1 Trờng Đại học Văn hóa H Nội Khoa Th viƯn th«ng tin - Nghiên cứu thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trung tâm thông tin th viện trờng đại học vinh Khóa luận tốt nghiệp Giảng viên hớng dẫn : Th.S Phạm Thị Phơng Liên Sinh viên thực : Hồ Thị Mến Lớp : TV - TT 27A Khãa häc : 2005 -2009 Hμ Néi - 2009 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU CHƯƠNG TÍNH CẤP THIẾT CỦA VIỆC ỨNG DỤNG CNTT VÀO HOẠT ĐỘNG THƯ VIỆN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TINTHƯ VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH 1.1 Trung tâm TT- TV Đại học Vinh với nhiệm vụ đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, học tập đối tượng bạn đọc 1.2 Tính cấp thiết việc ứng dụng công nghệ thông tin trung tâm TT- TV trường Đại học Vinh 17 CHƯƠNG 21 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƯ VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH 21 2.1 Công tác bổ sung tài liệu 21 2.2 Xây dựng sở liệu (CSDL) 22 2.3 Phục vụ tra cứu 28 2.4 Quản lý bạn đọc 52 2.5 Quản lý tình hình lưu thơng vốn tài liệu 53 2.6 Khai thác mạng 55 CHƯƠNG 60 MỘT SỐ NHẬN XÉT, ĐỀ XUẤT NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ ỨNG DỤNG CNTT TẠI TRUNG TÂM TT- TV TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH 60 3.1 Nhận xét 60 3.2 Một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu việc ứng dụng CNTT trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh 63 TÀI LIỆU THAM KHẢO 68 LỜI NĨI ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Bước vào kỷ 21, với nhân loại toàn giới, dân tộc Việt Nam ta chuẩn bị hành trang cho thử thách kỷ mới- kỷ xu toàn cầu hố, xã hội thơng tin, kinh tế tri thức Trong đó, xã hội cơng nghệ thơng tin phổ biến rộng rãi, có ảnh hưởng mạnh mẽ tới tất ngành nghề, lĩnh vực Ở Việt Nam, công nghệ thông tin (CNTT) trở thành động lực cho phát triển Nhận thức rõ tầm quan trọng ngành công nghiệp này, ngày 17/10/2000, Bộ trị thị 58/CTTW việc đẩy mạnh công nghệ thông tin phục vụ nghiệp công nghiệp hoá, đại hoá đất nước, thị khẳng định: “Ứng dụng phát triển công nghệ thông tin nhiệm vụ ưu tiên chiến lược phát triển kinh tế, xã hội, phương tiện chủ lực để tắt đón đầu, rút ngắn khoảng cách phát triển so với nước trước” Chỉ thị rõ: “Mọi lĩnh vực hoạt động kinh tế, văn hố, xã hội, an ninh, quốc phịng phải ứng dụng công nghệ thông tin để phát triển” Cuốn theo vịng xốy phát triển khoa học kỹ thuật công nghệ, việc ứng dụng công nghệ thông tin Việt Nam triển khai mạnh mẽ khắp lĩnh vực như: Quản lý hành nhà nước, sáng tác văn học nghệ thuật, quản lý kinh tế, khoa học, cơng nghệ,….Với xu đó, việc áp dụng công nghệ thông tin dần triển khai mạnh mẽ lĩnh vực văn hốthơng tin, bật việc áp dụng cơng nghệ thông tin hoạt động thông tin- thư viện Việc ứng dụng thành tựu công nghệ thông tin hoạt động thông tin- thư viện thực chất q trình cải biến qui trình cơng nghệ xử lý, chế biến sở sử dụng phương tiện, công cụ tin học công nghệ thông tin tạo nên bước phát triển đột phá Thành tựu khoa học công nghệ giúp giải nhiều nhiệm vụ thông tin khoa học, đưa thông tin vượt qua trở ngại không gian thời gian- vật cản trình giao lưu khoa học trước Do vai trị hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin quan thông tin- thư viện không ngừng khẳng định thể thơng qua hoạt động nghiệp vụ dịch vụ thông tin (được thực dựa máy tính điện tử) Trước bối cảnh chung đó, qui luật khách quan yếu tố chủ quan buộc trung tâm thông tin- thư viện trường đại học Vinh phải hồ vào xu chung thời đại, ứng dụng công nghệ thông tin tất khâu công tác thông tin- thư viện Thư viện nhanh chóng tiến hành đại hố, khai thác sử dụng nguồn lực thông tin tri thức dồi nhân loại nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin bạn đọc, phục vụ cho nghiệp cơng nghiệp hố, đại hoá đất nước, đồng thời tránh nguy tụt hậu, bị gạt khỏi guồng quay phát triển chung đất nước, khu vực giới Việc nghiên cứu vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin hoạt động thông tin- thư viện trở thành đề tài có tính cấp thiết khơng trung tâm thông tin- thư viện (TT- TV) trường đại học Vinh mà thư viện khác nghiên cứu thực tiễn ứng dụng công nghệ thông tin