1 TRƯờNG ĐạI HọC VĂN HOá Hà NộI Khoa văn hãa häc HOÀNG NGUYỆT ANH SỰ BIẾN ĐỔI VĂN HỐ GIA ĐÌNH DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN KCN BẮC PHÚ CÁT Hµ Néi - 2014 MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT MỞ ĐẦU Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA GIA ĐÌNH VÀ TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN KHU CƠNG NGHIỆP ĐẾN Xà PHÚ CÁT 14 1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIA ĐÌNH VÀ VĂN HĨA GIA ĐÌNH 14 1.1.1 Khái niệm gia đình 15 1.1.2 Văn hóa gia đình 18 1.1.3 Sự biến đổi văn hóa gia đình 22 1.2 NHỮNG TÁC ĐỘNG TỪ DỰ ÁN KCN BẮC PHÚ CÁT ĐẾN KINH TẾ - Xà HỘI CỦA ĐỊA PHƯƠNG 23 1.2.1 Khái quát xã Phú Cát, huyện Quốc Oai, Hà Nội 23 1.2.2 Xã Phú Cát trước triển khai dự án KCN Bắc Phú Cát 25 1.2.3 Xã Phú Cát sau triển khai dự án KCN Bắc Phú Cát 28 TIỂU KẾT 38 Chương 2: THỰC TRẠNG BIẾN ĐỔI VĂN HĨA GIA ĐÌNH Xà PHÚ CÁT DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN KHU CÔNG NGHIỆP 39 2.1 VĂN HĨA GIA ĐÌNH Xà PHÚ CÁT TRƯỚC KHI CÓ DỰ ÁN KCN 39 2.2 VĂN HĨA GIA ĐÌNH Xà PHÚ CÁT DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN KCN 43 2.2.1 Sự biến đổi kiểu loại, quy mơ gia đình xã Phú Cát tác động dự án KCN 43 2.2.2 Sự biến đổi mối quan hệ gia đình xã Phú Cát tác động dự án KCN 49 2.2.3 Biến đổi chức gia đình xã Phú Cát tác động dự án KCN 54 2.2.4 Biến đổi đời sống tâm linh gia đình xã Phú Cát tác động dự án KCN 66 TIỂU KẾT 75 Chương 3: NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG, PHÁT TRIỂN VĂN HĨA GIA ĐÌNH Ở Xà PHÚ CÁT 77 3.1 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG BIẾN ĐỔI VĂN HĨA GIA ĐÌNH Xà PHÚ CÁT DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN KCN 77 3.1.1 Biến đổi tích cực 77 3.1.2 Biến đổi tiêu cực 79 3.2 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG, PHÁT TRIỂN VĂN HĨA GIA ĐÌNH Xà PHÚ CÁT 81 3.2.1 Định hướng xây dựng phát triển văn hóa gia đình cấp lãnh đạo xã Phú Cát 81 3.2.2 Giải pháp xây dựng phát triển văn hóa gia đình xã Phú Cát 86 3.3 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ TRONG VIỆC XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HĨA GIA ĐÌNH Xà PHÚ CÁT 91 3.3.1 Đối với cấp lãnh đạo địa phương 91 3.3.2 Đối với gia đình 93 TIỂU KẾT 93 KẾT LUẬN 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO 98 PHỤ LỤC 101 DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Chữ viết tắt CNH – HĐH KCN TP UBND Chữ viết đầy đủ : Cơng nghiệp hóa – đại hóa : Khu cơng nghiệp : Thành phố : Ủy ban nhân dân MỞ ĐẦU LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.1 Gia đình tế bào xã hội Trong tiến trình lịch sử lồi người, gia đình có vị trí vai trị đặc biệt Từ gia đình, người sinh trưởng