.
Để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ Đầu tư phát triển tỉnh Lào Cai, cần đề xuất các giải pháp cụ thể như cải thiện quy trình lập kế hoạch, tăng cường đào tạo cho đội ngũ nhân viên, áp dụng công nghệ thông tin vào quản lý dự án, và thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ Việc này sẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình, từ đó góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Lào Cai.
Quy trình nghiên cứu
Để thực hiện các mục tiêu của luận văn, quá trình nghiên cứu được thực hiện theo các bước sau:
Bước đầu tiên trong quá trình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản của Nhà nước là nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác quản lý dự án Việc áp dụng phương pháp mô hình hóa sẽ giúp xác định khung nghiên cứu phù hợp cho đầu tư xây dựng cơ bản, từ đó đảm bảo tính hiệu quả và bền vững trong các dự án.
Bước 2: Thu thập dữ liệu thứ cấp để phân tích, bao gồm số liệu tổng hợp về các công trình đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ ĐTPT tỉnh Lào Cai trong giai đoạn 2016-2020.
Bước 3 là thu thập số liệu sơ cấp nhằm đánh giá hiệu quả công tác quản lý dự án (QLDA), bao gồm việc phỏng vấn các thành phần liên quan đến quản lý trực tiếp trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) tại Quỹ Đầu tư Phát triển tỉnh Lào Cai.
Bước 4 là phân tích dữ liệu từ bước 2 và bước 3 để đánh giá hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ ĐTPT tỉnh Lào Cai Mục tiêu của bước này là xác định những điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân gây ra các hạn chế trong công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ ĐTPT tỉnh Lào Cai.
Để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ Đầu tư phát triển tỉnh Lào Cai đến năm 2025, cần đề xuất một số giải pháp cụ thể dựa trên phân tích từ bước 4 Những giải pháp này sẽ tập trung vào cải thiện quy trình quản lý, tăng cường đào tạo nhân lực và áp dụng công nghệ thông tin vào quản lý dự án.
Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được trình bày trong 4 chương như sau:
Chương 1 : Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về hiệu quả quản lý dự án đầu tư XDCB
Chương 2 : Phương pháp nghiên cứu
Chương 3 : Thực trạng về hiệu quả quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ ĐTPT tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016-2020
Chương 4 : Một số giải pháp Nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại Quỹ Đầu tư phát triển tỉnh Lào Cai.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN
Tổng quan nghiên cứu có liên quan
Nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng là yếu tố quan trọng để khắc phục những hạn chế trong lĩnh vực này tại Việt Nam và trên thế giới Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra các giải pháp và cách hoàn thiện công tác quản lý dự án, tuy nhiên, do đặc thù của từng địa phương, hiệu quả quản lý dự án cũng khác nhau Tại Lào Cai, chưa có nghiên cứu nào sâu về nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng, điều này cho thấy tính cấp thiết của đề tài Qua quá trình nghiên cứu, tác giả xin giới thiệu một số công trình điển hình liên quan đến quản lý dự án đầu tư xây dựng mà tác giả đã tham khảo.
Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Lý (2018) tập trung vào việc hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư và cải tạo chỉnh trang khu vực dải trung tâm thành phố Nghiên cứu được thực hiện tại Ban Quản lý công trình xây dựng phát triển đô thị, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển đô thị bền vững.
Tác giả đã khái quát các bước quản lý dự án đầu tư qua ba giai đoạn cơ bản: chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và kết thúc đầu tư Bên cạnh đó, bài viết cũng nêu rõ các tiêu chí để đánh giá chất lượng công trình.
+ Trình độ khoa học công nghệ ứng dụng
+ Năng lực, trình độ quản lý của cán bộ
+ Chi phí chênh lệch giữa dự toán và quyết toán
+ Số lượng các công trình phải sửa chữa
Khối lượng và tiến độ thực hiện công trình cần tuân thủ kế hoạch đề tài nghiên cứu trong dự án hạ tầng kỹ thuật Do đó, nội dung chủ yếu tập trung vào việc hoàn thiện công tác quản lý dự án, điều này dẫn đến việc chưa thể đánh giá hiệu quả quản lý dự án trong nghiên cứu hiện tại.
Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Trí Hữu (2018) nghiên cứu về việc hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại trung tâm phát triển Quỹ đất tỉnh Quảng Trị Tác giả đã phân tích thực trạng quản lý dự án và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác này tại trung tâm, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải tiến quy trình quản lý để đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển.