giúp quan thông tin- thư viện đánh giá trình ứng dụng, tổng kết việc làm hay chưa làm trình ứng dụng cơng nghệ thơng tin, từ rút học, lập kế hoạch phát triển cho giai đoạn Đề tài “Nghiên cứu thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trung tâm thông tin- thư viện trường đại học Vinh” mà em chọn làm đề tài khố luận tốt nghiệp khơng nằm ngồi mục đích Mục đích nghiên cứu Trên sở nghiên cứu việc ứng dụng CNTT công đoạn dây chuyền hoạt động thông tin- thư viện trung tâm thông tin- thư viện trường đại học Vinh, em bước đầu tìm hiểu đánh giá tồn diện mơ hình thư viện mới- q trình chuyển đổi từ thư viện truyền thống sang thư viện điện tử, đồng thời mạnh dạn đưa số nhận xét, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu sử dụng, quản lý hoạt động thông tin- thư viện Quá trình thực khố luận giúp em củng cố thêm kiến thức mặt lý luận đồng thời tìm hiểu mặt thực tế ứng dụng CNTT hoạt động thông tin- Thư viện nước ta Em hy vọng cung cấp thêm cho bạn đọc, đặc biệt bạn sinh viên ngành TT- TV số vấn đề lý luận thực tiễn việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động trung tâm thông tin- thư viện trường đại học lớn hàng đầu khu vực Bắc Trung Bộ Phương pháp nghiên cứu Thực đề tài này, em sử dụng phương pháp nghiên cứu sau: ♦ Khảo sát trực tiếp phòng trung tâm ♦ Phỏng vấn, trao đổi với ban lãnh đạo, cán Thư viện bạn đọc trung tâm ♦ Phân tích báo cáo thống kê, bảng biểu, dự án trung tâm ♦Tổng hợp, so sánh, đánh giá nghiên cứu tài liệu Thư viện đại, đối chiếu với mơ hình trung tâm TT- TV Đại học Vinh Bố cục khoá luận Căn vào mục đích đề tài, khố luận gồm nội dung sau: Lời nói đầu Chương 1: Tính cấp thiết việc ứng dụng CNTT vào hoạt động thư viện trung tâm thông tin- thư viện trường Đại học Vinh Chương 2: Thực trạng hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin trung tâm thông tin- Thư viện trường đại học Vinh Chương 3: Một số nhận xét, đề xuất nhằm nâng cao hiệu ứng dụng CNTT trung tâm thông tin- Thư viện tường đại học Vinh Kết luận Em xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới giáo hướng dẫn Phạm Thị Phương Liên- Giảng viên khoa thông tin thư viện trường đại học Văn Hoá Hà Nội- người hướng dẫn, tận tình giúp đỡ em hồn thành đề tài Xin chân thành cảm ơn cô chú, anh chị công tác trung tâm thông tin- thư viện trường đại học Vinh ủng hộ ý kiến đóng góp quý báu Xin chân thành cảm ơn thầy cô giáo khoa thông tin- thư viện trường đại học Văn hố, gia đình, bạn bè động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện cho em hồn thành khố luận tốt nghiệp Mặc dù có nhiều cố gắng, song khố luận chắn khơng tránh khỏi thiếu sót Em mong thầy cô bạn bè, đồng nghiệp hướng dẫn, góp ý kiến để rút kinh nghiệm, có điều kiện trưởng thành đường lập nghiệp sau Xin chân thành cảm ơn! Hồ Thị Mến Tháng 5/2009 CHƯƠNG TÍNH CẤP THIẾT CỦA VIỆC ỨNG DỤNG CNTT VÀO HOẠT ĐỘNG THƯ VIỆN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN- THƯ VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH 1.1 Trung tâm TT- TV Đại học Vinh với nhiệm vụ đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, học tập đối tượng bạn đọc 1.1.1 Lịch sử hình thành phát triển Ngày 16 tháng năm 1959, Bộ trưởng giáo dục ký nghị định số 375/NĐ thành lập phân hiệu đại học sư phạm Vinh Cơ sở nhà trường đóng khu vực nhà dòng(cũ) thuộc thị xã Vinh lúc Phân hiệu đại học sư phạm Vinh đổi tên thành trường đại học sư phạm Vinh theo định số 673/QĐ ngày 28/8/1962 trưởng Bộ giáo dục Ngày 25/04/2001, thủ tướng phủ ký định số 62/ 2001/ QĐ- TTg đổi tên thành trường đại học Vinh Trường Đại học Vinh đơn vị hành nghiệp, trực thuộc Bộ Giáo dục Đào tạo, có tư cách pháp nhân, có tài khoản, có dấu có biểu tượng riêng Quyết định số 62/ 2001/ QĐ- TTg ngày 25/ 04/ 2001 Thủ tướng phủ quy định nhiệm vụ trường Đại học vinh đào tạo giáo viên có trình độ đại học bước mở thêm ngành đào tạo khác phù hợp với khả trường nhu cầu nhân lực xã hội, nghiên cứu khoa học phục vụ phát triển kinh tế- xã hội Trường đại học Vinh sở đào tạo đại học đa ngành, đa cấp khu vực Bắc Trung Bộ, cung cấp nguồn nhân lực có trình độ cao thích ứng với giới việc làm, đồng thời trung tâm nghiên cứu khoa học, ứng dụng