1 Bộ giáo dục v đo tạo Viện khoa học x hội việt nam Viện nghiên cứu văn hoá Trần Quang Hng âm nhạc nghi lễ then cầu an giải hạn ngời Ty (Qua khảo sát Pác So Xà Tô Hiệu - Huyện Bình Gia - tỉnh Lạng Sơn) Luận văn thạc sĩ văn hoá học Chuyên ngnh: Văn hoá học M số : 603.170 Ngời h−íng dÉn khoa häc: Gs – Ts Ph¹m Minh Khang Hà Nội - 2005 MC LC mở đầu 1Lý chọn đề tài lịch sử nghiên cứu vấn đề mục đích nghiên cứu Đối tợng phạm vi nghiên cứu Phơng pháp nghiên cứu ý nghÜa khoa häc thùc tiÔn Bè cơc cđa ln văn Ch−¬ng 10 Kh¸i quát Then âm nhạc Then 10 cđa ng−êi tµy 10 1.1 Kh¸i quát ngời Tày Việt Nam 10 1.1.1 Vài nét lịch sử téc ng−êi Tµy 10 1.1.2 Một số nét Đặc trng văn hoá ngời Tày 11 1.2.1 Khái niệm Then 17 1.2.3 Ng−êi lµm Then 19 1.2.4 DiƠn x−íng Then 20 1.3.1 Vai trò âm nhạc đời sống dân tộc Tày 21 1.3.2 Một số thể loại âm nhạc tiêu biểu ngời Tày 24 1.3.3 Âm nhạc Then đời sống dân tộc Tày 32 1.3.4 Nh¹c khÝ diƠn x−íng Then 34 TiĨu kÕt ch−¬ng 1: 39 Ch−¬ng 40 âm nhạc nghi lễ then cầu an giải hạn 40 cđa ng−êi tµy 40 2.1 Then cầu an giảI hạn hệ thống nghi lễ ngời Tày 40 2.1.1 Mét sè nÐt chung vỊ tÝn ng−ìng d©n gian 40 2.1.2 LƠ cÇu yên giải hạn hệ thống nghi lễ ngời Tày 41 2.2 công việc chuẩn bị 44 2.2.1 §ãn Then 44 2.2.2 Gia đình chuẩn bị 45 2.2.3 Bài trí lễ vật không gian hành lễ 48 2.3 DiƠn Tr×nh nghi lễ dạng thức âm nhạc chủ yếu nghi lƠ 49 2.3.1 Nh÷ng thđ tơc nghi lƠ ban đầu 49 2.3.2 Lên đờng dâng lễ 56 Ch−¬ng 77 Vai trò giá trị âm nhạc then 77 3.1 Vai trß âm nhạc nghi lễ Then 77 3.2 giá trị âm nhạc then 79 3.2.3 Giá trị bảo lu văn hoá cổ trun d©n téc 80 3.2.4 Giá trị vui chơi giải trí 81 3.2.1 Giá trị nghệ thuËt 82 3.4 Một số vấn đề bảo tồn phát huy âm nhạc Then giai đoạn 90 TiĨu kÕt ch−¬ng 92 kÕt luËn 93 Tài liệu tham khảo 95 PHỤ LỤC LUẬN VĂN 98 mở đầu Lý chọn đề ti Dân tộc Tày c trú đông tỉnh phía bắc: Cao Bằng, Bắc Kạn, Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Lạng Sơn Họ sống ổn định kinh tế, thờng xuyên tiếp xúc, giao lu với dân tộc khác sống quần thể, số phong tục tập quán ngời Tày nhiều đà bị ảnh hởng Vì vậy, nguy mai sắc văn hoá tộc ngời Tày không nhỏ Then hình thức diễn xớng dân gian mang đậm tính nguyên hợp ngời Tày Trong thành tố nghệ thuật cấu thành nên diễn xớng Then âm nhạc yếu tố quan trọng làm nên nét đặc sắc diễn xớng nghi lễ Then Có lẽ mà nói đến Then Tày ngời ta nghĩ đến đàn tính chùm xóc nhạc, nhạc cụ chủ yếu thầy Then Lâu đà có nhiều công trình su tầm, nghiên cứu giới thiệu Then âm nhạc Then dới nhiều góc độ khác Tuy nhiên, việc khảo sát giới thiệu nghi lễ Then (chẳng hạn nh nghi lễ Then giải hạn) từ góc độ âm nhạc cha có công trình sâu thực có quan tâm, tìm hiểu mức Chúng ta biết rằng, hình thức nghi lễ môi trờng văn hoá đặc thù, chứa đựng giá trị riêng biệt văn hoá truyền thống Đây nơi thể rõ sắc văn hoá tộc ngời Các nghi lễ đà phản ánh nhiều mặt đời sống nh: tôn giáo, tín ngỡng, phong tục tập quán, văn hoá nghệ thuật, trò chơi dân gian Đây môi trờng sản sinh lu truyền, bảo tồn giá trị văn hoá truyền thống, đó, nhiều giá trị phù hợp cần thiết đời sống xà hội đại Vì với việc thực đề tài Âm nhạc nghi lễ Then cầu an giải hạn (Qua khảo sát Pác Sào, x Tô Hiệu, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn), hy vọng cung cấp t liệu sống động âm nhạc mét nghi lƠ Then thĨ cđa ng−êi Tµy Tõ góp phần khẳng định giá trị âm nhạc Then ®êi sèng nghi lƠ cịng nh− ®êi sống sinh hoạt văn hóa nghệ thuật ngời Tày lịch sử nghiên cứu vấn đề Trớc năm 1945 hầu nh su tầm, nghiên cứu trực tiếp Then Tác giả Nguyễn Văn Huyên có hai thuyết trình Pháp Thầy phù thuỷ, dạng thầy cúng có ảnh hởng đến Then điện thờ Quan điểm khoa học cách tiếp cận nghiên cứu Nguyễn Văn Huyên đà đợc giới học giả Pháp lúc đánh giá cao, độ tin cậy lợng thông tin mà ông đa Từ sau cách mạng tháng Tám 1945: Trong khoảng từ 1945 đến 1970 thời gian Then đợc khai thác làm sở cho việc cải biên, sáng tác phục vụ công tác văn nghệ, bớc đầu đà giới thiệu xuất đợc trích đoạn văn học Then Khảm Hải Từ sau năm 1970 phong trào su tầm, nghiên cứu Then đợc dấy lên toàn Việt Bắc, đà xuất đợc Mấy vấn đề Then Việt Bắc nhiều tác giả Nhà xuất Văn hoá dân tộc xuất năm 1978 Cuốn sách tập hợp viết nhiều tác giả đề cập đến nhiều vấn đề liên quan đến Then: nguồn gốc, đặc điểm diễn xớng, thµnh tè nghƯ tht diƠn x−íng Then,v.v…Cn “ Lêi hát Then Dơng Kim Bội Sở văn hoá Thông tin Khu tự trị Việt Bắc xuất năm 1975 đà giới thiệu đầy đủ văn lời hát Then với chơng, đoạn lời ca vừa chi tiÕt võa mang tÝnh phỉ biÕn cđa Then nh−: Đi sứ (pây sử); khảm hải (vợt biển); bắt phu phen khúc hát miêu tả cảnh sinh hoạt lao động nh: Lập cầu hào quang nói đến việc đúc đồng, đúc gang luyện thép để bắc cầu; Thấu nạn quang nói đến cảnh Then cầm súng săn bắn Ngoài ra, có viết giới thiệu giá trị văn học lời hát Then tác giả Nông Minh Châu, Dơng Kim Bội Cuốn Văn hoá Tày Nùng Hà Văn Th Là Văn Lô bớc đầu đà giới thiệu đợc cách khái quát nghề làm Then chất tín ngỡng Then Giai đoạn 1990 trở lại : Có su tầm, giới thiệu văn Then tác giả: Vi Hồng, Lục Văn Pảo, Triều Ân, Nguyễn Thiên TứTrong có nhiều văn Then đợc su tầm Cao Bằng Về viết, Cao Bằng có tác giả Dơng Sách Hoa Cơng, chủ yếu khai thác Then khía cạnh âm nhạc Trung ơng có tác giả Nông quốc Thắng, Cung Khắc Lợc, Hà Đình Thành, Đỗ Hồng Kỳ với viết khai thác Then từ góc độ văn học Từ cuối thập kỷ 90 kỷ XX đà xuất nghiên cứu Then với hớng tiếp cận mới, bớc đầu giải đợc vấn đề Then, đặc biệt vấn đề Shaman giáo Then Các tác giả theo hớng có Ngô Đức Thịnh, Nguyễn Thị Hiền, Nguyễn Thị Yên, Đoàn Thị Tuyến với công trình nghiên cứu cấp Bộcác viết tham gia hội thảo quốc tế đăng tạp chí, chuyên ngành Năm 2006 mắt Then Tày Nguyễn Thị Yên (Nhà xuất Khoa học xà hội xuất bản) đợc coi nghiên cứu vừa cụ thể vừa mang tính tổng thể Then Tày đà đề cập giải đợc vấn đề liên quan đến Then: chất tôn giáo tín ngỡng, hình thành biến đổi (nguồn gốc), đặc điểm trình tự diễn xớng, giá trị văn hóa xà hội,v.v Liên quan đến vấn đề âm nhạc múa Then đà có nhiều công trình đợc giới thiệu Đó tác phẩm nh: Xác định cấp độ, cấu trúc Then Nông Quốc Bình tạp chí văn hoá nghệ thuật tháng 91999; Đàn Then, tiếng nói tâm tình dân tộc Tày Lê Ngọc Canh ( Nhà xuất Khoa học xà hội, Hà Nội, 1986) ; Âm nhạc Tày Hoàng Tuấn (Nhà xuất Văn hoá dân tộc, Hà Nội, 2000),v.v Các công trình đà đề cập đến đặc trng sinh hoạt âm nhạc đồng bào dân tộc Tày, thang âm số Then Đặc biệt, công trình Nét chung riêng âm nhạc diễn xớng Then Tày Nùng Nông Thị Nhình (Nhà xuất Văn hoá dân tộc, Hà Nội, 2004) đà so sánh cảnh diễn xớng âm nhạc nghi lễ đồng bào dân tộc Tày tỉnh Việt Bắc, tìm khác biệt nơi nơi khác tìm đợc chung tổng thể Then Công trình Múa tín ngỡng dân gian Lê Ngọc Canh (Nhà xuất Khoa học xà hội, Hà Nội, 1998) đà tập trung miêu tả sinh hoạt liên quan đến nghệ thuật múa đồng bào dân tộc Tày có múa Then, v.v Ngoài số luận văn, khoá luận chuyên ngành văn hoá dân gian âm nhạc dân gian Tuy nhiên công trình nghiên cứu kể chủ yếu nghiên cứu khía cạnh khác Then, riêng nghiên cứu âm nhạc nghi lễ Then cầu an giải hạn ngời Tày cha có công trình nghiên cứu cụ thể hệ thống Từ lịch sử su tầm nghiên cøu Then cã thĨ ®−a nhËn xÐt chung vỊ tình hình su tầm nghiên cứu Then Tày Việt Bắc nh sau: Từ năm 1990 trở trớc giai đoạn tập trung chủ yếu vào nghiên cứu khía cạnh nghệ thuật Then Một số vấn đề mấu chốt Then cha đợc giải nh vấn đề chất tín ngỡng Then, Then địa phơng khác nhau, phân biệt mối quan hệ Then với hình thức cúng bái khác ngời Tày nh: Tào; Mo; Pụt Từ cuối năm 1990 trở lại giai