thành thể chất nhân cách Với hai chức bản: tái sinh người để trì nịi giống xã hội hóa cá nhân để hình thành nhân cách, gia đình tồn đời sống nhân loại Sức mạnh trường tồn quốc gia, dân tộc, xã hội hay đơn giản cộng đồng người làng xã phụ thuộc nhiều vào tồn tại, phát triển gia đình văn hóa gia đình Tuy nhiên, trình CNH - HĐH với xuất ngày nhiều KCN ảnh hưởng tác động trực tiếp đến mặt đời sống xã hội hoạt động kinh tế, trị, xã hội giá trị văn hóa Trong gia đình với tư cách cầu nối cá nhân xã hội có biến đổi định tác động CNH - HĐH, đặc biệt gia đình vùng xuất KCN đại 1.2 Phú Cát xã nông thuộc tỉnh Hà Tây trước (nay thuộc TP Hà Nội) - tỉnh cửa ngõ Thủ đô, có nhiều tiềm để phát triển kinh tế tồn diện với tốc độ nhanh chóng Đặc biệt trình chuyển đổi kinh tế theo hướng CNH – HĐH có tác động khơng nhỏ tới đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội người dân nơi Dự án KCN Bắc Phú Cát tiến hành từ năm 2003, với q trình đại hóa nơng nghiệp, nông thôn khiến cho kinh tế - xã hội đời sống người dân xã Phú Cát ngày có nhiều biến đổi nhiều phương diện Từ biến đổi đời sống cá nhân nói riêng biến đổi đời sống cộng đồng nói chung dẫn đến biến đổi tất yếu, biến đổi gia đình, thấy rõ biến đổi văn hóa gia đình Dưới tác động dự án KCN, văn hóa gia đình xã Phú Cát biến đổi kéo theo nhiều hệ Chính vậy, tơi lựa chọn đề tài “Sự biến đổi văn hóa gia đình tác động dự án KCN Bắc Phú Cát” với mong muốn làm rõ biến đổi đưa giải pháp cụ thể việc xây dựng phát triển văn hóa gia đình xã Phú Cát tác động dự án KCN Bắc Phú Cát LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ Gia đình đối tượng nghiên cứu nhiều ngành khoa học như: xã hội học, kinh tế học, đạo đức học, luật học, văn hóa học,… Chính thế, hệ thống tài liệu liên quan đến gia đình, văn hóa gia đình biến đổi văn hóa gia đình phong phú với thể loại sách, báo, tạp chí, luận văn, kỷ yếu,… Đây nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho đề tài Các sách viết gia đình, văn hóa gia đình: Đã có nhiều học giả, nhà nghiên cứu lựa chọn vấn đề gia đình văn hóa gia đình đối tượng để nghiên cứu Có thể kể đến cơng trình nghiên cứu như: Cuốn Văn hóa gia đình gia đình văn hóa Tạ Văn Thành Bộ Văn hóa Thơng tin, Hà Nội xuất năm 1997; Cuốn Văn hóa gia đình Việt Nam Vũ Ngọc Khánh nhà xuất Văn hóa dân tộc xuất năm 1998; Cuốn Xã hội học gia đình Mai Huy Bích nhà xuất Khoa học xã hội xuất năm 2003,… Trong đó, cơng trình tiêu biểu lý luận gia đình văn hóa gia đình Việt Nam Gia đình học GS.TS Đặng Cảnh Khanh PGS.TS Lê Thị Quý xuất năm 2007, Nxb Chính trị xã hội, Hà Nội Đây cơng trình khoa học cơng phu hệ thống Qua giáo trình này, tác giả làm bật số nội dung nghiên cứu lý thuyết hướng vào việc xây