chuyển giao công nghệ, phục vụ nghiệp phát triển kinh tế- xã hội khu vực nước; trường đại học trọng điểm quốc gia, số ngành đạt tiêu chuẩn quốc tế Quy hoạch xây dựng trường đại học Vinh xác định mục tiêu xây dựng trường thành sở đào tạo cán khoa học kỹ thuật đa lĩnh vực trung tâm nghiên cứu, tiếp thu chuyển giao tiến khoa học công nghệ khu vực Bắc Trung Bộ nhằm đào tạo giáo viên cán khoa học đa ngành, đa cấp Nghiên cứu khoa học công nghệ gắn với đào tạo, thông tin khoa học triển khai kết nghiên cứu vào sản xuất đời sống xã hội, hỗ trợ, tư vấn học thuật bồi dưỡng cán cho trường đại học, cao đẳng, trung học, dạy nghề sở khác khu vực Để đạt mục tiêu nhiệm vụ nhà trường đề thành lập, nhận thức rõ vai trò thư viện, từ thành lập phân hiệu trường đại học sư phạm Vinh năm 1959 thư viện thành lập Trong kháng chiến chống mỹ cứu nước, trường Đại học sư phạm Vinh phải sơ tán nhiều nơi hai tỉnh Nghệ An Thanh Hoá, thư viện bám trường, bám lớp để phục vụ nghiệp “ trồng người” với hàng vạn sách trang thiết bị Gần 50 năm xây dựng phát triển, đội ngũ hệ cán bộ, công chức thư viện kiên trì phấn đấu khơng mệt mỏi, đóng góp sức lực, trí tuệ việc xây dựng đơn vị, góp phần vào nghiệp chung nhà trường Năm 1998, Trường đại học Vinh 12 trường hưởng mức A dự án Giáo dục đại học từ quỹ nâng cao chất lượng ngân hàng giới với số tiền 500 ngàn USD, Trường dành ngân sách để nâng cấp thư viện xây dựng trung tâm thông tin tư liệu Để đáp ứng với yêu cầu nghiệp đổi trường đại học đa ngành, tháng năm 2001, Bộ giáo dục đào tạo thành lập trung tâm thông tin- thư viện sở đơn vị thư viện phận xưởng in trung tâm hướng nghiệp dạy nghề Nhờ dự án giáo dục đại học, trung tâm thông tin- thư viện trường đầu tư kinh phí mua phần mềm, xây dựng thư viện điện tử, nhiều sở liệu hàng ngàn tên sách bổ sung Và từ đó, diện mạo thư viện trường đại học Vinh hồn tồn thay đổi, nói có bước chuyển dài từ truyền thống đến đại, từ thủ cơng đến tự động hố, góp phần đắc lực vào nghiệp đào tạo nhà trường Các năm tiếp theo, nhà trường đầu tư hàng tỷ đồng để mua trang thiết bị, số hoá tài liệu, nâng cấp phần mềm thư viện điện tử với mục đích đại hố tự động hố hoạt động trung tâm thông tin- thư viện Ngày 29/ 08/ 2007, Trường đại học Vinh khánh thành nhà trung tâm thơng tin- thư viện tầng, có diện tích sàn gần 9000 m2, sức chứa khoảng 2000 bạn đọc, 261 máy tính hình tinh thể lỏng, có cấu hình cao, kết nối với mạng LAN mạng Internet không dây Tài liệu thư viện phong phú đa dạng, xếp theo môn loại khoa học, không phân biệt khổ cỡ ngôn ngữ Bạn đọc tiếp cận trực tiếp với tài liệu, ngồi cịn tìm kiếm thơng tin qua mục lục điện tử Thư viện có phòng hội thảo (150-200 người ngồi) - điểm cầu truyền hình trực tiếp qua mạng Bộ giáo dục đào tạo, ngồi cịn có phịng hội thảo, dùng cho hội họp, cemina, sinh hoạt học thuật,…Có thể nói thư viện trường đại học Vinh tổ chức theo mô hình thư viện đại sở đại hố, tự động hố Chun mơn nghiệp vụ phát triển dựa thành tựu nghiên cứu tiên tiến cộng đồng thư viện nước quốc tế Mục đích thư viện hướng tới người dùng tin không ngừng làm thoả mãn nhu cầu thơng tin cách thuận tiện- nhanh chóng- xác 1.1.2 Chức năng, nhiệm vụ cấu tổ chức  Chức Trung tâm thông tin thư viện trường đại học Vinh có chức giữ gìn, thu thập, tổ chức việc xây dựng sở liệu, tổ chức in ấn, phát hành cung cấp loại tài liệu nhằm truyền bá tri thức, cung cấp thông tin phục vụ nhu cầu giảng 10 dạy, học tập, nghiên cứu cho cán bộ, công chức, học sinh, sinh viên, học viên cao học; Góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phát triển khoa học, cơng nghệ, kinh tế, văn hố, phục vụ cơng nghiệp hố, đại hố khu vực nước  Nhiệm vụ Đáp ứng yêu cầu tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, học sinh, sinh viên… việc sử dụng vốn tài liệu trung tâm thông tin thư viện Thu thập, bổ sung xử lý nghiệp vụ vốn tài liệu, bảo quản vốn tài liệu lọc khỏi kho tài liệu lạc hậu, hư nát theo qui chế thư viện Tổ chức thông tin, tuyên truyền giới thiệu vốn tài liệu trung tâm thông tin – thư viện, tham gia xây dựng thói quen đọc sách, báo cán bộ, học sinh, sinh viên Xử lý thông tin, biên soạn ấn phẩm thông tin khoa học phù hợp với chức năng, nhiệm