+ Đẩy mạnh chất lượng công tác lập dự án, lập Báo cáo nghiên cứu, giải pháp quy hoạch và thiết kế của dự án
+ Chú trọng công tác áp dụng công nghệ, tiêu chuẩn, quy chuẩn và đinh mức kinh tế - kỹ thuật
+ Đẩy mạnh các công tác lựa chọn nhà thầu, bố trí và quản lý vốn đầu tư, thanh kiểm toán và quyết toán vốn đầu tư
+ Thực hiện cơ chế giám sát minh bạch trong đầu tư
+ Hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế QLDA, thu hút nguồn vốn đầu tư.
Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Vũ Hòa (2018) nghiên cứu về nâng cao chất lượng quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban quản lý công trình xây dựng phát triển đô thị Hải Phòng Tác giả trình bày chi tiết các bước trong giai đoạn chuẩn bị dự án, từ quy trình đầu tư, các cấp phê duyệt, đến vai trò và hạn chế của các chủ thể tham gia Mặc dù đưa ra giải pháp thúc đẩy hiệu quả giai đoạn chuẩn bị đầu tư, nội dung luận văn vẫn giới hạn trong giai đoạn này, do đó chưa phản ánh đầy đủ hiệu quả quản lý dự án ở các khía cạnh khác.
Tác giả đã tham khảo thêm nhiều nguồn tài liệu từ các bài báo chính thống để tìm hiểu sâu hơn về những hạn chế và quy trình quản lý dự án hiện nay, nhằm làm rõ những thách thức mà công tác quản lý dự án đang phải đối mặt.
Hà Thị Quyên (2020) trong bài viết "Những điều cần biết về công việc quản lý dự án và quy trình quản lý dự án trong đầu tư xây dựng" đã cung cấp cái nhìn tổng quan về vai trò của quản lý dự án trong lĩnh vực xây dựng Bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của quy trình quản lý dự án, bao gồm lập kế hoạch, triển khai và giám sát, nhằm đảm bảo hiệu quả và chất lượng trong các dự án đầu tư Những thông tin này rất hữu ích cho những ai đang tìm hiểu về nghề quản lý dự án và các kỹ năng cần thiết để thành công trong lĩnh vực này.
Hồ Hương (2019) chỉ ra rằng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hiện vẫn gặp nhiều hạn chế Những vấn đề này cần được nhận diện và khắc phục để nâng cao hiệu quả và chất lượng trong quản lý dự án Việc cải thiện các quy trình và quy định liên quan đến quản lý đầu tư xây dựng sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững trong lĩnh vực này.
Mặc dù các nghiên cứu đã chỉ ra những khía cạnh còn tồn tại trong công tác quản lý dự án và đề xuất một số giải pháp ứng dụng cho địa phương, nhưng tác giả nhận thấy rằng hầu hết các nghiên cứu chỉ tập trung vào phân tích các công tác cụ thể mà chưa đánh giá các tiêu chí nâng cao hiệu quả quản lý dự án, điều này là một điểm thiếu sót trong lĩnh vực đang được nghiên cứu.
Cơ sở lý luận về hiệu quả quản lý dự án đầu tư XDCB
1.2.1 Tổng quan về dự án đầu tư XDCB
1.2.1.1 Khái niệm và đặc điểm của dự án đầu tư.
Theo Điều 3, Mục 1 của Luật Đầu tư số 67/2014/QH13, đầu tư được định nghĩa là hành động mà nhà đầu tư sử dụng vốn thông qua các loại tài sản hữu hình hoặc vô hình nhằm tạo ra tài sản và thực hiện các hoạt động đầu tư.
Đầu tư là việc sử dụng các nguồn lực hiện tại như tiền, tài nguyên thiên nhiên, sức lao động và trí tuệ để thực hiện các hoạt động nhằm đạt được mục tiêu trong tương lai Kết quả của đầu tư có thể là sự gia tăng tài sản vật chất, tài sản tài chính hoặc tài sản trí tuệ, góp phần nâng cao năng suất cho nền kinh tế và xã hội.
Dự án đầu tư là một tập hợp các ý kiến đề xuất liên quan đến việc đầu tư vốn vào một đối tượng cụ thể, đồng thời giải thích kết quả đạt được từ các hoạt động đầu tư đó.
Dù xem xét dưới bất kỳ góc độ nào thì Dự án đầu tư thông thường gồm những thành phần chính sau:
+ Về mục tiêu: Khi thực hiện dự án sẽ đạt được những lợi ích gì cho đất nước, địa phương hoặc cho các nhà đầu tư nói riêng.
Kết quả của dự án là những chỉ số có thể đo lường, được tạo ra từ các hoạt động khác nhau trong quá trình thực hiện Đây là yếu tố thiết yếu để đạt được các mục tiêu đã đề ra của dự án.
Nhiệm vụ trong dự án bao gồm các hành động cần thực hiện để đạt được kết quả cụ thể, kèm theo lịch trình và phân công trách nhiệm cho các bộ phận, từ đó hình thành kế hoạch làm việc của dự án.
