TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Phân tích tài chính trong doanh nghiệp là một chủ đề thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu, quản trị viên, nhà đầu tư và các đối tượng liên quan Nhiều công trình nghiên cứu đã được thực hiện để khám phá vấn đề này, trong đó có một số nghiên cứu tiêu biểu đáng chú ý.
Luận án tiến sĩ kinh tế, chuyên ngành Kế toán, kiểm toán và phân tích năm
Năm 2008, Trần Thị Minh Hương đã thực hiện nghiên cứu về việc hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính tại Tổng công ty hàng không Việt Nam Luận án tập trung vào lĩnh vực dịch vụ hàng không, khái quát hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính của 20 hãng hàng không quốc tế thuộc Hiệp hội Hàng không Châu Á - Thái Bình Dương Nghiên cứu cũng phân tích thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính tại Tổng Công ty Hàng không Việt Nam và từ đó đề xuất một hệ thống chỉ tiêu phù hợp với đặc điểm hoạt động kinh doanh và yêu cầu phân tích của công ty.
Luận án tiến sĩ kinh tế năm 2012 của NCS Nguyễn Thị Quyên nghiên cứu về việc hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính cho các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam Nghiên cứu đã hệ thống hóa và đánh giá các chỉ tiêu phân tích tài chính áp dụng cho doanh nghiệp, đồng thời phân tích thực trạng hệ thống này trong các công ty cổ phần niêm yết theo từng ngành Mục tiêu cuối cùng là cải thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các công ty này.
Nghiên cứu của NCS Nguyễn Văn Hậu trong luận án tiến sĩ kinh tế năm 2009 tập trung vào việc hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong doanh nghiệp thương mại nhằm phục vụ quản trị kinh doanh Luận án đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận chung liên quan đến quản trị kinh doanh và chỉ tiêu phân tích tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý trong doanh nghiệp.
Bài viết này phân tích và đánh giá thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các doanh nghiệp thương mại tại Việt Nam Qua đó, chúng tôi đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu này, nhằm nâng cao hiệu quả quản trị kinh doanh.
Luận án tiến sĩ kinh tế ngành kế toán của NCS Nguyễn Ngọc Quang năm 2002 nghiên cứu “Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các doanh nghiệp xây dựng của Việt Nam”, đã hệ thống hóa lý luận cơ bản về phân tích tài chính trong doanh nghiệp xây dựng và thực trạng phân tích tài chính của các doanh nghiệp này trong những năm 2000 Luận án đề xuất giải pháp hoàn thiện chỉ tiêu phân tích tài chính phù hợp với đặc thù của doanh nghiệp xây dựng Năm 2013, NCS Nguyễn Thị Cẩm Thúy cũng đã bảo vệ luận án tiến sĩ kinh tế ngành kế toán với nghiên cứu “Hoàn thiện phân tích tình hình tài chính của các công ty chứng khoán Việt Nam”, trong đó hệ thống hóa phân tích tài chính trong doanh nghiệp và công ty chứng khoán, đồng thời phân tích chất lượng thông tin tài chính và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phân tích tài chính trong các công ty chứng khoán tại Việt Nam.
Các nghiên cứu về phân tích tài chính doanh nghiệp đã chỉ ra cách thức, cơ sở và ý nghĩa của các chỉ tiêu phân tích, nhưng nhiều công trình đã trở nên lỗi thời và chưa có nghiên cứu nào đi sâu vào việc hoàn thiện phân tích tài chính Điều này đặc biệt quan trọng để nâng cao hiệu quả phân tích cho các công ty cổ phần niêm yết trong ngành bất động sản.
CƠ SỞ LÝ LUẬN PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
Phân tích tài chính doanh nghiệp giúp đánh giá tình trạng tài chính, sức mạnh tài chính, an toàn tài chính và hiệu quả tài chính của doanh nghiệp Do đó, phương pháp này mang lại cái nhìn đáng tin cậy và hiệu quả về tài chính doanh nghiệp.
Nguyễn Trọng Cơ (2010, trang 8) nhấn mạnh rằng "Phân tích tài chính doanh nghiệp là tập hợp các phương pháp dùng để đánh giá tình hình tài chính trong quá khứ và hiện tại, cũng như dự đoán tình hình tài chính tương lai của doanh nghiệp Điều này hỗ trợ các nhà quản lý trong việc đưa ra quyết định quản lý hợp lý, phù hợp với các mục tiêu mà họ theo đuổi."