đoạn đà có nhìn nhận Then cách tổng thể thông qua nghiên cứu diễn xớng Then; coi vấn đề tín ngỡng chất Then, từ tìm hiểu chất tín ngỡng Then mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu luận văn dựng lên tranh toàn cảnh âm nhạc nghi lễ cầu an giải hạn ngời Tày thông qua khảo sát nghi lễ cụ thể Pác Sào, xà Tô Hiệu, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn Với phát triển xà hội đại, luận văn hớng tới việc tìm giải pháp bảo tồn phát huy giá trị văn hoá âm nhạc Then thời đại Đối tợng v phạm vi nghiên cứu - Đối tợng nghiên cứu luận văn là: âm nhạc nghi lễ cầu an giải hạn qua khảo sát Pác Sào, xà Tô Hiệu, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn Từ phần thấy đợc đặc điểm tôn giáo, tín ngỡng, phong tục tập quán, đời sống văn hoá, nghệ thuật, trò chơi dân gian tộc ngời Tày nói chung - Phạm vi nghiên cứu luận văn việc tìm hiểu diện mạo văn hoá, lịch sử hình thành phát triển, đời sống vật chất tinh thần nh nhu cầu thởng thức sinh hoạt văn hoá, văn nghệ, nguyện vọng ngời Tày có Then Tiếp luận văn vào việc giải mà tính biểu tợng nghi lễ số đề xuất cụ thể nhằm bảo tồn giá trị văn hoá nghi lễ Luận văn đa so sánh âm nhạc địa phơng với địa phơng khác, để thấy khác giống chỉnh thể nghi lễ Phơng pháp nghiên cứu - Để nghiên cứu lịch sử văn hoá tộc ngời Tày, sử dụng phơng pháp lịch sử - dân tộc học - Để khảo cứu tín ngỡng, phong tục lễ hội dùng phơng pháp so sánh tiếp cận Khâu thu thập tài liệu: Chúng đà tổ chức nhiều đợt điền dà địa bàn đợc chọn làm mẫu nghiên cứu, trực tiếp chứng kiến nghi lễ cầu an giải hạn đồng bào dân tộc Tày nơi Tài liệu thu thập đợc chủ yếu phơng pháp: Điều tra, vấn, quan sát định lợng kết hợp với định tính đợt điền dà Ngoài ra, sử dụng thiết bị kỹ thuật nh máy quay phim, máy ảnh, máy ghi âm để miêu tả, tái nghi lễ cách trung thực đầy đủ Khâu xử lý tài liệu: Đợc tiến hành chủ yếu phơng pháp so sánh, phân tích tổng hợp dựa công trình nghiên cứu đà công bố có liên quan đến đề tài học giả ý nghĩa khoa học thực tiễn Thông qua việc nghiên cứu cách có hệ thống âm nhạc nghi lễ cầu an, giải hạn đồng bào dân tộc Tày địa phơng cụ thể, luận văn có ý nghĩa bổ sung t liệu cho nhà dân tộc học, nh nhà nghiên cứu âm nhạc dân gian phơng diện lễ hội sắc tộc ngời Luận văn bớc đầu xác định giá trị văn hoá vật thể giá trị văn hoá phi vật thĨ cđa nghi lƠ, ý nghÜa cđa nã ®êi sống đồng bào dân tộc Tày đề xuất giải pháp mang tính định hớng đối víi nghi lƠ nµy, nh»m gióp nghi lƠ nµy m·i nét sắc riêng, độc đáo, đáng