LỜI CẢM ƠN Nhân dịp hồn thành khóa luận tốt nghiệp, lời em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến thầy, cô giáo khoa Quản lý Tài ngun rừng mơi trƣờng, Phịng, Ban trực thuộc trƣờng Đại học Lâm nghiệp, ngƣời tận tình giảng dạy cho em suốt thời gian học tập trƣờng Đại học Lâm nghiệp Trong suốt q trình hồn thành khóa luận, em ln nhận đƣợc quan tâm giúp đỡ tập thể thầy cô hƣớng dẫn Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn cô giáo Ph ng Thị Tuyến ngƣời tận tình trực tiếp hƣớng dẫn em suốt thời gian tiến hành đề tài viết khóa luận tốt nghiệp Em xin gửi lời cảm ơn đến tập thể cán nhân viên Trung tâm Ứng dụng Tiến khoa học Công nghệ tỉnh Kon Tum tạo điều kiện tốt nhất, cung cấp nhiều thông tin hữu ích giúp em hồn thiện đƣợc đề tài Mặc d cố gắng nhƣng thời gian, lực thân có hạn điều kiện nghiên cứu thiếu nên kết đạt đƣợc đề tài khơng tránh khỏi thiếu sót, hạn chế Em mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp q báu thầy giáo, bạn sinh viên, nhƣ quan tâm để báo cáo khóa luận đƣợc hồn thiện Em xin chân thành cảm ơn! Xuân Mai, ngày 01 tháng 05 năm 2018 Sinh viên thực Nguyễn Tiến Thành i M LỜI CẢM ƠN i ĐẶT VẤN ĐỀ CHƢƠNG TỔNG QU N VẤN ĐỀ NGHI N CỨU 1.1 Tổng quan nghiên cứu đảng sâm 1.1.1 Phân loại 1.1.2 Đặc điểm h nh th i, sinh học, sinh th i phân ố 1.1.3 Thành phần hóa học, t c dụng dƣợc l 1.2 T nh h nh nghiên cứu đảng sâm 1.2.1 Trên giới 1.2.2 Ở Việt Nam 1.3 Tính cấp thiết vấn đề nghiên cứu CHƢƠNG MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 10 2.1 Mục tiêu nghiên cứu 10 2.1.1 Mục tiêu chung 10 2.1.2 Mục tiêu cụ thể 10 2.2 Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu 10 2.2.1 Đối tƣợng nghiên cứu 10 2.2.2 Phạm vi nghiên cứu 10 2.3 Nội dung nghiên cứu 10 2.3.1 Tìm hiểu kĩ thuật nhân giống đảng sâm 10 2.3.2 Tìm hiểu kĩ thuật trồng chăm sóc đảng sâm 10 2.3.3 Tìm hiểu kĩ thuật thu hoạch sơ chế đảng sâm 11 2.3.4 Đ nh gi sinh trƣởng đảng sâm c c mô h nh trồng khu vực nghiên cứu 11 2.4 Phƣơng ph p nghiên cứu 11 2.4.1 Phƣơng ph p ngoại nghiệp 11 2.4.2 Phƣơng ph p nội nghiệp 13 CHƢƠNG KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN - KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN CỨU 14 ii 3.1 Điều kiện tự nhiên huyên kon plông 14 3.1.1 Vị tr địa l , ranh giới 14 3.1.2 Địa h nh 15 3.1.3 Kh hậu 15 3.2 Điều kiện kinh tế - xã hội huyện konplông 16 3.2.1 Về nông –lâm nghiệp, thủy sản 16 3.2.2 Giáo dục - đào tạo, y tế, xã hội 16 CHƢƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 18 4.1 Đặc điểm hình th i lồi đảng sâm khu vực nghiên cứu 18 4.2 Kỹ thuật nhân giống đảng sâm khu vực nghiên cứu 19 4.2.1 Thu ảo, ảo quản, xử l hạt giống 19 4.2.2 Chu n ị vƣờn, gi thể gieo ƣơm 20 4.2.3 Kỹ thuật gieo hạt 21 4.2.4 Kỹ thuật cấy tạo củ 23 4.2.5 Chăm sóc gieo 24 4.2.6 Chăm sóc cấy 24 4.2.7 Ph ng trừ sâu ệnh hại 26 4.2.8 Quản l xuất trồng 26 4.3 Kĩ thuật trồng chăm sóc đảng sâm 27 4.3.1 Cây giống 27 4.3.2 Thời vụ trồng 28 4.3.3 Đất trồng kỹ thuật làm đất 28 4.3.4 Phƣơng thức trồng 29 4.3.5 Mật độ khoảng cách trồng 30 4.3.6 Kỹ thuật trồng 30 4.3.7 Chăm sóc 31 4.4 Kỹ thuật thu hoạch ảo quản đảng sâm 34 4.4.1 Thu hoạch 34 4.4.2 Bảo quản 35 4.5 Đ nh gi sinh trƣởng đảng sâm 36 iii 4.6 Thuận lợi khó khăn việc trồng đảng sâm khu vực nghiên cứu 37 4.7 Đề xuất số giải pháp phát triển bền vững đảng sâm 38 KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KIẾN NGHỊ 40 Kết luận 40 Kiến nghị 41 T I LIỆU TH M KHẢO iv N M ẢN ảng 1: T nh h nh sinh trƣởng Đảng sâm 36 N M N H nh 1: Củ cành l Đảng sâm Codonopsis javanica (Blume) Hook f & Thomson) 18 H nh 2: Hoa Đảng sâm Ảnh tham khảo 19 H nh 3: Quả Đảng sâm ch n 20 Hình 4: Quả Đảng sâm phơi khơ 20 H nh 5: Hạt Đảng sâm 20 H nh 6: Cây hai th ng tuổi đƣợc trồng từ hạt 22 H nh 7: Cây Đảng sâm th ng tuổi 28 H nh 8: Củ Đảng sâm đƣợc sơ chế đóng gói 35 v ĐẶT VẤN ĐỀ Đảng sâm (Codonopsis javanica) Blume Hook f &Thomson lồi thực vật có hoa họ Hoa Chuông (Campanulaceae) thân leo sống nhiều năm, dài - m, phân nhánh nhiều Đây Là loại dƣợc liệu qu đƣợc đƣa vào s ch đỏ Việt Nam từ năm 1996 Trên giới phân ố Ấn Độ, Trung Quốc, Mianma, Lào, Th i Lan, Inđônêxia S ch đỏ Việt Nam, 2007 Ở Việt Nam, Đảng sâm phân bố tỉnh miền núi phía Bắc Trƣớc có nhiều số tỉnh Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, Yên i, Tuyên Quang; Cao Bằng Lạng Sơn t C c tỉnh phía Nam thấy tập trung cao nguyên Langbian (tỉnh Lâm Đồng) xung quanh chân núi Ngọc Linh (tỉnh Kon Tum Quảng Nam) S ch đỏ Việt Nam, 2007) Đảng sâm loài thực vật đƣợc phân hạng VU A 1a,c,d + 2c,d s ch đỏ Việt Nam Đây dƣợc liệu có tác dụng bổ ngũ tạng, nâng cao thể lực, tăng sức dẻo dai, tăng cƣờng khả miễn dịch cho thể; có tác dụng ích huyết, sinh tân dịch, chống mệt mỏi, giảm stress Bộ phận dùng làm thuốc Đảng sâm rễ củ Rễ Đảng sâm chứa saponins, đƣờng, chất o, vitamin c c axit amin, Đảng sâm có cơng dụng hữu ch c c thiếu m u, da vàng, ệnh ạch huyết, viên thƣợng thận, chân ph đau Đ Tất Lợi, 2004 Từ ao đời nhân dân ta iết d ng nguồn dƣợc liệu để chăm sóc sức khỏe, chữa ệnh Cũng ch nh loài dƣợc liệu hữu ch cho sức khỏe, có giá trị kinh tế cao Đảng sâm thị trƣờng tỉnh Kon Tum đƣợc n với mức gi từ 500.000đ đến 1.000.000đ cho kg rễ củ khô T y thuộc vào nhiều đặc điểm củ có mức gi thành chênh lệch Thêm vào nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngƣời ngày cao cộng với c c điều kiện ngày ất lợi từ tự nhiên nhƣ iến đổi kh hậu Từ dẫn đến t nh trạng ngƣời dân khai thác theo cách tận thu để phục vụ cho mục đ ch kinh tế, thƣơng mại, khan tự nhiên, nhiều loài dƣợc liệu đứng trƣớc nguy tuyệt chủng, tuyệt chủng tự nhiên ự đo n tƣơng lai không xa, Đảng sâm - loài dƣợc liệu mang t nh đặt trƣng vùng dần cạn kiệt Để lƣờng trƣớc cho t nh trạng này, cần có quan tâm ằng ch nh s ch nhà nƣớc, có iện ph p quy hoạch cụ thể từ kỹ thuật nhân giống đến ph t triển loài thực tiễn Tại khu vực nghiên cứu-tỉnh Kon Tum nơi có tập trung sinh trƣởng Đảng sâm nhƣ có c c điều kiện ph hợp để ph t triển Đảng sâm có c c nghiên cứu an đầu vấn đề kĩ thuật nhân giống trồng lồi Nhằm góp phần nhỏ vào công t c tr ảo tồn ph t triển loài Đảng sâm địa bàn tỉnh Kon Tum đề tài “Tìm hiểu kỹ thuật nhân giống trồng Đảng sâm (Codonopsis javanica (Blume) Hook f & Thomson) Trung tâm Ứng dụng Tiến Khoa học Công nghệ tỉnh Kon Tum” Thực đề tài nhằm cung cấp thêm thông tin hữu ch cho ngƣời dân c c kỹ thuật nhân giống để góp phần nhỏ triển lồi vào cơng t c ảo tồn ph t ƢƠN ỔN 11 Q N ẤN ĐỀ N qu n nghi n u ảng s m N Ứ 1.1.1 Phân loại - Lồi Codonopsis javanica (Blume) Hook f & Thomson có đặc điểm phân loại khoa học nhƣ sau: - Giới: Plantae (Thực vật) - Ngành: Magnoliophyta (Thực vật có hoa; Mộc lan; Hạt kín) - Lớp: Magnoliopsida (Hai mầm) - Bộ: Asterales (Bộ Cúc) - Họ: Campanulaceae (Họ Hoa chuông; Cát kiến) - Chi: Codonopsis Tên tiếng nh: ellflower/Poor man’s ginseng Tên Việt Nam: Đảng sâm Việt nam, Ph ng đảng sâm, Đảng sâm S ch đỏ Việt Nam, 2007 1.1.2 Đặ sinh học, si i iểm hình thái Cây thảo sống nhiều năm, thân leo, dài 2–3m, phân nhánh nhiều Tồn có nhựa mủ màu trắng Rễ củ hình trụ dài, phân nhánh, nạc, màu vàng nhạt Lá đơn, mọc đối, hình trứng hình tim, cỡ 2–5 x 2–4,5 cm, mỏng, mềm, màu xanh mạ, mặt dƣới có lơng nhung trắng, mép ngun có cƣa t ; cuống dài 3–7cm Hoa mọc đơn độc kẽ lá, hình chng, màu trắng vàng, họng có vân t m Đài thuỳ, hình mác nhọn, d nh gốc Tràng thuỳ, hình tam giác nhọn Nhị Bầu ô Quả mọng, cạnh, chín màu tím, mang đài tồn Hạt nhiều, tròn, nhỏ, màu vàng nâu Đặ iểm sinh học, sinh thái: Mùa hoa tháng 5–7, tháng 7–9 (10) Nhân giống tự nhiên từ hạt Khả t i sinh từ rễ củ cịn sót lại thu hoạch Cây ƣa m, ƣa s ng, nhƣng chịu đƣợc óng Thƣờng mọc nơi đất tốt, nhiều mùn, ch trống ven rừng thứ sinh nƣơng rẫy, độ cao 600–2000 m Phân bố: Trong nƣớc: Lai Châu (Sìn Hồ, Phong Thổ , Điện Biên (Tủa Chùa), Lào Cai (Sapa, Bát X t, Than Uyên , Sơn La Mộc Châu, Mƣờng La), Yên Bái (Mù Cang Chải), Hà Giang (Quản Bạ, Đồng Văn, Mèo Vạc, Yên Minh), Cao Bằng Tr ng Kh nh, Trà Lĩnh , ắc Kạn (Bạch Thông , Th i Nguyên Tam Đảo), Lạng Sơn Tràng Định , Hoà Phƣơng , Thanh Ho Son nh Đà ắc, Mai Châu), Ninh Bình (Cúc Mƣời), Nghệ n Mƣờng Lống), Quảng Nam Trà My , Kontum Đắk Tô, Đắk Glei: Ngọc Linh , Lâm Đồng Đà Lạt, Lạc ƣơng Thế giới: Ấn Độ, Trung Quốc, Mianma, Lào, Th i Lan, Inđơnêxia Tình trạng: Thƣờng xun bị khai thác lấy rễ củ để làm thuốc Nạn phá rừng làm nƣơng rẫy trực tiếp làm cho khu phân bố tự nhiên bị thu hẹp nhanh chóng Trữ lƣợng tự nhiên bị giảm sút nhiều Phân hạng: VU A1a,c,d + 2c,d Biện pháp bảo vệ: Loài đƣợc ghi S ch Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đ nh gi "sẽ nguy cấp" (Bậc V) Danh mục Thực vật rừng, Động vật rừng nguy cấp, quý (nhóm 2) Nghị định số 32/2006/NĐ - CP ngày 30/3/2006 Chính phủ để hạn chế khai thác, sử dụng mục đ ch thƣơng mại Cần bảo vệ triệt để quần thể Đảng sâm mọc tự nhiên c c Vƣờn quốc gia nhƣ Cúc Phƣơng, Hoàng Liênvà Khu bảo tồn thiên nhiên u Già, t Đại Sơn Hạn chế khai thác luân chuyển vùng khai thác với chu kỳ khoảng 10 năm Ph t triển nhân trồng thêm vùng núi cao; trồng đƣợc hạt S ch đỏ Việt Nam, 2007) 1.1.3 ọ Trong rễ Đảng sâm Việt Nam có đƣờng, saponin, acid amin chất béo Bằng sắc ký lớp mỏng, ƣớc đầu x c định đƣợc vết saponin Đảng sâm sống chƣng Hàm lƣợng saponin mẫu chết (1,47%) thấp mẫu sống 2,17% ; ngồi có 17 acid amin hàm lƣợng khơng cao nhƣng có đầy đủ acid amin cần thiết cho thể (Hồng Minh Chung, 2002) Đảng sâm có rễ h nh trụ dài có đƣờng k nh từ 1–1,7 cm tác dụng nhƣ nhân sâm, đƣợc y học cổ truyền công nhận dùng thay thế, lại rẻ tiền, dễ kiếm, nên đƣợc mệnh danh “nhân sâm ngƣời nghèo” ộ phận dùng làm thuốc đảng sâm rễ Trong y học cổ truyền, rễ Đảng sâm đƣợc dùng chữa bệnh thiếu máu, vàng da, bệnh bạch huyết, viêm thƣợng thận, nƣớc tiểu có an umin, chân ph đau C n làm thuốc bổ dày, chữa ho, tiêu đờm, lợi tiểu Đ Tất lợi, 2004) Theo nghiên cứu ƣợc l đại Đảng sâm có t c dụng tang sức, tang khả miễn dịch, t c dụng với m u, hệ tuần hồn, hệ tiêu hóa, kh ng viêm 1.2 nh h nh nghi n u Đảng sâm 1.2.1 Trên giới Trên giới Đảng sâm đƣợc nhắc đến nhƣ thuốc, thực ph m thay cho nhân sâm Ở Trung Quốc