dựng phát triển chuyên ngành gia đình học Tác giả phân tích, làm rõ đặc điểm gia đình Việt Nam truyền thống đặc trưng trình hình thành phát triển gia đình Việt Nam từ truyền thống đến đại Đồng thời, nhóm tác giả nêu thực trạng gia đình Việt Nam trình chuyển đổi từ kinh tế tập trung, quan liêu bao cấp sang kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa; làm rõ khía cạnh giới gia đình xã hội; vấn đề quản lý nhà nước gia đình Cuối cùng, nhóm tác giả nêu lên định hướng, giải pháp điều kiện thực giải pháp xây dựng gia đình Việt Nam phù hợp với yêu cầu giai đoạn Các sách, đề tài nghiên cứu biến đổi gia đình văn hóa gia đình Việt Nam: Dựa sở lý luận gia đình văn hóa gia đình học giả trước, với nghiên cứu qua thời kỳ lịch sử cụ thể, tác giả sau cho đời cơng trình nghiên cứu chun sâu biến đổi văn hóa gia đình Việt Nam giai đoạn sau: Cuốn Văn hóa gia đình phát triển xã hội, Lê Minh chủ biên xuất năm 1994 nhà xuất Lao động, Hà Nội; Lê Thi chủ biên Gia đình Việt Nam ngày nhà xuất Khoa học xã hội, Hà Nội xuất năm 1996; Vũ Huy Tuấn xuất cơng trình Tác động biến đổi kinh tế xã hội đến số khía cạnh gia đình Việt Nam: Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thái Bình vào năm 1996,…Trong đó, đáng ý Gia đình biến đổi gia đình Việt Nam, PGS TS Lê Ngọc Văn xuất năm 2011 Cuốn sách khái quát hóa hệ thống hóa vấn đề gia đình biến đổi gia đình Việt Nam đưa định hướng cho nghiên cứu tiếp tục chủ đề gia đình thời gian tới Trong phần Biến đổi gia đình Việt Nam, tác giả chủ yếu trình bày biến đổi chức cấu trúc gia đình Từ tác giả đưa quan điểm giải pháp sách vấn đề đặt từ biến đổi gia đình Việt Nam Trên sở đó, tác giả đưa nhóm giải pháp, kiến nghị việc xây dựng gia đình Việt Nam thời kỳ CNH hội nhập quốc tế Cuốn sách tài liệu tham khảo hữu ích cho cơng tác nghiên cứu, giảng dạy học tập chuyên ngành xã hội học gia đình, nhà hoạch định sách xã hội quan tâm đến vấn đề gia đình Việt Nam đương đại Các cơng trình, đề tài, tạp chí nghiên cứu biến đổi văn hóa gia đình q trình CNH – HĐH đất nước: Đề tài: Nghiên cứu gia đình Việt Nam truyền thống để xây dựng gia đình Việt Nam giai đoạn CNH- HĐH, TS Ngô Thị Ngọc Anh, vụ Gia đình Đây đề tài cấp Bộ, nghiên cứu cách tổng thể nét đặc thù gia đình Việt Nam truyền thống thơng qua hệ thống số liệu điều tra cụ thể, để từ đưa định hướng giải pháp để xây dựng gia đình Việt Nam giai đoạn CNH -HĐH đất nước Bài viết: Gia đình truyền thống dần, Phương Thuận, Giadinh.net Tác giả đưa cảnh báo cho gia đình ngày nay, tác động trình CNH, đại hóa, thị hóa, Các gia đình truyền thống người Việt xu hướng dần giá trị văn hóa truyền thống, thay vào gia đình theo kiểu phương Tây Tác giả Mai Văn Huyên với đề tài: Biến đổi cấu