Hoạt động của dự án phụ thuộc vào các nguồn lực vật chất, tài chính và con người Thiếu hụt những nguồn lực này sẽ khiến dự án không thể triển khai Giá trị hoặc chi phí của các nguồn lực này chính là vốn đầu tư cần thiết cho sự thành công của các dự án.
+ Về thời gian: Tiến độ thực hiện dự án đầu tư cần được cố định.
Dự án đầu tư bao gồm nhiều giai đoạn liên kết chặt chẽ nhưng vẫn có tính độc lập, tạo thành chu trình gồm ba giai đoạn: chuẩn bị dự án, thực hiện dự án và kết thúc xây dựng để đưa công trình vào khai thác sử dụng Giai đoạn chuẩn bị là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của các giai đoạn sau, đặc biệt là giai đoạn khai thác Việc đánh giá các giai đoạn của chu trình dự án là rất quan trọng đối với chủ đầu tư, cơ quan nhà nước và nhà tài trợ Mỗi bên có những quan tâm và cách nhìn nhận khác nhau về các giai đoạn này Chủ đầu tư cần nắm vững ba giai đoạn và thực hiện đúng trình tự để đảm bảo đầu tư hiệu quả và đúng cơ hội.
- Đặc điểm cơ bản của dự án đầu tư xây dựng
Trên cơ sở khái niệm vẻ dự án đầu tư xây dựng có thẻ rút ra một số đặc điểm cơ bản của dự án như sau:
Dự án cần có mục tiêu rõ ràng để định hướng cho quá trình thực hiện Mục tiêu của dự án được chia thành hai cấp độ: mục tiêu tổng thể và mục tiêu cụ thể Mục tiêu cụ thể đề cập đến những kết quả ngắn hạn mà dự án cần đạt được, trong khi mục tiêu tổng thể liên quan đến các lợi ích kinh tế - xã hội mà dự án mang lại.
Dự án bao gồm việc tổng hợp các quy định và công việc liên kết chặt chẽ với nhau Các công việc phụ thuộc lẫn nhau không chỉ được sắp xếp theo một trật tự logic mà còn vì kết quả của mỗi công việc là tiền đề cho những công việc tiếp theo Nhiệm vụ của công tác xây dựng dự án là sắp xếp các hoạt động một cách hợp lý và khoa học để đảm bảo sự phối hợp nhịp nhàng trong hoạt động của dự án, hướng tới mục tiêu đã đề ra.
Dự án có thời gian thực hiện xác định, điều này có nghĩa là nó bị giới hạn về mặt thời gian Quản lý dự án đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm tra, giám sát và đôn đốc các công việc liên quan, từ đó đề xuất các giải pháp cần thiết để đảm bảo dự án hoàn thành đúng hạn.
Nguồn lực của dự án cần được xác định trước, đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định thành công của dự án Đây là yếu tố đầu vào thiết yếu cho các hoạt động của dự án, và mỗi loại dự án sẽ có yêu cầu về nguồn lực khác nhau Việc xác định nguồn lực dự án phải được thực hiện một cách đầy đủ để đảm bảo hoàn thành các công việc trong thời gian quy định.
Việc hình thành dự án là kết quả của sự hợp tác và nỗ lực từ một nhóm người, yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên Để dự án thành công, cần có sự chia sẻ và chấp nhận rủi ro trong quá trình thực hiện Do đó, công tác tổ chức và quản lý nhân sự là yếu tố quan trọng cần được chú trọng.
Đầu tư XDCB mang lại nhiều rủi ro lớn do thời gian kéo dài của quá trình đầu tư Trong thời gian này, các yếu tố kinh tế, chính trị và tự nhiên có thể biến động, dẫn đến những tổn thất không lường trước cho nhà đầu tư Các hiện tượng như bão lụt, động đất và chiến tranh có thể phá hủy công trình đầu tư, trong khi sự thay đổi về chính sách thuế, lãi suất và nhu cầu sử dụng cũng có thể gây thiệt hại cho hoạt động đầu tư.
Đầu tư xây dựng (XDCB) liên quan đến nhiều ngành và lĩnh vực khác nhau, diễn ra trên nhiều địa giới hành chính Do đó, việc quản lý yêu cầu sự liên kết chặt chẽ giữa các ngành và các cấp, đồng thời cần quy định rõ ràng phạm vi trách nhiệm của các bên tham gia thực hiện dự án.
Mỗi dự án đều có một khoảng thời gian xác định, được gọi là chu trình hoặc vòng đời của dự án, kéo dài từ thời điểm bắt đầu cho đến khi kết thúc.
Hình 1.1 Sơ đồ vòng đời của dự án đầu tư