T R U Ô N G ĐẠI H Ọ C TH Ủ DẦU M Ộ T K H Ỏ A SỬ B Á O C Á O T Ố N G K Ế T Đ È T À I N G H IÊ N c ứ u K H O A H Ọ C C Ủ A SIN H V IÊN T H A M G IA C U Ộ C T H I SIN H V IÊ N N G H IÊ N c ứ ũ K H O A H Ọ C N Ă M H Ọ C 2017 - 2018 Đ Ặ C Đ IỂ M C Ủ A P H O N G (IN D O N E S IA ) V À N Ă M M IỀ N Đ Ầ U T R À O N A M T H Ế L Y K H A I Ở T H Á I L A N K Ỷ A C E H N H Ữ N G X X I Thuộc nhóm ngành khoa học: STT H ọ tên s v Trần Hoàng Nhung G iói tính Nữ D ân tộc Kinh Ló p, K hoa D15LSTG, Khoa Sử Người hướng dẫn: Tiến sĩ Nguyễn H oàng Huế s v n ăm th ứ / Số năm đào tạo N gành học 3/4 Sư phạm Lịch sử G hi TRUÔNG ĐẠI HỌC THỦ DÀU MỘT KHOẤ sủ' CỘNG HOÀ Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM ĐỘC lập - Tự - Hạnh phúc Bình Dương, ngày 03 tháng 04 năm 2018 K ính gửi: B an tổ c G iải th n g “ T i khoa học trẻ Đ ại học T h ủ D ầu M ộ t” Tên tơi (chúng tơi) là: Trần Hồng Nhung Sinh ngày 05 tháng 10 năm 1997 Sinh viên năm thứ: /Tổng số năm đào tạo: Lóp, khoa : D L S T G , K h o a Sử Ngành học: Sư p h m L ịc h sử T h ô n g tin cá n h â n c ủ a s in h v iê n c h ịu t r c h n h iệ m c h ín h : Đ ịa liên hệ: /9, đ n g 183, ấp 1, x ã B ìn h M ỹ, h u y ệ n C ủ C hi, T P H C M Số điện th o ại (cố định, di động): 6 3 Đ ịa em ail: tra n h o a n g n h u n g @ g m a il.c o m Tôi (chúng tơi) làm đơn kính đề nghị Ban tổ chức cho (chúng tôi) gửi đề tài nghiên cứu khoa học để tham gia xét Giải thưởng “Tài khoa học trẻ Đại học Thủ Dầu M ột” năm 2017 Tên đề tài: Đặc điểm phong trào ly khai Aceh (Indonesia) miền Nam Thái Lan nhũng năm đầu thể kỷ XXI Tôi (chúng tôi) xin cam đoan đề tài (chúng tôi) thực hướng dẫn Tiến sĩ Nguyễn H oàng Huế ; đề tài chư a đ u ự c tra o b ấ t kỳ m ột giải th n g k h ác th ò i điểm n ộp hồ SO'và kh ô n g p h ả i luận v ăn, đồ án tố t nghiệp Nếu sai, (chúng tôi) xin chịu trách nhiệm trước khoa Nhà trường X ác n h ậ n lãnh đạo khoa (kỷ, họ tên) N gưòi làm đ o n (ký, họ tên) ÌẴCLhl 'UooTUỊ nIỂuưiỡ UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯ ỜNG ĐẠI H Ọ C THỦ DẦU M Ộ T C Ộ N G H Ò A Xà H Ộ I C H Ủ N G H ĨA V IỆ T NAM Đ ộ c lậ p - T ự d o - H n h p h ú c T H Ô N G T IN K É T Q U Ả N G H IÊ N c ứ u C Ủ A Đ È T À I T hông tin chung: - Tên đề tài: Đặc điếm phong trào ly khai ỏ' Aceh (Indonesia) m iền Nam Thái Lan nhũng năm đầu kỷ XXI - Sinh viên/ nhóm sinh viên thực hiện: ST T H ọ tên Trần Hồng Nhung M SSV Lóp K hoa N ăm th ứ / Số năm đào tạo 1521402180048 D15LSTG Sử 3/4 - Người hướng dẫn: Tiến sĩ Nguyễn H oàng Huế M ục tiêu đề tài: Qua việc nghiên cứu đề tài tác giả muốn tìm hiểu vấn đề lý luận liên quan đến chủ nghĩa ly khai, nguồn gốc phong trào ly khai, tái lại trình diễn biến phong trào ly khai Aceh (Indonesia) m iền Nam Thái Lan Làm rõ m ột số đặc điểm chung phong trào ly khai dân tộc Aceh (Indonesia) miền Nam Thái Lan, để từ rút đặc điếm riêng tác động phong trào T ín h m ói sáng tạo: Trên sỏ' kế thừa cơng trình nghiên cứu trước đó, đề tài nghiên cứu đặc điểm phong trào ly khai Aceh m iền Nam Thái Lan có phát huy tính mói việc nghiên cứu bên cạnh tiếp thu vấn đề nội dung nhũng cơng trình nghiên cứu tiếng Việt, tác giả cịn tìm hiểu vấn đề thơng qua góc độ cơng trình nghiên cứu nước ngồi, chủ yếu tiếng Anh, để từ có nhìn tồn diện sâu sắc vấn đề chủ nghĩa ly khai Đ ơng Nam Á nói chung tỉnh Aceh Indonesia khu vực ba tình miền Nam Thái Lan nói riêng Tính sáng tạo đề tài nghiên cứu bên cạnh việc tìm hiểu, nghiên cứu lý luận chủ nghĩa ly khai dân tộc, ứng dụng vào trường hợp cụ thể tỉnh Aceh ba tỉnh miền Nam Thái Lan, tác giả tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến phong trào thơng qua nhiều góc độ, khía cạnh khác để có nhìn tồn diện sâu sắc nguồn gốc phong trào ly khai khu vục Đơng Nam Á nói chung, tỉnh Aceh Indonesia khu vực miền Nam Thái Lan nói riêng Thơng qua nguyên nhân, diễn biến tác động phong trào ly khai để từ rút số đặc điểm chung đặc điểm riêng phong trào Aceh m iền Nam Thái Lan K et q u ả nghiên cứu: Đe tài nghiên cứu bao gồm 72 trang, phần m đầu trang, phần nội dung 61 trang, phần kết luận trang Ngoài phần m đầu kết luận, phần nội dung gồm có ba chương: Chương Ly khai dân tộc Đông Nam Á Chương Thực trạng phong trào ly khai Aceh (Indonesia) miền Nam Thái Lan năm đầu kỷ XXI Chương M ột số đặc điểm tác động phong trào ly khai dân tộc Aceh (Indonesia) miền Nam Thái Lan Trong chương tìm hiếu lý luận liên quan đến vấn đề chủ nghĩa ly khai dân tộc, khái quát số phong trào ly khai Đông Nam Á sau chiến tranh lạnh nhũng nguyên nhân dẫn tới phong trào ly khai Trên sỏ' chương 1, chương áp dụng vào trường