Đảng sâm có tên Dangshen Cây Đảng sâm đƣợc đề cập lần vào năm 1751 ởi tác giả Wu Yiluo sau t c giả Zhao Xuemin (1765) Giống Codonopsis có nguồn gốc từ châu Á phát triển hoang dại tự nhiên Rễ Đảng sâm đƣợc thu hoạch vào m a thu sau năm ph t triển Chúng có vị dịu đƣợc sử dụng nhƣ thực ph m chức có giá trị bổ dƣỡng, chữa bệnh Kết nghiên cứu cho thấy rễ Đảng sâm chứa thành phần chủ yếu Saponin triterpen Steroid Loài Codonopsis pilosula lần đƣợc nghiên cứu nhân giống vơ tính phƣơng ph p nuôi cấy mô tế bào thông qua nuôi cấy tạo callus (Li JiSheng, Jia Jing- Fen Qi Fang-Jun, 1990) Một số tác giả ứng dụng phƣơng ph p để nhân giống vơ tính lồi Codonopsis radix (Chang, P S H.S Tsay, 1995) Li Ji Seng, Jia Jing Fen and Qi Fang Jun 1993 d ng dung dịch enzym chƣa 1,5% cellulase 3% pectinase để tách protoplast từ callus Codonopsis pilosula – ngày tuổi Sau Protoplast đƣợc ni cấy mơi trƣờng chăm sóc kỹ thuật, vệ sinh rẫy trồng tốt, mơi trƣờng thơng thống, lành mạnh, bị nấm bệnh gây hại, cho suất cao Tuy nhiên, vào m a mƣa, Đảng sâm dễ bị sâu bệnh hại công giống nhƣ loại trồng khác Để phòng trị bệnh cho Đảng sâm tốt áp dụng phƣơng ph p IPM quản l dịc hại tổng hợp: Trồng khỏe, ảo vệ thiên địch, thƣờng xuyên thăm đồng ruộng Nếu cần thiết phải sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ý sử dụng loại thuốc, phun thời điểm, liều lƣợng Một số loại sâu bệnh hại ch nh thƣờng gặp Đảng sâm: * Sâu, côn trùng gây hại: Đảng sâm hầu nhƣ không ị ảnh hƣởng từ sâu ph l , nhiên số v ng có xuất sâu x m chuyên cắn ph củ gây vết thƣơng, dẫn đến củ dễ ị thối, dụng số loại thuốc hóa học để trị nhƣ asudin 10G, Vi asu 10H, Furadan 3G, Regent 3G liều lƣợng phải theo hƣớng dẫn ao nhƣng * Bệnh hại: - Bệnh thối gốc rễ, thối củ vi khu n nấm nhƣ Fusarium, Phytopjthora, Pythyum o đặc điểm bệnh khó trị, lây lan nhanh nên gây tổn thất lớn nên phòng bệnh vấn đề cần thiết bắt buộc Cần tiến hành thực biện pháp sau: + Ngay sau thu hoạch vụ trƣớc đất trồng chuyên) trƣớc tiến hành trồng, cần vệ sinh đồng ruộng, tiêu hủy thân dƣ thừa (nguồn lƣu tồn bệnh); + Bố trí canh tác chân đất không bị ngập úng; + Bón lót vơi với liều lƣợng 50 – 100 kg/1.000 m2 để xử l đất; + Khi ph t Đảng sâm ị khô l củ cần c ch li tr nh lây lan cho kh c ằng c chđào hố sâu khoảng 40cm quanh ị ệnh, sau rải vơi để ngằn ngừa lây lan + Sử dụng Ridomil Gold pha với nồng độ 20g/10lit nƣớc để phun - Bệnh rỉ sắt: 32 Bệnh thƣờng gây hại Khi bị bệnh vàng rụng hàng loạt, sau cành khô, sinh trƣởng k m, suất giảm Bệnh phát triển mạnh m a mƣa Cách phòng trừ bệnh hiệu làm cỏ, vệ sinh cho thông thoảng, thu gom cành bệnh tiêu hủy để diệt mầm bệnh Ngoài ra, cân đối bón phân đầy đủ cho để phát triển tốt tăng khả kh ng ệnh Khi phát bệnh phải tiến hành phun xịt thuốc để trị bệnh Nhóm thuốc trị bệnh rỉ sắt thích hợp Carbendazim (Arin 25 SC); Benomyl (Binhnomyl 50WP, Plant 50 WP); Bromuconazole (Vectra 200EC) e Một s ý tr nh hăm só ng sâm Sau trồng Đảng sâm d ng rơm rạ, l khô, c c vật liệu kh c để che m t cho cây; đồng thời tăng cƣờng tƣới nƣớc vào ngày mƣa Tiến hành làm cỏ dại tay vào giai đoạn 25 -30 ngày sau trồng, kết hợp với ón thúc phân đợt xới xáo, vun gốc cho cây, đồng thời tiến hành trồng dặm chết Trong tháng sau, thấy cỏ dại mọc lấn át Đảng sâm phải làm tủ lại quanh gốc Sau trồng khoảng 70 – 90 ngày tiến hành vun xới luống, để tăng cƣờng sinh trƣởng, phát triển thân l giai đoạn đầu tăng cƣờng t ch lũy chất hữu cho trình hình thành củ sâm từ n ch thân Khi phát bắt đầu có dây sâm khô héo lụi dần, ta tiến hành làm cỏ đợt cuối năm thứ Sau tháng tức vào khoảng tháng – dƣơng lịch) dây Đảng sâm bị khơ héo lụi dần (hay cịn gọi thời gian ngủ sâm), thời gian ta không thấy đƣợc gốc cây nên ta khơng làm cỏ cuốc xới tránh vơ tình gây tổn thƣơng cho củ sâm, làm cỏ ta dùng tay nhổ xới nhẹ mặt luống Thƣờng xuyên thăm rẫy, phát kịp thời sâu bệnh hại để có biện pháp phịng trừ kịp thời Cần ý bảo vệ trách gia súc phá hoại 33 Trong thời gian cần đến sinh trƣởng ph t triển Đảng sâm, v thời gian ngủ thời tiết thƣờng khô hạn đến lúc trời mƣa m độ cao, dễ gây ệnh thối nhũn lở cổ rễ Đảng sâm, cần có iện ph p xử l kịp thời ằng việc c ch li phun thuốc cho Việc thu hoạch bắt đầu cuối năm sau thu tr i Đảng sâm đầu m a nghỉ khoảng 2-3 th ng ất kỳ t c động làm gây hại lên chồi dây làm giảm suất thu hoạch Thời gian quanh gốc có nhiều gốc sâm nhỏ hình thành nên chu ý làm cỏ tránh làm gây hại đến gốc sâm 4.4 Kỹ thuật thu hoạ h bảo quản Đảng sâm 4.4.1 Thu hoạch Cây Đảng sâm trồng khoảng năm thu hoạch đƣợc trồng từ hạt, 14–16 th ng trồng từ củ Sản ph m lồi củ Thời vụ thu hoạch vào cuối m a sinh trƣởng, thơng thƣờng vào giai đoạn sau thu chín (tháng 11– 12) Có phƣơng ph p thu hoạch chính: - Thu toàn bộ: Thu tất củ Đảng sâm đồng ruộng kể củ lớn bé Đối với phƣơng ph p cần đào rộng, tr nh làm xây x t, đứt đoạn rễ củ làm giảm giá trị củ Đảng sâm Nếu gặp đất cứng tƣới đ m nƣớc để dễ đào ới Các củ sau thu hoạch phân loại, loại lớn đem chế biến, bảo quản tiêu thụ Những củ nhỏ làm giống trồng vụ sau Các củ nhỏ làm giống cần mang lên kế hoạch ƣơm vào ầu không để thời gian lâu củ bị thối nhũn Trong trƣờng hợp thu hoạch củ giai đoạn m a mƣa đem c c củ nhỏ trồng vào đất ruộng - Thu tỉa: Có nhiều ƣu điểm hơn, chủ động bán sản ph m vào thời điểm có giá cao; ln có sản ph m xuất bán, thu hoạch chọn củ đạt kích cỡ thƣơng ph m nên sản ph m ln có gi cao Mặt khác, đồng ruộng trồng Đảng sâm ln đƣợc tr lƣợng củ cịn Để thu tỉa cần đào ới nhẹ gốc sâm chính, thu lấy củ lớn, để lại củ nhỏ, sau lấp đất, tủ gốc trở lại 34 4.4.2 Bảo quản Củ Đảng sâm sau thu hoạch rửa sạch, loại bỏ rễ con, phơi nắng cho khô Trong qu tr nh phơi thƣờng xuyên đảo trộn để củ khô Nếu vào m a mƣa th xử lý làm khô phƣơng ph p sấy, nhƣng cho thổi vào củ ớt nóng k o m ra, đề phòng củ Đảng sâm bị chai cứng, cháy xém Sau phơi sấy, củ Đảng sâm có hình cong queo, vỏ có màu xám nhạt, xù xì Nếu bảo quản lâu dài, củ Đảng sâm cần đƣợc phơi thật khô, độ m dƣới 10%, bảo quản kín túi nilon loại tốt, hai lớp; đồng thời có ghi nhãn đầy đủ: mã lơ sản xuất, nơi ngày đóng gói, v.v H :C ả ã ế Sản ph m ao gói đƣợc để kho đạt tiêu chu n, kệ kê cao khỏi mặt sàn, c ch tƣờng nhà, nơi khô r o, tho ng m t, đƣợc kiểm tra tránh mốc mọt Nếu phát chớm bị mốc cần phơi sấy khô lại ngay, lấy bàn chải chải cho sạch, không đƣợc rửa nƣớc Chý ý có biện pháp thích hợp để phịng mối mọt, vật gậm nhấm phá hoại Khi vận chuyển xa cần vận chuyển xe tải k n để tr nh mƣa, nắng làm ảnh hƣởng đến chất lƣợng sản ph m 35 4.5 Đánh giá sinh trƣ ng Đảng s m Đ nh gi sinh trƣởng Đảng sâm trồng đƣợc khoảng năm 10 th ng khu vực nghiên cứu theo c c mô h nh sau: - Mô h nh trồng - Mô h nh trồng xen m sắn - Mô h nh trồng xen ngô ảng 1: nh h nh sinh trƣ ng Đảng s