tự hào gìn giữ đồng bào dân tộc Tày nơi Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo phụ lục, nội dung luận văn đợc chia làm chơng, cụ thể nh sau: Chơng 1: Khái quát Then âm nhạc Then ngời Tày Chơng 2: Âm nhạc nghi lễ Then cầu an giải hạn Chơng 3: Vai trò giá trị âm nhạc Then 10 Chơng Khái quát Then v âm nhạc Then ngời ty 1.1 Khái quát vỊ ng−êi Tµy ë ViƯt Nam 1.1.1 Vµi nÐt vỊ lịch sử tộc ngời Tày Ngời Tày khắp tỉnh thợng du trung du Bắc Bộ, dọc biên giíi ViƯt Trung, tơ c− c¸c thung lịng, c¸nh đồng thuộc vùng thợng lu sông Kỳ Cùng, Bằng Giang, Sông Cầu, Sông Thơng, Sông Lục Nam, Sông Lô, Sông Chảy thuộc tỉnh: Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang Từ thời đồ đá mới, ngời Tày đà có mặt Đông Nam với ngời Khơ Me cổ Inđônêxia thành phần khối Bách Việt Di tích khảo cổ học cho thấy, cách 5000 năm mảnh đất quê hơng ngời Tày đà có ngời thời đại đồ đá Theo t liệu sử học văn học dân gian, lạc đợc gọi Âu Việt ngời Tày cổ nằm nớc Văn Lang Vua Hùng xây dựng sống miền trung du miền núi Việt Bắc ngày Là dân c đà sớm biết sử dụng đồ sắt, làm cho kinh tế văn hoá giai đoạn lịch sử ngày phát triển cao Truyền thuyết Pú Lơng Quân, Cẩu Chủa Cheng Vùa, nói có mặt cđa ng−êi Tµy tõ thêi kú xa x−a ë ViƯt Nam công tích họ xây dựng đất nớc lu truyền đến ngày Xa ngời Tày c trú địa vực rộng lớn ngày Trong trình lịch sử, ngời Tày vùng trung du đà hoà hợp với ngời Việt ngời Mờng thành ngời Việt đại, phận ngời Tày cổ sống miền núi tổ tiên ngời Tày Trong tiến trình lịch sử đất nớc, ngời Tày đà góp phần làm nên chiến công lịch sử vẻ vang chống giặc ngoại xâm dân tộc: 127 Vạn sle chúa cỏi toan Vẹ phù slan đại ngản Tự nhiên mèng pích đáng cò khao Bên lồng chắp cáng sla lọi loẻt Hệt lừ mền bấu loọng liếc them Pắt đảy mèng píc xanh Au mà nộp thán cốc cờng Đảy nhìn mèng ngoàng than loọng hảy Hêt lừ mà pện nẩy nội bân Tội lăng chắng sai quân mà pắt Thảo trùng khảu lạy thán phân vân Nguyên khỏi cần thẻ đông vằn cón Chúng bạn đảy phua ón hua bau Khỏi đảy phua vô duyên liệu ké Niên sinh thất thập hè xuân Mỉnh khỏi nhằng tâm slíp Slổ chẩp phua lại nả vô duyên Ca bạn lục nàng tiên tởi Oóc tổng hăn phua pậu thúc tha Mà lờn hăn phua vô dạng Au bấu điếp bạn âm dơng Chắng bấu định tu lờn tạo hoá Cằm pỏ mẻ slon cạ đai Cạ tẻ lắt cò thai hâ khát Kế mỉn kẻo đạt oan gia Chim chan nặm tha sloong hàng Bấu mà lờn tản hết lùa Pỏ mả ép mừa phua hại Đảy hăn pỏ lại nả vô tình 128 Nầ ép mèo khinh kỉ pửa Slởng mà nặm tha pền phân Công slinh lồng thẻ đông mảu Đào lun