ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ PHẠM ĐĂNG DŨNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG THANH TRA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2004 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIấN Lí LUẬN CHÍNH TRỊ - PHẠM ĐĂNG DŨNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG THANH TRA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Kinh tế trị Mã số: 5.02.01 Người hướng dẫn: TS PHAN TRUNG CHÍNH HÀ NỘI - 2004 MỤC LỤC MỞ ĐẦU……………………………………………………………………………….……………… …… Chương MỤC ĐÍCH, VAI TRỊ VÀ NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG TT DNNN 1.1- Mục đích, vai trị hoạt động tra DNNN ………………………… 1.1.1 Thanh tra vị trí vai trị DNNN kinh tế 1.1.2 Mục đích hoạt động tra nhà nước DNNN 11 1.1.3 Vai trò hoạt động tra nhà nước DNNN 15 1.2 Nội dung hoạt động tra DNNN ……………………………………….… 19 1.2.1 Xác định chủ thể, đối tượng nội dung tra 19 1.2.2 Lựa chọn hình thức tra 23 1.2.3 Phương pháp tiến hành tra 26 1.3 Những nhân tố ảnh hưởng yêu cầu hoàn thiện hoạt động TT….… 40 1.3.1 Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tra DNNN 40 1.3.2 Những yêu cầu hoàn thiện hoạt động tra DNNN 42 Chương THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA CÁC DNNN 2.1 Khái quát trình đổi tổ chức TTNN đổi DNNN ….…….47 2.1.1 Quá trình đổi tổ chức Thanh tra Nhà nước 47 2.1.2 Quá trình đổi DNNN 52 2.2 Thực trạng hoạt động tra nhà nước DNNN ….… … 58 2.2.1 Tình hình tra DNNN thời gian qua 58 2.2.2 Những vấn đề đặt cho ngành tra 70 2.3 Đánh giá chung ………………………………………………………………………… 78 2.3.1 Thành tựu hạn chế 78 2.3.2 Nguyên nhân hạn chế 80 Chương QUAN ĐIỂM VÀ CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU 3.1 Những quan điểm ………………………………………………………… …83 3.2 Các giải pháp chủ yếu ……………………………………………………………… …85 3.2.1 Nâng cao nhận thức hoạt động tra 85 3.2.2 Hoàn thiện chế độ phân cấp, xác định rõ chủ thể, phạm vi đối tượng 88 3.2.3 Tiếp tục đổi nội dung phương thức hoạt động tra 91 3.2.4 Củng cố, tăng cường tổ chức máy đội ngũ cán tra 101 3.2.5 Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật tra 104 3.2.6 Từng bước đại hoá hoạt động tra 106 3.2.7 Tăng cường hợp tác quốc tế hoạt động tra 106 KẾT LUẬN ………………………………………… …………………………………………………… 110 TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………… ………………………………………………….…… 112 QUY ƯỚC VIẾT TẮT - BCHTW Ban chấp hành Trung ương - CN Công nghiệp - CNXH Chủ nghĩa xã hội - CNH, HĐH Cơng nghiệp hố, đại hoá - DN Doanh nghiệp - DNNN Doanh nghiệp nhà nước - KN, TC Khiếu nại, tố cáo - NSNN Ngân sách nhà nước - QHSX Quan hệ sản xuất - QLNN Quản lý nhà nước - TCT Tổng công ty - TT Thanh tra - TTNN Thanh tra Nhà nước - XD Xây dựng - XHCN Xã hội chủ nghĩa MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Ngày nay, giới khơng có quốc gia khơng có can thiệp Nhà nước vào kinh tế, song mức độ can thiệp nước khác Căn vào tình hình cụ thể đất nước, Đảng Nhà nước ta đề đường lối đổi đất nước, xây dựng kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, quản lý Nhà nước Cương lĩnh Đảng khảng định: “Phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN, vận hành theo chế thị trường có quản lý Nhà nước”[1, tr.67-68] Sau mười năm đổi mới, đất nước ta vượt qua khủng hoảng kinh tế - xã hội trầm trọng, nghiệp xây dựng phát triển đất nước đạt thành tựu to lớn: tốc độ tăng trưởng khá, trị - xã hội ổn định, an ninh quốc phòng giữ vững, vị trường quốc tế nâng cao đời sống vật chất tinh thần nhân dân ngày nâng lên rõ rệt Cùng với phát triển đất nước, vai trò quản lý kinh tế Nhà nước đổi bước hoàn thiện mục tiêu lẫn chức năng, nhiệm vụ công cụ quản lý vĩ mơ, có cơng cụ tra tra DNNN Trong năm qua Đảng Nhà nước ban hành nhiều thị, nghị văn pháp luật tra; củng cố, tăng cường bước hoàn thiện tổ chức máy tra cấp Chính vậy, thời gian qua hoạt động tra có nhiều chuyển biến tích cực đạt thành tích khả quan góp phần hạn chế mặt trái chế thị trường phục vụ kịp thời cho cơng đổi đất nước nói chung