ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: “HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP CỦA SINGAPORE VÀ KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM” Giảng viên hướng dẫn: TS.Nguyễn Thị Vũ Hà Sinh viên: Bùi Giang Nhi MSV: 16050788 Lớp: QH2016E KTQT CLC Hà Nội, tháng 03 năm 2020 Lời cảm ơn Sau trình học tập Đại học kinh tế (UEB) - Đại học quốc gia Hà Nội, em học hỏi tiếp cận phương pháp nghiên cứu kinh tế kiến thức sở cần thiết để thực đề tài khóa luận Trong q trình nghiên сứu thựс đề tài khóa luận này, em nhận đượс nhiều trợ giúр сhỉ bảo vô сùng quý báu Qua đây, em xin gửi lời сảm ơn сhân thành tới quý thầy сô trường Đại họс Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội tận tình giảng dạy, hướng dẫn сhỉ bảo táс giả suốt quãng thời gian họс tậр trường Đặс biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắс đến TS Nguyễn Thị Vũ Hà hướng dẫn сhỉ bảo tận tình сủa сơ suốt q trình táс giả hồn thành khóa luận Do сòn nhiều hạn сhế thời gian thựс kiến thứс сhun mơn nên q trình hồn thiện khơng tránh khỏi nhiều thiếu sót, em mong nhận đượс góр ý сhân thành từ quý thầy сô bạn đọс để giúр сho đề tài khóa luận đượс hồn thiện Hà Nội, tháng 03 năm 2020 Mục lục Mở đầu .9 Tính cấp thiết: Tổng quan tài liệu: 11 2.1 Những tài liệu hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore 11 2.2 Những tài liệu hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam 13 Mục tiêu câu hỏi nghiên cứu: 16 Đối tượng phạm vi nghiên cứu: 17 Phương pháp nghiên cứu: .17 Những đóng góp khóa luận: .18 Kết cấu nghiên cứu: 18 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN CHUNG VỀ KHỞI NGHIỆP VÀ HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP 19 1.1 Khởi nghiệp: 19 1.1.1 Khái niệm: 19 1.1.2 Đặc điểm khởi nghiệp: .20 1.1.3 Các giai đoạn phát triển khởi nghiệp: 20 1.2 Hệ sinh thái khởi nghiệp 22 1.2.1 Khái niệm: 22 1.2.2 Đặc điểm hệ sinh thái khởi nghiệp 24 1.2.3 Vai trò hệ sinh thái khởi nghiệp 26 1.2.4 Những yếu tố hệ sinh thái khởi nghiệp 27 Kết luận chương 33 CHƯƠNG II HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP SINGAPORE 34 2.1 Giới thiệu chung hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore 34 2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore .35 2.2.1 Chính sách Chính phủ 35 2.2.2 Khung luật pháp sở hạ tầng 37 2.2.3 Nguồn vốn, tài .38 2.2.4 Văn hóa .42 2.2.5 Các nhà tư vấn, cố vấn, hệ thống hỗ trợ 43 2.2.6 Các trường đại học đóng vai trị xúc tác 43 2.2.7 Giáo dục đào tạo nguồn nhân lực 44 2.2.8 Các thị trường nước quốc tế .45 Kết luận chương 2: 47 CHƯƠNG III HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP CỦA VIỆT NAM 48 3.1 Tổng quan hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam .48 3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam 51 3.2.1 Chính sách phủ 51 3.2.2 Khung luật pháp sở hạ tầng 53 3.2.3 Nguồn vốn, tài .54 3.2.4 Văn hóa .59 3.2.5 Các nhà tư vấn, cố vấn, hệ thống hỗ trợ 59 3.2.6 Các trường đại học đóng vai trò xúc tác 61 3.2.7 Giáo dục đào tạo 66 3.2 Nguồn nhân lực .67 3.2.9 Các thị trường nước quốc tế 68 3.2.10 Số lượng chất lượng DNĐMST 68 3.2.11 Hệ thống thông tin 69 Kết luận chương 70 CHƯƠNG IV: BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ MỘT SỐ KHUYÊN NGHỊ CHO VIỆT NAM 71 4.1 Bài học cho Việt Nam 71 4.1.1 Tập trung xây dựng hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp .71 4.1.2 Phát huy vai trị tích cực khu vực kinh tế tư nhân 72 4.1.3 Phát triển chương trình hỗ trợ vườn ươm khởi nghiệp 72 4.1.4 Áp dụng sách hỗ trợ pháp lý, thủ tục hành thuế cho hoạt động liên quan đến khởi nghiệp .73 4.1.5 Cần phát huy lợi riêng 75 4.2 Đề xuất cho doanh nghiệp khởi nghiệp: 75 4.2.1 Doanh nghiệp khởi nghiệp cần tận dụng tốt ưu đãi, tránh tư dựa dẫm 75 4.2.2 Nâng cao hiệu nghiên cứu thị trường 76 4.2.3 Nâng cao lực quản lý .77 4.2.4 Các doanh nghiệp start-up liên kết với tạo hệ thống lớn mạnh .78 4.2 Kiến nghị với Chính phủ 78 4.2.1 Cần tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh thân thiện với DNKNST 78 4.2.2 Xây dựng chương trình hỗ trợ, khuyến khích phát triển khởi nghiệp ĐMST 79 4.2.3 Cần cải thiện hệ sinh thái khởi nghiệp để thúc đẩy phong trào khởi nghiệp phát triển kinh doanh 80 4.2.4 Các khuyến nghị hiệp hội doanh nghiệp, doanh nghiệp cộng đồng khởi nghiệp 81 4.2.5 Các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp cần mở rộng hỗ trợ quan hệ .81 4.2.6 Cần đổi hoạt động giáo dục đào tạo .82 4.2.7 Tăng cường truyền bá tạo động lực, cảm hứng 83 4.2.8 Cần có số liệu thức doanh nghiệp khởi nghiệp 84 Kết luận chương 85 KẾT LUẬN CỦA KHÓA LUẬN 86 Thành công hạn chế nghiên cứu 88 Chú thích 90 Danh mục tài liệu tham khảo 91 Danh mục chữ viết tắt Đổi sáng tạo: ĐMST Doanh nghiệp đổi sáng tạo: DNĐMST Sở hữu trí tuệ: SHTT Doanh nghiệp khởi nghiệp: DNKN Doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo: DNKNST Nhà đầu tư thiên thần: NĐTTT Hệ sinh thái khởi nghiệp: HSTKN Tòa BLOCK71: Blk71 Danh mục hình ảnh/bảng biểu a, Danh mục bảng Số hiệu bảng Tên bảng Trang 1.1 Các chương trình hỗ trợ phủ cho khởi nghiệp đổi sáng tạo hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore 39 1.2 Các thành phần hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam 60 b, Danh mục hình Số hiệu hình Tên hình Trang 1.1 Biểu đồ số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam theo khu vực 49 1.2 Biểu đồ lĩnh vực khởi nghiệp Doanh nghiệp 50 1.3 Biểu đồ tổng vốn đầu tư vào công ty khởi nghiệp quốc gia Đông Nam Á 56 1.4 Tổng số vốn đầu tư vào DNKNST Việt Nam từ năm 2014 đến 57 Mở đầu Tính cấp thiết: Khởi nghiệp đổi sáng tạo (ĐMST) trở thành từ khóa tìm kiếm nhiều Việt Nam năm gần Trong đó, Việt Nam xác định tinh thần khởi nghiệp ĐMST cốt lõi tạo thành công doanh nghiệp Trong năm gần đây, hai cụm từ “kiến tạo” “khởi nghiệp” nhắc đến nhiều điểm nhấn quan trọng tranh kinh tế Việt Nam Với phát triển mạnh mẽ cộng đồng khởi nghiệp mẻ tài năng, vòng năm, Việt Nam phát triển từ hệ sinh thái khởi nghiệp hoạt động, đứng áp chót số quốc gia lớn ASEAN lên vị trí thứ 3, sau Indonesia Singapore Lượng vốn đầu tư số lượng giao dịch công nghệ thực tăng gấp lần giai đoạn nửa đầu năm 2017 đến nửa đầu năm 2019 Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam giai đoạn đầu cấp độ (hệ sinh thái phát triển) văn hóa khởi nghiệp, mật độ khởi nghiệp tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp; Cấp độ (hệ sinh thái tảng) sách nhà nước, mơi trường pháp lý nhân lực cho khởi nghiệp Hiện tại, chế sách khuyến khích đầu tư cho khởi nghiệp đổi sáng tạo, chế gọi vốn cộng đồng Việt Nam đến năm 2020 dần hoàn thiện Tuy nhiên, số khởi nghiệp ĐMST Việt Nam đứng sau nhiều nước khu vực Singapore, Malaysia Đi liền chế sách chưa thực tạo cú hích mạnh cho hoạt động khởi nghiệp Thêm vào đó, hệ sinh thái khởi nghiệp cịn q non trẻ đà phát triển, nguồn vốn đầu tư hỗ trợ khởi nghiệp chưa thực nhiều Cụ thể: Thứ nhất, thiếu sách ưu tiên cho khởi nghiệp ĐMST Chính sách hỗ trợ phát triển khu vực kinh tế tư nhân chưa đủ mạnh Có thể nhận định, cộng đồng Starup Việt Nam chưa thật ưu tiên Thí dụ: có 20 quỹ đầu tư mạo hiểm có hoạt động đầu tư cho khởi nghiệp ĐMST Việt Nam Tuy nhiên, hầu hết quỹ nước ngồi, có văn phòng đại diện Việt Nam Điều cần suy nghĩ từ góc nhìn sách Nếu khơng xây dựng hành lang pháp lý phù hợp, nhà đầu tư mạo hiểm nước ngồi khơng lựa chọn Việt Nam mà thay vào nước khác khu vực Đơng Nam Á Ngồi ra, Start-up nước nước ngồi để lập nghiệp Thứ hai, thủ tục chưa phù hợp đặc thù khởi nghiệp ĐMST Việc xin xác nhận sở hữu trí tuệ (SHTT) quyền tốn thời gian, mà xin nước ngồi cơng nhận Vấn đề bảo hộ quyền SHTT quan trọng doanh nghiệp khởi nghiệp ĐMST Tuy nhiên, Việt Nam, thủ tục đăng ký bảo hộ SHTT cịn địi hỏi nhiều thời gian, mà khơng có hiệu cao, việc bảo hộ (rất nhiều trường hợp đăng ký mà có đơn vị nhái chí ăn cắp trí tuệ để thương mại quan chức khơng hành động tích cực) Vì vậy, nhiều doanh nghiệp phải tốn cơng sức tự tạo rào cản công nghệ để cạnh tranh Thứ ba, hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST nhiều hạn chế Mặc dù thực trạng khởi nghiệp Việt Nam năm 2019 có nhiều cải thiện giúp cho tỷ lệ người tham gia khởi kinh doanh tăng lên, nhiên nhiều số mà Việt Nam xa so với nước trình độ phát triển kinh tế