LỜI MỞ ĐẦU Trong năm gần tín dụng tiêu dùng ngày đóng vai trị quan trọng kinh tế cấu kinh doanh NHTM Việt Nam Tuy nhiên với việc tăng trưởng tín dụng tiêu dùng mức tạo rủi ro cao phát sinh từ loại hình cho vay là: thứ nguồn tiền đổ vào Chứng khoán bất động sản ngày gia tăng dẫn đến nguy lạm phát tăng cao trở lại; thứ hai NHTM với việc đẩy mạnh phát triển tín dụng tiêu dùng mà bỏ qua việc quản lý rủi ro khoản, sử dụng nguồn vốn huy động ngắn hạn vay trung dài hạn; thứ ba nợ xấu thời gian gần có xu hướng tăng trở lại, tập trung tăng trưởng tín dụng lợi nhuận mà bỏ qua số tiêu chí xét duyệt cho vay, đặc biệt tiêu chí đánh giá khả trả nợ người vay, quan tâm đến hệ thống XHTD làm sở để định cho vay, đặt biệt tín dụng tiêu dùng cá nhân lại Hiện Ngân hàng TMCP An Bình xây dựng hệ thống XHTD cho đối tượng khách hàng doanh nghiệp, xem tiêu chí đánh giá xét cấp tín dụng Tuy nhiên hệ thống XHTD dành cho khách hàng cá nhân thời gian thử nghiệm mơ hình, trải qua thời gian áp dụng đánh giá xếp hạng thử thơng số mơ hình cịn nhiều bất cập, chưa thể áp dụng xét cấp tín dụng Việc áp dụng hệ thống XHTD dành cho khách hàng cá nhân góp phần làm giảm rủi ro liên quan đánh giá, xét duyệt hồ sơ vay cá nhân mà nâng cao khả quản trị rủi ro ngân hàng nói chung Đó lý mà tác giả muốn thực đề tài “ Hoàn thiện hệ thống XHTD khách hàng cá nhân ngân hàng TMCP An Bình” Qua tiểu luận này, em hiểu rõ cách xác định thang điểm xếp hạng tín dụng số ngân hàng.Điều mang lại kiến thức bổ ích phục vụ cho chuyên ngành chúng em Em xin cảm ơn cô Vũ Thị Thục Oanh hướng dẫn giảng dạy tận tình giúp em hồn thành tiểu luận Tuy nhiên, em khơng tránh khỏi sai sót trình làm tiểu luận dù cố gắng nhiều, mong góp ý để tiểu luận em thành công DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Diễn giải ABB Ngân hàng TMCP An Bình CIC Trung tâm thơng tin tín dụng Ngân hàng Nhà nước CBTD Cán tín dụng KH Khách hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt nam NHTM Ngân hàng thương mại RRTD Rủi ro tín dụng SXKD Sản xuất kinh doanh TNHH Trách nhiệm hữu hạn TMCP Thương mại cổ phần TCTD Tổ chức tín dụng XHTD Xếp hạng tín dụng MỤC LỤC CHƯƠNG TỔNG QUAN VỀ PHƯƠNG PHÁP CHẤM ĐIỂM TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Sự cần thiết phải chấm điếm tín dụng 1.2/ Khái niệm mục đích chấm điếm tín dụng 1.2.1/ Khái niệm 1.2.2/ Mục đích vai trị chấm điếm tín dụng 1.2.2.1 Rủi ro tín dụng , xuất phát điếm chấm điếm tín dụng 1.2.2.2/ Vai trị CĐTD đối vói thân doanh nghiệp 1.2.2.3/ Vai trò nhà đầu tư 1.3/ Mơ hình nghiên cún chấm điếm xếp hạng tín dụng 1.3.1/ Mơ hình xác định rủi ro theo xác suất võ' nợ’ 1.3.2/ Định thử hạng rủi ro theo phần giá trị ngưòi vay bị người vay vỡ nợ 1.4/ Vị trí chấm điếm tín dụng quy trình tín dụng khách hàng doanh nghiệp 1.5/ Các tiêu chí chấm điếm doanh nghiệp 1.5.1/ Hình thức sở hữu 1.5.2/ Nghành nghề kinh doanh 1.5.3/ Quy mô vốn chủ sở hữu 1.5.4/ Chỉ tiêu tài 1.5.5/ Chỉ tiêu phi tài 1.6.