Khóa luận tốt nghiệp TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HĨA HÀ NỘI KHOA VĂN HĨA DÂN TỘC THIỂU SỐ VAI TRỊ CỦA NGƯỜI PHỤ NỮ THÁI TRONG VIỆC XỐ ĐĨI GIẢM NGHÈO TẠI HUYỆN TAM ĐƯỜNG, TỈNH LAI CHÂU Khóa luận tốt nghiệp cử nhân văn hóa Ngành: Văn hóa dân tộc thiểu số Sinh viên thực hiện: HOÀNG THỊ THUẬN Giảng viêng hướng dẫn: PGS.TS HOÀNG LƯƠNG HÀ NỘI - 2010 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Lời cảm ơn Để hồn thành khóa luận, em nhận nhiều giúp đỡ cá nhân, ban ngành đoàn thể Qua em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới quyền địa phương nhân dân huyện Tam Đường, Lai Châu, cán Sở Văn hóa – Thể thao & Du lịch tỉnh Lai Châu, thầy cô giáo khoa Văn hóa dân tộc thiểu số đặc biệt PGS TS Hoàng Lương – người trực tiếp hướng dẫn em hồn tất khóa luận Một lần em xin chân thành cảm ơn mong tiếp tục nhận nhiều giúp đỡ nữa! Hà Nội, tháng năm 2010 SV Hoàng Thị Thuận Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Lời cam đoan Họ tên: Hoàng Thị Thuận Lớp : VHDT 12 A Khoa: Văn hóa dân tộc thiểu số Trờng Đại học Văn hóa Hà Nội Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp cử nhân văn hóa chuyên ngành khoa văn hóa dân tộc viết Tất thông tin số liệu thật Sinh viên Hoàng Thị Thn Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp MỤC LỤC Mở đầu   6  Lý chọn đề tài.   7  Lịch sử nghiên cứu vấn đề.  . 6  Mục đích nghiên cứu.   9  Đối tượng phạm vi nghiên cứu.   9  Phương pháp nghiên cứu.   9  Đóng góp khóa luận.   10  Bố cục khóa luận.   10  Chương Vài nét khái quát người Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu  . 11  1.1 Khái quát huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu.  . 11  1.2 Người Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu.   13  1.3 Tiểu kết chương 1   23  Chương Cơng tác xóa đói giảm nghèo theo “ Chương trình mục tiêu Quốc gia Xóa đói giảm nghèo” huyện Tam Đường, Lai Châu   25  2.1 Về tình hình đói nghèo người Thái Tam Đường, Lai Châu tính đến năm 2003.   25  2.2 Cơng tác xóa đói giảm nghèo theo Chương trình mục tiêu Quốc gia Xóa đói giảm nghèo vùng người Thái, huyện Tam Đường giai đoạn 2004 – 2009.   39  2.3 Người Thái huyện Tam Đường bước làm giàu nhờ mơ hình kinh tế VAC.   49  2.4 Việc quản lý thúc đẩy phát triển kinh tế hộ gia đình huyện Tam Đường, Lai Châu.  . 53  2.5 Chính quyền cấp tỉnh Lai Châu ghi nhận thành nhân rộng mơ hình phát triển kinh tế phụ nữ Thái huyện Tam Đường toàn tỉnh   57  2.6 Tiểu kết chương 2   59  Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Chương Vai trị người phụ nữ Thái huyện Tam Đường, Lai Châu gia đình xã hội    61  3.1 Người phụ nữ Thái với việc phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo nâng cao chất lượng sống.   61  3.2 Nâng cao vai trò người phụ nữ gia đình ngồi xã hội.   74  3.3 Tiểu kết chương 3   77  Kết luận  . 78  Danh mục tài liệu tham khảo.   80  Danh sách người cung cấp thông tin, tư liệu.   82  Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN XĐGN : Xóa đói giảm nghèo DTTS : Dân tộc thiểu số DTTS & MN: Dân tộc thiểu số miền núi ĐBKK : Đặc biệt khó khăn VAC : Vườn – Ao – Chuồng VACR : Vườn – Ao – Chuồng – Rừng TW : Trung Ương HDND : Hội đồng nhân dân UBND : Ủy ban nhân dân BCĐ : Ban đạo HA : Héc – ta KHKT : Khoa học kỹ thuật KHXH : Khoa học xã hội LĐ – TB & XH: Lao động – Thương binh xã hội THCS : Trung học sở THPT : Trung học phổ thơng XĐGN – VL: Xóa đói giảm nghèo – việc làm ANQP : An ninh quốc phòng CSHT : Cơ sở hạ tầng ATXH : An toàn xã hội TTCX : Trung tâm cụm xã ĐH : Đại hội Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Đây đề tài tương đối chưa nhiều nhà nghiên cứu quan tâm tìm hiểu, song tác dụng đời