trúc - chức gia đình làng Việt vùng châu thổ sông Hồng trước sau Đổi (Nghiên cứu trường hợp xã Tam Sơn, Từ Sơn, Bắc Ninh), Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn, Luận văn Thạc sĩ ngành Xã hội học, 2010 Đề tài lựa chọn địa điểm đặc trưng vùng châu thổ sông Hồng để nghiên cứu biến đổi cấu trúc chức gia đình, ảnh hưởng biến đổi đến vấn đề khác gia đình xã hội từ sau đổi đến năm 2010 PGS.TS Hoàng Bá Thịnh với đề tài: CNH biến đổi đời sống gia đình nơng thơn Việt Nam (Nghiên cứu trường hợp xã Ái Quốc, Nam Sách - Hải Dương), (kỷ yếu hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ ba, Trường Đại học Khoa học xã hội nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) Bài viết nghiên cứu gia đình góc độ xã hội học, phân tích số liệu điều tra để nêu lên thực trạng đưa giải pháp nhằm xây dựng phát triển văn hóa gia đình vùng ven KCN Tác giả Lâm Ngọc Như Trúc với đề tài: CNH biến đổi gia đình Việt Nam, trường Đại học Bà Rịa - Vũng Tàu Đề tài đề cập đến vấn đề CNH, xem nguyên nhân dẫn đến biến đổi gia đình Việt Nam Tác giả sử dụng số liệu điều tra xã hội học, sở phân tích để đưa kết luận tình hình biến đổi gia đình Việt Nam, đề xuất giải pháp thực tế Dưới góc độ khác nhau, đề tài nghiên cứu nói đề cập đến vấn đề lý luận thực tiễn: đặc điểm, cấu trúc, chức gia đình Việt Nam; vai trị người phụ nữ gia đình; vai trị giáo dục nhân cách; biến đổi văn hóa gia đình Việt Nam thời kỳ đổi mới, thời kỳ CNH - HĐH đất nước; tác động tích cực, tiêu cực xã hội thời đại đến văn hóa gia đình truyền thống người Việt, Đồng thời, đề tài đưa phương hướng, giải pháp thiết thực góp phần xây dựng gia đình Việt Nam, phát huy vai trị to lớn gia đình phát triển người nghiệp đổi mới, phát triển đất nước giai đoạn 10 Nhìn chung, sách, cơng trình khoa học nêu có liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến vấn đề nghiên cứu đề tài phương diện lý luận thực tiễn Điều đáng lưu ý văn hóa gia đình nước ta có biến đổi với biến đổi kinh tế - xã hội giai đoạn lịch sử Mặt khác, địa bàn tùy vào điều kiện, hồn cảnh văn hóa truyền thống khác mà văn hóa gia đình có biến đổi khơng giống nhau, từ có u cầu cụ thể Vì nghiên cứu phương diện cịn nhiều khoảng trống Những cơng trình chủ yếu đề cập đến gia đình, văn hóa gia đình, biến đổi văn hóa gia đình nói chung, biến đổi văn hóa gia đình tác động trình CNH số địa bàn tiêu biểu, Mỗi tác giả đề cập đến khía cạnh khác song chưa có tác giả đề cập đến văn hóa gia đình xã Phú Cát, đặc biệt biến đổi văn hóa gia đình có dự án KCN Có thể khẳng định, nay, chưa có cơng trình nghiên cứu vấn đề “Sự biến đổi văn hóa gia đình tác động dự án KCN Bắc Phú Cát” Vì vậy, đề tài thực với mong muốn phục vụ cơng tác xây dựng