vụ Nghiên cứu, ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến vào công tác thư viện, xây dựng sở liệu, bước đại hố trung tâm thơng tin thư viện, xây dựng thư viện điện tử Thực hợp tác, trao đổi tài liệu liên thông với thư viện nước Tổ chức việc in ấn, phát hành cung cấp tài liệu, giáo trình, mẫu biểu phục vụ cho công tác đào tạo nhà trường Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đơn vị có trình độ, lực đáp ứng yêu cầu đại hoá tự động hoá thư viện  Cơ cấu tổ chức Hiện trung tâm thơng tin- thư viện đaị học Vinh gồm có 49 cán Trong có giám đốc, ba phó giám đốc phụ trách ba nhiệm vụ khác Phụ trách kỹ thuật gồm phòng: Phòng bổ sung trao đổi, phịng phân loại- biên mục, phịng thơng tin- tư liệu, phòng quản trị mạng 55 2.6 Khai thác mạng Trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh ngồi việc xây dựng thành trung tâm thơng tin hàng đầu, trung tâm phải đảm bảo hợp tác trao đổi thông tin với thư viện khác nước, rộng với thư viện, trung tâm thông tin nước khu vực giới Đồng thời tham gia xây dựng, khai thác số hệ thống thông tin quốc tế hội nhập với mạng tồn cầu Vì vậy, thư viện đại học Vinh việc nối mạng quan trọng Hiện nay, thư viện nối mạng tồn cầu internet có trang web riêng cho đưa sở liệu lên mạng để bạn đọc tra cứu Bạn đọc tìm tài liệu thư viện qua mục lục tra cứu trực tuyến OPAC mà đến thư viện để tra cứu, tạo thuận lợi cho bạn đọc mở hội nhập với giới khu vực Hiện thư viện đại học Vinh kết nối mạng LAN mạng Internet 2.6.1 Mạng cục (LAN) Mạng cục LAN mạng cài đặt phạm vi tương đối nhỏ (Ví dụ: Trong quan, khu trường học…) với khoảng cách lớn máy tính nút mạng vài chục kilomet trở lại, cho chúng sử dụng nguồn tài nguyên bao gồm phần cứng (máy in, ổ đĩa) phần mềm (cùng chung với chương trình file) Có thể nói mạng LAN vơ quan trọng trực tiếp tương tác với người, với đầu cuối máy móc, thiết bị tác động trực tiếp tạo nguồn thông tin, trực tiếp thu thập, lưu trữ, xử lý chuyển tải Hiện thư viện đại học Vinh có máy chủ( máy chủ sở liệu, máy chủ web, máy chủ phần mềm, máy chủ quản lý mạng) hàng trăm máy trạm (gần 250 máy) phòng nghiệp vụ khu vực phục vụ tra cứu thông tin cho bạn đọc với thiết bị ngoại vi đại khác máy ảnh kỹ thuật số, máy scaner, máy in mạng laze, đầu ghi CD, thiết bị an ninh(cổng từ), phần mềm nhận dạng tiếng việt Mạng LAN thư viện đại học Vinh có khả mở rộng 56 cao thiết bị đại nên có khả xử lý thông tin nhanh, dung lượng nhớ lớn tạo sở liệu tập trung Các sở liệu thư viện đại học Vinh đưa lên mạng cục (LAN) để tra cứu như: CSDL sách, CSDL luận án- luận văn, sở liệu EBSCO, CSDL CD- ROM… 2.6.2 Mạng Internet Như biết, internet mạng mạng, kết hợp hàng ngàn máy tính cục mạng quốc gia tạo thành môi trường thơng tin phạm vi tồn giới Các dịch vụ internet đa dạng Chúng ta coi phận word wide web internet nơi thực nghiên cứu đặt hàng Hàng chục dịch vụ khác hoạt động qua internet để cung cấp hoạt động chat, chuyển, điện đàm, chuyển giao liệu… Hiện nay, trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh kết nối mạng toàn cầu internet phục vụ cho việc khai thác thác thông tin Thư viện tạo lập trang web cho riêng mình( với địa chỉ: http://lib.vinhuni.edu.vn) giới thiệu thư viện: Lịch sử thư viện, vốn tài liệu, cấu tổ chức, đặc biệt thư viện đại học Vinh đưa CSDL lên mạng để bạn đọc tra cứu qua mục lục trực tuyến OPAC Đây cố gắng lớn thư viện Nhờ vào phần mềm thư viện điện tử, thư viện tiến tới đưa tất CSDL lên mạng để bạn đọc tra cứu tra cứu thư viện (liên thư viện) Nối mạng internet, thư viện tham gia vào xa lộ thơng tin giới, qua chia sẻ nguồn lực thơng tin Bạn đọc truy nhập tới thư viện khác giới thư viện quốc hội Mỹ, thư viện Pháp, hiệp hội thư viện(IFLA),…mà cần biết địa thư viện Bạn đọc trao đổi mượn tài liệu nước qua dịch vụ internet gửi thư điện tử (Email) nhanh chóng, tiện lợi, kinh tế Qua internet giúp thư viện gửi thư điện tử trao đổi tài liệu nước ngoài, giúp khâu bổ sung tài liệu nước thích hợp kịp thời Các dịch vụ truy nhập thông tin internet 57 phong phú nên bạn đọc tìm kiếm thơng tin mạng theo yêu cầu bạn đọc khai thác thơng tin khơng dạng văn mà cịn dạng phi văn âm thanh, tiếng nói, nhiều thông tin khác.Việc