nước khu vực, phải kể đến như: lo sợ thất bại kinh doanh, khả kinh doanh, lĩnh vực kinh doanh yếu tố đổi sáng tạo kinh doanh Trong đó, điểm yếu hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam Chương trình hỗ trợ Chính phủ, Chuyển giao cơng nghệ, Chính sách Chính phủ, khơng cải thiện nhiều so với năm trước Tâm lý chung doanh nghiệp khởi nghiệp ĐMST cho rằng: đơn vị nhà nước thực công việc chậm chạp, thủ tục “nhiêu khê” hiệu Việt Nam nước phát triển, đánh giá môi trường hấp dẫn cho công ty khởi nghiệp, đó, việc nghiên cứu, học tập kinh nghiệm xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp, khuyến khích đời phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp nói chung, doanh nghiệp nhỏ vừa khởi nghiệp sáng tạo nói riêng cần thiết; có tác động quan trọng đến hình thành phát triển khu vực doanh nghiệp khởi nghiệp nói riêng phát triển kinh tế Được mệnh danh làm trung tâm khởi nghiệp tốt giới, Singapore vượt qua thánh địa công nghệ Silicon Valley1 giữ vị trí hàng đầu tài khởi nghiệp Khơng có sách đề án mở từ phủ [1] xem thích trang 90 10 vị tốt mang lại giá trị cho khách hàng so với đối thủ họ Trước hay nghe nói thay đổi đến từ áp lực đối thủ cạnh tranh, thị trường biến động v v Tuy nhiên thực tế chứng minh, cho dù áp lực có lớn, thay đổi diễn thấy cần phải thay đổi Chính vậy, áp lực lớn lại nằm nội người, tổ chức, quốc gia Sự tương tác với bên cho dù cạnh tranh hay hợp tác giúp ta nhận rõ điểm yếu, điểm mạnh nhu cầu đổi nội Đặt trường đại học phần hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo mối tương quan với khởi nghiệp sáng tạo thành phần khác giúp trường đại học nhận rõ áp lực phải đối mặt hội mà có 4.2.4 Các doanh nghiệp start-up liên kết với tạo hệ thống lớn mạnh Giới trẻ Việt Nam có niềm đam mê lớn kinh doanh đổi mới, kết hợp với quan tâm ngày tăng từ nhà đầu tư nước biến Việt Nam thành vườn ươm cho công ty khởi nghiệp Bất kể tiềm lớn gì, công ty khởi nghiệp Việt Nam phải đối mặt với vô số thách thức Tuy nhiên, công ty khởi nghiệp Việt Nam bỏ qua nhiều hội liên kết hỗ trợ Kết là, nhiều công ty khởi nghiệp báo cáo đóng cửa vịng 1-2 năm Việc liên kết hỗ trợ lẫn văn hóa thể sống hệ sinh thái khởi nghiệp thời kì kinh tế phát triển với tốc độ chóng mặt Các doanh nghiệp liên kết với tạo nên hệ sinh thái chặt chẽ có tiềm phát triển mạnh mẽ Các doanh nghiệp kiến nghị tổ chức phủ tạo họp mặt, hội đồn, tạo cổng thơng tin nhằm mục đích kết nối chia sẻ kinh nghiệm, thông tin DNĐMST với 4.2 Kiến nghị với Chính phủ 4.2.1 Cần tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh thân thiện với DNKNST Nhà nước cần tiếp tục kiên định sách ổn định kinh tế vĩ mơ, kiềm chế lạm phát, xây dựng lòng tin cho người kinh doanh Các sách phải dễ dự đốn, dễ tiên liệu để người dân dự kiến kế hoạch kinh doanh Cần 78 phải giám sát trình thực thi sách để đảm bảo quan chức triển khai thực với yêu cầu sách đề Các Bộ, ngành tiếp tục gỡ bỏ rào cản kinh doanh, rà soát lại quy định pháp luật có liên quan đến kinh doanh để không cản trở hoạt động khởi kinh doanh, tránh hình hóa hoạt động kinh doanh, kiên loại bỏ giấy phép điều kiện kinh doanh gây cản trở cho việc kinh doanh Tăng cường công tác phổ biến thông tin thị trường thông qua ứng dụng công nghệ thông tin để giúp người dân nhận biết nhu cầu thị trường từ nảy sinh ý tưởng kinh doanh thay khởi kinh doanh để giải nhu cầu sống Giải pháp khiến dự án start up đến tới tai nhà đầu tư nhanh Nghiên cứu GEM cho thấy người khởi nghiệp để tận dụng hội từ thị trường thường có khả thành cơng cao có hội phát triển so với người khởi nghiệp nhu cầu thiết yếu 4.2.2 Xây dựng chương trình hỗ trợ, khuyến khích phát triển khởi nghiệp ĐMST Các sách, chương trình hỗ trợ khơng nên tập trung vào việc khởi nghiệp, thành lập doanh nghiệp mà cần khuyến khích hoạt động khởi nghiệp doanh nghiệp: tuyên truyền, hỗ trợ hướng dẫn doanh nghiệp trích lập quỹ phát triển khoa học cơng nghệ; triển khai có hiệu sách ưu đãi doanh nghiệp thực hoạt động ĐMST Các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp khơng nên phân bổ dàn trải mà có chọn lọc, ưu tiên định hướng khởi nghiệp cho lĩnh vực mũi