CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC CẤP XÃ
Cơ sở lý luận
2.1.1 Khái niệm, tiêu chuẩn, vị trí, vai trò của công chức cấp xã
2.1.1.1 Khái niệm về Công chức cấp xã
Theo Điều 4, khoản 3 của Luật Cán bộ, công chức năm 2008, có hiệu lực từ 01/01/2010, công chức cấp xã được định nghĩa là công dân Việt Nam được tuyển dụng vào các vị trí chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban Nhân dân cấp xã, làm việc trong biên chế và nhận lương từ ngân sách Nhà nước.
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế
2.1.1.2 Tiêu chuẩn công chức cấp xã
2.1.1.3 Vị trí, vai trò của công chức cấp xã Đội ngũ công chức cấp xã có vai trò hết sức quan trọng trong xây dựng và hoàn thiện bộ máy chính quyền cơ sở, trong hoạt động thi hành công vụ Hiệu lực, hiệu quả của bộ máy chính quyền cấp xã nói riêng và hệ thống chính trị nói chung, xét đến cùng được quyết định bởi phẩm chất, năng lực và hiệu quả công tác của đội ngũ công chức cở sở Có thể nói, đây là vấn đề đặc biệt quan trọng đã được Đảng và Nhà nước quan tâm trong suốt quá trình từ khi xây dựng Nhà nước dân chủ nhân dân đến nay Công chức cấp xã có vị trí nền tảng cơ sở… Cơ sở xã, phường, thị trấn mạnh hay yếu một phần quan trọng phụ thuộc vào chất lượng đội ngũ Công chức cấp xã.
Công chức cấp xã đóng vai trò quan trọng trong quản lý và tổ chức công việc của chính quyền cơ sở, thực thi công vụ theo pháp luật và bảo đảm tính thống nhất trong việc thực hiện quyền lực nhà nước Họ chịu trách nhiệm giải quyết các công việc hàng ngày liên quan đến quản lý và tự quản tại địa phương, đồng thời bảo đảm kỷ cương phép nước, bảo vệ quyền tự do dân chủ và quyền lợi hợp pháp của công dân Thông qua hoạt động của công chức cấp xã, người dân có thể thể hiện quyền làm chủ và thực hiện quyền tự quản của mình.
Đội ngũ công chức cấp xã đóng vai trò quan trọng trong bộ máy chính quyền cơ sở, vì vậy việc xây dựng đội ngũ này vững mạnh về chính trị, đạo đức trong sạch, và có trình độ năng lực cao là ưu tiên hàng đầu của Đảng và Nhà nước Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX đã nhấn mạnh vai trò của hệ thống chính trị và công chức cấp xã trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Đầu tư vào đội ngũ công chức có phẩm chất và năng lực tương xứng với sự nghiệp đổi mới cũng mang ý nghĩa quan trọng như đầu tư cho hạ tầng cơ sở trong công tác cán bộ.
2.1.2 Khái niệm, nội dung nâng cao chất lượng công chức cấp xã
2.1.2.1 Khái niệm về chất lượng công chức
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cán bộ công chức cần hội tụ đủ tiêu chuẩn về đức và tài, với phẩm chất đạo đức là yếu tố hàng đầu Người nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rèn luyện cán bộ, đảng viên để họ có đủ đức, tài, vừa hồng vừa chuyên Hồ Chí Minh luôn quan tâm, động viên và dìu dắt đội ngũ cán bộ, đảng viên, giúp họ thấm nhuần đạo đức cách mạng, sống cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.
Chất lượng đội ngũ công chức cấp xã được hiểu là hệ thống phẩm chất và giá trị toàn diện, bao gồm phẩm chất chính trị, đạo đức, trình độ năng lực và khả năng hoàn thành nhiệm vụ Để đánh giá đúng thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ công chức cấp xã, cần xác định rõ tiêu chí đánh giá cũng như các yếu tố tác động đến chất lượng của đội ngũ này.
2.1.2.2 Nội dung nâng cao chất lượng công chức cấp xã
Chất lượng đội ngũ công chức được đánh giá dựa trên tiêu chí phẩm chất đạo đức và trình độ năng lực phù hợp với vai trò, chức năng nhiệm vụ Điều này đặc biệt quan trọng đối với công chức cấp xã, nhằm đảm bảo khả năng hoàn thành nhiệm vụ được giao một cách hiệu quả.