sống, đặc biệt góc độ kinh tế bà dân tộc thiểu số lại lớn tài liệu nghiên cứu ứng dụng rộng rãi Hiện nay, Việt Nam có nhiều bước nhảy vọt mạnh mẽ mặt đời sống xã hội, quốc gia xuất lúa gạo đứng thứ hai giới sau Thái Lan Và từ thập kỷ 90 trở Việt Nam nước tiên phong giới cơng chống đói nghèo nhờ đổi chế quản lý kinh tế hỗ trợ tích cực cộng đồng quốc tế Vì mà chương trình quốc gia xóa đói giảm nghèo nhanh chóng làm thay đổi mặt thơn quê góp phần to lớn việc phát triển hoàn thiện người Tuy vậy, nhiều nguyên nhân mà cơng xóa đói giảm nghèo Việt Nam nhiều hạn chế Theo chuẩn số hộ nghèo chiếm 22%, miền núi vùng dân tộc thiểu số số 28,6% Hơn giai đoạn toàn cầu chịu ảnh hưởng khủng hoảng kinh tế vô nghiêm trọng việc ổn định phát triển kinh tế, đặc biệt kinh tế hộ gia đình – tế bào xã hội quan trọng Và công phát triển kinh tế, nâng cao đời sống gia đình khơng thể khơng kể đến vai trò người phụ nữ Ở Lai Châu, người Thái dân tộc có số dân đơng nhất, có nguồn gốc địa, có lịch sử văn hóa lâu đời, đặc sắc Trong cơng xóa đói giảm nghèo, người Thái Lai Châu có nhiều cố gắng gặt hái nhiều thành tựu để hướng tới đạt tới sống ấm no, hạnh phúc Ngoài ra, Tam Đường huyện tiếp nhận đơng số hộ gia đình người Thái di dân tái định cư thủy điện Sơn La từ Mường Lay, Điện Biên Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp sang nên việc ổn định sống phát triển kinh tế khó khăn với họ Việc nghiên cứu có liên quan đến chương trình quốc gia xóa đói giảm nghèo người Thái Lai Châu ( cụ thể người Thái huyện Tam Đường) nhằm đánh giá xác thực, mặt chưa thực tạo sở khoa học cho việc tiếp tục đề hồn thiện sách xóa đói giảm nghèo người Thái để đồng bào sớm ổn định sống,làm thay đổi mặt kinh tế bản, thơn phát triển người văn hóa, văn minh để sát cánh dân tộc anh em khác tỉnh, nước xây dựng địa phương thành tỉnh giàu mạnh góp phần vào công xây dựng bảo vệ đất nước theo định hướng cơng nghiệp hóa, đại hóa Đảng Nhà nước Và từ xa xưa, lịch sử dân tộc Việt có nhiều gương nữ anh hùng dân tộc bảo vệ xây dựng đất nước, ngày vai trò người phụ nữ khẳng định lĩnh vực sống Chính lý mà người viết chọn đề tài: “ Vai trò người phụ nữ Thái việc xóa đói giảm nghèo huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu” làm khóa luận tốt nghiệp Lịch sử nghiên cứu vấn đề Người Thái Việt Nam người Thái Lai Châu có nhiều học giả nhà nghiên cứu tìm hiểu, nghiên cứu như: “ Các dân tộc người Việt Nam( tỉnh phía Bắc)” Viện Dân tộc học biên soạn, “ Người Thái Tây Bắc Việt Nam” NXB VHDT phát hành, “ Vấn đề phát triển văn hóa vùng cao phía Bắc” tác giả Trần Hữu Sơn, “ Mấy vấn đề lịch sử kinh tế - xã hội cổ đại người Thái Tây Bắc Việt Nam” tác giả Cầm Trọng Ngoài cịn có “ Lai Châu dân tộc Lai Châu” UBND Tỉnh Lai Châu Tạp chí khoa học xã hội Việt Nam xuất Các tác phẩm chủ yếu sâu vào khía cạnh mơi trường sống, lịch sử nhân văn văn hóa truyền thống người Thái bàn đến vấn đề đói nghèo vai trị người phụ nữ khía cạnh kinh tế Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Cịn vấn đề thực chương trình mục tiêu quốc gia xóa đói giảm nghèo dân tộc thiểu số nghiên cứu, tiêu biểu cơng trình sau: - Xóa đói giảm nghèo vùng dân tộc thiểu số nước ta – thực trạng giải pháp tác giả Hà Quế Lâm khái quát thực trạng đói nghèo vùng dân tộc thiểu số, chương trình, dự án Đảng Nhà nước giúp cho hộ nghèo đói nước ta khỏi nghèo đói đưa khuyến nghị định hướng giải pháp XĐGN vùng DTTS - Một số vấn đề giảm nghèo dân tộc thiểu số Việt Nam Bùi Minh Đạo chủ biên tập trung phản ánh tình hình nghèo đói phương pháp giảm nghèo DTTS Việt Nam, kinh nghiệm kỹ nghiên cứu vấn đề giảm nghèo phương pháp khác mà phương pháp đánh giá nông thơn có tham gia người dân phương pháp yếu - Kỷ yếu hội thảo Xóa đói giảm nghèo – vấn đề giải pháp vùng dân tộc thiểu số phía Bắc Việt Nam nhà xuất Nông nghiệp ấn hành giới thiệu 17 báo cáo đề cập đến vấn đề: nhận thức nghèo đói, chuẩn nghèo, đặc điểm nghèo đói vùng dân tộc thiểu số Việt Nam nói chung vùng núi phía Bắc nói riêng, giải pháp xóa đói giảm nghèo, vai trị Chính phủ tổ chức nước quốc tế XĐGN vùng DTTS Đối với vấn đề xóa đói giảm nghèo nói chung người Thái nói riêng tỉnh Lai Châu, nói, đến đề cập đến Lắng nghe người nghèo nói nhà xuất Nông nghiệp công bố vào năm 2004 phản ánh sống người “đói kinh niên” dân tộc: Kinh, Thái, Khơ mú, Hmông, Khơ me, Chăm, Ra glai thuộc tỉnh Lai Châu, Sơn La, Hà Tĩnh, Ninh Thuận, Hồ Chí Minh, Trà Vinh đưa số khuyến nghị, giải pháp để giúp họ hòa nhập vào đời sống cộng đồng Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Như vậy, góc độ Dân tộc học vấn đề xóa đói giảm nghèo vai trị người phụ nữ Thái Xóa đói giảm nghèo tỉnh Lai Châu chưa đề cập tới Đây lí để người viết chọn đề tài làm khóa luận tốt nghiệp Mục đích nghiên cứu - Làm rõ thực trạng việc thực chương trình xóa đói giảm nghèo vùng người Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu đánh giá vai trò người phụ nữ Thái xây dựng kinh tế gia đình đóng góp với cộng đồng cơng xóa đói giảm nghèo địa phương - Tạo sở khoa học cung cấp tư liệu để nhà quản lý hoạch sách cấp tham khảo để bổ sung hoàn thiện, đổi chủ trương sách chương trình XĐGN vùng người Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, góp phần đẩy mạnh nâng cao hiệu công XĐGN giúp đồng bào Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu nhanh chóng nghèo vươn lên làm giàu đáng Đối tượng phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu khóa luận vấn đề liên quan đến việc thực chương trình quốc gia XĐGN vùng người Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, đặc biệt vai trò người phụ nữ - điển hình tiên tiến cơng xóa đói nghèo Phạm vi nghiên cứu khóa luận mặt khơng gian xã: Thèn Xin, Bình Lư, Bản Bo thị trấn Tam Đường Về thời gian, khóa luận nghiên cứu vấn đề nêu giai đoạn 2005 – 2009, giai đoạn khủng hoảng kinh tế toàn cầu Phương pháp nghiên cứu Khóa luận dùng phương pháp sau để tiến hành nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu thư tịch: Đọc văn nghị quyết, thông tư, nghị định chủ trương, sách xóa đói giảm nghèo nước CHXHCN Việt Nam ban ngành có liên quan; kế thừa kết nghiên cứu 10 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp KHOA VĂN HĨA DÂN TỘC THIỂU SỐ HỒNG THỊ THUẬN VAI TRÒ CỦA NGƯỜI PHỤ NỮ THÁI TRONG VIỆC XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở HUYỆN TAM ĐƯỜNG, TỈNH LAI CHÂU PHỤ LỤC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Mã ngành: 608 Hà Nội, – 2010 PHỤ LỤC 1: BẢN ĐỒ HÀNH CHÍNH TỈNH LAI CHÂU 84 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp PHỤ LỤC 2: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CÁC MỤC TIÊU CHỦ YẾU CỦA ĐẢNG BỘ HUYỆN TAM ĐƯỜNG TRONG CÁC NĂM 85 Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp 2003 – 2005 VÀ 2009 Số Mục tiêu chủ yếu ĐVT TT T.hiện năm T.hiện Ghi 2003 - 2005 năm 2009 Tốc độ tăng trưởng GDP % 14 Thu nhập bình quân đầu người Triệu 7,5 Tổng sản lượng lương thực Tấn 21.217 27.500 Diện tích cơng nghiệp Ha Cây chè 1.714 2000 427 300 150 250 80 100 Trong đó: Trồng Cây ăn Trong đó: Trồng Chăn nuôi tăng hàng năm % 6 Tỷ lệ che phủ rừng % 36 45 Tái định cư thủy điện Hộ Thu ngân sách địa phương Tỷ 500 11 12,3 30 đồng Sản xuất hàng nông sản xuất Tỷ đồng 10 Giáo dục đào tạo Phổ cập THCS năm 2008 Xã 13/13 Tỷ lệ học sinh độ tuổi đến lớp % 95 98 Tỷ lệ lao động qua đào tạo % 20 Y tế 11 Thơn có cán y tế % 75 100 Số xã có y sỹ % 100 100 Số