Tiết PPC T Số tiết Tên bài/ chủ đề: Phần sáu: TIẾN HÓA Chương I: BẰNG CHỨNG VÀ CƠ CHẾ TIẾN HÓA Bài 24 CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓA Ngày soạn: / ./ Ngày dạy: / / I Mục tiêu Kiến thức: - Trình bày số chứng giải phẫu so sánh để chứng minh mối quan hệ họ hàng loài sinh vật - Nêu giải thích chứng phôi sinh học, địa sinh học, sinh học phân tử tế bào chứng tỏ nguồn gốc chung loài Kĩ năng:Rèn luyện kĩ so sánh, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức Thái độ: Hiểu giới sống đa dạng có nguồn gốc chung Q trình tiến hóa hình thành nên đặc điểm khác loài II Chuẩn bị - Giáo viên: Giáo án, SGK, Tranh phóng to hình 24.1, 24.2 SGK - Học sinh: SGK, đọc trước học III Các hoạt động dạy học Ổn định tổ chức lớp học: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số Kiểm tra cũ Không kiểm tra, khái quát kiến thức phần VI Bài Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 Hoạt động 1: Tìm hiểu chứng giải phẫu so sánh Mục tiêu: − Phân biệt cơquan tương đồng, tương tự, thối hóa − Nhậnđịnh VD liên quan tới quan − Nêu vai trò BC giải phấu học so sánh Hoạt động GV Hoạt động HS GV: Nhận xét điểm giống khác I BẰNG CHỨNG GIẢI PHẪU SO SÁNH cấu tạo xương tay người chi trước - Cơ quan tương đồng quan loài khác mèo, cá voi, dơi? Những biến đổi xương nhau, trhực chức khác bàn tay giúp lồi thích nghi nào? bắt nguồn từ quan loài tổ tiên HS: Nghiên cứu thông tin SGK liên kết - Cơ quan thối hóa quan tương đồng thực tế để trả lời chúng bắt nguồn từ quan loài tổ GV: Cơ quan tương đồng gì? Cho thêm ví tiên khơng chức chức dụ? Ruột thừa người manh tràng động bị tiêu giảm vật ăn cỏ có phải quan tương đồng - Cơ tương tự: quan có nguồn gốc khác không? thực chức giống nên có HS: Thảo luận nhóm để trả lời hình thái tương tự GV: Qua nghiên cứu quan tương đồng →Sự tương đồng đặc điểm giải phẫu lồi quan thối hóa, rút nhận xét quan chứng gián tiếp cho thấy loài sinh vật hệ loài sinh vật? tiến hóa từ tổ tiên chung GV: Nhận xét, bổ sung ND: Tìm hiểu chứng phôi sinh học Mục tiêu: − Nêu vai trị BC phơi sinh học Hoạt động GV Hoạt động HS GV:Yêu cầu HS quan sát hình 24.2 cho biết II BẰNG CHỨNG PHƠI SINH HỌC điểm giống trình phát triển phơi lồi: Cá, Kì giơng, rùa, gà, - Các lớp động vệt có xương sống có giai đoạn lợn, bị, thỏ, người, qua rút kết luận phát triển phôi giống quan hệ lồi? - Sự giống phơi chứng tỏ lồi có HS: Nhận xét, nêu kết luận chung nguồn gốc - Các lồi có họ hàng gần gũi phát triển phơi giống giai đoạn muộn Hoạt động : Tìm hiểu chứng địa lí sinh vật học Mục tiêu: − Nêu vai trị BC địa lí sinh vật học Hoạt động GV Hoạt động HS GV yêu cầu HS đọc mục III SGK cho biết khái III BẰNG CHỨNG ĐỊA LÍ SINH VẬT HỌC niệm địa lí sinh vật học? Tại có lồi - Nhiều lồi phân bố vùng địa lí khác khơng có họ hàng gần gũi lại có lại giống số đặc điểm chứng đặc điểm giống nhau? Ví dụ cá voi thuộc lớp minh chúng bắt nguồn từ tổ tiên chung thú cá mập thuộc lớp cá - Sự giống sinh vật chủ yếu chúng Hiện tượng lồi giống điều kiện có chung nguồn gốc chúng sống sống tương tự hay có chung nguồn gốc mơi trường giống phổ biến hơn? - Trong số trường hợp, giống số HS: Nghiên cứu thông tin SGK để trả lời đặc điểm lồi khơng có họ hàng gần sống GV: Nhận xét bổ sung để hoàn thiện kiến nơi xa kết trình tiến hóa thức hội tụ (đồng qui) Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 Hoạt động : Tìm hiểu chứng tế bào học sinh học phân tử Mục tiêu: − Nêu vai trò BC tế bào sinh học phân tử Hoạt động GV Hoạt động HS GV: Dựa vào kiến thức tế bào, di truyền học IV BẰNG CHỨNG TẾ BÀO HỌC VÀ SINH nêu điểm giống cấu tạo HỌC PHÂN TỬ tế bào, vật chất di truyền, mã di truyền - Mọi sinh vật cấu tạo từ tế bào, tế bào loài sinh vật? sinh từ tế bào sống trước HS: Trả lời, em bổ sung cho - Các loài có sở vật chất chủ yếu axit GV kết luận: Phân tích trình tự aa nucleic (gồm ADN ARN) prôtein loại protein hay trình tự nucleotit - ADN có cấu tạo từ loại nucleotit A, T, G, X gen lồi khác cho - Prôtein cấu tạo từ 20 loại axit amin ta biết mối quan hệ họ hàng loài khác - Các loài sinh vật sử dụng chung loại mã di truyền Củng cố: (ĐH 2008)) Bằng chứng quan trọng có sức thuyết phục cho thấy nhóm vượn người ngày nay, tinh tinh có quan hệ gần gũi với người A giống ADN tinh tinh ADN người 1 B thời gian mang thai 270-275 ngày, đẻ nuôi sữa C khả sử dụng công cụ sẵn có tự nhiên D khả biểu lộ tình cảm vui, buồn hay giận (ĐH 2008)) Một số đặc điểm không xem chứng nguồn gốc động vật loài người: A Chữ viết tư trừu tượng B Các quan thoái hoá (ruột thừa, nếp thịt nhỏ khoé mắt) C Sự giống thể thức cấu tạo xương người động vật có xương sống D Sự giống phát triển phôi người phơi động vật có xương sống (ĐH 2009) Bằng chứng sau ủng hộ giả thuyết cho vật chất di truyền xuất Trái Đất ARN? A ARN nhân đôi mà không cần đến enzim (prôtêin) B ARN có kích thước nhỏ ADN C ARN có thành phần nuclêôtit loại uraxin D ARN hợp chất hữu đa phân tử (ĐH 2009)Hiện nay, tất thể sinh vật từ đơn bào đến đa bào cấu tạo từ tế bào Đây chứng chứng tỏ A trình tiến hoá đồng quy sinh giới (tiến hoá hội tụ) B nguồn gốc thống lồi C tiến hố khơng ngừng sinh giới D vai trò yếu tố ngẫu nhiên q trình tiến hố ĐH 2010- ) Bằng chứng sau phản ánh tiến hoá hội tụ (đồng quy)? A Trong hoa đực đu đủ có 10 nhị, hoa cịn di tích nhụy B Chi trước loài động vật có xương sống có xương phân bố theo thứ tự tương tự C Gai hoàng liên biến dạng lá, gai hoa hồng phát triển biểu bì thân D Gai xương rồng, tua đậu Hà Lan biến dạng Nhiệm vụ nhà: Bài 1: Hoàn thành bảng sau cách đánh dấu “x” vào tương ứng: T Ví dụ chứng tiến hóa Loại chứng tiến hóa Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 a Bằng b Bằng chứng chứng giải Phôi sinh phẫu so học sánh so sánh T c Bằng chứng tế bào học d Bằng chứng sinh học phân tử e Bằng chứng hóa thạch Phơi động vật có xương sống: Giai đoạn đầu: có khe mang; Giai đoạn sau: biến đổi thành mang (cá) tiêu biến (ĐV cạn) Prơtêin lồi cấu tạo từ 20 loại axit amin giống Gai xương rồng tua đậu Hà Lan quan tương đồng biến dạng CSVC chủ yếu sống đại phân tử hữu cơ: axit nuclêic (ADN, ARN), prơtêin Các lồi SV có vật chất di truyền ADN Mã di truyền tất loài giống Nếp thị nhỏ mắt người quan thối hố, di tích mí mắt thứ ba bồ câu Di tích sinh vật để lại lớp đất đá vỏ Trái đất Củ khoai lang biến dạng rễ, củ khoai tây biến dạng thân; chúng gọi quan tương tự Tất thể sinh vật từ đơn bào đến 10 động thực vật cấu tạo từ tế bào Rút kinh nghiệm học …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… Tiết PPC T Số tiết Tên bài/ chủ đề: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA CỔ ĐIỂN Ngày soạn: / ./ Ngày dạy: / / I Mục tiêu Kiến thức - Nêu luận điểm thuyết tiến hóa Lamac Đacuyn - Nêu đóng góp tồn Lamac Đacuyn - Trình bày khác biệt (tiến bộ) học thuyết Đacuyn so với học thuyết Lamac Kĩ năng: Phân tích, so sánh, phán đốn, khái qt hóa Thái độ: Giải thích tính đa dạng tiến hóa sinh giới ngày II Chuẩn bị - Giáo viên: Giáo án, SGK, Tranh phóng to hình 25.1, 25.2 SGK - Học sinh: SGK, đọc trước học Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 III Các hoạt động dạy học Ổn định tổ chức lớp