công tác quản lý kinh tế Nhà nước nói riêng Tuy nhiên, hoạt động tra cịn tồn tại, hạn chế định như: hệ thống văn pháp luật tra chưa đồng bộ; hệ thống tổ chức máy cồng kềnh, dàn trải chưa thống nhất; chức nhiệm vụ chưa rõ ràng, chồng chéo; quyền hạn chưa tương xứng với chức năng, nhiệm vụ làm giảm hiệu lực, hiệu hoạt động ta Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước công tác quản lý kinh tế Nhà nước thời gian tới đòi hỏi hoạt động tra cần khắc phục, đổi bước hoàn thiện Mặt khác, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trình đổi đất nước, kinh tế nhà nước nói chung DNNN nói riêng có vị trí quan trọng với kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo kinh tế quốc dân, lực lượng vất chất, công cụ chủ yếu để Nhà nước định hướng điều tiết vĩ mô kinh tế Nghị TW khoá IX Đảng ta khảng định: “Doanh nghiệp nhà nước chi phối ngành, lĩnh vực then chốt sản phẩm thiết yếu kinh tế; góp phần chủ yếu để kinh tế nhà nước thực vai trò chủ đạo, ổn định phát triển kinh tế - xã hội, tăng lực đất nước Doanh nghiệp nhà nước chiếm tỉ trọng lớn tổng sản phẩm nước, tổng thu ngân sách, kim ngạch xuất cơng trình hợp tác đầu tư với nước ngồi; lực lượng quan trọng thực sách xã hội, khắc phục hậu thiên tai bảo đảm nhiều sản phẩm, dịch vụ cơng ích thiết yếu cho xã hội, quốc phòng, an ninh.”[2, tr.4] Bên cạnh đó, DNNN cịn hạn chế, yếu định như: quy mơ nhỏ, trình độ cơng nghệ lạc hậu, công tác quản lý yếu kém, hiệu kinh doanh thấp… Nhiều doanh nghiệp bị thua lỗ kéo dài, khả tốn, trí có doanh nghiệp bị thua lỗ vốn Tình trạng tiêu cực, tham nhũng, quan liêu trở thành quốc nạn chậm khắc phục quan nhà nước nói chung DNNN nói riêng Xuất phát từ thực tế nêu trên, đòi hỏi DNNN phải chấn chỉnh, đổi kiểm soát chặt chẽ hơn, nhằm bảo tồn vốn, gia tăng quy mơ đầu tư, nâng cao lực hiệu hoạt động sản xuất kinh doanh để với kinh tế nhà nước giữ vững vị trí, vai trị chủ đạo, then chốt kinh tế quốc dân thực công cụ, lực lượng vất chất quan trọng để Nhà nước định hướng, điều tiết vĩ mô kinh tế có hiệu quả, giải phóng nguồn lực đất nước tạo môi trường thuận lợi, lành mạnh để thành phần kinh tế phát triển Với ý nghĩa đó, tác giả chọn đề tài: “Hồn thiện hoạt động tra nhà nước DNNN Việt Nam” làm luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Kinh tế Chính trị Tình hình nghiên cứu đề tài Hoạt động tra toàn kinh tế nói chung DNNN nói riêng có số cơng trình nghiên cứu, nêu số viết, đề tài nghiên cứu như: - Trần Đức Lượng: "Đổi tổ chức hoạt động hệ thống Thanh tra Nhà nước theo hướng cải cách hành Nhà nước" Đề tài khoa học cấp Bộ, mã số 95-98-043/ĐT - Cơ quan Thanh tra Nhà nước - Năm 1996 - Nguyễn Văn Liêm: "Cơ sở khoa học xác định mơ hình cấu tổ chức Thanh tra Nhà nước cấp đáp ứng yêu cầu cải cách hành nhà nước" Đề tài khoa học cấp Bộ, mã số 98-98-101/ĐT - Cơ quan Thanh tra Nhà nước - Năm 2001 - Trần Đức Lượng: "Hoàn thiện chế tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quản lý nhà nước" Đề tài khoa học độc lập cấp Nhà nước, mã số 98-98-048/ĐT - Cơ quan Thanh tra Nhà nước - Năm 2002 - Nguyễn Văn Thâm: "Một số vấn đề tra tổ chức hoạt động tra tình hình nước ta" Thơng tin khoa học số 1-1997- Cơ quan Thanh tra Nhà nước - Phạm Văn Khanh: "Bàn định hớng đổi tổ chức, hoạt động tra nước ta" Thông tin khoa học số 1-1997- Cơ quan Thanh tra Nhà nước - Phạm Tuấn Khải: "Cơ sở lý luận thực tiễn vấn đề đổi tổ chức hoạt động Thanh tra Nhà nước Việt Nam" Luận án tiến sĩ luật học, mã số 5.05.01 - Năm 1996 - Nguyễn Thanh Hải: "Vai trò Thanh tra Nhà nước việc thực dự án nước ta nay" Luận án thạc sĩ hành học, mã số 5.07.05 Năm 2000 - Ngô Văn Khánh: "Tăng cường hiệu lực tra tài doanh nghiệp Nhà nước" Luận án thạc sĩ kinh tế - Năm 2002 v.v Nhìn chung đề tài, viết phản ánh nhiều vấn đề hoạt động tra, kiểm tra phạm vi nước lĩnh vực cụ thể Song nay, việc nghiên cứu vấn đề góc độ kinh tế trị chưa có đề tài nghiên cứu cách hệ thống Để thực đề tài, tác giả có kế thừa lựa chọn ý tưởng cơng trình cơng