nhọn slửa cáu tó Hệt lừ tẻ lủng chỏi Đa hạp lai nọi khổn th Thân khỏi sinh ỷ nh khảm khắc Cừn khuya bấu đắc na chờng Slam slíp vằn hệt bơn bắn thuổn Buồn lai ỷ hạc khổn thân hây Nghị mà bấu đâ mỉnh Vằn vẳng khỏi pây tim tứ phơng Ngộ chập đảy hăn đuông bjoóc nguộn Cổm hua khỏi chin thổn pày đeo Kin đoạn khoăn liền siêu hoá hình Khoăn nng xiêu lồng mà thập điện Khoăn lng xiên mừa biến hải giang Slổ slinh lồng lơng gian khổn cạ Thân khỏi hạc buồn bà xiết xâm Hài cốt táng sơn lâm đại ngản Hoá bình pền mẻ ngoảng loọng slơng Bấu chắc lờn quê quán Cừn vằn hạc voọng thán khổn lai Mộc dạc chim mạc mài thay Bạn thảo trùng dó pËu mËt mÌng TiĨng khái lộng ng¶n xanh rÝu rít Thế gian cần hâ đuổi Khuốp pi thâng mùa nà bơn Vạng lồng slặc thí cần hăn 129 Thôi đoạn mừa slam lằng ngản Vận mừa thâng bơn chết chắng than Cốc cờng củ pác khan chắng cạ Sự mỉn khoả cắp nàng Puồn phua mả puồn tàng hoa nguyệt Lùa nàng puồn đuổi viểc trung gia Nhất puồn đuổi hoa ®i bjỗc Sloong lµ pn ®i lóc ®i phua Slam puồn hỉn khua đuổi chủa Vẻng sle tàng kế cè giao xu©n Chóng ngo»ng miỊn than th©n mỊnh lộng Các chủa nhìn đát toọng xiết xa Cảm cảnh thàn liền sla hết phục Mẻ ngoàng mì cằn chúc bảo ơn Các chúa khửn thợng phơng tiến lẹ Hua lờn cờng tu thẻ bình an Ngoàng bên khảu lâm slan lịa 130 Trích dịch số lời hát Then Đánh với Dả Dỉn Cảnh tiên chốn sơn lâm vắng Chốn chốn xuất ty âm hình Vợt đến hang Dả Dỉn ngủ tra Lọt đến hang Dả Vải ngủ vắng Lệnh rao quân thiên hạ bách quan Hễ thật gan anh hùng HÃy vào vËt D¶ DØn lÉy slai Cã mét ng−êi ë d−íi đông Xin thu lệnh tiên phong hầu chúa Chắp tay lạy thánh tớng sang Lạy khắp đông tây tứ chí Phù hộ cho mạnh khí thần linh Lạy tới tớng bát lộ kim cang Lạy tới tớng sai lệnh thánh Phù trì cho sức mạnh dẻo dai Vật lấy gậy Dả Vài nộp tớng Đầu gậy ngơpì chết liền tay Ngọn gậy dựng thành sống Thàn lệnh giao khắp ngời Rao khắp dâ nàng cửa dới Hễ có tài cán ngời Sai lấy gậy Dả Vài nộp tớng Các ngời đợc thởng túi, thởng khăn Đợc ngựa hồng mao yên bạc Nghe lệnh quan phán bảo quân minh Tức chàng nho sinh liền trẩy Trình thàn có gậy ca li 131 Để đến tận nơi liệu Nếu mụ cho xin gậy Hoặc giả mụ ngủ tra chẳng thức Đạo sứ cắp mang Không tang tá không nơi chứng cớ Nếu mụ ngồi trơ trơ Tôi lại liệu lời nói Lờy đợc gậy Khoá quan bớc tới hang tìm kiếm Dả Dỉn ngồi dó cửa hang Chùm mời áo ngời rách rới Nhe trông trắng ởn xấu xa Hai hốc mắt rỉ che ghét bám Mặt nhăn nhó trông đến phát khinh Mũi nh khỉ leo thực xấu Răng to tròn tày chuối rừng sâu Đầu mụ rói