Các chủ thể có quan hệ kinh tế tài chính với doanh nghiệp cần thông tin từ phân tích để hỗ trợ quyết định kinh tế Trong nền kinh tế thị trường, mỗi chủ thể có những mối quan tâm khác nhau, do đó, việc áp dụng nhiều phương pháp phân tích tài chính là cần thiết Vì vậy, việc hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính doanh nghiệp là rất quan trọng và cần được phát triển liên tục.
Phân tích tài chính doanh nghiệp, theo Lê Thị Xuân (2011), là quá trình kiểm tra và đánh giá các số liệu tài chính hiện tại và quá khứ để xác định thực trạng tài chính, dự đoán rủi ro và tiềm năng tương lai Quá trình này giúp nhà phân tích đưa ra các quyết định tài chính phù hợp với lợi ích của họ trong doanh nghiệp.
Phân tích tài chính, mặc dù có nhiều cách diễn giải khác nhau, đều được công nhận là công cụ quan trọng để thu thập thông tin về tình hình tài chính của doanh nghiệp Công cụ này giúp các bên liên quan hiểu rõ thực trạng tài chính, đảm bảo an ninh tài chính và dự đoán chính xác các chỉ tiêu trong tương lai, đồng thời nhận diện những rủi ro tài chính, từ đó đưa ra quyết định hợp lý.
Tác giả nhấn mạnh rằng thông tin từ phân tích tài chính sẽ được chú trọng theo những khía cạnh khác nhau tùy thuộc vào từng đối tượng sử dụng.
Phân tích tài chính cung cấp cho nhà đầu tư thông tin quan trọng về doanh nghiệp, bao gồm an ninh tài chính, khả năng sinh lời, khả năng thanh toán, hiệu quả kinh doanh, mức độ độc lập tài chính và chính sách cổ tức Những thông tin này giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư chính xác và tin cậy, tránh bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông hay thông tin không đáng tin cậy.
Nhà quản trị doanh nghiệp sử dụng phân tích tài chính để đánh giá thực trạng tài chính, bao gồm cơ cấu tài sản, cơ cấu vốn, khả năng sinh lời, năng lực hoạt động, khả năng thanh toán và hiệu quả kinh doanh Thông tin này giúp họ đưa ra các quyết định tài chính hợp lý cho cả ngắn hạn và dài hạn.
Cổ đông hiện tại và tiềm năng cần phân tích tài chính để thu thập thông tin về an ninh tài chính và mức tăng trưởng của công ty, từ đó giúp nhà đầu tư quyết định có nên tiếp tục nắm giữ cổ phiếu hay không.
Ngân hàng, tổ chức tín dụng và các chủ nợ cần phân tích tình hình tài chính để đánh giá khả năng sinh lời và khả năng thanh toán nợ vay, từ đó quyết định có tiếp tục mối quan hệ tín dụng hay không.
Cơ quan thuế và các cơ quan nhà nước cần thông tin phân tích tài chính để theo dõi số thuế doanh nghiệp phải nộp, tình hình nộp thuế hiện tại, số thuế còn nợ và nghĩa vụ tài chính đối với nhà nước.
Thông tin PTTC giúp người lao động hiểu rõ sức mạnh tài chính của doanh nghiệp mà họ đang cống hiến, từ đó tạo niềm tin để gắn bó lâu dài hoặc tìm kiếm cơ hội tại doanh nghiệp khác ổn định hơn.
Hệ thống phân tích tài chính được thiết kế phù hợp với đặc thù hoạt động của từng ngành nghề, giúp đánh giá chính xác tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Mỗi lĩnh vực kinh doanh có những đặc điểm riêng, vì vậy việc xây dựng hệ thống phân tích tài chính tùy chỉnh là cần thiết để phản ánh đúng thực trạng tài chính của doanh nghiệp.
Phân tích tài chính của doanh nghiệp thực hiện ba chức năng chính: đánh giá, điều chỉnh và dự báo Chức năng đánh giá làm rõ các vấn đề liên quan đến việc tạo lập, phân phối và sử dụng vốn, đồng thời xác định liệu doanh nghiệp có đạt được mục tiêu kinh doanh hay không Chức năng dự báo giúp doanh nghiệp nhận diện tiềm lực tài chính, sự vận động vốn trong tương lai và chu kỳ kinh doanh sắp tới, từ đó đưa ra các hành động phù hợp để đạt được mục tiêu đã đề ra Thông tin từ hai chức năng này cung cấp cái nhìn tổng quan và hỗ trợ doanh nghiệp trong việc ra quyết định chiến lược.