bố, nhằm giúp cho việc phân tích đánh giá thực trạng tra DNNN, đề xuất giải pháp hoàn thiện hoạt động tra nhà nước DNNN Việt Nam giai đoạn Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 3.1 Mục đích Trên sở phân tích lý luận thực trạng hoạt động tra Nhà nước DNNN, nhằm góp phần làm rõ sở lý luận hoạt động tra Nhà nước DNNN; từ đề xuất quan điểm giải pháp chủ yếu để hoàn thiện hoạt động giai đoạn tới nước ta 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hố có chọn lọc phân tích số vấn đề lý luận chung hoạt động tra Nhà nước DNNN - Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động tra Nhà nước DNNN thời gian qua, từ thấy vấn đề xúc cần đặt để giải - Đề xuất phân tích quan điểm giải pháp chủ yếu nhằm đổi hoàn thiện hoạt động tra Nhà nước DNNN thời gian tới Đối tượng phạm vi nghiên cứu đề tài 4.1 Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu chủ yếu hoạt động tra Nhà nước DNNN kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa 4.2 Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động tra đặt mối quan hệ với chế quản lý kinh tế nói chung sâu phân tích hoạt động tra Nhà nước DNNN mối quan hệ với hoạt động tra, kiểm tra nói chung Nhà nước kinh tế thị trường Luận văn thực góc độ kinh tế trị đặt mối quan hệ với khoa học quản lý quản lý kinh tế để nghiên cứu, nhằm làm rõ vấn đề bản, chủ yếu đề tài Thời gian nghiên cứu khảo sát chủ yếu giai đoạn từ năm 1995 đến năm 2004 đề xuất giải pháp định hướng đến năm 2010 Cơ sở lý luận, nguồn tài liệu phương pháp nghiên cứu 5.1 Cơ sở lý luận Dựa vào nguyên lý chủ nghĩa Mác-Lênin, quan điểm Đảng Nhà nước ta quản lý kinh tế nói chung, DNNN nói riêng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; để luận giải cần thiết khách quan phải hoàn thiện hoạt động tra nhà nước DNNN, chức quản lý kinh tế Nhà nước 5.2 Nguồn tài liệu Luận văn sử dụng nguồn tài liệu sau: - Báo cáo hàng năm (1995-2004) quan Thanh tra Nhà nước (nay Thanh tra Chính phủ) báo cáo hàng năm (2000-2004) Thanh tra số tỉnh, thành phố Thanh tra Bộ Tài chính; - Lịch sử Thanh tra Việt Nam (1945-1995); - Tài liệu khảo sát tổ chức TTNN DNNN (Tổng công ty 90, 91 DNNN địa phương) Thanh tra Nhà nước; - Tài liệu Ban đổi phát triển DNNN… 5.3 Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp truyền thống Chủ nghĩa Mác-Lênin vật biện chứng vật lịch sử, đồng thời kết hợp sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống, phương pháp thống kê, so sánh, phân tích tổng hợp, diễn giải quy nạp để rút kết luận khoa học vấn đề xem xét Đóng góp luận văn Luận văn làm rõ sở khoa học thực tiễn góp phần vào việc hoàn thiện hoạt động tra, kiểm tra nói chung hoạt động tra Nhà nước DNNN nói riêng, nhằm nâng cao hiệu công tác quản lý kinh tế Nhà nước kinh tế quốc dân Kết nghiên cứu dùng làm tài liệu tham khảo quan hoạch định sách quản lý tầm vĩ mơ; đồng thời dùng làm tài liệu tham khảo cho công tác giảng dạy Trường Cán Thanh tra cho hoạt động tra quan Thanh tra Nhà nước Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận danh mục tài liệu tham khảo, luận văn kết cấu thành chương: - Chương Mục đích, vai trị nội dung hoạt động tra Nhà nước DNNN - Chương Thực trạng hoạt động tra nhà nước DNNN thời gian qua - Chương Quan điểm giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hoạt động tra nhà nước DNNN thời gian tới cường tuyên truyền, vận động, giáo dục cho cán bộ, cơng chức tra lịng trung thành với Tổ quốc, với nhân dân; tinh thần trách nhiệm với công việc Xây dựng tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp người cán tra: khách quan, trung thực, công minh, tin yêu người, biết đấu tranh bảo vệ lẽ phải, chống lại ác… Xây dựng ban hành chế độ quy định, nội quy quan, quy chế công vụ nhằm bảo đảm kỷ cương máy, nâng cao trách nhiệm, ý thức tổ chức kỷ luật cho đội ngũ cán bộ, công chức Thực hành tiết kiệm, chống quan liêu, lãng phí máy nhà nước Thực tốt quy chế dân chủ quan hành nhà nước, cơng khai hố hoạt động quan, đơn vị Đẩy mạnh đấu tranh chống tham nhũng máy nhà nước doanh nghiệp đến tra Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức tra Để đáp ứng yêu cầu thời kỳ cơng nghiệp hố, đại hố đất nước, cán bộ, cơng chức nhà nước nói chung ngành tra nói riêng, khơng cần có phẩm chất trị, đạo đức tốt mà cần phải có trình độ, kiến thức chun mơn nghiệp vụ vững vàng có khả hồn thành tốt nhiệm vụ Hơn nữa, tính chất đặc điểm hoạt động tra, nên đòi hỏi người cán tra phải có chun mơn sâu, hiểu biết rộng, am hiểu nhiều lĩnh vực cần có kinh nghiệm sống cơng tác quản lý Do vậy, cán công chức tra phải xây dựng cho chương trình, kế hoạch học tập, phải tự phấn đấu vươn lên để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ Mặt khác, quan Thanh tra Chính phủ Trường Cán Thanh tra phải đánh giá lại công tác đào tạo, bồi dưỡng cán thời gian qua để xây dựng nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng cho thích hợp với loại chức danh như: cán quản lý, cán nghiệp vụ tra cấp Nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức tra cần phải bảo đảm vừa rộng, vừa sâu; vừa nâng cao kiến thức phải ý tới kỹ thực hành, việc xử lý tình hoạt động tra, giải khiếu nại, tố cáo chống tham 107 nhũng Nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng cần phải vào vấn đề chủ yếu sau: Những vấn đề Nhà nước pháp luật, Quản lý hành nhà nước, Quản lý kinh tế, tài chính, sử dụng phương tiện khoa học kỹ thuật thường dùng hoạt động tra đặc biệt Nghiệp vụ công tác tra tra DN DNNN… Đồng thời, quan tra phải phải có chương trình, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán quan Trước hết, cần phải ưu tiên cho cán quản lý cán nghiệp vụ; đồng thời, phải ưu tiên cho đồng chí có nhiều năm cơng tác ngành chưa có điều kiện học Có vậy, trình độ kiến thức chuyên môn nghiệp vụ đội ngũ cán bộ, công chức nâng cao đồng đều, đáp ứng yêu cầu đòi hỏi ngành tra tình hình Có chế độ sách phù hợp với đội ngũ cán bộ, cơng chức tra Nhìn chung, thời gian vừa qua, chế độ đãi ngộ cán bộ, công chức tra như: tiền lương, tiền thưởng, phụ cấp nghề nghiệp, trang thiết bị, phương tiện làm việc… hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thực nhiệm vụ Vì vậy, song song với việc nâng cao chất lượng cho đội ngũ cán bộ, tra viên, Nhà nước cần có chế độ, sách thích hợp Ngồi chế độ tiền lương, Nhà nước cần có thêm chế độ khác để khuyến khích người cống hiến lâu năm ngành phụ cấp thâm niên; để nâng cao chế độ trách nhiệm cá nhân, hạn chế hành vi tiêu cực cho thêm phụ cấp dưỡng liêm hay phụ cấp trách nhiệm; để khuyến khích đoàn tra hay Thanh tra viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, thu cho Nhà nước cơng dân nhiều tài sản bị thất khuyến khích chế độ tiền thưởng… Đồng thời, bảo đảm đủ điều kiện vất chất, trang thiết bị, phương tiện làm việc để cán bộ, cơng chức tra hồn thành tốt nhiệm vụ Bên cạnh chế độ đãi ngộ cán bộ, cơng chức tra hồn thành tốt nhiệm vụ, Nhà nước cần phải có biện pháp, hình thức xử 108 lý nghiêm minh cán thiếu trách nhiệm, khơng hồn thành nhiệm vụ người có hành vi nhũng nhiễu, vịi vĩnh, gây khó khăn cho đối tượng tra Đây biện pháp quan trọng, để nâng cao chế độ trách nhiệm chất lượng cho đội ngũ cán bộ, cơng chức tra 3.2.5 Tiếp tục hồn thiện hệ thống pháp luật tra Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung, pháp luật tra tra DNNN nói riêng cần vào số nội dung chủ yếu sau: - Xác định rõ chức quản lý nhà nước DN nói chung DNNN nói riêng Trước hết Nhà nước cần phải hạn chế chấm dứt tình trạng dùng mệnh lệnh hành để can thiệp trực tiếp vào hoạt động DN Nhà nước quản lý tác động vào DNNN thơng qua sách, pháp luật; thông qua chế quản lý điều lệ DN; thông qua công tác đào tạo, bố trí sử dụng đội ngũ cán chủ chốt DN thông qua hoạt động tra, kiểm tra việc chấp hành sách, pháp luật, nhiệm vụ chế độ, quy định Nhà nước DN - Phân định rõ quyền chủ sở hữu quản lý nhà nước quyền tự chủ DNNN trình sản xuất kinh doanh Nhà nước thống quản lý tổ chức thực quyền chủ sở hữu DN Nhà nước định vấn đề quan trọng, chủ yếu DN như: thành lập hay chia tách DN; máy vị trí chủ chốt DN; mục tiêu, phương hướng phát triển sản xuất kinh doanh DN; dự án đầu tư lớn DN; nguyên tắc hoạt động phân phối lợi nhuận; tra, kiểm soát hoạt động DN theo sách, pháp luật quy định Nhà nước DN Nhà nước uỷ quyền cho Bộ, ngành phân cấp cụ thể cho UBND tỉnh, thành phố Hội đồng quản trị thực quyền sở hữu DNNN - Phân định rõ quyền hạn trách nhiệm quan quản lý nhà nước hoạt động tra nói chung tra DNNN nói riêng, 109 tránh tình trạng có q nhiều quan có chức tra, kiểm tra DN DNNN - Xác định bảo đảm tính thống nhất, đồng hoạt động tra, kiểm tra nói chung tra DNNN nói riêng hệ thống văn pháp luật Nhà nước - Xác định lại cấu, tổ chức quan tra nhà nước theo hướng tăng thêm quyền hạn tăng cường tính tập trung, thống nhất, xây dựng máy gọn nhẹ mục 3.2.4 trình bày - Xác định biện pháp bảo đảm để nâng cao hiệu lực, hiệu hoạt động tra theo hướng: tăng cường tính độc lập hoạt động tra; tăng thêm quyền xử lý chỗ cho tra viên thực nhiệm vụ; quyền hạn cần phải đôi với chế tài thực hiện; giảm thiểu thủ tục hành nâng cao trách nhiệm cá nhân trước pháp luật - Việc xây dựng ban hành văn pháp luật cần phải đồng bộ, thống nhất, vấn đề cụ thể hố luật cần phải đưa vào, hạn chế đến mức thấp tượng Luật chờ Nghị định, Nghị định chờ Thông tư… Đối với trường hợp khơng thể đưa vào luật có phát sinh cần phải có văn hướng dẫn kịp thời, cụ thể chi tiết để người có cách hiểu, cách tính thống 3.2.6 Từng bước đại hố hoạt động tra - Trước hết, quan tra cần quan tâm, bước mua sắm máy móc thiết bị, phương tiện làm việc cần thiết để phục vụ kịp thời cho đoàn tra như: máy ảnh, máy ghi hình, máy ghi âm, máy tính xách tay thiết bị kiểm tra kỹ thuật khác… - Song song với việc mua sắm phương tiện làm việc, bước xây dựng lại sở vật chất như: nhà làm việc, trang thiết bị nội thất phục vụ cho trình làm việc cán bộ, công chức Từng bước đổi trang bị thêm phương tiện lại theo hướng đại hoá, nhằm bước đáp ứng 110 yêu cầu hoạt động tra chế thị trường động - Hiện nay, số quan tra thực nối mạng nội nối mạng với quan quản lý nhà nước cấp, nên đáp ứng yêu cầu định xử lý công việc hàng ngày quan Vì vậy, quan tra cần phải bước khẩn trương triển khai nối mạng nội nối mạng toàn ngành, tiến tới hồ vào mạng thơng tin quốc gia Chương trình tổng thể cải cách hành nhà nước giai đoạn 2001- 2010 Chính phủ đề 3.2.7 Tăng cường hợp tác quốc tế hoạt động tra Ngày nay, giới hầu hết quốc gia tổ chức quan để thực chức giám sát, tra, kiểm tra kiểm sốt tồn hoạt động đất nước Tuy nhiên, điều kiện lịch sử, trị, kinh tế, xã hội, phong tục truyền thống pháp lý khác nhau, nên quốc gia có mơ hình tổ chức phương thức hoạt động riêng Căn vào vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn tính chất hoạt động quan chia thành ba loại hình sau: - Thanh tra Quốc hội: mô hình phổ biến nước Bắc Âu Châu Mỹ như: Thuỵ Điển, Đan Mạch, Canada… - Thanh tra, giám sát hành chính: loại hình tổ chức nhiều nước Châu A Châu Phi như: Trung quốc, Hàn Quốc, Ai Cập… - Thanh tra chuyên ngành: loại hình thành lập hầu nhiều nước tồn song song với loại hình Tuy có khác nhau, mơ hình có điểm chung sau: - Thanh tra, kiểm tra giám sát loại hoạt động quản lý nhà nước, chức quản lý nhà nước, hầu hết quốc gia tổ chức quan để thực chức 111 - Chủ thể tra, kiểm tra giám sát thuộc nhà nước, việc tổ chức tiến hành hoạt động thường các tổ chức chuyên trách thực hiện, mà trực tiếp Đoàn tra Thanh tra viên - Nội dung tra, kiểm tra giám sát chủ yếu việc chấp hành sách, pháp luật; việc thực nhiệm vụ, cơng vụ cơng chức nhà nước Ngồi ra, tổ chức tra chuyên ngành kiểm tra việc “thực thi định, mệnh lệnh Bộ ngành” [38, tr.20] - Mục đích tra, kiểm tra giám sát phục vụ cho quản lý nâng cao hiệu lực, hiệu công tác quản lý nhà nước “Hoạt động quan nhằm mục đích bảo đảm cho hoạt động quan nhà nước, công chức nhà nước tuân thủ nghiêm chỉnh pháp luật” [38, tr.24] Xuất phát từ điểm chung địi hỏi hội nhập quốc tế kinh tế Việt Nam, Thanh tra