Điều kiện áp dụng phương pháp chấm điếm tín dụng 1.6.1/ Ưu điểm 1.6.2/ Những điếm cịn hạn chế CHƯƠNG 2: QUY TRÌNH CHẤM ĐIỂM TÍN DỤNG VÀ XẾP HẠNG KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM 2.1 Giới thiệu Ngân hàng Công Thương Việt Nam 2.1.1 Lịch sử hình thành phát triển Ngân hàng Cơng Thương Việt Nam 2.1.2 Hệ thống tổ chức Ngân hàng Công thương Việt Nam – VietinBank 2.1.3 Các hoạt động 2.2 Thực trạng hoạt động chấm điểm tín dụng xếp hạng khách hàng doanh nghiệp NHCTVN 2.2.1 Quy trình chấm điểm tín dụng xếp hạng khách hàng doanh nghiệp NHCTVN 2.2.1.1 Thu thập thông tin doanh nghiệp 2.2.1.2 Xác định, phân loại ngành nghề/ lĩnh vực sản xuất kinh doanh doanh nghiệp 2.2.1.3 Chấm điểm xác định quy mô doanh nghiệp 2.2.1.4 Chấm điểm số tài 2.2.1.5 Chấm điểm tiêu dự báo nguy khó khăn tài DN 2.2.1.6 Chấm điểm tiêu phi tài 2.2.1.7 Tổng hợp điểm xếp hạng doanh nghiệp 2.2.1.8 Trình duyệt kết chấm điểm tín dụng xếp hạng khách hàng doanh nghiệp 2.2.1.9 Rà soát kết chấm điểm tín dụng xếp hạng khách hàng ( khách hàng phải thẩm định rủi ro tín dụng độc lập ) 2.2.1.10 Hồn thiện hồ sơ kết chấm điểm tín dụng xếp hạng khách hàng ( khách hàng phải thẩm định rủi ro tín dụng độc lập) 2.2.1.12 Cập nhật liệu lưu trữ hồ sơ 2.2.1.11 Phê duyệt kết chấm điểm tín dụng xếp hạng khách hàng CHƯƠNG : CHẤM ĐIỂM TÍN DỤNG VÀ XẾP HẠNG KHÁCH HÀNG ĐỐI VỚI CÔNG TY CỔ PHẦN THƯƠNG MẠI PHÚ NHUẬN 1.1 Giới thiệu cơng ty 3.2 Quy trình chấm điểm 3.2.1 Thu thập thông tin Nguồn thông tin: 3.2.2 Chấm điểm xác định quy mô doanh nghiệp 3.2.3 Chấm điểm số tài 3.2.4 Chấm điểm tiêu dự báo nguy khó khăn tài Doanh Nghiệp 3.2.5 Chấm điểm tiêu phi tài 3.2.6 Tổng hợp điểm xếp hạng doanh nghiệp CHƯƠNG 4: HOÀN THIỆN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP TẠI CHI NHÁNH QUẬN 1, TP HCM 4.1 Định hướng phát triển Chi nhánh NHCT Quận 4.1.1 Định hướng chung 4.1.2 Định hướng cụ thể: 4.1.2 / Định hướng hoạt động tín dụng 4.1.2.2.Định hướng xây dựng hệ thống.XHTD nội bộ: 4.2 Giải pháp hoàn thiện XHTD doanh nghiệp 4.2.1 Xây dựng hệ thống thơng tin sở cho phân tích XHTD docinh nghiệp 4.2.2 Hồn thiện quy trình xếp hạng tín dụng doanh nghiệp 4.2.3 Hồn thiện hệ thống tiêu phân tích 4.2.4 Hocin thiện cơng tác tố chức triến khai XHTD doanh nghiệp 4.2.5 Ứng dụng kết xếp hạng docinh nghiệp đế phân loại nợ 4.3 Kiến nghị 4.3.1 Kiến nghị với ngân hàng công thương quận 4.3.2 Kiến nghị với ngân hàng Nhà nước Chính phủ KẾT LUẬN CHƯƠNG TỔNG QUAN VỀ PHƯƠNG PHÁP CHẤM ĐIỂM TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 /Sự cần thiết phải chấm điếm tín dụng Ngân hàng thương mại(NHTM) định chế tài đóng vai trò then chốt kinh tế kênh huy động vốn quan trọng thành phần tham gia kinh doanh Đế thực vai trị mình, NHTM phải đổi mặt với nhiều rủi ro trình hoạt động rủi ro lãi suất, rủi ro ngoại hổi , rủi ro khoản v.v đặc biệt rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng khách hàng không trả đầy đủ gốc lãi khoản vay, việc toán nợ gốc lãi không hạn Rủi ro xảy số lý : - Các yếu tố khách quan từ bên : Thiên tai lũ lụt , động đất , cháy nố Các ngun nhân nằm ngồi tầm kiếm sốt ngân hàng khách hàng - Lý tù' phía khách hàng: khả quản lý vốn không tốt khách hàng dẫn đến hậu công ty phá sản , đối tác khách hàng không trung thực kinh doanh v.v - Lý từ phía ngân hàng: nhân viên tín dụng trình độ yếu khơng phân tích kỹ lưỡng tình hình khách hàng trước định cho vay, nhân viên tín ngân hàng móc ngoặc với khách hàng đế rút vốn ngân hàng v.v Vì việc xây dựng số tống họp độ rủi ro khoản tín dụng đế làm sở cho việc hướng dẫn trình tạo khoản vay , báo cáo , giám sát quản lý rủi ro , phân tích tính đầy đủ vốn dự trữ cho tốn thất tín dụng, phân tích khả sinh lời định giá tín dụng cần thiết Các số giúp NHTM hướng tới lượng hố rủi ro tín dụng từ nâng cao khả quản lý, hiệu sử dụng phân bố vốn Chính ưu điếm vượt trội đó, chấm điểm tín dụng xếp hạng doanh nghiệp tự khẳng định tầm quan trong quy trình thấm định tín dụng Tại nước phát triến nhiều nước khu vực, CĐTD từ lâu trở thành yếu tố thiết yếu mang tính “truyền thống” việc đánh giá rủi ro tín dụng trì kỷ luật ngân hàng 1.2/ Khái niệm mục đích chấm điếm tín dụng 1.2.1/ Khái niệm CĐTD phương thức đế đánh giá rủi ro đổi tượng vay Theo ngân hàng sử dụng phương pháp thơng kê, nghiên cứu liệu đế đánh giá rủi ro người vay Phương pháp đưa “điểm” mà ngân hàng sử dụng đế xếp loại người xin vay xét độ mạo hiểm Đẻ tạo dựng hình mẫu chấm điểm, hay “bảng điểm”, nhà kinh tế phân tích liệu khứ thực khoản vay trước đế định đặc điếm người vay hữu ích việc đốn xem liệu khoản vay có phát huy tốt tác dụng khơng Một hình mẫu thiết kế tốt đưa tỷ lệ điểm cao nhiều cho người vay có khả sử dụng vốn vay hiệu ngược lại, tỷ lệ phần trăm điểm thấp nhiều cho người vay mà khoản vay phát huy tác dụng Nhưng khơng có hình mẫu hồn hảo, đơi có đối tác khơng tốt lại nhận điểm cao Thông tin người vay thu nhận từ đăng ký từ bưu cục tín dụng liệu thu nhập hàng tháng doanh nghiệp vay, khoản nợ đọng, tài sản tài chính, khoản thời gian mà doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực kinh doanh mình, liệu doanh nghiệp tùng phạm lỗi khoản vay trước hay khơng, liệu loại tài khoản ngân hàng mà doanh