11 tích tài chính thực hiện chức năng điều chỉnh những yếu tố đi sai hướng nhằm giúp doanh nghiệp đạt mục tiêu tài chính trong tương lai
1.2.2 Nguyên tắc xây dựng hệ thống phân tích tài chính
Hệ thống PTTC doanh nghiệp cần phản ánh các đặc trưng quan trọng của tài chính doanh nghiệp, bao gồm khả năng sinh lời, khả năng thanh toán và tình hình tăng trưởng Do đó, việc xây dựng hệ thống PTTC phải đảm bảo các yếu tố này được tích hợp một cách hiệu quả.
HỆ THỐNG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH CÁC CTCP TRÊN TTCK VIỆT
Phân tích tình hình tài chính là một quá trình có hệ thống và khoa học, kết hợp nhiều phương pháp để đánh giá thực trạng, tiềm năng và hiệu quả hoạt động tài chính của doanh nghiệp Quá trình này không chỉ giúp dự báo nhu cầu và rủi ro tài chính trong tương lai mà còn hỗ trợ các đối tượng sử dụng thông tin đưa ra quyết định đúng đắn Có nhiều quan điểm khác nhau về phân tích tình hình tài chính, trong đó tác giả nêu ra hai quan điểm điển hình về phân tích tài chính doanh nghiệp.
Theo Lê Thị Xuân trong tác phẩm “Phân tích tài chính doanh nghiệp” xuất bản năm 2010 bởi NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, đã phân loại hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính doanh nghiệp thành 5 nhóm chính.
Phân tích tình hình và kết quả kinh doanh bao gồm ba chỉ tiêu chính: đầu tiên là phân tích môi trường và chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp; tiếp theo là báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo hình thức so sánh; cuối cùng là phân tích doanh thu, chi phí và lợi nhuận của doanh nghiệp.
Phân tích mối quan hệ cân bằng trên bảng cân đối kế toán bao gồm việc đánh giá sự biến động của tài sản và nguồn vốn, đồng thời xem xét mối liên hệ giữa hai yếu tố này Điều này giúp hiểu rõ hơn về tình hình tài chính của doanh nghiệp và khả năng quản lý tài sản cũng như nguồn vốn hiệu quả.
Phân tích các chỉ số tài chính bao gồm việc đánh giá năng lực hoạt động của tài sản, khả năng thanh toán ngắn hạn và dài hạn, cũng như khả năng sinh lời của doanh nghiệp Những chỉ tiêu này giúp xác định sức khỏe tài chính và hiệu quả hoạt động của công ty, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý.
Phân tích lưu chuyển tiền tệ bao gồm việc đánh giá các nguồn thu và chi tiền, phân tích báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo quy mô, xác định dòng tiền tự do cho doanh nghiệp và cho chủ sở hữu, cùng với việc tính toán các tỷ số dòng tiền.
Dự báo các báo cáo tài chính bao gồm những chỉ tiêu quan trọng như dự báo báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, bảng cân đối kế toán và báo cáo lưu chuyển tiền tệ, cùng với việc phân tích các tham số liên quan.
Theo Nguyễn Trọng Cơ, “Phân tích tài chính doanh nghiệp” NXB Tài chính, năm 2010 Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính được chia làm (4) nhóm:
Phân tích tình hình tài chính của doanh nghiệp được thể hiện qua ba chỉ tiêu chính: quy mô tài chính, cấu trúc tài chính và khả năng sinh lời Những chỉ tiêu này giúp đánh giá tổng quan sức khỏe tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Phân tích chính sách tài chính doanh nghiệp được thực hiện thông qua bốn chỉ tiêu quan trọng: đầu tiên là phân tích chính sách huy động vốn, tiếp theo là phân tích chính sách đầu tư, sau đó là phân tích chính sách tín dụng, và cuối cùng là phân tích chính sách phân phối kết quả kinh doanh.
Phân tích tiềm lực tài chính của doanh nghiệp được thể hiện qua năm chỉ tiêu quan trọng, bao gồm: đánh giá tình hình và kết quả kinh doanh, phân tích lưu chuyển tiền tệ, xem xét khả năng thanh toán, và phân tích tốc độ tăng trưởng Những yếu tố này giúp hiểu rõ hơn về sức khỏe tài chính và khả năng hoạt động của doanh nghiệp trong thị trường cạnh tranh.
13 độ luân chuyển vốn của doanh nghiệp và phân tích khả năng sinh lời của doanh nghiệp
Phân tích tình hình tăng trưởng và dự báo tài chính doanh nghiệp được thể hiện qua ba chỉ tiêu chính: đánh giá mức độ tăng trưởng của doanh nghiệp, phân tích đòn bẩy tài chính và xây dựng dự báo tài chính.