Chính phủ bước đầu thiết lập số quan hệ hợp tác quốc tế với số nước như: Thuỵ Điển, Ai Cập, Đức, Trung Quốc… Nhìn chung, kết hoạt động hợp tác quốc tế tra thời gian vừa qua hạn chế, chưa đáp ứng với yêu cầu địi hỏi ngành tra tình hình Vì vậy, thời gian tới ngành tra cần tăng cường, đẩy mạnh hợp tác quốc tế hoạt động tra theo hướng sau: - Tăng cường tổ chức đoàn nước để tham quan mơ hình tổ chức, máy phương thức hoạt động quan tra nước Trao đổi thông tin, học tập kinh nghiệm nước hoạt động tra hành tra chuyên ngành, giải khiếu nại, tố cáo phòng ngừa chống tham nhũng - Trên sở đẩy mạnh hoạt động tham quan, trao đổi kinh nghiệm để lựa chọn mơ hình tra thích hợp, tổ chức cho cán bộ, cơng chức ngành đào tạo, bồi dưỡng nước Nhằm bước nâng cao hoàn thiện lý luận nghiệp vụ tra, xây dựng quy trình tra giải khiếu nại, tố cáo thích hợp hiệu Loại bỏ dần thủ tục hành 112 rườm rà, khơng thích ứng với kinh tế thị trường quan hệ kinh tế đối ngoại Từng bước nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng; nâng cao trình độ kiến thức lực chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, cơng chức tra theo kịp trình độ nước, đáp ứng nhu cầu địi hỏi cơng tác tra giai đoạn - Tiếp tục thiết lập mở rộng quan hệ với nước, với tổ chức quốc tế khu vực hoạt động tra nhằm tranh thủ hỗ trợ kinh phí, phương tiện kỹ thuật kinh nghiệm cơng tác quản lý, điều hành, phục vụ cho hoạt động tra tra DNNN đạt hiệu tốt - Trong thời gian không xa phải tiến tới có phối hợp, hỗ trợ hoạt động tra nước, nhằm đáp ứng yêu cầu đòi hỏi quan quản lý nhà nước tra, kiểm soát hoạt động quan hệ kinh tế đối ngoại quan nhà nước, hoạt động thương mại DN nói chung DNNN nói riêng Tóm lại, chương luận văn vào làm rõ quan điểm nhằm hoàn thiện hoạt động tra DNNN tiến trình đổi chung đất nước Đồng thời luận tập trung chủ yếu vào việc luận giải giải pháp để hoàn hoạt động tra DNNN: Nâng cao nhận thức hoạt động tra tra DNNN; Hoàn thiện chế độ phân cấp, xác định rõ chủ thể, phạm vi đối tượng tra tra DNNN; Tiếp tục đổi nội dung phương thức tra tra DNNN; Củng cố, tăng cường tổ chức máy đội ngũ cán bộ, công chức tra; Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật tra tra DNNN; Từng bước đại hoá hoạt động tra; Tăng cường hợp tác quốc tế hoạt động tra 113 Đây giải pháp mang tính khả thi cần thực cách đồng mang lại hiệu cao KẾT LUẬN Thanh tra chức thiết yếu quan nhà nước, có vị trí, vai trị quan trọng công tác quản lý nhà nước Cho nên, nhà nước tổ chức quan chuyên trách để thực chức tra, kiểm tra tất yếu khách quan Trong đó, hoạt động tra DNNN nội dung chủ yếu, quan trọng quan tra nhà nước, nhằm 114 phục vụ nâng cao hiệu lực, hiệu cơng tác quản lý nhà nước nói chung quản lý kinh tế nói riêng Trong kinh tế thị trường, để quản lý, điều hành tốt kinh tế theo định hướng XHCN, nhiệm vụ bản, quan trọng phải bước sửa đổi, bổ xung hồn thiện sách, pháp luật, hồn thiện cơng cụ quản lý vĩ mơ, có cơng cụ tra tra DNNN Ngày nay, nước ta DNNN phận quan trọng kinh tế nhà nước, lực lượng vất chất chủ yếu để nhà nước quản lý vĩ mô kinh tế Cho nên, muốn nâng cao lực hiệu sản xuất kinh doanh DNNN, Nhà nước cần phải tạo hành lang pháp lý thơng thống điều kiện thuận lợi cho DN phát triển Đồng thời, Nhà nước phải tăng cường tra, kiểm soát, quản lý điều chỉnh hoạt động DN, nhằm bảo đảm cho DN phát triển định hướng Nhà nước đề Vì vậy, để phục vụ tốt cho công tác quản lý vĩ lý kinh tế Nhà nước, đòi hỏi hoạt động tra DNNN phải đổi bước hồn thiện Từ nhận thức vị trí, vai trị hoạt động tra công tác quản lý nhà nước, phạm vi nghiên cứu đề tài, luận văn phân tích, làm rõ vấn đề sau: Hệ thống hoá vấn đề lý luận khái niệm, vị trí, vai trị mục đích hoạt động tra nhà nước DNNN nước ta Trình bày cách có hệ thống nội dung hoạt động tra nhà nước DNNN Xác định rõ chủ thể, đối tượng, phạm vi nội dung tra; hình thức phương pháp chủ yếu để tiến hành tra; công tác quản lý nhà nước hoạt động tra DNNN Thông qua việc xem xét, phân tích thực trạng hoạt động tra tra