nhọn Theo nghiên cứu GEM, kinh tế phát triển chuyển sang giai đoạn cao hơn, cần có chuyển dịch cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng hoạt động kinh doanh lĩnh vực chế biến phục vụ doanh nghiệp, ngành công nghệ thơng tin truyền thơng, dịch vụ tài chính, dịch vụ phát triển kinh doanh Triển khai có hiệu sách hỗ trợ, khuyến khích nghiên cứu ứng dụng thành tựu KHCN vào sản xuất, đẩy mạnh dịch vụ hỗ trợ phát triển thị trường để nâng cao khả cạnh tranh doanh nghiệp tồn kinh tế Tăng cường cơng tác thơng tin, tuyên truyền nâng cao lực hội nhập kinh tế quốc tế, đẩy mạnh dịch vụ hỗ trợ phát triển thị trường để nâng cao khả cạnh tranh doanh nghiệp 79 4.2.3 Cần cải thiện hệ sinh thái khởi nghiệp để thúc đẩy phong trào khởi nghiệp phát triển kinh doanh Đẩy mạnh hoạt động liên kết trường đại học, viện, trung tâm nghiên cứu với doanh nghiệp để ứng dụng thương mại hóa kết nghiên cứu, lĩnh vực công nghệ thông tin, nông nghiệp công nghệ cao Tiếp tục phát huy vai trị cầu nối Bộ Khoa học Cơng nghệ, bên cạnh thúc đẩy phát triển tác trung tâm, sàn kết nối cung cầu công nghệ, thông qua việc tổ chức hội thảo, diễn đàn, hội chợ kết nối cơng nghệ Tiếp tục hồn thiện sở hạ tầng phục vụ kinh doanh, đặc biệt hệ thống giao thông vận tải, xử lý nước thải, khu cơng nghiệp Quan tâm đến hình thành cụm cơng nghiệp, nơi có doanh nghiệp lớn, Tập đoàn đa quốc gia làm đầu tàu để thu hút doanh nghiệp công nghiệp phụ trợ Mặt khác, Việt Nam cần xây dựng ban hành chế sách phù hợp để khuyến khích thành phần tư nhân tham gia đầu tư vào sở hạ tầng, giao thông Xây dựng quan đầu mối tập hợp chương trình hỗ trợ kinh doanh Chính phủ để doanh nghiệp người làm kinh doanh dễ dàng tiếp cận Cần sớm ban hành văn hướng dẫn thi hành triển khai có hiệu Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ vừa (DNNVV) theo tinh thần tạo điều kiện thuận lợi cho việc huy động nguồn lực xã hội để với Nhà nước hỗ trợ phát triển DNNVV Để tăng hấp dẫn hệ sinh thái cần có số sách khác (ví dụ thuế) Vì vậy, khơng làm giảm tầm quan trọng hoạt động doanh nghiệp loại – việc tập trung sách khởi nghiệp cần hỗ trợ tạo điều kiện tốt cho ứng cử viên tiềm Tuy nhiên, hỗ trợ chương trình vậy, Isenberg (2011, 47) ra, phủ cần tránh đổ nhiều nguồn lực vào chương trình lớn mà tập trung “phần gốc” “đảm bảo doanh nghiệp phải tạo dựng sức mạnh nguồn lực”, áp dụng biện pháp “thất bại kết thúc nhanh” Vì vậy, hoạch định chương trình hỗ trợ khởi nghiệp, cần công nhận nhu cầu doanh nghiệp khởi nghiệp thường khác với nhu cầu cơng ty “thơng thường” Đảm bảo có sẵn sở hạ tầng bản, sách hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp tạo thuận lợi cho việc tiếp cận công nghệ thông tin nơi làm việc 80 Ví dụ thơng qua hỗ trợ công viên khoa học công nghệ không gian làm việc chung Chính phủ áp dụng sách như: tăng cường phát triển sở hạ tầng (giao thông, điện, thông tin…); nâng cao sách nhà (có ảnh hưởng đến chi phí sinh hoạt); lập thành khu vực (ví dụ khu miễn thuế, khu cho thuê văn phòng giá rẻ); tăng cường chiến dịch xúc tiến thu hút nhân tài đầu tư nước 4.2.4 Các khuyến nghị hiệp hội doanh nghiệp, doanh nghiệp cộng đồng khởi nghiệp Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền nâng cao lực hội nhập kinh tế quốc tế, đẩy mạnh dịch vụ hỗ trợ phát triển thị trường để nâng cao khả cạnh tranh doanh nghiệp để tham gia vào mạng sản xuất chuỗi giá trị tồn cầu Chủ động tích cực tham gia vào việc góp ý xây dựng văn pháp luật liên quan đến kinh doanh cải thiện môi trường kinh doanh Xây dựng mạng lưới xã hội dịch vụ tư vấn, cố vấn để hỗ trợ cho hoạt động khởi nghiệp kinh doanh Tận dụng công nghệ kỹ thuật số để tạo sản phẩm, dịch vụ mơ hình kinh doanh Tích cực thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp doanh nghiệp thơng qua khuyến khích đổi sáng tạo nhân viên, tăng cường đầu tư vào hoạt động nghiên cứu ứng dụng 4.2.5 Các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp cần mở rộng hỗ trợ quan hệ Mặc dù tiếp cận nguồn lực quan trọng doanh nghiệp khởi nghiệp, khơng phần quan trọng tiếp cận nguồn lực khác kỹ năng, kinh nghiệm, sở hạ tầng đặc biệt mạng lưới Vì vậy, thiết kế chương trình hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, cần ý đặc biệt đến hình thức hỗ trợ quan hệ Điều giải thích phổ biến chương trình ươm tạo/tăng tốc, không gian làm việc chung, thi chương trình doanh nghiệp khởi nghiệp khác Nếu chương trình tài trợ quản lý cơng khai điều quan trọng tác động phải đo đếm thành cơng chương trình phải đánh giá 81 Tuy nhiên, thay giám sát kiểm sốt chương trình với số định trước, phủ cần ưu tiên cách tiếp cận có phối hợp quan hệ đối tác công tư tập trung vào cung cấp dẫn tầm chiến lược, ví dụ, thơng qua tham gia ban giám sát Hơn nữa, phủ cần áp dụng hình thức thử nghiệm, chương trình thí điểm (và kiểm định), trước nhân rộng quy mô lớn Nhà nước nên khuyến khích nhà đầu tư thiên thần, thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm, nhóm biện pháp kêu gọi khu vực tư nhân tham gia vào hoạt động đầu tư mạo hiểm cho DNKNST Xây dựng Quỹ đầu tư cho DNKNST theo mơ hình hợp tác cơng - tư thuộc Chính phủ nhằm mục đích kêu gọi vốn đầu tư, tài trợ từ thành phần xã hội cho dự án khởi nghiệp đổi sáng tạo tiềm Quỹ đầu tư đăng ký hoạt động theo mơ hình Cơng ty đầu tư tài ủy thác đầu tư Phần lợi nhuận tạo từ nguồn đầu tư Nhà nước nhà tài trợ sử dụng để tái đầu tư cho hoạt động ươm tạo công nghệ, ươm tạo DNKNST đầu tư trực tiếp cho DNKNST tiềm 4.2.6 Cần đổi hoạt động giáo dục đào tạo Hiện nay, môi trường khởi nghiệp Việt Nam trẻ so với giới có nhiều tiềm để khởi dậy tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ Nhà nước cần quan tâm đến sách đẩy mạnh giáo dục như: tài trợ chương trình đào tạo khởi nghiệp, đào tạo miễn phí ngành lên kế hoạch kinh doanh, đào tạo sau đại học khởi nghiệp, học vị Thạc sĩ Ngoài ra, cần thay đổi hệ thống giáo dục, biện pháp giáo dục, thay đổi tổ chức trường đại học toàn hệ thống trường trung học, nâng cao kiến thức khởi nghiệp Cải cách hệ thống giáo dục từ phổ thông đến đại học theo hướng gắn với giáo dục – đào tạo với hoạt động thực tiễn, đề cao tinh thần làm chủ, thúc đẩy văn hóa khởi nghiệp điều kiện tiên để thân người hình thành ý chí tự thân lập nghiệp Các hệ sinh thái khởi nghiệp thành công xây dựng thiếu người tài Điều địi hỏi có trường đại học tổ chức giáo dục thu hút sinh viên nhà nghiên cứu đến với hệ sinh thái Từ đó, thu hút doanh nghiệp tương lai lao động chun nghiệp có trình độ cao tham gia vào hệ sinh thái Để vậy, nhà nước tổ chức giáo dục cần phải có sách hỗ trợ đổi hệ thống giảng dạy nhà trường, ví dụ thành lập khóa học đưa số chương trình/cuộc thi khởi nghiệp vào hoạt động giảng dạy 82 Nhằm mục đích cho sinh viên tiếp cận sớm với hệ sinh thái khởi nghiệp từ thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp cộng đồng bạn sinh viên, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước Các trường đại học, cao đẳng phải đóng vai trị tiên phong việc nghiên cứu ứng dụng, đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp nhằm phục vụ cho cộng đồng đời sống xã hội Đồng thời, tiên phong việc tiếp cận thành tựu khoa học tiên tiến giới, thử nghiệm truyền tải kiến thức đến hệ, đưa định hướng phù hợp với tiến giới 4.2.7 Tăng cường truyền bá tạo động lực, cảm hứng Theo số liệu công bố nhà nước, năm gần đây, số lượng cơng ty thành lập bình qn khoảng 80.000 doanh nghiệp/năm (riêng năm 2016 tăng đến gần 100.000 cơng ty); có bình quân khoảng 50.000 công ty ngừng hoạt động/mỗi năm Điều chứng tỏ tinh thần khởi nghiệp giới trẻ Việt Nam có tiềm phát triển, thị trường khởi nghiệp Việt Nam có sức sống Giải pháp biết tới chủ yếu thông qua hoạt động mang tính chất bề nổi, truyền thơng rộng rãi, qua tạo cảm hứng, thúc đẩy tinh thần sáng tạo khởi nghiệp, xây dựng nhận thức, văn hóa tích cực xã hội start-up, lựa chọn start-up mục tiêu để tập trung hỗ trợ hiệu Nhóm biện pháp sử dụng tất nước, với ưu điểm chi phí thấp, lại tạo hiệu lan tỏa rộng: - Các thi, giải thưởng cho start-up - Các hoạt động quảng bá, truyền thơng (chun mục báo chí… nhằm tăng cường nhận thức công chúng start-up - Bảo trợ, thúc đẩy thành lập tổ chức kết nối, đại diện (ví dụ câu lạc bộ, cộng đồng, nhóm tương trợ…) cho start-up Hiện nay, mơi trường khởi nghiệp Việt