nghiệp vay có tất yếu tố tiềm có khả đánh giá khoản vay mà sử dụng bảng điểm Phân tích tổng hợp liên quan đến khoản vay từ biến số sử dụng để tìm kết hợp nhân tố, đoán biết trước rủi ro, nhân tố cần trọng nhiều Dù có tương quan nhân tố này, có số nhân tố khơng đưa đến hình mẫu cuối có giá trị so sánh với biến sơ khác hình mẫu Trên thực tế theo công ty Issac and Company,Inc., người dẫn đầu việc phát triến hình mẫu chấm điếm này, 50 - 60 biến sổ xem xét phát triển hình mẫu thơng thường, - 12 đưa đến bảng điểm đoán tốt Anthony Sauder, nhà kinh tế học Mỹ sử dụng 48 nhân tố để đánh giá xác suất lỗi tín dụng phần lớn (nhưng tất cả) hệ thống chấm điểm, điểm cao ám rủi ro hơn, ngân hàng cho vay đặt điểm sàn dựa tỉ lệ mạo hiểm mà ngân hàng sẵn sàng chấp nhận Hồn tồn tn thủ theo hình mẫu đó, ngân hàng cho vay chấp nhận cho vay với doanh nghiệp có điểm điểm sàn, từ chối doanh nghiệp điếm sàn Mặc dù có nhiều ngân hàng xem xét kỹ hồ sơ người gần điểm sàn trước đưa định cuối Kể hệ thống chấm điểm tốt khơng dự đốn chắn khả hồn trả vốn vay doanh nghiệp đưa dự đốn xác sai sót mà doanh nghiệp vay với đặc điểm định mắc phải Đế xây dựng hình mẫu tốt, người xây dựng phải có liệu xác phản ánh khoản vay giai đoạn, điều kiện kinh tế tốt xấu 1.2.2/ Mục đích vai trị chấm điếm tín dụng 1.2.2.1 Rủi ro tín dụng , xuất phát điếm chấm điếm tín dụng Rủi ro tín dụng khả xảy tổn thất mà ngân hàng phải chịu khách hàng vay không trả hạn, không trả không trả đầy đủ vốn lãi Rủi ro tiềm ẩn tất yếu hoạt động ngân hàng Các ngân hàng đặt cho chiến lược quản lý nợ tỷ lệ tốn thất tín dụng đạt mức dự kiến ngân hàng coi thành cơng Đe giảm thiểu tổn thất , cần sâu phân tích đế tìm chiến lược tối thiếu hố rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng khoản vay thời kỳ bao gồm xác suất vỡ nợ (XSVN) phần giá trị khoản vay bị người vay vờ nợ( GTBM) GTBM khoản vay tín dụng phụ thuộc vào cấu khoản vay , cịn XSVN thường phụ thuộc vào người vay ngân hàng thường giả định nợ không trả tất khoản nợ người khơng trả khoản nợ trước Mức tổn thất dự tính (TTDT) tích XSVN GTBM khoản vay Trong nghiên cứu Ngân hàng Trung ương Austraĩia khảo sát sử dụng hệ thống xếp hạng theo hai tiêu chi riêng biệt: mức xếp hạng phản ánh XSVN, mức xếp hạng phản ánh GTBM mức xếp hạng tống họp phản ánh TTDT Còn theo khảo sát 50 ngân hàng lớn Mỹ ( Treasy & Carey, 1998), có khoảng 60% có hệ thống xếp hạng theo tiêu chí, tức ngân hàng xếp hạng theo khoản vay(GTBM) Trên thực tế , ngân hàng nhỏ thường sử dụng hệthống xếp hạng theo phương thức Cịn 40% có hệ thống xếp hạng theo hai tiêu chí, mức xếp hạng phản ánh XSVNcủa người vay mức phản ánh TTDT khoản vay Những ngân hàng có hệ thống thường xác định thứ hạng người