DNNN tiến trình đổi năm gần đây, luận văn rút kết đạt tồn tại, hạn chế hoạt động tra DNNN; đồng thời làm rõ nguyên nhân để tìm cách khắc phục 115 Trên sở kết luận rút qua trình nghiên cứu, kết hợp với việc phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động tra DNNN, luận văn đưa quan điểm đề xuất giải pháp chủ yếu để hoàn thiện hoạt động tra DNNN thời gian tới Tuy nhiên, phạm vi đề tài rộng, khả khảo sát có hạn nên luận văn khó tránh khỏi khiếm khuyết Rất mong nhà khoa học, đồng nghiệp góp ý để luận văn hồn chỉnh, góp phần thiết thực vào việc nâng cao hiệu lực, hiệu hoạt động tra giai đoạn tới./ 116 TÀI LIỆU THAM KHẢO “Chủ tịch Hồ Chí Minh nói lãnh đạo kiểm sốt”, Tạp chí Thanh tra, số 5-2001, tr.3 “Chương trình tổng thể cải cách hành nhà nước giai đoạn 20012010”, Báo Nhân dân, từ số ngày 5-7/3/2003 GS.TS Chu Văn Cấp (Chủ biên), Lịch sử học thuyết kinh tế, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội Đảng cộng sản Việt Nam, Cương lĩnh Đảng cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội Đảng tồn quốc lần thứ VIII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội Đảng cộng sản Việt Nam (2001), Nghị hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ương Đảng khố IX, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội “Định hướng chương trình hành động Chính phủ nhiệm kỳ 20022007”, Thủ tướng Phan Văn Khải, Báo Nhân dân, ngày 9/8/2002, tr.3 11 Học viện Hành Quốc gia (1997), Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh Đảng lãnh đạo Nhà nước, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội 12 V.I Lê Nin (1998), Bàn kiểm kê, kiểm soát, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội 13 Luật Doanh nghiệp nhà nước văn hướng dẫn thi hành, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội, 2002 112 14 Viện khoa học Thanh tra (2004), Luật Thanh tra năm 2004 với việc đổi tổ chức, hoạt động tra thời kỳ CNH-HĐH, Nxb Tư pháp, Hà nội 15 TS Lê Mạnh Luân (1999), “Quan điểm Đảng cộng sản Việt Nam kiểm tra, tranh tra”, Tạp chí Thanh tra, số 6, tr.9-10 16 Nguyễn Tấn Dũng (2002), “Xây dựng kinh tế độc lập tự chủ theo định hướng xã hội chủ nghĩa”, Báo Nhân dân, tr.1-2 17 Nguyễn Văn Liêm (2001), Cơ sở khoa học xác định mơ hình cấu tổ chức Thanh tra Nhà nước cấp đáp ứng yêu cầu cải cách hành nhà nước, Đề tài khoa học cấp Bộ, mã số 98-98-101/ĐT-Cơ quan Thanh tra nhà nước-Tạp chí Thanh tra, số 18 PGS.TS Nguyễn Văn Thâm (1997), “Một số vấn đề Thanh tra tổ chức hoạt động tra tình hình nước ta”, Thông tin khoa học, số 19 Nguyễn Thanh Hải (2000), Vai trò Thanh tra Nhà nước việc thực dự án nước ta nay, Luận án hành học, mã số 5.07.05 20 Ngô Văn Khánh (2003), “Công tác tra, kiểm tra tài doanh nghiệp Nhà nước”, Tạp chí Thanh tra, số 7, tr 13-15 21 Ngô Văn Khánh (2003), “Tăng cường hiệu lực tra, kiểm tra tài doanh nghiệp Nhà nước”, Tạp chí Thanh tra, số 6, tr 19-21 22 Ngô Văn Khánh (2002), Tăng cường hiệu lực tra, kiểm tra tài doanh nghiệp Nhà nước, Luận án thạc sĩ kinh tế 23 NDQ (2002), “Bác Hồ với Thanh tra Việt Nam”, Tạp chí Thanh tra, số 5,6, Tr.19-21 24 NBS (2001), “Quan điểm Đảng, Nhà nước Chủ tịch Hồ Chí Minh vị trí, vai trị cơng tác tra”, Tạp chí Thanh tra, số 12, tr.5-9 25 Pháp lệnh Thanh tra, Hà nội, 1990 113 26 PV (2002), “Những kinh nghiệm rút qua việc thực quy chế dân chủ sở”, Tạp chí Thanh tra, số 8, tr.25-28 27 Phạm Văn Khanh (1997), “Bàn định hướng đổi tổ chức, hoạt động tra nước ta”, Thông tin khoa học, số 28 TS Phạm Tuấn Khải (1997), “Cần phân định rõ hoạt động tra với điều tra, kiểm sát, kiểm sốt, giám sát xét xử”, Tạp chí Thanh tra, số 10 29 TS Phạm Tuấn Khải (2003), “Tăng cường hoạt động tra, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu hoạt động Chính phủ”, Tạp chí Thanh tra, số 6,7, tr.9-10, 10-11 30 TS Phạm Tuấn Khải (1996), Cơ sở lý luận thực tiễn vấn đề đổi tổ chức hoạt động tra Nhà nước Việt Nam, Luận án tiến sĩ luật học, mã số 5.05.01 31 Thanh tra Nhà nước (1998), Những vấn đề luật khiếu nại, tố cáo, Hà