bác sỹ / dân số vạn 3,5 - dân 12 13 Số xã có trạm y tế đạt chuẩn QG % 18,2 50 Giảm tỷ lệ sinh năm % 0,5 1,0 Tỷ lện tăng dân số % 2,1 1,85 Số bản, làng đăng ký xây dựng đơn Số 35 86 20 Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp vị văn hóa năm Số bản, làng đạt tiêu chuẩn công % 23,4 34 Số hộ nghe đài phát % 95 100 Số hộ xem truyền hình % 70 85 Cấp nước sinh hoạt: Số hộ dân % 70 Trong đó: Số hộ dùng nước % 15 nhận 14 15 16 Số xã có điện lưới QG % 76,9 100 Số có điện lưới % 60 80 Đường ô tô đến trung tâm xã % 100 Nâng cấp, 17 rải nhựa Số có đường dân sinh đến trung % 70 93 tâm 18 Giảm tỷ lệ nghèo đói năm % 5-6 7,4 Mỗi năm giải việc làm Người 800 1.000 Cai nghiện hàng năm Người 66 100 ( Nguồn: UBND huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, đánh máy) 87 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp PHỤ LỤC 3: MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO CỦA NGƯỜI THÁI Ở TAM ĐƯỜNG, LAI CHÂU Trụ sở UBND xã Bản Bo (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 88 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Trụ sở UBND xã Bình Lư (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) Trụ sở UBND xã Thèn Sin (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 89 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Chợ xã Thèn Sin (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) Ngôi nhà chị Lị Thị Pên – điển hình làm ăn giỏi xã Thèn Sin (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 90 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Chị Lị Thị Sao – điển hình làm ăn giỏi xã Bản Bo (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) Chị Hồng Thị Hịe – điển hình làm ăn giỏi Nà Đa, thị trấn Tam Đường (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 91 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Bà Lường Thị Tên – điển hình làm ăn giỏi xã Bình Lư (Ảnh : Hồng Thị Thuận, tháng – 2010) 92 Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Nét trồng trọt đồng bào Thái huyện Tam Đường (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 93 Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Nét trồng trọt chăn nuôi đồng bào Thái huyện Tam Đường, Lai Châu (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 94 Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Nét chăn ni đồng bào Thái huyện Tam Đường (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 95 Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Nét chăn nuôi đồng bào Thái huyện Tam Đường (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) Trường THCS Bản Bo, xã Bản Bo (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 96 Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Mương dẫn nước vào ruộng lúa (Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 97 Hồng Thị Thuận – VHDT 12A Khóa luận tốt nghiệp Phần cịn lại cơng xóa đói giảm nghèo người Thái Huyện Tam Đường ( Ảnh : Hoàng Thị Thuận, tháng – 2010) 98 Hoàng Thị Thuận – VHDT 12A ... nét khái quát người Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu? ? . 11  1.1 Khái quát huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu.   . 11  1.2 Người Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu.    13 ... đất nước, ngày vai trò người phụ nữ khẳng định lĩnh vực sống Chính lý mà người viết chọn đề tài: “ Vai trị người phụ nữ Thái việc xóa đói giảm nghèo huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu? ?? làm khóa luận... trạng việc thực chương trình xóa đói giảm nghèo vùng người Thái huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu đánh giá vai trò người phụ nữ Thái xây dựng kinh tế gia đình đóng góp với cộng đồng cơng xóa đói giảm