họp cụ thế, tìm hiểu trình hình thành, diễn biến phong trào ly khai Aceh miền Nam Thái Lan, đối sách phình phủ hai nước việc đối phó với phong trào ly khai Trong chương ba rút nhũng đặc điểm chung riêng phong trào ly khai Aceh ba tỉnh miền Nam Thái Lan tác động đến tình hình Indonesia, Thái lan khu vực Đơng Nam Á Đ óng góp m ậ t kinh te - xã hội, giáo d ụ c đào tạo, an n in h , quốc phòng k h ả p d ụ n g đề tài: Đe tài nghiên cứu dùng làm tài liệu cho người quan tâm đến vấn đề ly khai dân tộc Aceh m iền Nam Thái Lan kết nghiên cứu học cho sách dân tơc Viêt Nam C ông bố khoa học sinh viên tù’ k ết q u ả nghiên cửu đề tài (ghi rõ họ lên lúc giả, nhan để yếu to xuất có) nhận xét, đánh giá sở áp dụng kết nghiên cứu (nếu có): Ngày 03 tháng 04 năm 2018 Sinh viên chịu trá c h nhiệm th ự c đề tài (ký, họ tên) N hận xét ngư i h n g d ẫn n h ữ n g đóng góp kh o a học sinh viên th ự c đề tài (phần người hướng dan ghi): N gày X ác n h ận lãnh đạo khoa (ký, họ tên) tháng năm N gười h n g d ẫ n (ký, họ tên) UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TR Ư Ờ N G ĐẠI H Ọ C TH Ủ DẦU M Ộ T C Ộ N G H Ò A Xà H Ộ I CH Ủ N G H ĨA V IỆ T NAM ĐỘC l ậ p - T ự d o - H n h p h u c T H Ô N G T IN V Ẻ S IN H V IÊ N C H ỊU T R Á C H N H IỆ M C H ÍN H T H Ụ C H IỆ N Đ È T À I I S L ợ c V Ê SIN H V IÊ N : Họ tên: Trần Hoàng Nhung Sinh ngày: 05 tháng 10 năm 1997 Nơi sinh: Bỉnh Dương Lóp: D15LSTG Khóa: 2015 -2 Khoa: Sử Địa liên hệ: 46/9 đường 183, ấp 1, xã Bình Mỹ, huyện Củ Chi, TP HCM Đ iện thoại: 01656323354 Email: tranhoangnhung051097@ gm ail.com II Q U Á T R ÌN H H Ọ C T Ậ P (kê khai thành tích sinh viên từ năm thứ đến năm học): * N ă m thú' 1: Ngành học: Sư phạm Lịch sử Khoa: Sử Kết xếp loại học tập: Khá Sơ lược thành tích: * N ăm thú' 2: Ngành học: Sư phạm Lịch sử Khoa: Sử Ket xếp loại học tập: Khá Sơ lược thành tích: X ác n h ậ n lãnh đạo khoa (ký>, họ tên) Ngày 03 tháng 04 năm 2018 Sinh viên chịu trá c h nhiệm th ự c đề tài (ký, họ tên) -tíi qcto ^ ío a C ị ix| M Ụ C LỤC L ý d o c h ọ n đ ề tà i v m ụ c đ íc h n g h iê n c ứ u L ịc h s n g h iê n c ứ u v ấ n đ ề Đ ố i tư ợ n g v p h m vi n g h iê n c ứ u M ụ c tiê u v n h iệ m v ụ n g h iê n c ứ u 5 P h o tig p h p n g h iê n c ứ u .6 C c n g u n tà i l i ệ u Đ ó n g g ó p c ủ a đ ề t i B ố c ụ c b i n g h iê n c ứ u C H Ư Ơ N G L Y K H A I D  N T ộ c Ở Đ Ô N G N A M Á 1.1 K h i n iệ m v c c lo i h ìn h ly k h a i d â n t ộ c 1.1.1 K h i n iệ m 1.1.2 C c lo ại h ìn h ly k h a i d â n t ộ c 12 1.2 K h i q u t p h o n g t r o ly k h a i d â n tộ c ở' m ộ t số n ó c Đ n g N a m Á tù ’ s a u c h iế n t r a n h l n h 14 1.3 N h ũ n g n g u y ê n n h â n d ẫ n đ ế n c c p h o n g t r o ly k h a i d â n tộ c Đ ô n g N a m Á 18 1.4 B ối c ả n h th ế g ió i v k h u v ự c n h ữ n g n ă m đ ầ u th ế kỷ X X I tá c đ ộ n g đ ế n x u th ế ly k h a i tạ i A c e h In d o n e s ia v b a tín h m iề n N a m T h i L a n 23 CHƯƠNG THỤC TRẠNG PH O N G TRÀO LYK H A I Ở ACEH (IN D O N E S IA ) V À M IỀ N N A M T H Á I L A N N H Ữ N G N Ă M Đ Ầ U T H Ế K Ỷ X X I 26 2.1 L y k h a i d â n tộ c ở’ A c e h ( I n d o n e s ia ) .26 1.1 N g u y ê n n h â n 26 1.2 D iễ n b i ế n .36 1.3 Đ ố i s c h c ủ a n h n ó c đ ố i v ó i p h o n g t r o ly k h a i 41 2.2 L y k h a i d â n tộ c ỏ' m iề n N a m T h i L a n 44 2.2.1 N g u y ê n n h â n .44 2.2.2 D iễ n b i ế n 48 2.2.3 Đ ối s c h c ủ a n h n ó c đ ố i v ó i p h o n g t r o ly k h a i 51 C H Ư Ơ N G M Ộ T S Ố N H Ậ N X É T V È P H O N G T R À O L Y K H A I D  N T ộ c Ở A C E H (IN D O N E S IA ) V À M IỀ N N A M T H Á I L A N 55 3.1 Đ ặ c đ iể m c h u n g 55 1.1 Q u t r ì n h h ìn h t h n h 55 3.1.2 M ụ c tiê u c ủ a c c p h o n g t r o ly k h a i 56 1.3 T ổ c h ứ c v h ìn h th ứ c h o t đ ộ n g c ủ a c c p h o n g t r o ly k h a i 57 3.1.4 Y ế u tố tô n g iáo t r o n g c c p h o n g t r o ly k h a i 59 3.2 Đ ặ c đ iể m r i ê n g 61 3.2.1 P h o n g t r o ly k h a i d â n tộ c ỏ’ A c e h ( I n d o n e s ia ) 61 2 P h o n g t r o ly k h a i d â n tộ c m iề n N a m T h i L a n 62 3.3 T c đ ộ n g c ủ a p h o n g tr o ly k h a i d â n tộ c A c e h (In d o n e s ia ) v m iề n N a m T h i L a n n h ữ n g n ă m đ u th ế k ỷ X X I 63 3 T c đ ộ n g c ủ a p h o n g t r o ly k h a i đ ố i v ó i đ ấ t n ó c In d o n e s ia iin 63 3.2 T c đ ộ n g c ủ a p h o n g t r o ly k h a i đ ố i v i đ ấ t n ó c T h i L a n 65 3 T c đ ộ n g c ủ a p h o n g t r o ly k h a i đ ố i v ó i k h u v ự c Đ ô n g N a m Á K É T L U Ậ N 70 T À I L I Ệ U T H A M K H Ả O 73 L ý d o c h ọ n đ ề tà i v m ụ c đ íc h n g h iê n c ứ u T sa u C h iế n tra n h lạnh kết th ú c đ ến nay, tư n g ch n g m ối quan h ệ thể g iớ i có th ay đổi th eo c h iề u h n g ấm d ần lên T u y n h iên k h ô n g p h ải vậy, tìn h h ìn h m âu th u ẫn c h ín h trị g ay g ắ t cù n g n h ữ n g cu ộ c x u n g đ ộ t sắc tộc, tô n g iáo trê n giớ i n g y cà n g g ia tăn g m ạn h m ẽ S ự tan rã hệ th ố n g X ã hội ch ủ n g h ĩa L iên X ô v Đ ô n g  u cù n g vớ i giải th ể củ a liên ban g đa quốc gia, đa dân tộc tro n g th ập n iên 90 kỷ X X d lên m ộ t só n g có b iểu h iện lan rộ n g m ặ t p h m vi c ũ n g n h c n g độ ch ín h xu h n g ly khai, v ấ n đề ly kh d ân tộ c h iệ n n ay đan g c ộ m tro n g n ề n ch ín h trị giớ i liên qu an m ật th iế t đến v ấ n đề d â n tộ c m ỗi q u ố c g ia cũ n g n h tín h n h y cảm tro n g q u an hệ qu ố c tế C h ín h ch ủ n g h ĩa ly kh d ân tộ c m ộ t tro n g n h ữ n g n g u y ê n nh ân g â y cu ộ c x u n g đột k h u v ự c h iệ n n ay, có n g u y đe dọa trự c tiế p đ ế n độc lập dân tộc, chủ q u y ền v to n v ẹn lãn h thổ m ỗi q u ố c g ia cù n g an n in h h ị a b ìn h ổn đ ịn h k h u v ự c lẫn q u ố c tế, g â y n h ữ n g h ệ lụy n g h iêm trọ n g từ n h ữ n g cu ộ c c h iế n đẫm m áu k h iế n h n g tră m n g h ìn n g i ph ải bỏ m ạng, cu ộ c di cư ạt d iễn k éo th eo h n g loạt n h ữ n g b ất cập v v ấ n đề n h ứ c nh ó i, đau đ ầu cho c h ín h p h ủ nư c tro n g v iệc tìm b iện p h p th íc h hợ p n h ằ m g iải q u y ế t th ỏ a đ n g đ n g thờ i dập tắ t só n g ly k h d ân tộ c có sứ c lan tỏ a X u h n g ly kh d iễn n h iều k h u v ự c trê n th ế g iớ i v Đ ô n g N a m Á đ ợ c đán h giá m ộ t tro n g n h ữ n g đ iểm n ó n g h iệ n n ay v ấ n đề Đ ô n g N a m Á k h u v ự c tập hợ p củ a n h ữ n g quốc g ia đa dân tộ c v tô n g iáo , cũ n g c h ín h đ iều n y g â y k h n g n h ữ n g khó k h ă n th ách th ứ c tro n g v iệc giải q u y ế t n h ữ n g v ấ n đề liên qu an đến m ố i q u a n h ệ d ân tộ c In d o n esia v T h L a n n h ũ n g th n h v iên k h u v ự c đ n g th i cũ n g c h ín h hai điểm n ó n g tồn chủ n g h ĩa ly kh d â n tộ c đ a n g b ù n g p h t Đ ô n g N a m Á , tro n g b ậ t n h ấ t p h o n g trào ly k h d iễn tỉn h A ceh ỏ' In d o n e s ia v b a tỉn h m iền N a m T h L an In d o n e sia m ộ t qu ố c gia hải đảo với h n g tră m d ân tộ c ch u n g số n g , n c n ày tro n g tìn h trạ n g p h ả i đối m ặ t vớ i cu ộ c x u n g đ ộ t sắc tộc, p h o n g trào ly k h tro n g n ổ i b ậ t n h ấ t p h o n g trà o ly k h kéo dài dai dẳn g n g i A c e h ỏ' In d o n esia Đ ối vớ i trư n g h ợ p đ ất n c lấy P h ậ t g iáo làm qu ố c g iáo T h L a n , m ặc dù đ a số n g i d â n th eo đạo P h ậ t n h n g n g i M ã L b ổ n tỉn h m iề n N a m T hái L an lại tín đồ H i giáo M ặc dù c h iế m th iể u số n h n g n g i PIồi g iáo M ã L tổ ch ứ c nlìĩrng h o t đ ộ n g ly khai, tro n g có n h ó m ly khai lớ n n h ấ t ản h h n g m ạn h m ẽ k h ô n g k h u vự c m iền N a m T hái L an m cịn có m ối q u an hệ rộ n g rãi với tổ ch ứ c H ồi g iáo k h u vự c T iế u Á P h o n g trào ly khai d ân tộc n g i A c e h In d o n esia n g i M ã L T hái L an có q u trìn h h ìn h th ành, p h t triể n v đặc đ iểm riên g b ên cạ n h n h ữ n g đặc đ iểm ch u n g củ a p h o n g trào ly khai d ân tộc k h u v ự c Đ ô n g N a m Á T ìm h iểu x u n g đ ộ t ỏ' A ceh In d o n e sia m iề n N a m T hái L a n g iú p ta có th êm n h ữ n g h iểu b iết n h iều v ấn đề liên q u a n đ ến tôn giáo, dân tộ c v ly k h a i, m ộ t qu ố c g ia m u ố n p h t triể n đòi h ỏ i p h ả i có n ề n c h ín h trị x ã hội ổn định, m n h â n tố qu an trọ n g p h ải giải q u y ế t tố t m ố i qu an h ệ dân tộc, tô n g iáo tro n g nướ c T việc n g h iê n u c c p h o n g trào ly khai d ân tộ c v cu ộ c ch iế n ch ố n g ly khai c ủ a c h ín h p h ủ n c k in h n g h iệ m v h ọ c có g iá trị cho c h ín h sách dân tộc tô n g iáo V iệ t N am , b ên cạn h đ ó việc h o c h đ ịnh ch ín h sách đổi ngoại n c ta, b i v ấn đề ly k h dân tộ c n c tro n g k h u vực c h ắ n có liên qu an tới v ấn đề đối ngoại c ủ a n c ta tro n g bối cản h hội nh ập k h u v ự c q u ố c tế n h h iện V i ý n g h ĩa th ự c tiễ n n h vậy, tác g iả đ ã c h ọ n đề tài: “Đ ặ c đ iếm c ủ a p h o n g tr o ly k h a i A ceỉt (In d o n e s ia ) m iề n N a m T h i L a n n h ữ n g n ă m đ ầ u t h ế kỷ X X I ” làm dề tài n g h iên u k h o a học L ịc h s n g h iê n c ứ u v ấ n đ ề T ro n g q u trìn h th ự c h iệ n đề tài n g h iê n u, tác g iả trê n sở kế th a v p h t h u y n h ữ n g n g trìn h n g h iê n c ứ u c ủ a tác giả, học g iả trư c từ n g n