Phẩm chất chính trị là tiêu chuẩn hàng đầu và điều kiện tiên quyết đối với mọi công chức Để trở thành những nhà tổ chức và công chức có năng lực, trước hết họ cần phải sở hữu phẩm chất chính trị vững vàng.
Phẩm chất chính trị của công chức cấp xã thể hiện qua thái độ phục vụ nhân dân, tinh thần gương mẫu và trách nhiệm với đời sống cộng đồng Người công chức có phẩm chất tốt cần trăn trở trước những khó khăn tại địa phương và quyết tâm phát triển cơ sở nơi mình công tác, đồng thời thực hiện các giá trị công bằng, dân chủ và văn minh.
- Về phẩm chất đạo đức:
Để xây dựng uy tín trước nhân dân, công chức cần có phẩm chất đạo đức tốt Việc xác lập các tiêu chuẩn đạo đức và hình thành phẩm chất tương xứng với vai trò, chức năng của công chức là cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay.
- Về trình độ năng lực:
Năng lực là một khái niệm rộng, tùy thuộc vào môi trường và trách nhiệm, vị thế của mỗi người, mỗi cán bộ trong những điều kiện cụ thể.
Năng lực là những phẩm chất tâm lý giúp con người dễ dàng tiếp thu kiến thức và kỹ năng, thực hiện các hoạt động hiệu quả Đối với công chức cấp xã, năng lực bao gồm tố chất đạo đức cách mạng, tinh thần phục vụ nhân dân, và kiến thức về pháp luật, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng Sự am hiểu đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, cùng với kỹ năng chuyên môn và xử lý thông tin là cần thiết để giải quyết các vấn đề trong quản lý Nhà nước một cách khôn khéo, minh bạch, và hợp lòng dân.
Đội ngũ công chức cấp xã hiện nay đông nhưng chưa mạnh do hạn chế về trình độ học vấn và nghiệp vụ quản lý, dẫn đến khó khăn trong việc lập kế hoạch và xử lý tình huống thực tế Việc trẻ hóa và nâng cao chất lượng đội ngũ công chức là yêu cầu thiết yếu trong công cuộc đổi mới đất nước, giúp tạo ra một đội ngũ tràn đầy sức sống và năng động Các cán bộ cấp trên cần biết lựa chọn và dìu dắt công chức mới để công việc tiến triển hiệu quả Công chức cần được tri thức hóa và chuyên môn hóa để hoàn thành nhiệm vụ, đồng thời phải có tư cách, tác phong tốt, phục vụ nhân dân với tinh thần trách nhiệm, dám nói thật và đấu tranh chống tiêu cực, quan liêu, tham nhũng Mối quan hệ tốt với đồng nghiệp và quần chúng nhân dân cũng là yếu tố quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả công tác.
Hiện nay, yêu cầu xây dựng đội ngũ Công chức cấp xã chất lượng cao là rất cần thiết để thực hiện Nhà nước pháp quyền vì dân Công chức cần có lòng yêu nước, kiên định với mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đồng thời nỗ lực thực hiện đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước Họ phải tận tụy phục vụ nhân dân, xây dựng lòng tin và có phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính Đội ngũ này cần có hiểu biết về lý luận chính trị, chính sách của Đảng và Nhà nước, cùng với trình độ văn hóa, chuyên môn, năng lực và sức khỏe đáp ứng yêu cầu công việc Họ cũng phải kiên quyết chống tham nhũng và có ý thức tổ chức kỷ luật.
- Khả năng tổ chức, tập hợp, vận động quần chúng của công chức cấp xã:
Công chức cần được dân tin tưởng và yêu mến để thực hiện tốt công việc của mình Để đạt được điều này, cán bộ phải tự rèn luyện bản thân theo lối sống mới, bao gồm sự siêng năng, tiết kiệm, trong sạch và chính đáng Nếu không thực hành những phẩm chất này, mong muốn được lòng dân sẽ giống như "bắc dây leo trời".