nối mạng internet thư viện đại học Vinh thoả mãn nhu cầu tra cứu thơng tin lớn bạn đọc Ngồi ứng dụng trên, trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh cịn ứng dụng cơng nghệ thông tin vào hoạt động khác như: In mã vạch, đánh số cutter,…tất hoạt động dây chuyền hoạt động thông tin thư viện tiến hành máy tính điện tử đem lại hiệu cao In mã vạch: Do phòng phân loại- biên mục đảm nhận Mã vạch phương pháp mã hố thơng tin vạch đen vạch trắng, có độ rộng thay đổi, nhận dạng giải mã thiết bị đọc mã vạch (barcode scanner) Các liệu sau giải mã dạng số kí tự, sau nhập dễ dàng vào máy tính để tra cứu thơng tin, q trình tự động hố quản lí Mã vạch bắt đầu áp dụng vào thực tế công tác thông tin thư viện khoảng năm 80 nước công nghiệp phát triển, sau số ISBN ISSN tạo lập để kiểm soát nguồn sách, báo phạm vi toàn giới Mã vạch tập hợp đường song song diễn đạt liệu cách sử dụng yếu tố đậm nét (chiều rộng) vạch khoảng cách khoảng Thơng tin mã hố nhãn nhờ thay đổi độ đậm nét vạch dọc Để đọc mã vạch, người ta dùng máy quét Trong máy quét có nguồn sáng laze, phận cảm biến quang điện, giải mã Máy quét nối với máy tính dây dẫn phận truyền tín hiệu vơ tuyến Mã vạch phương pháp tổ chức lao động khoa học, công cụ xử lý tư liệu hỗ trợ cho trình tin học trao đổi liệu điện tử Mã vạch góp phần làm tăng suất lao động giảm bớt áp lực thời gian sổ sách hoạt động 58 như: mượn trả tài liệu, đặt mua tài liệu, kiểm soát tài liệu, quản lý bạn đọc… Mã vạch hỗ trợ báo cáo thống kê nhanh chóng, xác tiện lợi Hiện nay, trung tâm thông tin – thư viện Đại học Vinh việc ứng dụng mã vạch quản lý bạn đọc áp dụng phòng đọc tự chọn Máy quét mã vạch với máy tính đặt cửa vào phòng đọc tự chọn, bạn đọc vào phịng đọc tự chọn phải trình thẻ thư viện cho cán thư viện Cán thư viện đưa thẻ qua máy quét mã vạch, nguồn sáng laze phát chùm tia sáng hẹp quét lên khu vực mã vạch (20 – 50 lần/ giây) Bộ phận cảm biến quang điện nhận ánh sáng phản xạ từ vùng in mã vạch chuyển thành dịng điện có cường độ biến đổi theo ánh sáng phản xạ Tín hiệu đưa qua giải mã chuyển máy tính, nhớ máy tính có tồn thơng tin bạn đọc Đối với tài liệu, hầu hết tài liệu có kho nhập vào máy dán mã vạch Mã vạch dán trang bìa tài liệu, đặt ngang, vạch vng góc với mép sách Mã vạch hỗ trợ thư viện hoàn thiện trình phục vụ thư viện, tối ưu hố cơng tác bổ sung đăng ký sách, tìm tin, kiểm tra tự động tài liệu lưu giữ kho thư viện Mục tiêu việc xây dựng hệ thống mã vạch trung tâm thông tin – thư viện trường Đại học Vinh thúc đẩy công tác mượn trả tự động quản lý bạn đọc Đánh số cutter: Hiện trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh việc đánh số cutter tiến hành theo phương pháp đánh số thư viện quốc hội Mỹ( OCLC Cutter) cơng ty máy tính truyền thơng CMC cung cấp phần mềm Ví dụ: Cuốn “Nhập mơn quang học phi tuyến” tác giả Đinh Xuân Khoa có số cutter là: ĐK1915n/03 Đánh số cutter tạo thuận lợi cho thư viện trình xây dựng, tổ chức, sử dụng quản lý kho mở 59 Như vậy, với việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động thư viện, trung tâm thông tin – thư viện đại học Vinh bước hoàn thành nhiệm vụ Bộ Giáo Dục đề nghiệp xây dựng đổi đất nước 60 CHƯƠNG MỘT SỐ NHẬN XÉT, ĐỀ XUẤT NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ ỨNG DỤNG CNTT TẠI TRUNG TÂM TT- TV TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH 3.1 Nhận xét Việc áp dụng khoa học công nghệ tạo sở vật chất công nghệ mới, đại phù hợp với xu hướng phát triển quan thông tin- thư viện Trong giai đoạn nay, mà công nghệ thông tin coi động lực phát triển quốc gia sở đào tạo lớn trường đại học, công tác thông tin nói chung cơng tác thơng tin- thư viện nói riêng có tầm quan trọng lớn, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo Được quan tâm ban lãnh đạo trường đại học Vinh, cố gắng, lực phấn đấu ban giám đốc, nhân viên thư viện, năm qua, trung tâm thông tin- thư viện trường đại học Vinh bước áp dụng thành công CNTT vào hoạt động thư viện thu nhiều kết to lớn: Trong công tác bổ sung: Bổ sung công việc tương đối phức tạp, liên quan đến nhiều số liệu, bảng biểu phân nhóm tài liệu khác địi hỏi tính khoa học tính xác cao Nhờ ứng dụng cơng nghệ thông tin, cán thư viện hỗ trợ nhiều khâu cơng tác q trình bổ sung như: Tạo đơn đặt, đơn nhận, thống kê, lập biểu đồ, theo dõi Hơn cán bổ sung quản lý kinh phí thư viện theo tháng, q, năm Trong cơng tác biên mục: Thư viện đại học Vinh sử dụng mẫu biên mục biên soạn sẵn cho phù hợp với đặc thù riêng thư viện Việt Nam, bên cạnh có điều chỉnh cho phù hợp với đặc điểm riêng thư viện trường theo chuẩn MARC 21 61 Trong công tác quản lý bạn đọc: Thư viện triển khai làm thẻ đọc cho học sinh, sinh viên, học viên, quản lý theo hệ thống mã vạch Số mã vạch lấy làm số thẻ thư viện cho ban đọc có phân chia theo nhóm khác để máy tiến hành kiểm tra biết cần thống kê nhóm bạn đọc dựa số thẻ thư viện Trong cơng tác phục vụ bạn đọc: Bên cạnh phịng phục vụ kho đóng, trung tâm tổ chức phòng phục vụ chủ dạng hình thức mở Hệ thống phục vụ mở tạo điều kiện cho bạn đọc tiếp xúc trực tiếp với thơng tin, hiệu khai thác thơng tin cao Việc tra cứu, tìm tin ứng dụng hiệu thông qua phân hệ OPAC Hiện nay, thư viện trì quan hệ với nhiều thư viện lớn nước số thư viện giới để phục vụ cho nhu cầu ngày cao bạn đọc Song song với công việc phát triển sở liệu, cán thư viện tổ thông tin với việc quản lý phịng máy tính mạng ln ln tiến hành biện pháp hữu ích để quản lý thơng tin cách chặt chẽ nhằm phục vụ thông tin yêu cầu bạn đọc, tránh tượng sai lệch nhiễu tin Trung tâm lắp đặt mạng LAN mạng internet, trực tiếp khai thác thông tin mạng Trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh đạt thành tựu do: - Được Đảng uỷ, ban giám hiệu trường đại học Vinh quan tâm, đầu tư phát triển - Ban lãnh đạo trung tâm có khả quản lý tốt, đặc biệt có tầm nhìn xa việc ứng dụng cơng nghệ thông tin hoạt động thư viện, xây dựng dự án phát triển trung tâm theo hướng đại đưa dự án trở thành thực - Đội ngũ cán thư viện, đa số có trình độ đại học số đại học, lại thường xuyên nâng cao trình độ nghiệp vụ, tích cực đóng góp vào phát triển trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh 62 - Các cán giảng viên, sinh viên… đại học Vinh tích cực ủng hộ cơng đổi tồn diện trung tâm Họ nhân tố khách quan thúc đẩy trung tâm chủ động cung cấp dịch vụ thông tin Trong trường đại học Vinh, tiềm lực công nghệ thông tin lớn người lẫn sở vật chất cơng nghệ thơng tin xác định lĩnh vực mũi nhọn Đội ngũ cán làm công nghệ thông tin nguồn lực mạnh hỗ trợ cho yêu cầu áp dụng công nghệ thông tin công tác thông tinthư viện Trong q trình ứng dụng cơng nghệ thơng tin, cố gắng điều kiện thực tế gặp nhiều khó khăn như: Kinh phí cịn hạn hẹp, trình độ cán thư viện chưa đồng nhất, thành phần người dùng tin đa dạng nên trung tâm mắc số hạn chế như: - Trong trình xử lý tài liệu, cán chưa có thống nhất, dẫn đến cịn nhiều trường hợp sai sót xử lý tài liệu - Trong trình xử lý tài liệu, cán không tiến hành xử lý tiền máy, mà tiến hành nhập trực tiếp vào máy, nên có cố, có máy chủ quản lý có nguy liệu - Số lượng máy tính phịng tra cứu chưa đáp ứng đủ nhu cầu tra cứu bạn đọc - Hoạt động tra cúu thơng tin bạn đọc có lúc cịn bị gián đoạn bị lỗi mạng, lỗi hệ thống Trên minh chứng đánh dấu phát triển trung tâm thông tin- thư viện Đại học Vinh Có thể nói thành tựu đạt cử trung tâm góp phần khơng nhỏ vào cơng giáo dục đào tạo nhân lực cho đất nước nói chung việc thực mục tiêu giáo dục trường đại học Vinh nói riêng Mục đích tiến tới trung tâm thông tin- thư viện trường đại học Vinh tiến tới phát triển dịch vụ tra cứu tìm tin đại, cung cấp thơng tin toàn văn theo 63 yêu cầu, tiến tới tự động hoá thư viện theo xu hướng giới nhằm thực tốt nhiệm vụ mục tiêu mà cách mạng thơng tin giao phó, đáp ứng nhu cầu bạn đọc thư viện phát triển ngày cao, đa dạng, giúp bạn đọc tiếp cận với xã hội thông tin 3.2 Một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu việc ứng dụng CNTT trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh Căn vào thực trạng hoạt động thư viện đại học Vinh, vận dụng kiến thức chuyên ngành học tập qua thực tế khảo sát, với mong muốn phát huy thành tựu, khắc phục tồn hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin trung tâm thông tin- thư viện trường Đại học Vinh, em xin mạnh dạn đưa số đề xuất sau: - Đối với cấp lãnh