g h iê n u v ấ n đề ly kh dân tộ c Đ ô n g N a m Á , m cụ th ể hai trư n g h ợ p A c e h In d o n esia v k h u v ự c b a tỉn h m iề n N a m T hái L a n để tiếp tụ c n g h iê n u v p h t triể n đề tài T ro n g c n g trìn h n g h iê n c ứ u “M ộ t so v ấn đề x u n g đ ộ t s ắ c tộ c v tôn g iá o Đ ô n g N a m A ” củ a tác g iả P h m T h ị V in h (ch ủ biên), đ ã trìn h b ày k h chi tiế t n h ữ n g vấn đề liê n q u a n đến p h o n g trào ly k h củ a n g i A ceh In d o n e sia v n g i M e la y u M u slim T h L an, b a o g m k h ía cạ n h n h n h ữ n g n g u y ê n n h â n d ẫ n đ ến cu ộ c ly khai Đ ô n g N a m Á tro n g có p h o n g trà o c ủ a n g i A c e h v n g i M ã L M ã L H ồi giáo ỏ’ P attani đ ế có đủ tầ m ản h h n g sứ c m ạn h đế có th ể n gồi vào b àn th n g lư ợ ng với c h ín h phủ C h ín h quyền T h a k sin g ọi tổ ch ứ c ly k h n c n ày n h ữ n g b ă n g n h ó m b u ô n lậu trộ m cư p , có giai đo ạn vào n ăm 0 ch ín h p h ủ T hái L a n xếp cu ộ c b ạo loạn ly k h n ằ m tro n g cu ộ c ch iến c h ố n g k h ủ n g bố to n càu M ỹ đề ra, tu y n h iê n trợ lý củ a B ộ n g o i g ia o M ỹ vấn đề ch âu Á - T h B ìn h D n g cho rằn g k h n g có b ấ t kỳ c h ứ n g cử cho th có liên hệ g iữ a cu ộ c bạo loạn T hái L an với m ạn g lư i k h ủ n g bố quốc tế V iệ c c h ín h phủ T h a k sin d ự a v gọi c h ổ n g k h ủ n g bố n y để n h ằm có m ộ t cớ ch ín h đ án g cho v iệc sử d ụ n g vũ lực đ àn áp p o n g trà o ly khai c ủ a c h ín h q u y ề n tru n g ng 3 T c đ ộ n g c ủ a p h o n g t r o ly k h a i d â n tộ c ỏ’ A c e h ( I n d o n e s i a ) v m iề n N am T h i L a n n h ũ n g n ă m đ ầ u th ế kỷ X X I 3 T c đ ộ n g c ủ a p h o n g t r o ly k h a i đ ố i v ó i đ ấ t n c ỉ n d o n e s i a i ỉ n M ặc dù v ấn dề ly k h A c e h tạ m th i đ ợ c g iải q u y ế t bằn g n h ữ n g n h ợ n g củ a ch ín h q u y ền tru n g In d o n e sia k h u vự c n ày, n h n g p h o n g trào ly kh củ a ng i A c e h d iễn tro n g k h o ả n g th i g ian dài tác đ ộ n g k h n g nhỏ đ ến tìn h hình an n in h c h ín h trị, k in h tế v x ã hội In d o n esia , k h iế n cho n c n y tro n g tình trạn g că n g th ẳng, b ấ t ổn triề n m iê n vớ i g ia tăn g củ a cu ộ c bạo loạn T ỉn h A c e h từ trư c có n h ữ n g cu ộ c x u n g đột p h o n g trà o ly khai nổ ra, nơ i đ ây n ằm tro n g dan h sách n h ữ n g k h u v ự c lạc h ậu n g h è o n h ấ t In d o n esia N g u n lợi đư ợ c p h ân p h ố i từ ng ân sá ch c h ín h q u y ề n tru n g n g x u ố n g khu vực n ày n a y lại c n g g iảm h o n trư c rấ t n h iều kể từ x u ấ t h iệ n h n g loạt n h ũ n g cu ộ c x u n g đ ộ t p h o n g trào ly khai ch ố n g c h ín h p h ủ d iễn T ìn h h ìn h x ã hội In d o n e sia tro n g trạ n g th i b ấ t ổn an n in h n g h iêm trọ n g , vớ i h àn g loạt cu ộ c bạo đ ộ n g v c u ộ c b iểu tìn h d iễn n g y c n g tăn g , g ây th iệ t hại lớ n n g i tài sản V o th n g 11 12 năm 1998 h n g tră m th an h n iên đ ợ c tra n g bị sú n g ố n g lập trạ m k iểm so t B ắc A c e h n h ằ m tru y lùng n h ữ n g lực lư ợ n g vũ tra n g A B R I v th n g n ăm 1999, 11 n g i đ ã bị g iế t k hi q u â n đội b ắn v 63 dám đ ô n g đ a n g b iểu tìn h p h ả n đối có m ặt củ a A B R l0910.B ạo lực n g y cà n g g ia tăn g In d o n esia từ th án g 12 năm 1999, cu ộ c c ô n g c ủ a G A M c ũ n g n h n h iề u càn q u ét lực lư ợ n g G A M củ a q u â n đội c h ín h p h ủ g ây m ột tìn h trạ n g hỗn loạn n g h iêm trọng, th eo U ỷ b an n gư i m ất tích nạn n h â n củ a bạo lực (K o n tra s) ước tín h có 105 n g i c h ế t riê n g tro n g th n g 12 n ă m 1999 th n g n ăm 2000 n0, vào th án g n ă m 2000, K o n tras tín h đư ợ c n h ấ t kiện x u n g đột vũ trang, cu ộ c c ô n g v dân th n g , tấ n c ô n g vào n h â n viên an n in h v c n quét, tro n g có 60 ng i bị chết, 18 n gư i bị th n g N g i p h t n g ô n T N I (q u ân đội q u ố c g ia In d o n esia ), trư c A B R I, R e a r M arsh all G raito U so d o k h ắ n g định n h ữ n g th ô n g tin n y b ằ n g c ch tu y ên bố cho rằn g giai đ o n cho đ ế n th án g th 40 dân th n g bị g iế t 122 n g i bị th n g , tro n g có 21 s ĩ q u a n cản h sát v q u â n đội bị g iế t111 C u ộ c đ ấu tra n h dai d ẳn g A c e h làm th iệ t hại h n 10.000 sinh m ạn g , tro n g h n m ộ t n a d ân th n g 'l2, b ên cạnh n h ữ n g tổ n th ấ t k in h tế c ũ n g n h b ất ổn ch ín h trị, x ã hội N h ữ n g p h o n g trào ly kh d iễn In d o n e sia n g y cà n g m ạn h m ẽ v có x u h n g g ia tăn g , phát triể n th àn h vụ k h ủ n g bố d iễn h n g loạt n c Đ iể n h ìn h n h ấ t vụ đ n h b o m đảo B a li n g y 12 th án g 10 n ă m 2002 làm g n 200 n g i c h ế t v h n g trăm n g i bị th n g , tro n g bao g m chủ yếu k h c h du lịch n c n g o i113 N h ữ n g x u n g đột, p h o n g trà o ly khai v h n g loạt vụ đám b o m k h ô n g n h ữ n g k h iến ch o In d o n e sia lu ô n nằm tro n g trạ n g th i m ất ổ n định, ản h hưcVng tới đờ i số n g c h ín h trị x ã hội, m c ò n k h iế n cho In d o n e sia c h ịu n h iề u tổ n th ấ t k in h tế, tro n g có n g u n đ ầu tư n c n g o i vào In d o n esia , bở i m ộ t đ iều ch ắc c h ắ n k h ô n g d o a n h n g h iệp m u ố n đầu tư vào m ột đ ất n c m tìn h h ìn h an n in h n c lu n ln bất ổn, n h ữ n g v ụ x u n g đ ộ t bạo lực d iễn h n g loạt m c h ín h p h ủ ch a 109 Phạm Thị Vinh (chù biên) (2007), Một sổ vấn để xung đột sắc tộc tôn giáo Đông Nam Ả, Sđd, tr 64 110 Jacques Berrand (2004), Nationalism and Ethnic Conflict in Indonesia, Sđd, tr 179 111 Jakart Post, 22 September 2000 Dần theo Phạm Thị Vinh (chù biên) (2007), Một số vấn để xung đột sắc tộc tôn giáo Đông Nam Ả, Sđd, tr 67 1,2 Bùi Huy Thành (2007), “Ve số nguyên nhân xung đột sắc tộc tôn giáo Indonesia thập kỷ gần đây”, Tlđd, tr 76 113 Trần Lê Minh Trang (2007), “Nguyên nhân gia tăng khủng bố bạo lực ỡ số nước Đơng Nam Á”, Tạp chí Nghiên cứu Đơng Nam A, số 5, tr 49 64 th ế k iêm soát N g o i ra, v iệ c di cư bất h ợ p p h p san g n c láng g iề n g để lán h nạn làm ăn sin h số n g củ a ngư i d ân In d o n e sia n ó i ch u n g v k h u v ự c A c e h nói riê n g p h ầ n n ả n h h n g tới a n n in h c h ín h trị, x ã hội n c này, k h iế n cho m ối q u an hệ n g o i g iao giữ a In d o n esia với n c láng g iề n g trở n ên c ă n g thang N h v iệc In d o n e sia n g h i n g rằn g c h ín h p h ủ M a la y sia ngấm n g ầ m ủng hộ p h o n g trào ly kh In d o n e sia , đặc biệt p h o n g trà o G A M , có k h o ả n g th i g ian dài lãnh đạo th n h v iên c ủ a p h o n g trà o n y sin h sống v h o t đ ộ n g M alaysia V ấn đề A c e h k h n g c ị n v ấn đề nội củ a In d o n esia m n ay đ ợ c q u ố c tế hóa, n h iều n c g iớ i qu an tâm v b ày tỏ lo n g ại m ìn h tìn h trạ n g bạo lực n g y cà n g g ia tă n g In d o n esia , tu y n h iê n thái độ c ủ a n c p h n g T ây , m đ iển h ìn h M ỹ đơi k hi g â y khó dễ ch o c h ín h p h ủ In d o n esia tro n g v iệc giải q u y ế t v ấ n đề A ceh nói riê n g v x u n g đ ột sắc tộ c tơ n g iáo nói ch u n g đ a n g d iễn V iệ c tự cho m ìn h tư c c h “ sen đ ầm qu ố c tế ” , M ỹ m ộ t m ặt tu y ê n bố ủ n g hộ to àn v ẹn lãnh thổ In d o n e sia n h n g m ặt k h c lại lên tiế n g ch ỉ trích ch ín h p h ủ In d o n e sia vi p h m n h ân q u y ền k hi sử d ụ n g vũ lự c để g iải q u y ết v ấ n đề ly khai tro n g n c Sự can th iệp c ủ a M ỹ đ ợ c n h iề u n h b ìn h lu ận cho rằ n g “M ỹ m u ố n d ù n g co n A c e h để k h ố n g chế In d o n e sia n h ằ m ph ụ c v ụ cho c h iế n lượ c to n cầu củ a h ọ ” 114 C ó th ể n h ậ n th rằn g m ộ t v ấ n đề n o đư ợ c q u ố c tế h ó a k h iến cho tìn h h ìn h c n g că n g th ẳn g h n , đe d ọ a đ ến an n in h c h ín h trị c ủ a q u ố c g ia sỏ' tại, th ậm chí có th ế bị lực b ê n n g o ài lợi d ụ n g m ất ổn đ ịn h n y để th ự c h iện âm m u h ò n g đ ạt đư ợ c n h ữ n g lợi ích c h ín h trị n o 3 T c đ ộ n g c ủ a p h o n g t r o ly k h a i đ ố i v ó i đ ấ t n ó c T h i L a n C ác p h o n g trào ly k h d iễn ba tỉn h m iề n N a m T hái L a n n g y c n g p h t triể n h o ạt đ ộ n g vớ i c n g độ cao hơ n v o k h o ả n g th i g ian cuối k ỷ X X đ ầu k ỷ X X I đ ã có n h ữ n g tác đ ộ n g k h ô n g n h ỏ tớ i tìn h h ìn h an n in h c h ín h trị, x ã h ộ i v k in h tế củ a k h u vự c b a tỉn h n y nói riê n g quốc g ia T hái L an nói chung T ìn h h ìn h khu vự c m iền N a m T hái L a n tro n g trạ n g th b ấ t ổn đ ịn h cao độ, h o t đ ộ n g 114 Phạm Thị Vinh (chủ biên) (2007), Một số vấn để xung đột sắc tộc tôn giáo Đông Nam A, Sđd, tr 89 65 tố ch ứ c ly k h d iễn vớ i n h iều h ìn h th ứ c đ a dạng v ói tín h c h ấ t p h ứ c tạp h o n trư c, h àn g loạt cu ộ c b ạo loạn, đán h b o m , đ ốt p h trư n g học, c q u an n h nư c, bắt cóc tố n g tiền , h ay th ậm chí n g h iêm trọ n g h n n ạn bạo lực k h ủ n g b ố diễn ng ày m ộ t n h iều k h u v ự c m iề n N a m n c này, m ặc dù có trấ n áp c ủ a lực lư ợ ng c h ín h p h ủ n h n g tìn h h ìn h că n g th ẳ n g n ày v ẫn k h ô n g đư ợ c giải q u y ế t m ộ t c ách triệ t để, số n h ữ n g thiệt hại liên q u an tới n g i tài sản tro n g n h ữ n g p h o n g trào ly k h ai, b ạo loạn d iễn k h u v ự c n y k h ô n g n g n g tăn g lên s