học: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số Kiểm tra cũ:Hãy đưa chứng chứng minh loài sinh vật ngày có chung nguồn gốc? Bài mới.GV sử dung tranh đây,đặt nhiệm vụ nhận thức cho HS ND: Tìm hiểu học thuyết Đacuyn Mục tiêu: − Nêu nguyên nhân chế tiến hóa theo ĐU − Nêu khái niệm BDCT − Trình bày cống hiến hạn chế HT ĐU PHT: Cột (I) cột (II) đâu quan điểm Lamác/ Đác Uyn Vấn đề phân biệt Các nhân tố tiến hóa (I) (II) - Thay đổi chậm chạp ngoại cảnh - Thay đổi tập quán hoạt động (ở động vật) - Biến dị cá thể - Di truyền qua sinh sản - CLTN - Khi môi trường sống thay đổi -> Sinh vật xuất BDCT có lợi khơng có lợi - CLTN lại BDCT có lợi, đào thải BDCT khơng có lợi - Qua q trình sinh sản -> cháu ngày đông Hoạt động HS - Ngoại cảnh thay đổi chậm chạp liên tục nguyên nhân làm phát sinh loài - Cơ chế làm biến đổi loài thành loài Cơ chế tiến hóa - khác SV chủ động thích ứng với thay đổi mơi trường Những đặc điểm thích nghi hình thành sụ tương tác SV với môi trường di truyền cho hệ sau Hoạt động GV - Cho HS xem đoạn phim mô tả khái quát Lamac Đacuyn - Trình chiếu hình ảnh chế hình thành chiều cao hưu cao cổ theo quan điểm LM ĐU - u cầu HS giải thích Hưu cao cổ lại có cổ dài - LM ĐU giải thích cổ - Xem vi deo - Quan sát trinh - Bày tỏ quan điểm chiều dài cổ hưu cao cổ - Giải thích theo quan điểm LM, ĐU Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 hưu cao cổ - Yêu cầu HS hoàn thành PHT - Hoàn thành PHT - Nhận xét, kết luận - Đặt câu hỏi: Nêu cống hiến hạn - Trình bày cống hiến hạn chế chế việc giải thích tiến hóa sinh vật LM, ĐU - GV khái quát sơ đồ IV Củng cố Đa phần sâu ăn rau có màu xanh rau Em giải thích tiến hóa theo quan điểm LM ĐU V Nhiệm vụ nhà * Làm câu hỏi SGK * Trả lời câu hỏi TN Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 Người đưa khái niệm biến dị cá thể A Đacuyn B Menđen C Moocgan D Lamac Theo quan niệm Đacuyn, nguồn nguyên chủ yếu trình tiến hóa A biến dị cá thể B đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể C đột biến gen biến số lượng nhiễm sắc thể D đột Các loài sâu ăn thường có màu xanh lục lẫn với màu xanh lá, nhờ mà khó bị chim ăn sâu phát tiêu diệt Theo Đacuyn, đặc điểm thích nghi hình thành A chọn lọc tự nhiên tích luỹ biến dị cá thể màu xanh lục qua nhiều hệ B chuyển sang ăn lá, sâu tự biến đổi màu thể để thích nghi với mơi trường C ảnh hưởng trực tiếp thức ăn có màu xanh làm biến đổi màu sắc thể sâu D chọn lọc tự nhiên tích luỹ đột biến màu xanh lục xuất ngẫu nhiên quần thể sâu VI Rút kinh nghiệm: Tiết PPC T Số tiết Tên bài/ chủ đề: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HƠP Ngày soạn: / ./ Ngày dạy: / / I Mục tiêu Kiến thức - Nêu luận điểm thuyết tiến hóa Lamac Đacuyn - Nêu đóng góp tồn Lamac Đacuyn - Trình bày khác biệt (tiến bộ) học thuyết Đacuyn so với học thuyết Lamac - Trình bày phân biệt khái niệm tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn thuyết tiến hóa tổng hợp, nêu mối quan hệ tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn Kĩ năng: Phân tích, so sánh, phán đốn, khái qt hóa Thái độ: Giải thích tính đa dạng tiến hóa sinh giới ngày II Chuẩn bị - Giáo viên: Giáo án, SGK, Tranh phóng to hình 25.1, 25.2 SGK - Học sinh: SGK, đọc trước học III Các hoạt động dạy học Ổn định tổ chức lớp học: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số Kiểm tra cũ:Hãy đưa chứng chứng minh loài sinh vật ngày có chung nguồn gốc? Bài mới.GV sử dung tranh đây,đặt nhiệm vụ nhận thức cho HS Hoạt động 1: Kiểm tra cũ Hoạt động GV Hoạt động HS Nêu điểm khác quan - Lên bảng trả lời câu hỏi điểm tiến