vay trước, sau xác định mức GTBM chuẩn bình qn Tuy nhiên, có khoản tín dụng mà GTBM chúng cao thấp mức bình quân đặc điểm riêng biệt tùng khoản tín dụng Các thứ hạng phản ánh GTBM khoản vay khác cấp cho người vay khác dựa vào khác biệt tài sản chấp, mức độ ưu tiên hay đặc điếm khác mang tính cấu khoản vay Nói chung hệ thống xếp hạng hai tiêu tốt so với hệ thống tiêu chi cách riêng rẽ XSVN GTBM hệ thống hai tiêu chí : - Nâng cao hiệu truyền đạt thông tin rủi ro - Giảm bớt xu hướng xếp hạng chủ yếu dựa vào tài sản đảm bảo - Thúc phát triến công cụ xếp hạng đế hỗ trợ trình xếp - Đối với Nguồn thơng tin tù’ Báo cáo tài khách hàng cung cấp để đảm bảo độ xác sổ hay thông tin báo cáo, Cán tín dụng u cầu báo cáo tài phải kiểm tốn Trong đó, xác định thơng tin kiểm tốn ý kiến kiếm tốn là: ý kiến chấp nhận tồn phần ý kiến chấp nhận phần, phải đánh giá yếu tố tùy thuộc (hoặc ngoại trù') mà kiếm toán viên nêu báo cáo kiếm toán không ảnh hưởng lớn đến khả trả nợ doanh nghiệp Trng hợp báo cáo tài kiếm toán song ý kiến kiểm toán : ý kiến từ chối; không đưa ý kiến; ý kiến khơng chấp nhận ý kiến trái ngược báo cáo tài đwocj xem chưa kiểm tốn Từ thơng tin xác định trên, ta áp dụng mức trọng sổ thích hợp loại báo cáo kiếm toán hay chưa kiếm toán Ngồi ra, Cán tín dụng cần kiếm tra độ xác khoản mục quan trọng (các khoản phải thu, hàng tồn kho, tài sản cố đinh, cơng nợ phải trả ), đánh giá tính chất khoản mục dựa kiến thức kinh nghiệm thực tế Mặt khác, ngân hàng thiết kế hệ thống câu hỏi cần trả lời đế tìm hiểu thơng tin phi tài chủ doanh nghiệp, từ cho điểm phi tài khách hàng xác - Đối với nguồn thông tin tù' NHNN Chi nhánh cần xây dựng , cập nhật thông tin từ NHNN Điều giúp ngân hàng có thơng tin cần thiết NHTM, tình hình khách hàng quan hệ tín dụng với ngân hàng sao? từ giúp NHTM tránh đuợc tình trạng cho vay mà khơng hiếu rõ khách hàng, hay tránh xảy tượng hồ sơ khoản vay khách hàng lại vay nhiều NHTM Ngoài ra, việc cập nhật thông tin từ CIC điều cần thiết Ngân hàng đặc biệt trường họp khách hàng lớn, khó đánh giá xếp hạng, Ngân hàng cần tham khảo kết đánh giá xếp hạng CIC đế từ đưa định hay sách khách hàng hợp lý ngân hàng 4.2.2 Hồn thiện quy trình xếp hạng tín dụng doanh nghiệp Quy trình XHTD doanh nghiệp Chi nhánh tỏ chi tiết khoa học, nhiên q trình triển khai thực cịn nhiều hạn chế Do đó, số giải pháp nhằm hồn thiện quy trình xếp hạng sau: - Đối với việc xác định quy mô doanh nghiệp Việc xác định quy mô doanh nghiệp việc làm cần thiết đế từ với ngành nghề/ lĩnh vực hoạt động, CBTD lựa chọn tiêu chấm điếm cho phù họp Hiện nay, Chi nhánh xác định quy mô doanh nghiệp dựa bốn tiêu chí chính: Nguồn vốn kinh doanh, doanh thu thuần, sổ lượng lao động, giá