Nam non trẻ so với giới có nhiều tiềm để khơi dậy tinh thần khởi nghiệp cách mạnh mẽ: cịn (cuối) thời kì dân số vàng, kinh tế phát triển, nửa triệu doanh nghiệp hoạt động, hàng trăm trường đại học trung tâm nghiên cứu hoạt động khắp nước Cần phải hình thành tinh thần khởi nghiệp cho giới trẻ từ ngồi ghế nhà trường Bài học từ quốc gia phát triển giới cho thấy, ý chí tự làm chủ người phải luyện hệ thống giáo dục xã hội từ nhỏ 83 4.2.8 Cần có số liệu thức doanh nghiệp khởi nghiệp Thực tế số liệu doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam khơng thể tìm thấy trang thơng tin thống phủ, khó khăn việc tiến hành nghiên cứu Vậy nên, cần có quan điểm quán từ cấp quản lý việc phân loại doanh nghiệp khởi nghiệp số doanh nghiệp thành lập Việc thiếu vắng số liệu cụ thể doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp thành công, doanh nghiệp khơng thành cơng khiến cho giải pháp sách dừng mức khuyến khích chung, chưa thể phát huy tác dụng trực tiếp chưa gắn với đối tượng điều chỉnh cụ thể 84 Kết luận chương Từ thành công hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore tình hình thực tế Việt Nam, tác giả đưa học kinh nghiệm cần thiết để áp dụng vào môi trường kinh doanh đổi sáng tạo Cụ thể tập trung xây dựng hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp; phát huy vai trị tích cực khu vực kinh tế tư nhân; phát triển chương trình hỗ trợ vườn ươm khởi nghiệp; áp dụng sách hỗ trợ pháp lý, thủ tục hành thuế cho hoạt động liên quan đến khởi nghiệp Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp Chính phủ coi nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên liên tục Theo đó, quan thực sách hỗ trợ DNKNST tạo bước tiến rõ rệt, DNKNST hỗ trợ thủ tục pháp lý, hỗ trợ tư vấn tạo điều kiện hỗ trợ vốn kêu gọi nhà đầu tư thiên thần Để thực tốt việc hỗ trợ khởi nghiệp cần có phương hướng giải pháp thực cụ thể nữa, cần liệt hệ thống trị Việc thực đồng loạt nhóm giải pháp tác động trực tiếp có hiệu cao đến DNKNST Với việc tham gia hàng loạt FTA hệ việc hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp mở nhiều hội cho DNKNST có hội tiếp cận với vốn, với thị trường quốc tế, nhằm tránh trường hợp DNKNST bị “chết” từ thị trường Việt Nam không cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngồi Qua thực tiễn việc thực sách hỗ trợ DNKNST Việt Nam Những tồn tại, hạn chế ra, đề tài đề xuất phương hướng, giải pháp nhằm đẩy mạnh thực có hiệu sách hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam năm hoàn thiện pháp lý, hỗ trợ tài chính, tư vấn, hỗ trợ sở vật chất, truyền bá tinh thần khởi nghiệp giáo dục đào tạo KNST 85 KẾT LUẬN CỦA KHÓA LUẬN Với việc hội nhập ngày sâu rộng, Việt Nam nhận quan tâm đầu tư từ doanh nghiệp khắp giới Hệ sinh thái khởi nghiệp theo dần hình thành, hướng tới mục tiêu quốc gia khởi nghiệp với khởi nghiệp sáng tạo trung tâm Cùng với đó, Singapore mệnh danh làm trung tâm khởi nghiệp tốt giới, Singapore vượt qua thánh địa công nghệ Silicon Valley giữ vị trí hàng đầu tài khởi nghiệp sách đề án mở từ phủ Singapore mơi trường đầu tư hấp dẫn Singapore Việt Nam hai nước có nhiều điểm tương đồng văn hóa điều kiện kinh tế xã hội, lọt top nước có hệ sinh thái khởi nghiệp hấp dẫn phát triển nhanh Vì việc nghiên cứu áp dụng kinh nghiệp hệ sinh thái Singapore vào Việt Nam lúc cần thiết lúc nhằm đánh giá khách quan, xác vai trị đóng góp DNKNST, đồng thời đề phương hướng, giải pháp nhằm hỗ trợ DNKNST Nghiên cứu thực sách hỗ trợ DNKNST Việt Nam đề tài mới, nhiên thời gian gần nhiều tác giả nghiên cứu Mỗi tác giả, viết đưa quan điểm nội dung khác thực sách hỗ trợ DNKNST có mục tiêu chung đưa việc thực sách có hiệu tốt cho DNKNST hồn thiện sách hỗ trợ DNKNST Khóa luận khái quát nội dung DNKNST hệ sinh thái TKNST khái niệm, đặc điểm, vai trò nhấn mạnh cần thiết phải có chế hỗ trợ từ phía Nhà nước loại hình doanh nghiệp Khóa luận trình bày nội dung thực sách hỗ trợ, phát triển DNKNST Việt Nam lấy kinh nghiệm từ thành cơng Singapore, qua phân tích số yêu cầu đặt Nhà nước công tác hỗ trợ DNKNST trước hội thách thức mà DNKNST Việt Nam phải đối mặt trình hội nhập kinh tế quốc tế