m (2 năm 10 tháng tuổi) Mô h nh/Chỉ tiêu CDT (m) Tỉ lệ CRH % Tỉ lệ CRQ (%) Số CPS Trồng 1.58 54 32 Trồng xen m 1.78 68 32 Trồng xen ngô 1.82 72 36 Trong đó: : hi u ài thân m : ây hoa : ây qu : ây phát sinh Từ kết ảng ta thấy - Sau khoảng năm 10 th ng th kết điều tra thực tế cho thấy Đảng sâm trồng xen với ngơ có sinh trƣởng chiều dài thân tốt 1.82 m so với mô h nh trồng xen với m 1.78 m c n Đảng sâm trồng lại có kết 1.58 m - Tƣơng tự ứng với tỉ lệ hoa mô h nh xen ngô 72% - mô h nh xen m 68% - mô h nh trồng 54% - Đối với tỉ lệ có 36% cho mơ h nh trồng xen ngô 32% cho mô h nh xen m trồng - Số ph t sinh c c mô h nh ngang cho thấy khả t i sinh tự nhiên Đảng sâm thấp 36 - Đ nh gi chung sinh trƣởng th Đảng sâm sinh trƣởng tốt c c mô h nh trồng xen với loài kh c so với Đảng sâm trồng Lồi có khả t i sinh k m 4.6 huận lợi khó khăn c a việc trồng Đảng sâm khu vực nghiên c u Đảng sâm dƣợc liệu có giá trị kinh tế, có khả ph t triển sản xuất thành hàng hóa, tạo thƣơng hiệu riêng v ng Trên sở điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội c c địa phƣơng phát triển sâm dây, qua qu tr nh t m hiểu c c công t c nhân giống trồng Đảng Sâm địa àn xã Măng út huyện KonPlông tỉnh Kon Tum em nhận thấy số thuận lợi, khó khăn nhƣ sau: * Thuận l i: - Đảng sâm đối tƣợng nhận đƣợc quan tâm cấp, ngành ngƣời dân tỉnh Vì vậy, với chủ trƣơng ph t triển sản ph m chủ lực tỉnh nên phát triển sản xuất Đảng sâm hƣớng ƣu tiên, nhận đƣợc h trợ Nhà nƣớc; góp phần phát triển kinh tế- xã hội nói chung, phát triển sản xuất nơng nghiệp nói riêng c c địa phƣơng - Đảng sâm dƣợc liệu địa, thích nghi phát triển tốt xã Măng út Với khí hậu, đất đai ph hợp lực lƣợng lao động dồi điều kiện để mở rộng sản xuất, nâng cao đời sống cho ngƣời dân - Cơ sở hạ tầng đƣợc Nhà nƣớc quan tâm đầu tƣ yếu tố thuận lợi cho phát triển sản xuất, giao lƣu hàng hóa - Có thị trƣờng tiềm lớn, ngƣời tiêu d ng ƣa chuộng sản ph m từ Đảng sâm - Có thể chủ động nguồn giống, quy trình kỹ thuật ổn định, có đội ngũ c n kỹ thuật am hiểu yếu tố thuận lợi cho phát triển Đảng sâm * k Bên cạnh thuận lợi, để phát triển sản xuất Đảng sâm số khó khăn sau: 37 - Khí hậu ất thƣờng, đặc biệt mƣa nhiều m a mƣa r t đậm m a khô; địa àn dân cƣ, địa bàn sản xuất khơng tập trung, cịn phân tán; giao thông lại m a mƣa c n gặp khó khăn - Xã Măng út chủ yếu v ng đồng bào dân tộc thiểu số; đời sống cịn gặp nhiều khó khăn, khả đầu tƣ vào sản xuất hạn chế, tr nh độ sản xuất nõi chung thấp - Lực lƣợng cán khoa học kỹ thuật địa bàn thiếu; việc ứng dụng tiến khoa học kỹ thuật vào sản xuất chậm - Hệ thống sở hạ tầng nông thôn đƣợc đầu tƣ nhƣng nh n chung c n khó khăn, đặc biệt hệ thống tƣới tiêu Quỹ đất cho sản xuất manh mún, việc bố trí quy mơ sản xuất lớn cịn gặp khó khăn - Một số ngƣời dân vần quan niệm khai th c Đảng sâm tự nhiên trồng Vì vậy, nguồn Sâm dây tự nhiên ị khai thác tận thu, ngƣời dân chƣa thức đƣợc việc khai thác phải đôi với phát triển sản xuất Đề xuất số giải pháp phát triển bền vững Đảng sâm Để ph t triển ền vững Đảng sâm khu vực nghiên cứu cần nhiều iện ph p tổng hợp sở ph t triển Đảng sâm dƣợc liệu hàng ho , gắn liền việc ảo tổn ph t triển Đảng sâm với công ph t triển kinh tế, nâng cao chất lƣợng sống cho ngƣời dân địa phƣơng Mục tiêu chung để ph t triển Đảng sâm đƣa diện t ch, sản lƣợng Đảng sâm tiêu thụ tăng dần theo thời gian Để đạt đƣợc mục