ố n g i th iệ t m ạn g từ p h o n g trào ly khai bạo lực c h ín h trị b a tỉn h P attan i, Y ala, N a th iw a t từ năm 1979 đ ến 2003 233 n g i T th n g 1/2004 tớ i th án g /2 0 , c o n số n y tăng lên 917, bao g m 106 n g i ch ết sau tấ n cô n g lực lư ợ ng an n in h n g y /4 /2 0 , 85 n g i bỏ m ạn g tro n g v sau cu ộ c p h ả n đối T a k B n g y /1 /2 0 115 T th n g 12 năm 2001 đ ến n a y liên tụ c xảy r a cu ộ c tấ n c ô n g n h â n v iên cản h sát, g iáo viên, n h sư, qu an ch ứ c đ ịa p h n g v dân th n g , tiê u b iểu n h n h ữ n g vụ cô n g v đ n n h sát (2 0 ), k h u v n qu ố c g ia tỉn h Y a la (2 0 ), tấ n c ô n g lực lư ợ ng q u â n đội tỉn h N a th iw a t ( 0 )116 N h ữ n g vụ c ô n g vào th án g n ă m 2005 c ủ a n h ó m H i g iáo cự c đ o a n vào tỉn h Y a la làm ch o n h iều n g i th iệt m n g v h o t đ ộ n g củ a th àn h p h ố bị tê liệt N h ữ n g vụ bạo đ ộ n g k h ố c liệt d iễn từ n ă m 2006 dấy lên h i c h u ô n g c ả n h tỉnh cho c h ín h p h ủ n c n ày, đ a v ấ n đề m iề n N a m trở th àn h v ấ n đề u tiê n h n g đầu c ủ a c h ín h p h ủ 117 V n g y /8 /2 , m ộ t v ụ đán h bom liên h o n m iề n N a m T hái L an k h iến n g i chết, 30 ngư i bị th n g , v ụ v iệc n y x ả y sau tu ầ n kể từ n g ày n c n ày h ứ n g c h ịu v ụ nổ tỉn h th n h m iề n N a m trư c k h iến ngư i th iệ t m n g 118, cho đ ế n n ay n h ữ n g h ìn h th ứ c h o t đ ộ n g k h c n h a u củ a p h o n g trào ly kh k h u vự c m iề n N a m n c v ẫ n d iễn liê n tục, m ặc dù có k h o ả n g thờ i g ian y ê n lặng, n h n g lúc p h ầ n từ ch ố n g đối ch u ẩn bị tiềm lực cho n h ữ n g h o t đ ộ n g ch ố n g p h k h c d iễn 115 Đỗ Trọng Quang (2008), “Vài nét Islam giáo cực đoan miền Nam Thái Lan”, Tlđd, tr 73 116Nguyễn Hữu Nghị (2008), “Vê phong trào ly khai miền Nam Thái Lan năm gần đây”, Tlđd, tr 57 1,7 Nguyễn Hữu Nghị (2007), “về đấu tranh chống khủng bổ Đông Nam Á từ sau chiến tranh lạnh đến nay”, Tạp chí Nghiên cửu Dông Nam Ả, số 1, tr 51 - 52 118 Anh Duy, “Lại xảy nổ bom miền Nam Thái Lan khiến nhiều ngưòi thương vong”, Báo Công an Thành phố Hổ Chi Minh, 24/8/2016, địa chì: http://conaan.com.vn/quoc-te/thoi-su-quoc-te/lai-xav-ra-no-bom-omicn-nam-thai-lan-khien-nhieu-nguoi-thuong-voim 24882.html truy cập ngày: 22/3/2018 66 V iệ c m ất an n in h c h ín h trị, x ã hội k h ô n g riê n g k h u v ự c m iề n N a m m c ò n tác đ ộ n g k h ố n g n h ỏ tới n h ũ n g k h u v ự c lân cận tro n g lãnh thổ T hái L an T ìn h h ỉn h bạo lo n n y g ây n h ữ n g th iệ t hại n g h iêm trọ n g cho n ền k in h tế k h u vự c v ố n đư ợ c biết m ột tro n g n h ũ n g v ù n g có n ền k in h tế p h t triển, lạc hậu, tỷ lệ n g i thất n g h iệp cao, cu ộ c x u n g đ ộ t ch ố n g đối phủ, ly k h ai, bạo loạn d iễn p h ứ c tạp n g y m ộ t n h iề u đ ây càn g k h iển cho n ền k in h tế c ũ n g n h đời số n g n g i dân địa p h n g cà n g th êm khó kh ăn h o n trư c n h iều R õ ràn g tìn h h ìn h ph ứ c tạp m iền N a m T h L a n v ẫn c h a có hồi kết, n g u y x u n g đột v ẫn tiề m ân, buộc ch ín h p h ủ T h i L a n cần có n h ữ n g biện ph áp th íc h h ọ p n h ằ m g iảm p h ầ n tìn h h ìn h đấu tra n h ch ố n g đối c h ín h ph ủ , hay h o t đ ộ n g ly k h ai, đ án h b o m n h ữ n g p h ầ n tử bạo đ ộ n g k h u v ự c m iền N am , để có th ể ổn đ ịn h đư ợ c c h ín h trị, x ã hội, làm n ề n tản g cho v iệc p h t triể n k in h tế h ội n h ậ p tro n g giai đ o n h iện n ay 3 T c đ ộ n g c ủ a p h o n g t r o ly k h a i đ ố i v i k h u v ự c Đ ô n g N a m Á V ấ n đề ly khai d ân tộ c đ ã đ a n g d iễn n c tro n g k h u v ự c Đ ô n g N a m Á n h ữ n g vấn đề n h y cảm v có liên q u a n m ật th iết vớ i C ác n c tro n g k h u vự c quốc g ia đa d ân tộ c, tơ n giáo, v iệc h ị a h ọ p th ố n g n h ấ t q u ố c g ia v ấn đề cấp th iế t để bảo vệ to n v ẹn lãn h thổ qu ố c gia V iệc giải q u y ế t n h ữ n g vấn đề liên qu an tớ i m ố i q u a n hệ d ân tộ c, tơ n giáo có n h ữ n g ản h h n g n h ấ t đ ịn h tới m ối q u a n hệ g iữ a n c tro n g k h u vự c C ác p h o n g trào ly khai rấ t dễ lan từ n c n y san g n c k h c n h m ột p h ả n ứ n g d ây c h u y ề n n c tro n g k h u v ự c Đ ô n g N a m Á p h ải đ ối m ặt với m ộ t n g u y c tiề m ẩ n v ề v ấn đề m âu th u ẫn g iữ a tộ c n g i th iể u số với c h ín h q u y ề n tru n g ng V iệc di cư củ a n g i d â n k h u v ự c ly k h ai, b ạo loạn sang lán h n n h o ặ c làm ăn sin h số n g n h ữ n g v ù n g k h ác tro n g n c h ay san g n u c láng g iền g , g â y só n g di cư bất h ợ p p h áp , tạo th n h n h ữ n g n g u y tiề m ẩn ảnh h n