Bài nghiên cứu tổng hợp thành công hệ thống khởi nghiệp Singapore hạn chế Tồn cảnh hệ sinh thái Singapore với nhiều thành phần liên kết với cách chặt chẽ Đồng thời, chiến dịch phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đất nước phát triển mạnh mẽ 86 nhà nước phát huy vai trò chủ đạo với loạt lựa chọn chiến lược nhà hoạch định sách quốc gia Trong có chiến lược: phương pháp tăng tốc đổi mới; hoạt động kinh doanh định hình hệ sinh thái phát triển Nghiên cứu bất cập hệ sinh thái có thị trường nội địa nhỏ Những phân tích đánh giá khóa luận phần phản ánh trạng thực sách hỗ trợ DNKNST Việt Nam Cụ thế, yếu tố chủ yếu gây trở ngại DNKNST Việt Nam hành lang pháp lý chưa rõ ràng hoàn thiện, khả kêu gọi vốn, hệ sinh thái hỗ trợ DNKNST… Khóa luận đề cập, phân tích đánh giá việc thực sách hỗ trợ DNKNST hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore để rút học kinh nghiệm cơng tác thực sách hỗ trợ DNKNST Việt Nam thời gian tới Qua phân tích cho thấy mục tiêu sách Nhà nước tập trung chủ yếu vào hỗ trợ tài chính, đào tạo phát triển nguồn nhân lực, hỗ trợ phát triển đổi công nghệ, giúp doanh nghiệp gọi vốn tiếp cận nguồn vốn từ quĩ đầu tư mạo hiểm nước Phát triển DNKNST chủ trương đắn kịp thời hội nhập Đảng Nhà nước nhằm phát huy nguồn lực phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội Nhờ có sách đắn mà thấy chuyển mạnh mẽ DNKNST thời gian qua, hàng loạt DNKNST gọi vốn vươn biển lớn, số DNKNST làm nên thương hiệu toàn giới Khi kinh tế hội nhập sâu rộng với kinh tế giới, DNKNST phải đương đầu với cạnh tranh liệt từ DN đến từ nước khu vực giới Chỉ nỗ lực đơn lẻ DNKNST khơng thể thành cơng trước thách thức hội nhập Các DNKNST cần hỗ trợ tích cực Nhà nước, đặc biệt việc giảm thiểu rủi ro, rào cản cản từ phía chế sách, tạo mơi trường kinh doanh thực mở, bình đẳng, thuận lợi, rõ ràng, minh bạch 87 Thành công hạn chế nghiên cứu  Thành công Với việc hội nhập ngày sâu rộng, Việt Nam nhận quan tâm đầu tư từ doanh nghiệp khắp giới Hệ sinh thái khởi nghiệp theo dần hình thành, hướng tới mục tiêu quốc gia khởi nghiệp với khởi nghiệp sáng tạo trung tâm Việc nghiên cứu đưa giải pháp thực sách hỗ trợ DNKNST cần thiết lúc nhằm đánh giá khách quan, xác vai trị đóng góp DNKNST, đồng thời đề phương hướng, giải pháp nhằm hỗ trợ DNKNST, mà nghiên cứu thực sách hỗ trợ DNKNST Việt Nam đề tài mẻ chưa khai thác nhiều Khóa luận tổng hợp sáng tạo, lấy ý tưởng từ tất tài liệu tham khảo rời rạc, từ tạo nên hồn chỉnh có tính thống đề tài “Hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore học cho Việt Nam” mà nước ta chưa có nghiên cứu trùng ý tưởng Khóa luận nêu lên tình hình thực tế hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam với nhiều số liệu tổng hợp chi tiết từ viết nước, nên hồn tồn lấy tài liệu tham khảo cho nghiên cứu sau Vấn đề nhắc tới viết vấn đề mẻ cấp bách, viết có kết luận mang tính xây dựng đúc kết từ nhiều nguồn tài liệu nước Tác giả mong kiến nghị viết có ý nghĩa góp phần tạo nên hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam hiệu quả, lấy kinh nghiệm từ nước đầu phong trào khởi nghiệp đổi sáng tạo Singapore  Hạn chế Đây đề tài mới, chí định nghĩa DNKNST xuất Luật doanh nghiệp nhỏ vừa (SME) thông qua 6/2017, khơng có phân loại DNKNST thống kê quan đăng ký kinh doanh, số liệu thức số lượng, quy mô lĩnh vực hoạt động chủ yếu DNKNST Việt Nam Vì số liệu thực tế chưa cập nhật đến khoảng thời gian thực nghiên cứu số liệu lấy từ tài liệu nước ngoài, tác giả nước biên soạn, nên phần viết trạng cịn mang tính chung chung, tính xác chưa 100% 88 Có nhiều ý kiến trái chiều khái niệm “khởi nghiệp” với “hệ sinh thái khởi nghiệp”, nhiên tác giả chọn theo quan điểm định mà tác giả cảm thấy phù hợp để tăng tính đồng viết Tài liệu mang tính chất tham khảo, cần ý đến đặc thù thời gian trình độ phát triển vùng, địa bàn xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp, khơng nên mơ hồn tồn hệ sinh thái khởi nghiệp vào thấy thực tế chưa đủ điều kiện 89 Chú thích [1] Thung lũng Silicon: (tiếng Anh: Silicon Valley; gọi Thung lũng Điện tử) “là phần phía Nam vùng vịnh San Francisco phía Bắc California Mỹ Ban đầu tên dùng để số lượng lớn nhà phát minh hãng sản xuất loại chíp silicon (bộ xử lý vi mạch silic), sau trở thành tên hoán dụ cho tất khu thương mại công nghệ cao (high tech) khu vực Silicon Valley bao gồm phận phía bắc thung lũng Santa Clara số cộng đồng kế cận miền nam bán đảo Bán đảo San Francisco Vịnh Đơng Địa phận kéo dài ước chừng từ Menlo Park (nằm bán đảo) Fremont/Newark Vịnh Đông xuống thông qua San Jose, điểm trung tâm ước chừng điểm Sunnyvale California Đường 17 hành lang thông qua dãy Santa Cruz vào đến Thung lũng Scotts Santa Cruz, quận Santa Cruz, đường mà nhiều người cho trực thuộc địa phận Silicon Valley.” (Theo Wikipedia) [2 BLOCK71: “thường gọi "Blk71", tòa nhà xưởng nằm Khu công nghiệp Ayer Rajah Singapore nằm 71 Ayer Rajah Crescent phía bắc Nhà kinh tế gọi BLOCK71 trung tâm hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ Singapore hệ sinh thái khởi nghiệp chặt chẽ giới BLOCK71 xây dựng cộng đồng khởi nghiệp đổi mạnh mẽ, nơi doanh nhân, nhà đầu tư, nhà phát triển cố vấn không gian truyền thông kỹ thuật số tương tác gần BLOCK71 nhà 100 công ty khởi nghiệp, công ty đầu tư mạo hiểm vườn ươm công nghệ [3] Nó nằm gần trung tâm cơng nghệ khác Singapore, bao gồm Fusionopolis , Biopolis Đại học Quốc gia Singapore (NUS) ” (Theo Wikipedia) 90 Danh mục tài liệu tham khảo  Các tài liệu nước: [1] Bộ khoa học công nghệ, Cổng thông tin khởi nghiệp đổi sáng tạo quốc gia, “Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Singapore”, ngày 11 tháng năm 2017 [2] Viễn Thông, “Lý Singapore hấp dẫn start-up giới”, Vnexpress, 17 tháng 11 năm 2018 [3] Mekong Business Intiative, “Thông lệ quốc tế hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp”, năm 2016, trang 11 -15 [4] Nguyễn Thu Thủy Cao Thị Minh Hảo, “Hệ sinh thái khởi nghiệp – số kinh nghiệm quốc tế học cho Việt Nam (Phần 1)”, năm 2018, trang 10-15 [5] Nguyên Văn Trưởng, “Thực sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam nay: Thực trạng giải pháp”, Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam (2018), trang 60-73 [6] Vietcetere, “Tại hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam chưa bứt phá?”, tháng năm 2019 [7] Ths.Dương Ngọc Hồng, “Thực trạng khởi nghiệp đổi sáng tạo Việt Nam: Khó khăn giải pháp”, năm 2018, trang 16-23 [8] Cổng thông tin điện tử Bộ kế hoạch đầu tư, “Tạo điều kiện cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo”, ngày 18/02/2020 [9] Bùi Nhật Quang, “Khởi nghiệp đổi sáng tạo Việt Nam bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư”, tháng năm 2018, trang 59-74 [10] Cục thông tin Khoa học Công nghệ Quốc gia, “Giáo dục đào tạo khởi nghiệp giới”, năm 2018, trang 39-45  Các tài liệu quốc tế [1] Arnaud Bonzom, “Singapore start-up ecosystem & entrepreneur toolbox”, Asean Up, ngày 11 tháng năm 2017 [2] Pooja Singh, “Why Singapore is start-up paradise?”, Entreprenuer Asia Pacific, ngày 13 tháng năm 2018 91 [3] Sarah Cheah, Yuen-Ping Ho , Philip Lim, “Role of Public Science in Fostering the Innovation and Start-up Ecosystem in Singapore”, tháng năm 2016, trang 79 -83 [4]Viettonkin, “Start-up ecosystem in Vietnam”, ngày 21 tháng năm 2019 [5] Richmond Business Consultants, “Is Singapore’s Start-up Ecosystem Overrated?”, năm 2019 [6] PwC Strategy, “Singapore's tech-enabled start-up ecosystem”, năm 2015 [7] Tech Collective, “A deep look into Singapore start-up ecosystem”, năm 2018 -Hết 92 ... cứu hệ sinh thái khởi nghiệp kinh nghiệm xây dựng, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore, từ rút số học kinh nghiệm xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam  Câu hỏi nghiên cứu: - Singapore. .. quan chung khởi nghiệp hệ sinh thái Chương 2: Hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore Chương 3: Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam Chương 4: Bài học kinh nghiệm số khuyến nghị cho Việt Nam 18 CHƯƠNG... 47 CHƯƠNG III HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP CỦA VIỆT NAM 48 3.1 Tổng quan hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam .48 3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam 51 3.2.1 Chính