tiêu em xin đề xuất số giải ph p nhƣ sau: - Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộ ồng Việc bảo tồn phát triển Đảng sâm cần đôi với việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cấp uỷ đảng, quyền đồng bào dân tộc quanh vùng Góp phần hạn chế nạn khai thác nguồn Đảng sâm tự nhiên; phát triển hình thành nghề trồng Đảng sâm cho nhân dân quanh v ng Ph t triển c c mô h nh trồng sâm c c hộ gia đ nh xã, làm ngƣời dân thấy đƣợc lợi ch việc trồng sâm từ ph t triển thêm quy mô, diện t ch c c mô h nh - ề hế h nh sá h 38 C c cấp ngành cần có chủ trƣơng, ch nh s ch ƣu đãi để thu hút ngƣời dân, doanh nghiệp tham gia vào công t c ni trồng lồi dƣợc liệu này: - Tạo điều kiện vốn: huy động nhiều nguồn vốn kh c - Ƣu đãi với ngƣời trồng Đảng sâm: ƣu tiên vay vốn, cung cấp h trợ nguồn giống, hƣớng dấn kỹ thuật - Nghiên cứu ch nh s ch đầu ra: liên kết với c c tổ chức, doanh nghiệp thu mua Đảng sâm - ề kho họ ông nghệ Ứng dụng c c tiến ộ khoa học, công nghệ vào ph t triển sản xuất Đảng sâm Hƣớng đến trồng Đảng sâm với quy mô công nghiệp Nghiên cứu công nghệ chế iến để làm Đảng sâm thƣơng ph m có gi trị thƣơng mại cao - Về kĩ thuật g trồng Kĩ thuật gây trồng Đảng sâm tƣơng đối đầy đủ, đƣợc c c c n ộ kĩ thuật khu vực hƣớng dẫn nên ngƣời dân iết đến c c quy tr nh Song để đạt hiệu cao cần tiếp tục ứng dụng c c công nghệ, kĩ thuật vào sản xuất đƣa sản lƣợng, chất lƣợng sản ph m từ Đảng sâm ngày tốt - ề sinh trƣ ng Đảng s m Đảng sâm khu vực nghiên cứu có sinh trƣởng tƣơng đối tốt, sản ph m khu vực đƣợc tiêu thụ đƣợc đem lại hiệu kinh tế cho ngƣời dân trồng Đảng sâm Để củ Đảng sâm có gi trị sinh học, gi trị thƣơng ph m cao cần trông đợi vào c c nghiên cứu c c nhà khoa học thành phần sinh chất củ Đảng sâm Đây hƣớng nghiên cứu sinh viên trƣờng Đại học Lâm Nghiệp loài 39 KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KIẾN NGHỊ Kết luận Qua qu tr nh nghiên cứu x c định đƣợc c c kết sau:  Đảng sâm dây leo thân thảo, sống nhiều năm.Rễ hình trụ, mọc thẳng đất Lá mọc đối hình trứng, gốc hình tim rộng 2- cm Hoa đơn, mọc nách lá, hình chng Đài h nh nón chia th y, Tràng màu vàng xanh, Nhị 5, rời, dài 15–20mm Quả mọng hình bán cầu, màu xanh non, ch n có màu đỏ tím Hạt nhiều, nhỏ, hình bầu dục, màu vàng nâu  Nhân gi ả - Nhân giống Đảng sâm ằng phƣơng ph p gieo hạt Hạt giống đƣợc thu hoạch ảo quản vào th ng 11-12 sau đem gieo tạo đạt điều kiện sinh trƣởng đem trồng vào m a vụ th ng 5-6  ả - Đảng sâm thich hợp với v ng đất đồi có độ cao từ 900 – 2000 m, kh hậu m t mẻ, thời vụ trồng khoảng th ng – dƣơng lịch - Đảng sâm đƣợc trồng từ củ từ - Đảng sâm đƣợc trồng trồng xen với c c lồi kh c ngơ, sắn, cà phê Trồng thuần: mật độ cây/m2 trồng xen: cây/m2  hu hoạ h bảo quản Đảng s m - Đảng sâm trồng tử hạt thu hoạch, trồng từ củ mầm th khoảng 14 – 16 th ng - Có phƣơng ph p thu hoạch ch nh là: Thu toàn ộ thu tỉa - Củ Đảng sâm sau thu hoạch rửa sạch, loại bỏ rễ con, phơi nắng cho khô Độ m dƣới 10% th đóng gói túi ni long, ảo quản, ghi nhãn m c  Đánh giá sinh trƣ ng Đảng s m năm 10 tháng tuổi Sau năm 10 th ng tuổi Đảng sâm có chiều dài thân trung 1.72m, có tỉ lệ hoa 64.6%, tỉ lệ 33.3% 40 nh Kiến nghị Để việc sản xuất Đảng sâm mang lại hiệu quả, ph t triển ên vững cần nhận đƣợc quan tâm ch nh quyền địa phƣơng Tạo điều kiện chế ch nh s ch nhƣ có kế hoạch ph t triển nhƣ lồng gh p vào c c chƣơng