g tới an n in h ch ín h trị, x ã hội, k in h tế ch o n c B i n h ữ n g n g i di cư b g m n h iề u th àn h p h ầ n k h ác n h au , th ậ m chí có n h ữ n g p h ầ n tử bạo đ ộ n g lợi d ụ n g tìn h h ìn h để tiếp tục g â y rố i h o ặc m ó c nối vớ i lực lư ợ n g q u ố c tế n h ằm viện trợ cho n h ữ n g tổ ch ứ c ly k h tro n g nư c, só n g di cư b ất h ợ p p h p k h iế n cho m ối q u a n hệ g iữ a n c láng g iền g trở n ê n c ă n g th ẳng N h trư n g hợ p só n g di cư c ô n g d ân In d o n e sia 67 k h iến cho tìn h h ình q u an hệ c ủ a c h ín h p h ủ hai nư c In d o n esia v M a y la y sia trở n ê n g th an g , p h ủ In d o n esia cho rằn g p h ía M a y la y sia n g ấ m ng ầm ủ n g hộ cho tổ ch ứ c ly khai ch ố n g đối n h n c C ộ n g h ò a Indonesia N h ữ n g p h o n g trào ly khai b ù n g nổ v p h t triể n m ột n c y ế u tố k h ích lệ tin h th ần đấu tra n h ly kh tạ i n h ữ n g quốc g ia khác N h trư n g hợ p Đ ô n g T im o r ly kh th àn h c ô n g khỏi In d o n e sia th àn h lập m ộ t quốc g ia đ ộ c lập tạ o ph ản ứ n g D o m in o , quốc g ia tro n g k h u v ự c Đ ô n g N am Á ch ứ n g k iến b ù n g p h t trở lại h n g lo ạt p h o n g trào ly khai diễn với n h iều h ìn h th ứ c, m ứ c độ k h c n h au tín h ch ất n g y càn g p h ứ c tạp h n so vớ i k h o ả n g th i th ị i g ian P h o n g trào ly A c e h tác đ ộ n g đến n h ữ n g n g i M ã L M u slim k h u v ự c ba tỉn h m iề n N a m T hái L an , k h iến tin h thần đấu tra n h m ộ t q u ố c g ia H ồi g iáo độc lập P a tta n i trỗ i dậy m ạn h m ẽ h n tro n g lò n g n g i d ân đ ịa p h n g dẫn đ ến h n g loạt h o t đ ộ n g ly k h ch ố n g đối n h n c c ủ a tổ c ly k h vớ i n h iề u h ìn h th ứ c k h c n h au từ b iể u tìn h đến đấu tra n h vũ tra n g n g h iêm trọ n g hơ n vụ đ n h b o m c ủ a p h ần tử H i g iáo c ự c đ o a n k h u v ự c K h ô n g riê n g m iề n N a m T hái L a n m k h u v ự c k h ác Đ ô n g N a m Á c ũ n g bị ảnh h n g bở i n h ữ n g p h o n g trà o ly kh nứ c lán g g iềng, bở i họ th n h tìm đư ợ c đ n g m in h ch o ch ín h m ìn h , n h ữ n g n g i p h ải c h ịu n h ữ n g h o n c ả n h tư n g tự họ L n só n g ly k h bạo lực càn q u é t qua từ n g quốc g ia g â y ản h h n g đe d ọ a n g h iêm trọ n g tới n ền an n in h c h ín h trị, x ã hội cho c h ín h n h ữ n g q u ố c g ia sỏ' tại, đ n g th i tác đ ộ n g đ ến lĩnh vự c đầu tư h ợ p tác p h t triể n g iữ a n c, h ạn chế đ ầu tư từ n c n g o i đối vớ i n c tro n g k h u v ự c Đ ô n g N a m Á V iệc m ấ t an n in h m ộ t n c có th ể ả n h h n g v đe d ọ a tới tìn h h ìn h an n in h ch u n g v th ố n g nh ất g iữ a q u ố c g ia tro n g k h u vự c Đ ô n g N a m Á Đ iển h ìn h trư n g h ọ p In d o n esia, m ộ t n c lớ n v có tầm q u an trọ n g tro n g k h u v ự c, m ấ t an n in h củ a n c n y cũ n g ả n h h n g tới th ố n g n h ấ t c ủ a c c q u ố c g ia tro n g cộ n g đ n g A S E A N m ặt ch ế c ũ n g n h an n in h k h u vự c, v ụ k h ủ n g bố v n n cư p b iể n n g y càn g g ia tăn g , n h ấ t v ù n g eo b iển q u ố c tế M a la c c a m c h ủ y ếu n h ữ n g p h ầ n tử n g i In d o n e s ia 119, v ấ n đề ly kh d ân tộ c m ộ t v ấn đề n h y cảm , m an g tín h chất p h ứ c 119 Phạm Thị Vinh (chủ biên) (2007), Một số vấn đề xung đột sắc tộc tôn giáo Đông Ncun A, Sđd, tr 90 68 tạp có tín h lây lan m ạn h m ẽ tro n g c ộ n g đồng q u ố c g ia đ a d â n tộ c Đ ô n g N am Á T iể u k ế t C ù n g n h ữ n g qu ố c g ia đa d â n tộc tro n g k h u vự c Đ ô n g N a m Ả c h ịu chung ảnh h n g c ủ a bối n h thời đại, p h o n g trào ly khai tỉn h A c e h In d o n esia k h u vự c b a tỉn h m iề n N am T hái L a n đ ều g iố n g n h a u m ộ t số đặc đ iểm từ trìn h h ìn h th àn h , m ụ c tiêu , tổ ch ứ c ly k h ai, h ìn h th ứ c h o t đ ộ n g lẫn y ểu tố tôn giáo B ê n c n h n h ữ n g đặc điểm c h u n g đó, tìn h h ìn h m ỗi quốc g ia k h ác nh au dẫn tới n h ữ n g n é t riê n g b iệt tro n g p h o n g trào ly k h m ỗi n c T u y n h iên cho dù có khác b iệt n h a u n h th ế n h ữ n g ản h h n g v tác đ ộ n g củ a v ấn đề ly khai dân tộc rấ t n g h iê m trọ n g , th iệt hại lớ n n g i tài sản, k h ô n g n h ữ n g v ậ y h ậu q u ả m tìn h trạ n g n y để lại v ẫn k éo dài đ ến tậ n n g y n ay n h só n g di cư b ất h ọ p p h áp n g i dân k h u v ự c d iễn r a ly k h di cư đ ế n n c lán g g iền g , đe dọa đến an n in h ch ín h trị x ã hội củ a n h ữ n g n c này; tìn h trạ n g n g h è o đói, lạc h ậu n h ữ n g k h u v ự c d iễn ly khai c ò n tiếp tục v tràm trọ n g h n trư c; hố sâu n g ă n cách g iữ a tộ c n g i th iể u số địa p h o n g