nội 32 Thanh tra Nhà nước (1998), Lịch sử Thanh tra Việt Nam (sơ thảo), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội 33 Thanh tra Nhà nước (2000), Báo cáo công tác tra xét khiếu tố (19952000), Hà nội 34 Thanh tra Nhà nước, Báo cáo công tác tra xét khiếu tố (2001) 35 Thanh tra Nhà nước, Báo cáo công tác tra xét khiếu tố (2002) 36 Thanh tra Nhà nước, Báo cáo công tác tra xét khiếu tố (6 tháng đầu năm 2003) 37 Thanh tra Nhà nước (1998), Một số vấn đề Nghiệp vụ tra, tập 1,2, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội 38 Trung tâm nghiên cứu khoa học-thông tin tra (1999), “Tổ chức hoạt động tra, kiểm tra, giám sát số nước giới”, Thông tin khoa học, số 114 39 Trung tâm nghiên cứu khoa học-thông tin tra (2000), “Báo cáo kết khảo sát đề tài “Hoàn thiện chế tra, kiểm tra, giám sát góp phần nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước”, Thông tin khoa học, số 40 Trường Cán Thanh tra (2000), Văn pháp luật tra khiếu nại, tố cáo, tập 1,2,3, Nxb Thống kê, Hà nội 41 Trường Cán Thanh tra (2002), Nghiệp vụ công tác tra, Nxb Thống kê, Hà nội 42 Trường Cán Thanh tra (2002), Chương trình nâng cao nghiệp vụ tra, Hà nội 43 Trường Cán Thanh tra (2002), Một số vấn đề quản lý Nhà nước, Nxb Thống kê, Hà nội 44 Tổng cục Thống kê (2001), Tình hình kinh tế-xã hội Việt Nam 10 năm 1991- 2000, Nxb Thống kê, Hà nội 45 Từ điển tiếng Việt, Nxb Trung tâm Từ điển ngôn ngữ, Hà nội, 1992 46 Từ điển tiếng Việt phổ thơng, Nxb TP Hồ Chí Minh, 2002 47 Từ điển tiếng Việt thông dụng, Nxb Giáo dục, Hà nội,1996 48 Từ điển Bách khoa Việt Nam, tập 1,2, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà nội, 2002 49 Từ điển Luật học, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà nội, 1999 50 Tạ Hữu Thanh-Uỷ viên TW Đảng, Tổng Thanh tra Nhà nước (1999), “Cần tăng cường tra trách nhiệm cấp, ngành việc thực sách, pháp luật”, Tạp chí Thanh tra, số 3, tr.8-10 51 PGS.TS Trần Ngọc Đường (1998), “Vị trí vai trị tra quản lý nhà nước”, Tạp chí Thanh tra, số 9, tr.6-8 52 Trần Đức Lượng-Vụ trưởng (2001), “Thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp thực trạng giải pháp”, Tạp chí Thanh tra, số 5-,tr.18-19 115 53 Trần Đức Lượng (2002), “Đổi tổ chức hoạt động hệ thống Thanh tra Nhà nước theo hướng cải cách hành Nhà nước”, Đề tài khoa học cấp Bộ, mã số 95-98-043/ĐT - Cơ quan Thanh tra Nhà nước - Thông tin khoa học, số 54 Trần Đức Lượng (Chủ nhiệm) (2002), “Hoàn thiện chế tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quản lý Nhà nước”, Đề tài khoa học độc lập cấp Nhà nước, mã số 98-98-048/ĐT - Cơ quan Thanh tra Nhà nước - Thông tin khoa học, số 55 “Tăng cường quan hệ hữu nghị hợp tác công tác tra với nước giới”, Tạp chí Thanh tra, số 7-1998, tr 4-5 56 Quy định pháp luật công khai minh bạch quản lý số lĩnh vực kinh tế – xã hội, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội, 2002 57 Quy định pháp luật sử dụng vốn doanh nghiệp, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội, 2003 58 Quỳnh Hương (1996), “Thanh tra, kiểm tra chồng chéo – thực trạng , nguyên nhân giải pháp”, Tạp chí Thanh tra, số 11, tr.39-41 59 Ths Vũ Thị Hoài Phương (2003), “Vấn đề nâng cao ý thức pháp luật cho chủ doanh nghiệp nay”, Tạp chí Thanh tra, số 4, tr.28-30 60 Vũ Văn Chiến (2002), “Những nhận xét rút qua nghiên cứu tra, kiểm tra, giám sát số nước giới”, Tạp chí Thanh tra, số 8, tr.23-24 116 ... KN, TC, quản lý nhà nước tra bốn chức quan tra nhà nưóc, có quản lý nhà nước hoạt động tra DNNN Để bước nâng cao hiệu lực, hiệu quản lý nhà nước hoạt động tra DNNN, quan tra nhà nước cần tổ chức... vai trị nội dung hoạt động tra Nhà nước DNNN - Chương Thực trạng hoạt động tra nhà nước DNNN thời gian qua - Chương Quan điểm giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hoạt động tra nhà nước DNNN thời... VÀ NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC 1.1 Mục đích, vai trị hoạt động tra DNNN 1.1.1 Khái niệm tra vị trí, vai trị DNNN kinh tế 1.1.1.1 Khái niệm tra Ngày nay,