hóa LM ĐU Em nêu ví dụ tiến hóa sinh vật giải thích tiến hóa theo quan điểm LM ĐU Hoạt động 2: Tìm hiểu quan niệm tiến hóa nguồn nguyên liệu tiến hóa Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 Mục tiêu: − Phân biệt tiến hóa nhỏ với tiến hóa lớn − Nêu mối quan hệ THN với THL Hoạt động GV - Trình chiếu tranh Hoạt động HS Tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn - Quan sát tranh Câu hỏi 4: Phân biệt tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn Tiến hóa Tiến hóa lớn nhỏ Khái niệm Phạm vi nghiên cứu Thời gian nghiên cứu - Phân tích mối quan hệ q trình hình thành lồi với q trình hình thành nhóm phân loại loài - Yêu cầu HS đọc SGK tự hoàn thành PHT - Gọi HS báo cáo kết - GV nhận xét, kết luận Hình thức nghiên cứu - Báo cáo kết PHT Nguồn biến dị di truyền quần thể - Đọc SGK, thảo luận nhóm -> trả lời câu hỏi - Có loại biến dị nào? Trong loại BD biến di nguồn nguyên liệu cho tiến hóa? - Vẽ sơ đồ khái quát dạng BD BDTH BĐT Các loại BD BD ĐB BDKDT (thường biến) - Trả lời câu hỏi - Hỏi: Vì thường biến khơng xem nguồn nguyên liệu tiến hóa? I QUAN NIỆM TIẾN HÓA VÀ NGUỒN NGUYÊN LIỆU TIẾN HÓA Tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn a Tiến hóa nhỏ: - Thực chất: Là trình biến đổi cấu trúc di truyền quần thể (biến đổi tần số tương đối alen thành phần kiểu gen quần thể), xuất cách li sinh sản với quần thể gốc, kết dẫn Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 đến hình thành lồi - Qui mơ: Nhỏ (phạm vi loài).→ Quần thể đơn vị tiến hóa b Tiến hóa lớn: - Thực chất: Tiến hóa lớn q trình biến đổi qui mơ lớn, trải qua hàng triệu năm, hình thành nhóm phân loại lồi - Qui mơ: Lớn (nhiều lồi) *Mối quan hệ tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn: Cơ sở q trình hình thành nhóm phân loại lồi (tiến hóa lớn) q trình hình thành lồi (tiến hóa nhỏ) Nguồn biến dị di truyền quần thể - Đột biến (biến dị sơ cấp), - Biến dị tổ hợp (biến dị thứ cấp) - Sự di chuyển cá thể giao tử từ quần thể khác vào Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 Hoạt động 3: Tìm hiểu nhân tố tiến hóa Mục tiêu: − Nêu vai trị nhân tố tiến hóa − Phân tích tác động nhân tố tiến hóa PHT 1: Bảng liệt kê nhân tố tiến hóa đặc điểm tác động Hãy lựa chọn đặc điểm phù hợp với nhân tố đánh dấu "x" vào tương ứng Các nhân tố tiến hóa Giao phối Các Chọn Di Đột không yếu tố Stt Đặc điểm lọc tự nhập biến ngẫu ngẫu nhiên gen nhiên nhiên (a) (b) (c) (d) (e) 10 Nhân tố tiến hóa (NTTH) làm thay đổi thành phần kiểu gen quần thể Nhân tố tiến hóa khơng làm thay đổi tần số alen quần thể Nhân tố tạo nguồn nguyên liệu sơ cấp cho tiến hóa Nhân tố tạo nguồn nguyên liệu thứ cấp cho tiến hóa NTTH quy định nhịp điệu biến đổi thành phần kiểu gen quần thể, quy định chiều hướng tiến hóa Nhân tố tiến hóa tác động trực tiếp lên kiểu hình gián tiếp làm biến đổi tần số kiểu gen Nhân tố tiến hóa làm thay đổi tần số alen quần thể cách đột ngột; làm cho alen có lợi biến khỏi quần thể NTTH làm cho kiểu gen đồng hợp quần thể tăng dần, kiểu gen dị hợp giảm dần NTTH có khả làm phát sinh alen quần thể, làm tăng độ đa dạng di truyền, làm phong phú vốn gen quần thể Nhân tố tiến hóa tạo nguồn nguyên liệu cho tiến hóa x x x x x x x x x x x x x x x x PHT 2: Điền tên nhân tố tiến hóa vào cột trống bảng cho TT Các nhân tố tiến hóa Vai trị - Tạo alen ->làm phong phú vốn gen quần thể - Tạo nguồn nguyên liệu sơ cấp (chủ yếu đột biến gen) - Tốc độ làm biến đổi thành phần kiểu gen chậm (áp lực không đáng kể) - Làm thay đổi thành phần kiểu gen quần thể theo hướng giảm dần tỉ lệ thể dị hợp