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế
2.1.2.3 Tiêu chí phản ánh chất lượng của đội ngũ công chức cấp xã
Các tiêu chí thông qua:
-Sự thay đổi đời sống kinh tế - xã hội của các xã.
-Các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển kinh tế -xã hội ở từng thời kỳ.
Mỗi công chức không tồn tại độc lập mà phải nằm trong một hệ thống thống nhất của đội ngũ công chức, do đó, chất lượng đội ngũ phải được xem xét qua mối quan hệ biện chứng giữa từng cá nhân và toàn thể Chất lượng này không chỉ là tổng hợp số lượng mà còn là sức mạnh tổng hợp từ phẩm chất của từng người, được nâng cao nhờ tính thống nhất trong tổ chức, giáo dục, đào tạo, phân công và quản lý Để đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội của xã, các công chức cần phối hợp nhịp nhàng trong quản lý các lĩnh vực khác nhau dưới sự chỉ đạo của UBND xã.
- Lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, thuỷ lợi và tiểu thủ công nghiệp
- Lĩnh vực xây dựng, giao thông vận tải
- Lĩnh vực giáo dục, y tế, xã hội, văn hoá và thể dục thể thao
- Lĩnh vực quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội
-Thực hiện chính sách dân tộc và chính sách tôn giáo
2.1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng công chức cấp xã
Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Từ năm 1991 đến nay, vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức cấp xã, phường đã thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu khoa học xã hội và các nhà hoạt động chính trị Học viện Hành chính Quốc gia đã có những nghiên cứu và đề xuất nhằm cải thiện hiệu quả làm việc của đội ngũ này, góp phần nâng cao chất lượng phục vụ cộng đồng và phát triển địa phương.
1991, đã công bố một cuốn sách về: "Cải cách bộ máy quản lý hành chính nhà nước và xây dựng đội ngũ công chức nhà nước".
Nhiều công trình khoa học và luận văn thạc sĩ, cử nhân đã nghiên cứu về bộ máy chính quyền cấp xã, đặc biệt là đội ngũ công chức tại các xã, phường Trong số đó, có những tác phẩm nổi bật như của Giáo sư Hồ Văn Thông với bài viết "Tình hình các tổ chức chính trị ở nông thôn nước ta" trong cuốn "Kinh tế xã hội nông thôn Việt Nam ngày nay" (1991), Lê Đình Chếch với luận văn thạc sĩ "Về nhà nước xã hội chủ nghĩa và công tác cán bộ chính quyền cấp xã ở Hải Hưng" (1994), và Nguyễn Thị Hải với nghiên cứu "Về đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã ở Thái Bình trong điều kiện cải cách nền hành chính nhà nước" (2001).
Trong bối cảnh cải cách hành chính nhà nước, đội ngũ công chức cấp xã, phường đang được chú trọng Nhiều công trình nghiên cứu đã đề cập đến vấn đề này, như tác phẩm của Phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Tiến Quý về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương (2000), và cuốn sách của Tiến sĩ Thang Văn Phúc cùng Tiến sĩ Chu Văn Thành về quản lý nhà nước cấp xã (2000) Ngoài ra, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Hiến đã đề xuất các giải pháp thúc đẩy cải cách hành chính ở Việt Nam (2001), trong khi Tiến sĩ Nguyễn Văn Sáu và Giáo sư Hồ Văn Thông đã nghiên cứu về cộng đồng làng xã Việt Nam hiện nay (2001) và việc thực hiện quy chế dân chủ tại chính quyền cấp xã (2003).
Nghiên cứu về chất lượng cán bộ công chức là rất quan trọng, nhưng hầu hết các công trình hiện tại chỉ tập trung vào khái niệm chung mà chưa đi sâu vào đội ngũ công chức cấp xã tại các địa phương cụ thể Do đó, cần thiết phải có nghiên cứu chuyên sâu về nâng cao chất lượng đội ngũ công chức cấp xã Đề tài này sẽ là công trình đầu tiên khảo sát nâng cao chất lượng công chức cấp xã tại huyện Ninh Giang, với khả năng áp dụng hiệu quả và cụ thể cho việc cải thiện đội ngũ công chức trong bối cảnh hiện nay.