đạo, quản lý: Từ thành lập, Đảng uỷ ban giám hiệu trường đại học Vinh quan tâm tới phát triển trung tâm thông tin- thư viện Trong thời gian tới, ban lãnh đạo cần có đạo mặt chiến lược, vạch phương hướng phát triển, tăng cường đầu tư kinh phí Đảng uỷ ban giám đốc nên có văn cụ thể hố phối hợp hoạt động thơng tin- thư viện phận có liên quan tồn đại học Vinh Giám đốc phó giám đốc trung tâm người lãnh đạo trực tiếp tồn diện hoạt động trung tâm, có vai trị đặc biệt quan trọng nghiệp xây dựng, phát triển trung tâm Thành năm qua trung tâm gắn liền với đạo sát ban lãnh đạo Trong thời gian tới, ngồi kế koạch hàng năm, ban lãnh đạo cần có kế hoạch dài hạn, cần xác định mốc mà trung tâm cần đạt Trên sở có kế hoạch phát triển nguồn nhân sự, đầu tư tài chính, xây dựng sở vật chất, tiếp tục ứng dụng thành tựu CNTT Đối với trung tâm cần có sách nhân lực, quản lý nguồn nhân lực có, bồi dưỡng đào tạo cán chun mơn nghiệp vụ; Chính sách đào tạo đội ngũ cán quản lý kế cận có phẩm chất tốt, có lực hoạt động 64 - Về nhân lực: Đối với trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh nhận thấy nhân lực (cán thư viện) yếu tố quan trọng sư phát triển thư viện Cán thông tin- thư viện người trực tiếp biến ý tưởng lãnh đạo thành thực Để làm chủ CNTT ứng dụng thư viện đòi hỏi hệ cán thông tin- thư viện Hiện tại, số 50 cán thư viện cịn số cán chưa thành thạo cơng nghệ thơng tin Vì vậy, vấn đề phải trang bị thêm kiến thức, kỹ thực hành CNTT cho đội ngũ cán để họ đáp ứng khả hoạt động người trung gian người dùng tin công nghệ đại - Về công nghệ: Những tiến to lớn CNTT tạo nhiều hội lớn cho thư viện Do đó, trung tâm ln ln phải nắm nguồn thơng tin cơng nghệ để áp dụng có hiệu hoạt động thơng tin- thư viện Các công nghệ tài liệu truyền thông đa dạng, định hướng tri thức, đa ngôn ngữ, hệ thống mạng lưới giúp trung tâm cung cấp nhiều dịch vụ phong phú Trung tâm cần trọng đầu tư hệ thống truyền thông- liệu trao đổi điện tử (EDI) Hệ thống cho phép tiếp cận máy tính với thư mục nhà xuất tiến hành đặt hàng hình thức điện tử Trung tâm nên áp dụng hình thức thư điện tử bảng tin cung cấp khả tiếp cận với chương trình ứng dụng khác nhau, liên kết thư viện với nhà xuất bản, phát hành, người dùng tin Kịp thời ứng dụng thành tựu CNTT phù hợp với thư viện nhằm đáp ứng nhu cầu ngày cao bạn đọc Trước mắt để thực yếu tố tạo khả nhằm đưa trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh trở thành thư viện đại, trung tâm cần tiến hành số hoạt động sau: - Tập trung nghiên cứu, tiến hành sử dụng tốt chương trình phầm mềm Ilib sở nâng cấp phần mềm cho phù hợp với xu phát triển 65 - Trang bị thêm kiến thức, kỹ thực hành công nghệ thông tin giúp cán công nhân viên đáp ứng khả hoạt động người trung gian người dùng tin công nghệ đại - Tiếp tục xây dựng phát triển tin điện tử nhằm phục vụ rộng rãi người dùng tin mạng internet nhằm giới thiệu cách rõ nét trung tâm công nghệ thông tin cho người dùng tin - Nghiên cứu nhu cầu tin người dùng tin cách có hệ thống nhằm giải mối quan hệ cung- cầu vấn đề đào tạo người dùng tin có chất lượng cao - Thiết lập phòng trưng bày CNTT để thúc đẩy nhận thức công nghệ nhằm cải thiện hình ảnh, vai trị người cán thư viện thời đại - Tiến hành nghiên cứu sách bổ sung bảo đảm an toàn vốn tài liệu truyền thống đại - Nghiên cứu khía cạnh kinh tế hoạt động thơng tin thư viện sở tính tốn khoa học, tham khảo kinh nghiệm nước việc thương mại hố sản phẩm dịch vụ thơng tin - Tạo kỹ thuật số loại sách q hiếm, thảo cũ…mà có trung tâm để làm giàu thêm nguồn tin điện tử - Tạo tập, lưu quản lý sưu tập tài liệu điện tử (các loại sách, báo, tạp chí, CD- ROM, trang web,…) tạo biểu ghi siêu liệu tìm kiếm online catalog Trên số nhận xét, kiến nghị thân em qua khảo sát thực tế trung tâm thông tin- thư viện trường đại học Vinh Hy vọng rằng, với tảng sở có sẵn,khi bước vào kinh tế tri thức,( với nhiều hội thuận lợi thách thức mới), trung tâm thông tin thư viện trường đại học Vinh với vai trò trung tâm thông tin- thư viện lớn hàng đầu khu vực 66 Bắc trung bộ, trung tâm thông tin- thư viện kiểu mẫu hệ thống thư viện trường đại học không dừng lại bước tiến mà vươn lên, tự khắc phục khó khăn, tự