tăng dần thể đồng hợp - Không làm thay đổi tần số alen - Nguồn nguyên liệu thứ cấp Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 10 Hoạt động 4: Tìm hiểu chế cách li sinh sản loài Mục tiêu: − Phân biệt mức độ cách li sinh sản − Nhận dạng mức độ cách li sinh sản qua ví dụ Hình: - PHT: Bảng thể đặc điểm ví dụ hình thức cách ly Đánh dấu X vào ô cho CL sau Cách ly trước hợp tử hợp tử CL Cách Cách thời Cách ly TT Đặc điểm/ vai trị với tiến hóa ly gian ly tập nơi (mùa học tính vụ) Đặc điểm cá thể thuộc loài có tập tính riêng biệt khơng giao phối với Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 X 19 cá thể sinh cảnh không giao phối với cá thể thuộc loài khác sinh sản vào mùa vụ khác nên chúng khơng có điều kiện giao phối với cá thể thuộc loài khác nên chúng không giao phối với không tương đồng quan giao cấu Những trở ngại ngăn cản việc tạo lai ngăn cản tạo lai hữu thụ Các ví dụ X X X x Trong khu phân bố địa lí, chồn đốm phương x đông giao phối vào cuối đông, chồn đốm phương tây giao phối vào cuối hè Hai loài rắn sọc sống khu vực địa lí, x lồi chủ yếu sống nước, loài sống cạn 1) Ngựa giao phối với lừa đực sinh la khơng có khả sinh sản (2) Cây thuộc loài thường khơng thụ phấn cho thuộc lồi khác 10 (3) Trứng nhái thụ tinh với tinh trùng cóc tạo hợp tử hợp tử không phát triển 11 (4) Các lồi ruồi giấm khác có tập tính giao phối khác 12 (5) gà cơng có tập tính sinh dục khác nên khơng giao phối với 13 (6) cấu tạo hoa ngô hoa lúa khác nên chúng không thụ phấn cho 14 (7) Hai dịng lúa tích lũy alen đột biến lặn số locut khác nhau, hai dịng phát triển bình thường, hữu thụ lai hai dòng mang nhiều alen đột biến lặn nên có kích thước nhỏ cho hạt lép Hoạt động GV Hoạt động HS - Trình chiếu tranh mơ tả giai đoạn cách li sinh sản - Quan sát trinh - Yêu cầu HS trả lời câu hỏi PHT - Thảo luận trả lời câu hỏi Hoạt động 4: Tìm hiểu trình hình thành lồi Mục tiêu: − Nêu tên đường hình thành lồi − Mơ tả đặc điểm hình thức hình thành lồi − Phân biệt đặc điểm đường hình thành lồi - Sơ đồ khái qt q trình hình thành loài Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 20 4.1 Hình thành lồi khác khu vực địa lí PHT: Quan sát tranh mơ tả hình thành lồi khác khu, Đánh dấu X vào nhận định đặc điểm hình thành lồibằng đường địa li H1 Khái qt q trình hình thành lồi H2 Cơ chế hình thành lồi đường địa đường địa lí lí Khi nói q trình hình thành lồi đường cách li địa lí, phát Đ/S biểu sau đúng/sai? Cách li địa lí góp phần trì khác biệt tần số alen thành phần kiểu gen quần thể tạo nhân tố tiến hóa Cách li địa lí ln dẫn đến cách li sinh sản hình thành nên lồi Hình thành lồi đường cách li địa lí thường xảy lồi động vật di chuyển Cách li địa lí trực tiếp làm biến đổi tần số alen thành phần kiểu gen quần thể Hoạt động GV Hoạt động HS - Trình chiếu tranh mơ tả hình thành loài - Quan sát trinh Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 21 đường khác khu, hướng dẫn HS nc - Thảo luận trả lời câu hỏi - Yêu cầu HS trả lời câu hỏi PHT - VD yêu cầu HS nêu vài ví dụ hình thành lồi khác khu 4.2 Hình thành lồi cách li tập tính cách li sinh thái PHT: Phân biệt hình thành lồi cách li tập tính cách li sinh thái Hình thành lồi cách li tập tính Hình thành lồi cách li sinh thái Ví dụ Cơ chế Đối tượng Hoạt động GV Hoạt động HS - Cung cấp PHT - Nhận nhiệm vụ nhà - Hướng dẫn HS nhà tự nghiên cứu, trả lời PHT - Yêu cầu nộp sản phẩm vào tiết học hơm sau 4.3 Hình thành lồi nhờ chế lai xa đa bội hóa PHT: Thí nghiệm Kapetrenco TT Câu hỏi Trả lời Thế lai xa? Thế tượng đa bội hóa? Vì (3) bất thụ- khơng