Hệ thống phân tích tài chính mặc dù có sự khác biệt trong cách thể hiện nhưng đều đồng nhất về nội dung và bản chất tài chính doanh nghiệp Tuy nhiên, hiện nay chưa có sự khái quát đầy đủ, và số lượng chỉ tiêu phân tích trong từng nhóm chưa đại diện cho tất cả các khía cạnh của phân tích tài chính Việc áp dụng hệ thống phân tích từ nhiều tác giả cũng gặp khó khăn Do đó, để phân tích tài chính hiệu quả hơn cho người sử dụng, cần chia hệ thống chỉ tiêu thành hai nhóm chính: Nhóm đánh giá khái quát tình hình tài chính và Nhóm phân tích chuyên sâu tài chính.
1.3.1 Nhóm đánh giá khái quát tình hình tài chính Đánh giá khái quát tình hình tài chính thường được sử dụng khi cần những thông tin mang tính chất nhanh chóng, kịp thời, vừa đảm bảo đầy đủ và toàn diện Những thông tin này cần đảm bảo nêu bật được nét chung nhất về thực trạng tài chính của doanh nghiệp tại thời điểm phân tích, bao quát được các mặt khác nhau của tình hình tài chính doanh nghiệp, vừa dễ tính toán và dễ hiểu Đây chính là những thông tin cần thiết ban đầu làm nền tảng cho việc ra quyết định Thông tin đánh giá khái quát tình hình tài chính sẽ giúp người sử dụng biết được thực trạng tài chính của doanh nghiệp, mức độ độc lập và tự chủ của doanh nghiệp về mặt tài chinh Từ đó, sử dụng thông tin sẵn có để đưa ra quyết định phù hợp nhất
Phương pháp so sánh là công cụ quan trọng để đánh giá tình hình tài chính, bao gồm so sánh tuyệt đối và tương đối các chỉ tiêu phân tích giữa kỳ phân tích và kỳ gốc Kỳ gốc có thể được xác định theo thời gian, như kỳ kế hoạch hoặc kỳ trước, hoặc theo không gian, như bình quân ngành hoặc bình quân doanh nghiệp cùng lĩnh vực.
14 ngành, bình quân khu vực) Căn cứ vào sự biến động từng chỉ tiêu phân tích để đánh giá sự biến động
Tác giả nhấn mạnh rằng để đánh giá tình hình tài chính một cách tổng quát, cần xem xét các chỉ tiêu như huy động vốn, mức độ độc lập tài chính, khả năng thanh toán và khả năng sinh lời Mặc dù mỗi nội dung có những chỉ tiêu đánh giá riêng, nhưng nhà phân tích nên kết hợp các chỉ tiêu này để đạt được kết quả chính xác nhất.
1.3.1.1 Đánh giá khái quát tình hình huy động vốn
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU
Để đánh giá và cải thiện phân tích tài chính của các công ty cổ phần bất động sản niêm yết tại Việt Nam, tác giả đã xây dựng một kế hoạch nghiên cứu và tuân thủ quy trình gồm các bước được trình bày trong sơ đồ.
Xác định vấn đề nghiên cứu
Xác định mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
Xây dựng hệ thống phân tích tài chính Các CTCP BĐS niêm yết
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Bài viết tập trung vào việc thu thập, xử lý và phân tích thực trạng tài chính của các công ty cổ phần bất động sản niêm yết, xem xét cả phương diện pháp lý và thực tiễn Đồng thời, đánh giá thực trạng hiện tại và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình phân tích tài chính cho các công ty này.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.2.1 Phương pháp thu thập dữ liệu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, nguồn dữ liệu phục vụ cho quá trình nghiên cứu của luận văn gồm dữ liệu sơ cấp và dữ liệu thứ cấp
Dữ liệu sơ cấp là kết quả khảo sát được thu thập trực tiếp bởi tác giả thông qua các câu hỏi trong phiếu khảo sát Hệ thống câu hỏi này được thiết kế và triển khai bằng công cụ Google Drive.
Để nâng cao hiệu quả phân tích tài chính tại các công ty cổ phần bất động sản niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, tác giả đã thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp Dữ liệu thứ cấp bao gồm các báo cáo tài chính, bản báo bạch và báo cáo thường niên được công bố công khai trên thị trường chứng khoán, cùng với thông tin từ sách, báo và website của các công ty Nguồn dữ liệu thứ cấp này đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích thực trạng ngành.