gia đình văn hóa phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa địa phương, đồng thời mơ hình để hạn chế tác động tiêu cực, phát huy mặt tích cực áp dụng giải pháp phù hợp tượng biến đổi văn hố gia đình tác động dự án KCN Việt Nam tiến trình CNH - HĐH MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1 Mục đích Từ ý nghĩa lý luận thực tiễn cấp thiết nêu trên, đề tài “Sự biến đổi văn hóa gia đình tác động dự án KCN Bắc Phú Cát” (qua thực tế 99 10 Nghiêm Sĩ Liêm, (2001), Vai trị gia đình việc giáo dục hệ trẻ nước ta, luận văn tiến sĩ, Học viện trị - hành Quốc gia Hồ Chí Minh 11 Nguyễn Hồng Mai, Bài giảng mơn Văn hóa Gia đình, Đại học Văn hóa Hà Nội 12 Nguyễn Hồng Mai, Gia đình Việt Nam bão thời đại, tạp chí Nghiên cứu văn hóa số 1, Đại học Văn hóa Hà Nội Truy cập từ: http://huc.edu.vn/vi/spct/id76/GIA-DINH-VIET-NAM-TRONG-CON-BAO-CUATHOI-DAI 13 Nguyễn Hồng Mai, Gia đình - từ cách tiếp cận văn hóa, tạp chí Nghiên cứu văn hóa số 3, Đại học Văn hóa Hà Nội.Truy cập từ: http://huc.edu.vn/vi/spct/id93/GIA-DINH -TU-CACH-TIEP-CAN-VAN-HOA/ 14 Nguyễn Thị Thanh Mai, Biến đổi sinh hoạt tín ngưỡng tơn giáo gia đình họ tộc tác động phát triển đô thị (nghiên cứu trường hợp xã Xuân Đỉnh, huyện Từ Liêm, Hà Nội), tạp chí Nghiên cứu văn hóa số 7, Đại học Văn hóa Hà Nội http://huc.edu.vn/vi/spct/id92/BIEN-DOI-TRONG-SINH-HOAT-TIN-NGUONGTON-GIAO O-GIA-DINH-VA-HO-TOC DUOI-TAC-DONG-CUA-PHAT-TRIEN-DOTHI/ 15 Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, tập 3, Nxb Chính trị quốc gia, HN 16 Đỗ Nguyên Phương (Cb), (2004), Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 17 PGS.TS Hoàng Bá Thịnh, (2007), Cơng nghiệp hóa biến đổi đời sống gia đình nơng thơn Việt Nam (Nghiên cứu trường hợp xã Ái Quốc, Nam Sách - Hải Dương), kỷ yếu hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ ba, Trường ĐH KHXH & NV, ĐHQG Hà Nội 100 18 Ngô Đức Thịnh (Cb), (2010), Bảo tồn, làm giàu & phát huy giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam đổi hội nhập, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 19 Phương Thuận (28/06/2010), Gia đình truyền thống dần, truy cập từ: http://m.giadinh.net.vn/gia-dinh-tryen-thong-dang-mat-dan201062808205473.htm 20 Lâm Ngọc Như Trúc, Cơng nghiệp hóa biến đổi gia đình Việt Nam, trường Đại học Bà Rịa - Vũng Tàu 21 Lê Ngọc Văn (11/6/2012), Văn hóa gia đình, truy cập từ: http://www.vanhoahoc.vn/nghien-cuu/ly-luan-van-hoa-hoc/các-binh-diencua-van-hoa/2230-le-ngoc-van-van-hoa-gia-dinh-html 22 Trần Quốc Vượng (Cb), (2010) Cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội 23 Nguyễn Như Ý (Cb), (1999), Đại từ điển tiếng Việt, Nxb Văn hóathơng tin, Hà Nội 24 UBND TP Hà Nội, (2012), Sổ tay cơng tác quản