có khả sinh sản? Vì (4) có khả sinh sản? Các cá thể 1, 2, 3, đâu loài Em hiểu thể song nhị bội gì? Hoạt động GV Hoạt động HS - Trình chiếu thí nghiệm Kapetrenco - Quan sát PHT - u cầu HS thảo luận nhóm hồn thành PHT - Thảo luận nhóm, hồn thành PHT - Gọi HS báo cáo kết - Báo cáo kết - Nhận xét, kết luận Kết luận: - Đây đường hình thành lồi diễn xãy đột biến lớn, cóc kết hợp lai xa đa bội hóa Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 22 - Đây đường hình thành lồi nhanh - Là đường hình thành lồi chủ yếu động vật, xãy động vật Hoạt động : Tìm hiểu tiến hóa lớn - Mục tiêu: − Phân tích mối quan hệ tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn − Chứng minh hình thành nhóm phân loại la kết q trình phân li tính trạng − Biết loài dù đa dạng tiến hóa từ tổ tiên chung Hoạt động GV Hoạt động HS - Giới thiệu sơ đồ khái quát mối quan hệ tiến hóa - Quan sát tranh nhỏ tiến hóa lớn - GV nêu điểm khác giwã tiến hóa nhỏ - Nhớ lại nội dung kiến thức tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn - Yêu cầu HS đọc phần đóng khung tr135 - Đọc nội dung SGK Củng cố: Phần lớn lồi thực vật có hoa dương xỉ hình thành chế A cách li địa lí B cách li sinh thái C lai xa đa bội hố D cách li tập tính Lừa đực giao phối với ngựa đẻ la khơng có khả sinh sản Đây ví dụ A cách li sinh thái B cách li học C cách li tập tính D cách li sau hợp tử Trong phương thức hình thành lồi đường địa lí (hình thành lồi khác khu vực địa lí), nhân tố trực tiếp gây phân hoá vốn gen quần thể gốc A cách li địa lí B cách li sinh thái C tập quán hoạt động D chọn lọc tự nhiên Hình thành lồi A khác khu vực địa lí (bằng đường địa lí) diễn nhanh thời gian ngắn B đường lai xa đa bội hoá diễn nhanh gặp phổ biến thực vật C đường lai xa đa bội hoá diễn chậm gặp tự nhiên D động vật chủ yếu diễn đường lai xa đa bội hoá Theo quan niệm đại, q trình hình thành lồi A đường địa lí diễn nhanh chóng khơng xảy lồi động vật có khả phát tán mạnh B cải biến thành phần kiểu gen quần thể ban đầu theo hướng thích nghi, tạo hệ gen mới, cách li sinh sản với quần thể gốc C không gắn liền với q trình hình thành quần thể thích nghi D q trình tích lũy biến đổi đồng loạt tác động trực tiếp ngoại cảnh Nhiệm vụ nhà - Nhắc số nội dung yêu cầu HS làm nhà - Gợi ý học sinh đọc nội dung Rút kinh nghiệm học Tiết PPC T 36 Số tiết Tên bài/ chủ đề: Bài 34 SỰ PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 Ngày soạn: / ./ Ngày dạy: / / 23 I MỤC TIÊU BÀI HỌC Kiến thức: - Nêu đặc điểm giống người đại với loài linh trưởng sinh sống - Giải thích đặc điểm thích nghi đặc trưng lồi người - Giải thích q trình hình thành lồi người Homo sapiens qua lồi trung gian chuyển tiếp - Giải thích tiến hóa văn hóa vai trị tiến hóa văn hóa phát sinh, phát triển loài người Kĩ năng: Rèn kĩ so sánh, phân tích, tổng hợp Thái độ: - Giáo dục HS ý thức trách nhiệm vai trò người giới sống nay, ý thức phòng chống nhân tố xã hội tác động đến người xã hội loài người Các NL cần phát triển - Năng lực hợp tác - Năng lực giải vấn đề II CHUẨN BỊ - Giáo viên: Giáo án, SGK, hình 34.1, 34.2 SGK; Hình Bản đồ phát sinh loài người mối quan hệ loài Linh trưởng; máy chiếu projecter - Học sinh: SGK, đọc trước học, sưu tầm tranh ảnh nguồn gốc động vật loài người Bảng1 Mức độ giống ADN protein người với loài thuộc khỉ Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 24 Hình Bản đồ phát sinh lồi người mối quan hệ loài Linh trưởng Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 25 III TRỌNG TÂM BÀI HỌC: Tập trung vào vấn đề q trình tiến hóa dẫn đến hình thành lồi