đổi để phát triển, đặc biệt việc ứng dụng công nghệ tin động lực thúc đẩy trung tâm thông tin- thư viện trường đại học Vinh tiến xa nữa, đáp ứng nhu cầu mà xã hội đặt 67 KẾT LUẬN Vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin công tác thông tin- thư viện triển khai mạnh mẽ hầu hết quan thông tin- thư viện Công đổi Đảng khởi xướng từ năm 1986 đạt nhiều thành tựu to lớn lĩnh vực kinh tế, trị, văn hố, xã hội, giáo dục,…Đặc biệt ứng dụng công nghệ thông tin lĩnh vực xem chìa khố cơng cụ chủ chốt cơng đổi Vì vậy, vấn đề đặt với trung tâm thơng tin- thư viện cần phải có thay đổi phù hợp với xu hướng phát triển thời đại nhằm cải thiện nâng cao phương thức hiệu hoạt động, hoàn thành xuất sắc chức năng, nhiệm vụ giao- cung cấp chuyển giao thông tin tới người dùng tin, phục vụ đắc lực cho công tác giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực- nhân tố quan trọng định phát triển quốc gia Nhằm đáp ứng yêu cầu ngày cao công tác giáo dục đào tạo, trung tâm thông tin- thư viện đại học Vinh bước ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động Mặc dù cịn nhiều việc phải làm song bước đầu đạt kết khả quan lĩnh vực ứng dụng thành cơng hệ quản trị thư viện tích hợp ILIB việc xây dựng sở liệu, tiến hành làm thẻ thư viện quản lý tài liệu theo hệ thống mã vạch, theo dõi bổ sung, biên mục quản lý việc lưu thông tài liệu thông qua phân hệ ILIB Mặc dù gặp nhiều khó khăn với quan tâm ban giám hiệu nhà trường với nỗ lực tập thể cán thư viện, trung tâm thông tin- thư viện trường Đại học Vinh trở thành quan thông tin- thư viện kiểu mẫu thư viện trường Đại học, phục vụ đắc lực công tác giảng dạy học tập, đáp ứng yêu cầu ngày đa dạng, chuyên sâu đối tượng bạn đọc, đón đầu phát triển tương lai Đại học Vinh 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bùi Loan Thuỳ (1997), Hiện trạng tương lai phát triển khoa học thư viện Việt Nam, Văn hoá thông tin, Hà Nội Chỉ thị số 58-CT/TƯ việc áp dụng phát triển công nghệ thông tin phục vụ cơng nghiệp hố, đại hố đất nước (2000), Nhân Dân cuối tuần, (Ngày 15 tháng 11), tr.4 Đào Thị Năm (1995), "Bước phát triển công tác ứng dụng tin học thư viện quốc gia Việt Nam", Tập san thư viện, (Số 3), tr.6-8 Đồn Phan Tân (1990), Cơ sở thơng tin học, Hà Nội Đồn Phan Tân (2001), Tin học hố hoạt động thơng tin- thư viện: Giáo trình giành cho sinh viên chuyên ngành thông tin- thư viện quản trị thông tin, Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội Hệ quản trị thư viện thư viện tích hợp Ilib (2002): Hướng dẫn sử dụng, CMC, Hà Nội Kiều Văn Hốt (1997), "Về việc xử lý thơng tin máy vi tính thư viện quốc gia Việt Nam", Hoạt động thông tin khoa học, (Số 2), tr.9-13 Lê Trọng Hiển (1990), Xây dựng mạng lưới thông tin công nghệ quốc gia, Hà Nội "12 giải pháp đẩy mạnh phát triển công nghệ thông tin" (2003), Bưu viễn thơng, (Số 11), tr.6 10 "Nghị phủ phát triển cơng nghệ thông tin nước ta năm 1990" (1990), Tạp chí thơng tin tư liệu, (Số 3), tr.1- 11 Nguyễn Hữu Hùng (1995), "Vấn đề phát triển nguồn lực thời kỳ áp dụng công nghệ thông tin mới", Tạp chí thơng tin tư liệu, tr.23-25 69 12 Nguyễn Hữu Nghĩa (2008), Đề cương giảng xử lý tiền máy MARC 21, Đại học Văn Hoá Hà Nội, Hà Nội 13 Nguyễn Hữu Nùng (1998), "Phát triển hoạt động thông tin khoa học thời kỳ cơng nghiệp hố đại hố", Tạp chí thông tin tư liệu, (Số 4), tr.2-7 14 Phan Văn (1983), Nhập môn khoa học thư viện thông tin, Trường đại học tổng hợp Hà Nội, Hà Nội 15 Pháp lệnh thư viện (2001), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 16 Tài liệu hướng dẫn sử dụng thư viện (2008), Đại học Vinh, Vinh ... CHƯƠNG THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƯ VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động thư viện trung tâm thông tin- thư viện. .. vào hoạt động thư viện trung tâm thông tin- thư viện trường Đại học Vinh Chương 2: Thực trạng hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin trung tâm thông tin- Thư viện trường đại học Vinh Chương 3:... việc ứng dụng công nghệ thông tin trung tâm TT- TV trường Đại học Vinh 17 CHƯƠNG 21 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƯ VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC