đại học quốc gia hà nội tr-ờng đại học kinh tÕ _ nguyÔn lê quý hiển chuyển biến quan hệ sở hữu cổ phần hóa doanh nghiệp nhà n-ớc việt Nam Luận án tiến sỹ kinh tế trị Hà Nội - 2012 đại học quốc gia hà nội tr-ờng đại häc kinh tÕ _ ngun lª q hiĨn chun biÕn quan hƯ së hữu cổ phần hóa doanh nghiệp nhà n-ớc việt Nam Chuyên ngành: Kinh tế trị MÃ số: 62.31.01.01 Luận án tiến sỹ kinh tế trị Ng-ời h-íng dÉn khoa häc: PGS.ts Ngun ngäc TS Trần Tiến C-ờng Hà Nội - 2012 LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập Những kết nghiên cứu Luận án trung thực nội dung Luận án chƣa đƣợc công bố cơng trình khoa học TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Lê Quý Hiển LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, xin bảy tỏ lời cảm ơn chân thành tới PGS.TS Nguyễn Ngọc Thanh TS Trần Tiến Cƣờng hƣớng dẫn tơi tận tình suốt q trình nghiên cứu, hồn thiện Luận án Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn tới Khoa Kinh tế trị, Phịng Đào tạo Trƣờng Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) thầy, ngồi Trƣờng quan tâm, tham gia đóng góp ý kiến hỗ trợ tơi cách hiệu suốt trình nghiên cứu Tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Cục Tài Doanh nghiệp – Bộ Tài chính, Tổng Công ty Đầu tƣ Kinh doanh vốn Nhà nƣớc, Trung tâm Thông tin tƣ liệu Khoa học công nghệ Quốc gia, Thƣ viện Quốc gia Hà Nội đồng nghiệp hỗ trợ, cung cấp tài liệu, tham gia đóng góp ý kiến giúp tơi hồn thành cơng trình nghiên cứu Cuối cùng, tơi xin cảm ơn gia đình, bạn bè động viên, cổ vũ hỗ trợ suốt thời gian qua MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC HÌNH DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HỘP DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT PHẦN MỞ ĐẦU Chương Một số vấn đề lý luận thực tiễn chuyển biến QHSH CPH DNNN 19 1.1 Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước 19 1.1.1 Doanh nghiệp nhà nƣớc 19 1.1.2 Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nƣớc 26 1.2 Chuyển biến quan hệ sở hữu q trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước 1.2.1 Chuyển biến quan hệ sở hữu 33 33 1.2.2 Chuyển biến quan hệ sở hữu q trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nƣớc 40 1.3 Kinh nghiệm cổ phần hóa chuyển biến quan hệ sở hữu số quốc gia 52 1.3.1 Các hình thức cải cách doanh nghiệp nhà nƣớc Nga Trung Quốc 52 1.3.2 Những học kinh nghiệm rút cho Việt Nam 62 KẾT LUẬN CHƢƠNG 66 Chương Chuyển biến quan hệ sở hữu q trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước Việt Nam 67 2.1 2.1.1 Tổng quan q trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước Việt Nam 67 Chủ trƣơng, đƣờng lối Đảng Nhà nƣớc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nƣớc 67 2.1.2 Tổ chức thực 74 2.2 Chuyển biến quan hệ sở hữu trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước Việt Nam 2.2.1 Cơ cấu sở hữu doanh nghiệp cổ phần hóa 90 90 2.2.2 Quan hệ quản lý quan hệ phân phối doanh nghiệp cổ phần hóa 100 2.2.3 Tác động chuyển biến quan hệ sở hữu đến hiệu hoạt động doanh nghiệp cổ phần hóa 107 Đánh giá chung tác động chuyển biến quan hệ sở hữu trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước 134 Một số đánh giá chung q trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nƣớc 135 2.3 2.3.1 2.3.2 Hiệu hoạt động doanh nghiệp cổ phần hóa 2.3.3 Hiệu hoạt động kinh tế theo mức độ chi phối sở hữu nhà nƣớc doanh nghiệp cổ phần hóa 139 140 KẾT LUẬN CHƢƠNG 144 Chương Quan điểm giải pháp thúc đẩy chuyển biến quan hệ sở hữu q trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước Việt Nam giai đoạn từ đến 2015, tầm nhìn đến 2020 145 3.1 Bối cảnh kinh tế giới Việt Nam 145 3.1.1 Bối cảnh kinh tế giới 145 3.1.2 