người đại vai trị q trình tiến hóa văn hóa từ sau lồi người đại hình thành IV TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC: Ổn định tổ chức lớp học: Ổn định lớp Kiểm tra cũ: Dựa vào đâu để phân chia lịch sử Trái Đất thành niên đại? Hoa thạch vai trị hóa thạch? Nêu nhận xét lịch sử phát triển sinh giới? Bài mới: Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 26 Đặt vấn đề: Em cho biết số truyền thuyết kể xuất loài người Xét mặt khoa học truyền thuyết thật khơng? Cho HS quan sát đoạn Video clip nguồn gốc loài người => Như người phát sinh từ loài động vật có mối quan hệ mật thiết với loài vượn người để hiểu rỏ vấn đề => nghiên cứu 34 Sự phát sinh lồi người Nội dung thầy trị Nội dung kiến thức * Nội dung 1: Tìm hiểu trình hình thành lồi người đại I Q TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI NGƯỜI HIỆN ĐẠI Bằng chứng nguồn gốc động vật TT1: GV trình chiếu bản1- Mức độ giống loài người ADN protein người với loài thuộc khỉ Yêu cầu: 1- Điểm giống người linh trưởng qua bảng 34? 2- Những chứng chứng minh nguồn gốc động vật loài người? 3- Qua chứng em rút kết luận nguồn gốc động vật loài người? TT2: HS Vận dụng kiến thức 24, bảng 34, hình 34.1, thảo luận trả lời TT3: GV nhận xét rút kết luận - Bằng chứng giải phẫu so sánh: Bộ xương chia phần (đầu, mình, chi) - Bằng chứng phơi sinh học so sánh: Sự phát triển phôi người tái nhiều đặc điểm động vật (có mang cổ, có ) - Bằng chứng tế bào học sinh học phân tử: ADN người giống ADN tinh tinh tới 98% - Hiện tượng lại tổ, quan thoái hóa → Kết luận: Người có nguồn gốc từ động TT1: GV Liệt kê cácloài chi Homo: Homo neandectan Homo sapien Homo heidenbec Xinantrop Pitecantrop vật Các dạng vượn người hóa thạch q trình hình thành lồi người - Trong chi Homo phát hóa thạch lồi khác nhau, có lồi người Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 27 Homo erectus Hom habilis TT2: GV đưa hệ thống câu hỏi yêu cầu: Các em nghiên cứu SGK mục 2, trang 145 kết hợp với quan sát đồ phát sinh loài người xếp lồi chi Homo vào vị trí cịn trống đồ Em có nhận xét mối quan hệ họ vườn người tồn với vượn người hóa thạch? Loài tồn lâu nhất? Những loài bị tuyệt diệt? Thời gian tồn loài này? Giả thuyết cho lồi người Homo sapien hình thành từ lồi nào? cịn tồn - Loài xuất sớm chi Homo H.habilis (người khéo léo), sau tiến hóa thành nhiều lồi khác có H.erectus (người đứng thẳng), từ H.erectus hình thành nên lồi người H.sapiens (người thơng minh) - Loài người đại sinh châu Phi khát tán sang châu lục khác Nêu nội dung giả thuyết địa điểm phát sinh loài người? - Họ vườn người tồn với vượn người hóa thạch có chung nguồn gốc từ phân họ khỉ cao TT3:HS Ngiên cứu SGK hình 34.2, đồ phát sinh lồi, thảo luận nhóm theo bàn - Thực yêu cầu 1: HS xếp theo thứ tự lời chi Homo vào đồ (GV: Hướng dẫn HS dựa vào thời gian xuất hiện, mối quan hệ loài, đặc điểm cấu tạo…) - CH 2: họ vườn người tồn với vượn người hóa thạch có chung nguồn gốc từ phân họ khỉ cao - CH 3: HS dựa vào SGK sơ đồ trả lời - CH 4: Dựa sơ đồ thông tin SGK HS → Kết luận: Các chứng hóa thạch trả lời Homo erectus cho thấy loài xuất sớm chi - CH 5: Có giả thuyết, trình bày nội dung Homo loài Homo habilis phát sinh giã thuyết có lồi, có loài TT4: GV Nhận xét, bổ sung kết luận kiến thức Homo sapien tồn * Nội dung 2: Tìm hiểu người đại tiến hóa văn hóa II NGƯỜI HIỆN ĐẠI VÀ SỰ TIẾN HÓA VĂN HÓA * TT1: GV cho HS quan sát đoạn Video đời sống văn hóa người đại Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 28 Đặt vấn đề (ra yêu cầu) Những đặc điểm thích nghi giúp người có khả tiến hóa văn hóa? Theo em người lại có dáng đứng thẳng nguồn gốc người chi? Nguyên nhân làm xuất tiếng nói người? * TT2: HS: Ngiên cứu thơng tin SGK trang 147, thảo luận nhóm, thống ý kiến trả lời * TT3: GV đặt câu hỏi Trong lồi động vật lồi có đời sống văn hóa? Kết q trình tiến hóa văn hóa có ý nghĩa người? Có nhiều ý kiến cho rằng: Do người xuất làm cho môi trường sống thay đổi nhanh nguyên nhân làm cho nhiều loài SV bị tuyệt chủng Ý kiến em nào? Giải thích lồi người đạ nhân tố quan trọng định đến tiến hóa lồi khác * TT4: HS thảo luận trả lời câu hỏi * TT5: GV kết luận - Những đặc điểm thích ngh giúp người có khả tiến hóa văn hóa: Dáng thẳng, não phát triển, cấu trúc quản phát triển cho phép phát triển tiếng nói, bàn tay có ngón tay linh hoạt giúp chế tạo sử dụng cơng cụ… - Kết q trình tiến hóa văn hóa: Con người biết sử dụng lửa để nấu thức ăn xua đuổi vật giữ, tự chế tạo quần áo, lều trú ẩn, biết trồng trọt dưỡng vật nuôi, phát triển nghề nông, làng mạc đô thị xuất hiện… - Con người trở thành lồi thống trị tự nhiên, có ảnh hưởng nhiều đến chiều hướng tiến hóa lồi khác điều chỉnh chiều hướng tiến hóa → Kết luận: Như vậy, nhờ có tiến hóa văn hóa mà người trở lồi thống trị tự nhiên, làm chủ khoa học kĩ thuật, có ảnh hưởng đến nhiều lồi khác có khả điều chỉnh hướng tiến hóa Củng cố: HS trả lời câu hỏi trắc nghiệm Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 29 Hình 1: Bộ xương người vượn người Quan sát hình Trả lời câu hỏi Câu 1: Bọ xương người vượn người có nhiều điểm tương đồng Sự giống đólà do: A Người có nguồn gốc từ vượn người B Người vượn người điều thú C Người vượn người có chung nguồn gốc D Người vượn người ăn chung loại thức ăn Câu 2: Bọ xương người vượn người có điểm khác Sự khác do: A Tiến hóa theo hai hướng khác B Có nguồn gốc khác C Ăn thức ăn khác D Người có tiến hóa văn hóa cịn vượn người khơng Tinh tinh Người Hình 2: Sự biến đổi lồi cằm tinh tinh nười Quan sát hình Trả lời câu hỏi Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 30 Câu 3: Lồi cằm có người vì? A Người xuất sau tinh tinh B Người có dáng đứng thẳngcịn tinh tinh lom khom C Người có nguồn gốc khác với tinh tinhh D Chế độ thức ăn người tinh tinh khác Dặn dò: - Học trả lời câu hỏi cuối bài, trả lời câu hỏi Câu 4: Trong chi Homo phát lồi khác nhau, cịn tồn lồi A Homo erectus B Homo habilis C Homo neanderthalensis D Homo sapiens Câu 5: Chọn câu trả lời khơng phát sinh lồi người? A Người lồi linh trưởng châu Phi có chung nguồn gốc B Cây phát sinh dẫn đến hình thành lồi người có nhiều cành bị chết C Trong phát sinh dẫn đến hình thành lồi người cịn lại cành loài Homo sapiens D Người loài linh trưởng châu Phi có nguồn gốc khác - Đọc trước 35 Đáp án sơ đồ hình 1: Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 31 Rút kinh nghiệm học Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 32 Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 33 ... niệm tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn thuyết tiến hóa tổng hợp, nêu mối quan hệ tiến hóa nhỏ tiến hóa lớn Kĩ năng: Phân tích, so sánh, phán đốn, khái qt hóa Thái độ: Giải thích tính đa dạng tiến hóa sinh. .. hỏi điểm tiến hóa LM ĐU Em nêu ví dụ tiến hóa sinh vật giải thích tiến hóa theo quan điểm LM ĐU Hoạt động 2: Tìm hiểu quan niệm tiến hóa nguồn nguyên liệu tiến hóa Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn... Đáp án sơ đồ hình 1: Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 31 Rút kinh nghiệm học Giáo án Sinh học 12- GV: Nguyễn Viết Trung; Năm học 2020-2021 32 Giáo án Sinh học 12-