Để đảm bảo chất lượng và số lượng tài liệu thu thập cho luận văn, cần khai thác các báo cáo công khai trên thị trường chứng khoán như báo cáo tài chính, báo cáo thường niên và bản cáo bạch Bên cạnh đó, việc thu thập tài liệu bên ngoài liên quan đến chiến lược phát triển ngành, tình hình kinh tế và chính sách pháp luật cũng rất quan trọng.
2.2.2 Công tác chuẩn bị phân tích
Chuẩn bị phân tích là bước đầu tiên và cực kỳ quan trọng trong quá trình phân tích tài chính, vì nó quyết định chất lượng, thời gian và hiệu quả của thông tin được cung cấp.
Xác định loại hình phân tích là quá trình đánh giá kết quả đạt được và chưa đạt được sau khi kỳ kinh doanh kết thúc, dựa trên hệ thống phân tích tài chính đã công bố Qua đó, rút ra kinh nghiệm từ các đánh giá và làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch cho kỳ kinh doanh tiếp theo.
Xác định phạm vi phân tích tài chính bằng cách nghiên cứu các công ty bất động sản niêm yết trên thị trường chứng khoán nhằm đánh giá tổng thể các nội dung trong hệ thống phân tích tài chính.
Nội dung phân tích của luận văn tập trung vào việc đánh giá thực trạng hệ thống phân tích tài chính của một số công ty bất động sản niêm yết Qua đó, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống này, góp phần nâng cao hiệu quả phân tích cho các công ty cổ phần bất động sản niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
2.2.3 Phương pháp sử dụng trong phân tích
Luận văn sử dụng phương pháp so sánh, thống kê, tổng hợp dữ liệu đã thu thập được
Phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá tình hình phân tích tài chính của các công ty thông qua các chỉ tiêu phân tích tài chính, bao gồm số lượng chỉ tiêu, tên gọi, kỳ phân tích và công thức tính Đồng thời, phương pháp thống kê cũng rất quan trọng, với việc thu thập và phân tích số liệu sơ cấp và thứ cấp nhằm tổng hợp kết quả đạt được và chưa đạt được trong phân tích tài chính của các doanh nghiệp.
Phương pháp phân tích nhân tố
Tất cả các chỉ tiêu kinh tế có thể được phân tích chi tiết thông qua nhiều nhân tố, từ đó giúp đánh giá chính xác và toàn diện hơn về chỉ tiêu phân tích Việc hiểu rõ từng nhân tố ảnh hưởng theo chiều hướng nào đến chỉ tiêu sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về tình hình kinh tế.
Phương pháp loại trừ được áp dụng kết hợp với phân tích nhân tố để xác định ảnh hưởng của từng nhân tố, đồng thời loại trừ tác động của các nhân tố khác.
Phương pháp liên hệ cân đối
Cân bằng trong kinh doanh là sự đồng nhất giữa các yếu tố như tài sản và nguồn vốn, cũng như thu và chi Phương pháp liên hệ cân đối giúp xác định mối quan hệ giữa các chỉ tiêu, thể hiện qua hiệu số và tổng số Để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố, chỉ cần xem xét sự chênh lệch giữa các kỳ Các nhân tố này thường độc lập và tách biệt nhau.
Phương pháp này dựa trên mối quan hệ tương hỗ giữa các chỉ tiêu tài chính, nhằm phân tích một chỉ tiêu tổng hợp thành nhiều chỉ tiêu chi tiết Sau đó, tiến hành thu thập số liệu liên quan, thực hiện tính toán và đưa ra kết luận về mức độ ảnh hưởng của từng chỉ tiêu chi tiết đối với chỉ tiêu tổng hợp.
Phương pháp Dupont là một công cụ phân tích tài chính mạnh mẽ, cho phép nhà phân tích thu thập dữ liệu từ các bộ phận kế toán và sử dụng bảng tính để tính toán Phương pháp này yêu cầu mối quan hệ giữa các nhân tố là mối quan hệ tích số, giúp xác định tác động của từng nhân tố đến kết quả tài chính qua các kỳ Mặc dù Dupont có nhiều ưu điểm trong việc chỉ ra hạn chế và đề xuất giải pháp cải thiện tình trạng tài chính, nhưng nó chỉ cho thấy mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố mà không phân tích sâu về sự thay đổi giữa các công ty hay so với trung bình ngành Ngoài phương pháp Dupont, phân tích tài chính doanh nghiệp còn áp dụng nhiều phương pháp khác như hồi quy, đồ thị và mô hình kinh tế lượng, tùy thuộc vào mục đích sử dụng và khai thác thông tin để nâng cao hiệu quả phân tích.