tr nh kh c Tăng cƣờng đào tạo, ƣng dựng tiến ộ khoa học kĩ thuật nhân giống, gây trồng Đảng sâm cho ngƣời dân Làm tốt công t c thị trƣờng, đảm ảo đầu cho Đảng sâm Tiếp tục nghiên cứu thay đổi thành phần chất dinh dƣỡng để t m điều hữu ch 41 Ệ M K ẢO Bộ Khoa học Công nghệ, Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam, 2007 S ch Đỏ Việt Nam, Phần II-Thực vật, NXB Khoa học tự nhiên & Công nghệ, Hà Nội i Văn Thắng, Cao Thị Việt Nga, V i Văn Kiên, Nguyễn Văn Việt 2016, Nhân giống Đảng sâm codonopsis javanica et Thomson lume Hook f ằng kỹ thuật nuôi cấy mô, Tạp ch khoa học công nghệ lâm nghiệp số 04/2016 Đinh Đoàn Long, 2012, ánh giá a ạng di truy n s li u Vi t Nam thuộc ch oài ây c ng Sâm (Codonopsis sp) b ng kỹ thuật AND mã vạch, Luận văn Thạc sỹ, Đai học Khoa học tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội Đinh Thị Luyến, 2010, m hi u i m h nh thái, ỹ thuật gây trồng ầu ánh giá h th h ng oài ngân hạnh in go Bilba line trồng th nghi m trung tâm phát tri n n ng âm nghi p Xuân hi ng u ng, huy n Mộ hâu, nh ạn n a Khóa luận tốt nghiệp, trƣờng Đại học Lâm Nghiệp Đoàn Trọng Đức, Trần Văn Minh,2015, Nghiên c u nh h ởng c a nguồn gi ng, ph ây ng th c trồng ến sinh tr ởng, phát tri n suất c a ng sâm Vi t Nam Kon Tum, tạp ch Viện dƣợc liệu Đ Tất Lợi, 2004, Những thu c v thu c Vi t Nam Nhà xuất Y học Ngô Thị Ngọc Ánh, PTS Nguyễn Thới Nhâm, 1981, hóa h c thực vật c ộ thành phần ng Sâm m c hoang dại Gailai- Komtum Codonopsis Sp, Campanulaceae Khóa luận tốt nghiệp Đại học y dƣợc HCM Mai Thị Mỹ Liên, KS Nguyễn Ngọc Dung,1987, Góp phần nghiên c u nhân gi ng ng sâm (Codonopsis pilosula (Franch) Nannf - Campanulaceae) b ng on ờng nuôi cấy mô tế bào thực vật, Khóa luận tốt nghiệp Đại học y dƣợc HCM Phạm Hoàng Hộ, 2014, Cây cỏ Việt Nam, NXB Trẻ 10.Phạm Xuân Sinh, Hoàng Minh Chung, 2002, phần saponin a ầu nghi n u thành ng sâm i t Nam 11.Trung tâm Ứng dụng khoa học Chuyển giao công nghệ Kon Tum, 2011, Báo cáo kết qu i u tra Sâm dây P Phụ lụ : Phiếu vấn Đối tƣợng vấn ao gồm: công nhân, c n ộ kỹ thuật khu vực trồng Đảng sâm khu vực nghiên cứu C c hộ gia đ nh triển khai trồng Đảng sâm Họ tên ngƣời đƣợc vấn Tuổi: Nghề nghiệp: Nơi ở: Nội dung vấn ao gồm: - C c phƣơng ph p nhân giống - Kỹ thuật nhân giống: + Xử l hạt giống + Làm đất, vƣờn gieo ƣơm + Kỹ thuật gieo + Thời vụ gieo + Mật độ gieo + Chăm sóc sau gieo + Xuất - Kỹ thuật trồng: + Cây giống + Xử l thực + Làm đất + Thời vụ trồng + Mật độ, phƣơng thức trồng + Kỹ thuật trồng + Chăm sóc sau trồng - Kỹ thuật chăm sóc + Chế độ nƣớc + Chế độ phân ón + Thời gian làm cỏ, che chắn Tr nh độ văn hóa: + Ph ng trừ sâu ệnh - Kỹ thuật thu hoạch + Thời gian thu hoạch + C ch thức thu hoạch - Kỹ thuật sơ chế: + Sơ chế an đầu + chế + ảo quản ... kĩ thuật nhân giống trồng lồi Nhằm góp phần nhỏ vào công t c tr ảo tồn ph t triển loài Đảng sâm địa bàn tỉnh Kon Tum đề tài ? ?Tìm hiểu kỹ thuật nhân giống trồng Đảng sâm (Codonopsis javanica (Blume) ... m hiểu kỹ thuật nh n giống trồng Đảng sâm (Codonopsis javanica (Blume) Hook f & Thomson) rung t m Ứng dụng iến kho họ Công nghệ tỉnh Kon um” đƣợc thực Đề tài tập trung vào t m hiểu c c kĩ thuật. .. (Blume) Hook f & Thomson) Trung tâm Ứng dụng Tiến Khoa học Công nghệ tỉnh Kon Tum? ?? Thực đề tài nhằm cung cấp thêm thông tin hữu ch cho ngƣời dân c c kỹ thuật nhân giống để góp phần nhỏ triển lồi vào