lý Nhà nước gia đình, Nxb Hồng Đức, Sở văn hóa - thể thao du lịch, Hà Nội Ngồi đề tài cịn tham khảo đề tài nghiên cứu, viết website: www.Tailieu.vn www.LuậnVăn.net.vn www.huc.edu.vn www.vanhoahoc.vn www.batdongsan.com.vn Nguồn số liệu: Ban Văn hóa, Ban Thống kê UBND xã Phú Cát, huyện Quốc Oai, TP Hà Nội 101 TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HĨA HÀ NỘI KHOA VĂN HĨA HỌC HỒNG NGUYỆT ANH TI: Sự BIếN ĐổI văn hóa gia đình tác động dự án khu công nghiệp bắc phú cát (qua thực tế khảo sát xà phú cát, quốc oai, hà nội) PH LC H Ni 2014 102 PHỤ LỤC BẢNG HỎI TRAO ĐỔI Ý KIẾNVỀ VẤN ĐỀ “SỰ BIẾN ĐỔI VĂN HĨA GIA ĐÌNH DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN KCN BẮC PHÚ CÁT” Xin chào ơng/bà! Để có sơ sở khoa học cho việc đánh giá biến đổi văn hóa gia đình xã Phú Cát tác động dự án KCN Bắc Phú Cát, đồng thời đưa biện pháp xây dựng phát triển văn hóa gia đình xã, tiến hành khảo sát lấy ý kiến số vấn đề liên quan tới đề tài Vì vậy, tơi mong nhận giúp đỡ ông/bà cách trả lời câu hỏi bảng hỏi Tôi cam kết thông tin ông/bà cung cấp sử dụng cho mục đích học tập, nghiên cứu khoa học phục vụ lợi ích cho cộng đồng xã Phú Cát Xin ông/bà điền đầy đủ thông tin chọn câu trả lời với cách () vào trống viết ý kiến riêng vào chỗ(…….) Địa bàn khảo sát: Xã Phú Cát Thơn:…………….Xóm: ……………………………… THƠNG TIN CƠ BẢN CỦA NGƯỜI TRẢ LỜI Giới tính: Nam/ Nữ Năm sinh:………………………………………………………………… Năm kết hôn ……………………………………………………………… Số con: Nghề nghiệp chính:……………………………………………………… Ơng bà nhận tiền đền bù đất bán đất vào năm nào? …………………………………………………… (Thời điểm mốc cho câu hỏi so sánh phía dưới) Số tiền gia đình đền bù từ dự án khu cơng nghiệp bán đất bao nhiêu? ………………………………………………………… Ông/bà sử dụng tiền đền bù đất tiền bán đất cho việc gì? a) Xây nhà  103 b) Mua đất  c) Mua sắm đồ dùng nhà  d) Đầu tư kinh doanh  e) Đầu tư cho (học hành, xin việc)  f) Gửi tiết kiệm  Nhà gia đình ông bà thuộc kiểu gì? Trước Hiện a) Nhà ngói cấp   b) Nhà mái   c) Nhà tầng đơn giản   d) Nhà gỗ kiểu cổ xây   e) Nhà kiểu biệt thự   Các vật dụng gia đình sau đây, gia đình ơng bà mua sắm vào thời điểm nào? Loại tài sản Có Sở hữu Không Thời gian mua Trước dự án Sau dự án Ti vi Đầu đĩa Dàn âm Tủ lạnh Máy giặt Xe máy Ơ tơ Điện thoại cố định Điện thoại di động Máy tính Bếp ga Bình nóng lạnh Đồ gỗ đắt tiền Triển khai dự án KCN Bắc Phú Cát ảnh hưởng đến gia đình ơng/bà? a Tác động mạnh, tích cực  b Tác động mạnh, tiêu cực  c ảnh hưởng tốt  d ảnh hưởng xấu  104 e khơng ảnh hưởng  Ơng/bà có hài lịng tác động dự án KCN đến gia đình khơng? a Có  b Khơng  Theo hộ khẩu, gia đình ơng/bà có thành viên? Trước Hiện a Dưới người   b người   c Nhiều người   Gia đình ơng/bà gồm hệ? Trước Hiện a hệ (cha mẹ con)   b hệ (mẹ con)   c hệ (bố con)   d hệ trở lên (ông bà, cha mẹ con)   e hệ (vợ chồng)   f Gia đình đơn thân (không vợ chồng)   g Gia đình khuyết hệ (chỉ có ơng, bà cháu)   10 So với trước đây, Gia đình ông bà chủ yếu làm nghề gì? Trước Hiện a Cả vợ chồng làm nông nghiệp   b Cả vợ chồng làm công nhân   c Cả vợ chồng công chức nhà nước   d Cả vợ chồng làm kinh doanh   e Vừa làm nông nghiệp vừa làm kinh doanh, dịch vụ   f Vừa công chức vừa làm nông nghiệp   g Vợ chồng công nhân   h Vợ chồng doanh nhân   11 So với trước nhận tiền đền bù có đất bán, ông/bà nhận thấy quan hệ gia đình có thay đổi nào? a Khơng thay đổi  b Tốt đẹp  c Xấu  d Có mối quan hệ tốt hơn, có mối quan hệ xấu  105 12 Các ông bà lập gia đình chưa? a Đã lập gia đình riêng  b Đã lập gia đình sống chung với bố mẹ  c Chưa lập gia đình  d Có lập gia đình riêng, có nhà  e Có lập gia đình, có chưa tất sống chung. 13 Trong gia đình ơng/bà, người chăm sóc cho người già? Trước Hiện a Vợ chồng trai trưởng   b Vợ chồng trai thứ   c Vợ chồng gái   d Cháu   e Tự chăm sóc   14 So với trước kia, người cao tuổi gia đình ơng/bà có vai trị gì? Trước Hiện a Hoạt động kinh tế   b Trông nom chăm sóc cháu nhỏ   c Làm việc nhà   d Chủ gia đình   e Khơng có vai trị   15 So với trước đây, quan niệm ông/bà việc sinh trai: có cần thiết phải sinh trai? Sinh trai để làm gì? Trước Hiện a Cần thiết, để nối dõi   b Cần thiết, để lấy lao động   c Cần thiết, để làm chủ gia đình   d Khơng cần thiết, trai, gái   e Khơng cần thiết, trai khó dạy gái   Trân trọng cảm ơn ông/bà hợp tác giúp đỡ thực đề tài nghiên cứu này! 106 PHỤ LỤC TRÍCH CUỘC PHỎNG VẤN SÂU TẠI Xà PHÚ CÁT Phỏng vấn: Sự biến đổi thờ cúng tổ tiên Người vấn: Hoàng Nguyệt Anh Người vấn: ơng Hồng Văn Hạc (52 tuổi) Địa điểm: nhà riêng, thôn 5, xã Phú Cát, huyện Quốc Oai, Hà Nội Thời gian: giờ, ngày 23 tháng năm 2014 Hỏi: Được biết trai trưởng nhà mà cịn người đứng đầu họ Hồng, thấy trách nhiệm nào? Trả lời: Thực ơng cụ nhà tơi cịn ơng già yếu tơi phải thay ơng gánh vác trách nhiệm Vai trò trưởng họ lớn, phải họ phải kính nể, phải làm gương cho cháu Đặc biệt vấn đề thờ tổ tiên phải coi trọng Ở Phú Cát người ta khơng xây nhà thờ họ, trách nhiệm thờ cúng tổ tiên gia đình người trai trưởng lớn, đặc biệt người đứng đầu họ, chi, cành, nhánh,… Ngày gia đình trưởng mà khơng có điều kiện kinh tế để xây dựng nhà cửa, gian thờ cho đẹp mặt với họ hàng, làng xóm Có gian thờ cúng tổ tiên uy nghi, lộng lẫy lấy làm hãnh diện nội tộc đến thắp hương Khơng cịn thể bề họ tộc Hỏi: Theo chú, việc thờ cúng tổ tiên có khác so với trước kia? Trả lời: Từ xưa đến nay, nhà thờ tổ tiên, nhà có bàn thờ Ngày xưa nghèo, bàn thờ đơn giản gỗ đóng vào tường gian