trị nộp ngân sách mà khơng nói đến quy mơ tổng tài sản Do đó, việc xác định quy mơ doanh nghiệp nên bô sung thêm tiêu tống tài sản (tống nguồn vốn) để công việc xác định quy mơ cụ thể, xác Ngồi ra, mồi loại hình doanh nghiệp khác có đặc thù quy mô khác như: Đặc thù quy mô vốn điều lệ đặc thù nguồn vốn kinh doanh Vì vậy, cần cụ hóa tiêu chí chấm điểm quy mô doanh nghiệp cho ngành nghề kinh doanh có tính đặc thù để đảm bảo tính hợp lý xác chấm điểm XHTD khách hàng - Đối với việc xác định ngành nghề/lĩnh vực kinh doanh Đế kết XHTD xác địi hỏi cơng việc cần làm phải xác định ngành nghề/lĩnh vực hoạt động doanh nghiệp xác Việc phân loại ngành nghê chi tiết mang lại kết xêp hạng có độ xác cao Mà nay, NHCT VN nói chung Chi nhánh NHCT Quận nói riêng phân loại ngành nghề theo lĩnh vục hoạt động chính, đế đảm bảo độ xác cho kêt chấm điếm XHDN cần phân tách ngành nghề thành nhiều nhóm ngành chi tiết cụ thể nữa, ví dụ phân loại doanh nghiệp thành nhóm ngành khác như: Trồng trọt, chăn nuôi; Chế biến sản phẩm nông, lâm, ngư nghiệp; Xây dựng bất động sản; Thương mại, hàng hóa; Dịch vụ; Cơng nghiệp khai thác lượng; Công nghiệp chế tạo; Công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng Mặt khác, doanh nghiệp hoạt động nhiều lĩnh vực khác mà có hai hay vài ngành nghề mang lại tỷ lệ doanh thu lớn nằm chiến lược phát triến đồng ngành nghề doanh nghiệp Khi đó, ta phân tách ngành nghề đó, thực XHTD doanh nghiệp sở: Chấm điểm tài giống chấm điểm phi tài khác ngành Điểm tống hợp doanh nghiệp tống điếm tài phi tài có tính trọng số theo doanh thu tùng ngành - Đối với số trường họp đặc biệt + Đối với doanh nghiệp thành lập hay chia tách, sát nhập Hầu hết khách hàng muốn vay vốn Chi nhánh chấm điếm xếp hạng theo quy trình chung mà NHCT VN ban hành Tuy nhiên đơn vị thành lập, hay chia tách sát nhập đối tượng chưa có đầy đủ thơng tin tài chính, cần có quy định riêng đối tượng này, cụ thể là: Đối với doanh nghiệp thành lập: Do chưa có báo cáo tài đầy đủ, việc chấm điểm tiêu tài nên kết hợp với việc đánh giá phương án kinh doanh, tính tốn tài theo năm vừa hoạt động tiêu kế hoạch phương án để có nhìn khái qt doanh nghiệp Cịn tiêu phi tài nên chấm số tiêu chí điển hình Tuy nhiên, đế xếp hạng đối tượng này, Cán chấm điếm nên trọng đánh giá thang điếm phi tài Đối với doanh nghiệp chia tách, sát nhập, họp nhất: Nếu công việc khơng làm ảnh hưởng lớn đến tình hình sản xuất, tài khách hàng việc chấm điếm xếp hạng khách hàng bình thường Trường hợp có thay đối lớn àp dụng chấm điểm xếp hạng doanh nghiệp vừa thành lập + Đối với doanh nghiệp có quan hệ vay vốn với NHCT: NHCV chấm điếm tiêu chí phi tài bình thường riêng với tiêu chí quan hệ tín dụng chấm tối đa mức điểm (