mặc thây chẳng chải Mình mụ nh xác rắn đem phơi Khoá quan nhìn ruột buốt gan se Biết nói với mụ Bà hỡi, bà có nhà không đó? Tôi ngời địa hạ lên Lên dâng lễ Ngọc Hoàng thơng đế Mờng có nớc biển mênh mông Mợn gậy bà hộ thân linh thính Có đầu gậy bà trừ tà Quay gậy đầu lại sống Nếu bà có lòng rộng bà thơng Cám cảnh độ lợng khó nhọc 132 Trở xin trả lại bà Dả Dỉn khẽ cựa đằng hắng Gặp đợc ngời tài hay tài cán Mày tới mợn gậy làm chi? Lạ mặt nhỡ gian chi, gian trá! Tôi cháu dòng dõi Họ họ đồng sinh Vì cách núi cách sông chẳng gặp Đờng không lại vÃng mọc cỏ Cháu không lại nên xa Thực cách ba đời Tôi chỗ họ hàng với bá Chẳng phải gian giảo nói ngoa Tôi ngời quốc gia cửa dới Theo Then lên tiễn cỗ đệ châm Rợu chè đà đa chân đến bến Xin gậy bà hộ thân tiến rợu Mở mồm bá đối đáp Lạ mặt ta biết tà Nếu ngời muốn lấy gậy thần linh Trăm vàng chẳng tìm đợc gậy Tao nói rõ chẳng đậy ch¼ng che VËt ba keo tao thua tao nh−êng GËy thần linh tao thởng mày Nếu chẳng may mày thua tao đợc Lễ vật tao rớc vào hang Đôi bên bắt tay thực Khoá quan lại có lời với mụ Tôi cháu, cửa dới 133 Bà phụ mẫu đất trời Tuy bà tận nơi sơn lạ Con cháu địa hạ dơng gian Tôi cháu bá Dả Dỉn liền cau mày quát tháo Nhcs bọ đừng khôn ngoan dối trá Đọ sức chẳng nể chi Già thua sức trai cửa dới Gởy thần linh tao biếu mày Dả Dỉn liền nghiến trợn mắt Khạc đờm đầy ắp gớm ghê Chàng xô tới ôm choàng ngang nách Hai tay mụ múa máy nh không Lạ sức trai trẻ phơng cờng Vật bà ngà lăn trớc án Dả Dỉn lại låm cåm bß dËy Võa nãi võa run rÈy hÕt 134 Một số hình ảnh nghi lễ cầu an giải hạn Sắp lễ vật chuẩn bị cho ghi lễ 135 Lễ vật dung để cầu an giải hạn (bàn thờ chính) 136 Lẽ vật dùng để cầu an giải hạn (bàn thờ chính) Lập binh mà 137 Trích cảnh vợt biển Múa nghi lễ 138 Múa nghi lễ Những thành viên tham dự nghi lễ múa 139 Con cháu gia đình mừng tiỊn, g¹o cho Bè Mam khao chóng sinh (Ma lang thang) 140 Giải uế Hàng mà 141 ... Khái quát Then âm nhạc Then ngời Tày Chơng 2: Âm nhạc nghi lễ Then cầu an giải hạn Chơng 3: Vai trò giá trị âm nhạc Then 10 Chơng Khái quát Then v âm nhạc Then ngời ty 1.1 Khái quát ngời Tày Việt... trí Âm nhạc Then với thang âm, sắc thái riêng vùng đà góp phần tạo cho âm nhạc ngời Tày nói chung Then nói riêng phong phú giai điệu, hình thức 40 Chơng âm nhạc nghi lễ then cầu an giải hạn. .. trang trí (cắt giấy, bố trí không gian hành lễ, v.v) 1.3 Khái quát âm nhạc Then ngời Tày Liên quan đến âm nhạc Tày, Âm nhạc Tày, tác giả Hoàng Tuấn đà đa đợc toàn cảnh sinh hoạt âm nhạc ngời Tày,