giữa, thiết phải có bát hương có điều kiện kinh tế, nhà sắm sửa đầy đủ đồ thờ Nhà trưởng họ nên phải sắm cho thật đẹp Ngày giỗ, Tết ăn uống linh đình hơn, đốt nhiều vàng mã cho cụ Hỏi: Theo chú, bàn thờ tổ tiên cần có gì? Trả lời: tùy vào nhà thơi, nhà tơi sắm đầy đủ cả, khơng thiếu thứ gì: bàn thờ, ngai, hạc đồng, đỉnh đồng, đơi lục bình,…bộ hồnh phi câu đối chọn loại dát vàng cho đẹp Xây nhà kiểu cổ mà lại khơng có 107 đồ thờ đẹp phí khơng gian Cũng may có tiền đất, làm ruộng đời sắm Hỏi: ngày giỗ, Tết, gia đình thường tổ chức nào? Trả lời: dịp để anh em, cháu tụ họp đông đủ Nhà đứng lên nhận tiền góp giỗ em, cháu làm cơm, trước hết để cúng tổ tiên, sau anh em, cháu ăn uống vui vẻ Trước nhà thường xuyên làm giỗ anh em chủ yếu góp xơi, góp thịt vào làm cơm Cịn góp tiền cho tiện Hỏi: Chú thấy thay đổi việc thờ cúng tổ tiên gia đình xã Phú Cát ngày nay? Trả lời: “Phú quý sinh lễ nghĩa”, điều kiện kinh tế khó khăn được, có đồng tiền tay phải biết nghĩ đến tổ tiên Mình nhà đẹp, ăn ngon, mặc diện phải cho cụ thế, “trần âm vậy”, cụ phù trợ cho cháu Chưa kể đến tính sĩ diện người, thấy nhà khác có hay, đẹp nhà mình phải có to, đẹp Nhà nhà tiên phong việc xây nhà cổ mua sắm đồ thờ đẹp xã Sau đấy, nhà có tiền đất thi làm ………………………………………………………………… Rất cảm ơn tham gia vấn này, chúc gia đình ln mạnh khỏe, hạnh phúc! 108 PHỤ LỤC 3: MỘT SỐ ẢNH VỀ Xà PHÚ CÁT BẢN ĐỒ ĐỊA GIỚI Xà PHÚ CÁT Nguồn http://maps.google.com Bản đồ quy hoạch chi tiết KCN Bắc Phú Cát Nguồn http://Batdongsan.com 109 Nhà cửa ven đường Trụ sở UBND xã Phú Cát Ngu Nguồn: Tác giả chụp chụp 3/2013 Đất quy hoạch bị bỏ hoang Đường vành đai KCN Bắc Phú Cát Trường Tiểu học xã Phú Cát 110 Chùa Đế Thích Quán Hương Nguồn: Tác giả chụp 12/2013 Di tích lịch sử - văn hóa Đình Làng Phú Cát Hội Làng 111 Ngôi nhà cấp truyền thống Ngôi nhà cấp xây mới, đại Những nhà biệt thự, đại Nguồn Tác giả chụp 3/2013 112 Bức Hồnh Phi gian ngơi nhà Bàn thờ tổ tiên Bàn thờ Thổ Thần nhà Nguồn: Tác giả chụp 4/2014 113 Lễ vật cúng cho người chết Nghĩa trang nhân dân Hộp đựng tiền mừng cưới Truyền thống đại đám cưới Nguồn: Tác giả chụp 3/2013 ... đổi văn hóa gia đình Dưới tác động dự án KCN, văn hóa gia đình xã Phú Cát biến đổi kéo theo nhiều hệ Chính vậy, tơi lựa chọn đề tài ? ?Sự biến đổi văn hóa gia đình tác động dự án KCN Bắc Phú Cát? ??... 2.2.1 Sự biến đổi kiểu loại, quy mô gia đình xã Phú Cát tác động dự án KCN 43 2.2.2 Sự biến đổi mối quan hệ gia đình xã Phú Cát tác động dự án KCN 49 2.2.3 Biến đổi chức gia đình. .. đến văn hóa gia đình xã Phú Cát, đặc biệt biến đổi văn hóa gia đình có dự án KCN Có thể khẳng định, nay, chưa có cơng trình nghiên cứu vấn đề ? ?Sự biến đổi văn hóa gia đình tác động dự án KCN Bắc