Bối cảnh kinh tế nƣớc 147 Quan điểm giải pháp thúc đẩy chuyển biến quan hệ sở 3.2 hữu trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước 154 Việt Nam giai đoạn từ đến 2015, tầm nhìn đến 2020 3.2.1 Một số quan điểm hoàn thiện quan hệ sở hữu trình 154 cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nƣớc Việt Nam Một số giải pháp thúc đẩy chuyển biến tích cực quan hệ sở hữu 3.2.2 nhằm nâng cao hiệu hoạt động doanh nghiệp cổ phần hóa 161 giai đoạn từ đến 2015, tầm nhìn đến 2020 KẾT LUẬN CHUNG 177 DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ 180 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 181 PHẦN PHỤ LỤC 187 DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 2.1 Số lƣợng DNCPH qua giai đoạn 88 Hình 2.2 Sở hữu Nhà nƣớc DNCPH từ 1998-2004 92 Hình 2.3 Sở hữu Nhà nƣớc DNCPH tính đến hết ngày 31/12/2008 93 Hình 2.4 Chủ sở hữu DNCPH 96 Hình 2.5 Sự thay đổi cán quản lý ngƣời đại diện vốn Nhà nƣớc DNCPH 106 Hình 2.6 Sự tăng quy mơ trung bình DNCPH theo vốn 108 Hình 2.7 Các số so sánh hiệu kinh tế DNCPH 109 Hình 2.8 Cơ cấu doanh nghiệp theo quy mơ vốn 116 Hình 2.9 Cơ cấu doanh nghiệp theo ngành 116 Hình 2.10 Phƣơng thức CPH DNNN 136 Hình 2.11 Sự phát triển DNCPH có tỷ lệ sở hữu vốn Nhà nƣớc dƣới 50% 137 DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HỘP Trang Bảng 2.1 Số doanh nghiệp đƣợc quản lý bán vốn SCIC sau năm hoạt động (2006-2010) 95 Bảng 2.2 So sánh số số lƣợng DNNN vốn Nhà nƣớc CPH 99 Bảng 2.3 Một số tiêu hiệu kinh tế DNCPH 109 Kiểm định thay đổi số tiêu hiệu kinh tế 77 doanh nghiệp CPH SCIC quản lý 118 Bảng 2.5 Bảng kiểm định thay đổi số tiêu hiệu a kinh tế theo nhóm doanh nghiệp CPH SCIC quản lý 119 Bảng 2.5 Bảng kiểm định thay đổi số tiêu hiệu b kinh tế theo nhóm doanh nghiệp CPH SCIC quản lý 120 Bảng 2.5 Bảng kiểm định thay đổi số tiêu hiệu c kinh tế theo nhóm doanh nghiệp CPH SCIC quản lý 120 Bảng 2.4 Bảng 2.6 Kiểm định khác biệt trung vị tiêu chí cặp nhóm doanh nghiệp CPH SCIC quản lý 124 Bảng 2.7 Một số tiêu DNCPH DNNN thuộc khu vực kinh tế Nhà nƣớc từ 31/12/2000 đến 31/12/2008 138 Hộp 2.1 Tóm tắt số kết điều tra khảo sát 367 doanh nghiệp Bộ Tài thực 110 DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Trang Tóm tắt số kết điều tra mẫu khảo sát 367 doanh Phụ lục nghiệp xếp lại theo hình thức cổ phần hóa giai đoạn 2000 188 - 2009 Bộ Tài Phụ lục Các kết kiểm định Phụ lục 194 Số liệu tổng hợp tiêu kinh doanh mẫu khảo sát 77 doanh nghiệp cổ phần hóa SCIC quản lý, giai đoạn 2006 - 2010 209 BẢNG DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Từ đủ nghĩa BCHTW Ban Chấp hành Trung ƣơng CPH Cổ phần hóa CTSH Chủ thể sở hữu DNCPH Doanh nghiệp nhà nƣớc cổ phần hóa DNNN Doanh nghiệp nhà nƣớc ĐTSH Đối tƣợng sở hữu LLSX Lực lƣợng sản xuất QHSH Quan hệ sở hữu QHSX Quan hệ sản xuất ROA Tỷ suất lợi nhuận so với tài sản ROE Tỷ suất lợi nhuận so với vốn chủ sở hữu ROS Tỷ suất lợi nhuận so với doanh thu SCIC Tổng Công ty Đầu tƣ Kinh doanh vốn Nhà nƣớc XHCN Xã hội Chủ nghĩa 10 ... hóa doanh nghiệp nhà nước 1.2.1 Chuyển biến quan hệ sở hữu 33 33 1.2.2 Chuyển biến quan hệ sở hữu trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nƣớc 40 1.3 Kinh nghiệm cổ phần hóa chuyển biến quan hệ sở. .. Chuyển biến quan hệ sở hữu q trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước Việt Nam 2.2.1 Cơ cấu sở hữu doanh nghiệp cổ phần hóa 90 90 2.2.2 Quan hệ quản lý quan hệ phân phối doanh nghiệp cổ phần hóa. .. tiễn chuyển biến QHSH CPH DNNN 19 1.1 Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước 19 1.1.1 Doanh nghiệp nhà nƣớc 19 1.1.2 Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nƣớc 26 1.2 Chuyển biến quan hệ sở hữu q trình cổ phần