v i c h ín h q u y ề n tru n g n g c n g th ê m lớ n d ẫn tới n h ữ n g hệ lụy k h ác v ề sau V iệ c k h ô n g giải q u y ế t k ịp thờ i v ấ n đề ly khai dân tộ c g â y tìn h trạn g m ất a n n in h n g h iêm trọ n g k éo dài, ảnh h n g k h n g nhỏ tớ i tìn h h ìn h c h ín h trị, xã hội c ũ n g n h p h t triể n k in h tế k h ô n g riên g In d o n e sia v T hái L an m cò n g ây p h ả n ứ n g d o m in o c ủ a c h ủ n g h ĩa ly khai lan rộ n g tro n g k h u vự c Đ ô n g N a m Á 69 K É T LUẬN L y khai dân tộc m ộ t tro n g n h ữ n g v ấn đề n h ứ c nhói h iện n a y khu v ự c Đ n g N am Á nói riên g c ộ n g đ n g qu ố c tế nói chung K ể từ sau ch iế n tra n h th ế giới th ứ hai k ế t thúc, có th ể nói bối c ả n h ch u n g to àn khu v ự c Đ ô n g N a m Á lúc bây g iờ p h ả i đối m ặ t v ó i h n g lo ạt cu ộ c đấu tra n h ch ố n g c h ín h q u y ền tru n g U'ơng với m ụ c tiê u đấu tran h đòi tác h k h ỏ i n h n c đan g tồ n để th àn h lập m ột q u ố c gia độc lập H n g loạt p h o n g trà o ly khai b ù n e nổ với n h iều h ìn h th ứ c k h c n h a u , ban đ ầu n h ũ n g cu ộ c d ậ y n h ỏ lẻ, sau p h t triển trở th n h p h o n g trào ly k h a i lớ n m ạn h , cù n g với đờ i củ a tổ ch ứ c c h ín h trị lãnh đạo cu ộ c đấu tra n h đòi ly k h vào g iai đ o n n h ữ n g n ă m 60, 70 củ a th ế kỷ X X C ác p h o n g trào ly k h a i tạ m th i bị lãng q u ê n tro n g th i kỳ c h y đua vũ tra n g g iữ a hai cự c đối lập X ô - M ỹ, v tất n h iên sau c h iế n tra n h lạnh k ết thúc, m ộ t só n g ly khai lớ n m ạn h lại b ù n g p h t lên v i m ú c độ v tín h ch ất p h ú c tạp h o n so với giai đoạn trư c In d o n e sia T hái L an hai quốc g ia tiê u b iểu tro n g k h u v ự c Đ ô n g N a m Á v số p h ậ n củ a hai nư c n ày cũ n g k h ô n g th ể trá n h khỏi bổi cản h ch u n g c ủ a khu vự c Đ eu n h ữ n g q u ố c g ia có n h iều tộ c n g i c ù n g sin h sổ n g tro n g m ộ t khu v ự c lãnh thổ, m âu th u ẫn v x u n g đ ộ t đ iều k h ó trá n h khỏi T ìn h h ìn h ly khai dân tộc tỉn h A c e h In d o n e sia v b a tỉn h m iề n N a m T hái L an: P attan i, N a th iw a t v Y ala, n h ữ n g v ấ n đề n a n giải cho c h ín h p h ủ hai n c In d o n e sia v T h L an N h ữ n g m âu th u ẫn củ a cu ộ c x u n g đột ly khai hai k h u v ự c n ày xu ất p h t từ n h iều n g u y ê n n h â n k h ác n hau, n h n g tụ ch u n g lại n h ữ n g v ấ n đề tồ n tro n g lịch sử, k h c biệt sắc tộc v tơ n giáo , tìn h trạ n g k é m p h t triể n , n g h è o đói, c ù n e n h ữ n g c h ín h sá ch bất c ô n g củ a c h ín h q u y ề n tru n g n g đối vớ i tộ c n g i th iể u số, m cụ th ể ỏ' đ ây ng i A c e h In d o n e sia n gư i M ã L M u slim k h u v ự c m iề n N a m T hái L an , n h ữ n g tác n h â n q u a n trọ n g th ú c đ ẩy n h ữ n g cu ộ c dậy, x u n g đột vũ tra n g ch ố n g ch ín h q uyền, đ ấu tra n h ly k h đòi tác h khỏi q u ố c g ia sở th n h lập n h n c H i giáo độc lập cho tộ c n g i củ a m ìn h b ù n g nổ m ộ t c ch m ạn h m ẽ S o n g so n g với q u trìn h d iễn p h o n g trào ly khai hai tỉn h n y đờ i c ủ a n h ũ n g tổ ch ứ c ch ín h trị, tự nhận đại d iện cho lợi ích c ủ a n h ữ n g n g i H ồi g iáo địa p h n g , lãn h đạo cu ộ c ly khai c h ố n g lại ch ín h p h ủ , đ òi th n h lập quốc g ia độc lập h a y n h ấ t cũ n g q u y ền tự trị cao cho k h u vực 70 H ậu m p h o n g trà o ly khai để lại cho tỉn h A c e h b a tỉn h m iền N a m T hái L an n ó i riên g , v c h ín h hai q u ố c g ia n y nói ch u n g n g h iêm trọng T rư c n h ấ t n h ữ n g thiệt hại n g i tài sản lớn, b ên cạn h tìn h trạn g m ất ổn định an nin h , ch ín h trị, x ã hội k é o dài hai n c này, ản h h n g m ạn h m ẽ tớ i p h át triể n c ủ a In d o n e sia T hái L a n , n g h iêm trọ n g h n hết đe dọa tớ i c h ủ q u y ề n toàn v ẹn lãnh thổ c ủ a ch ín h hai q u ố c g ia này, b ên cạn h q u ố c g ia lán g g iề n g cũ n g bị ảnh h n g p h ầ n n c ù n g tồn v c h ịu tác đ ộ n g củ a bối cản h c h u n g tro n g m ộ t k h u vực v ấ n đề ly kh d â n tộc trở th àn h n h ữ n g th ác h th ứ c cho ch ín h p h ủ hai n c tro n g việc tìm n h ũ n g b iện p h p th ích h ọ p n h ằm giải q u y ết triệ t để đ ấu tra n h ly kh có tín h lây lan m ạn h m ẽ D o đ ây v ấn đề n h y cảm liên q u a n đến việc h ò a h ọ p dân tộ c v th ố n g n h ấ t q u ố c gia, địi hỏi ch ín h q u y ề n tru n g n g hai nư c p h ả i có n h ữ n g g iải p h p th íc h h ọ p với từ n g đối tư ợ n g tro n g từ n g thờ i kỳ k h c C ác v ấn đề n h y cảm liên q u a n đ ến tộ c n g i tơ n g iáo có sứ c lan tỏ a m ạn h m ẽ trê n p h m vi to n k h u v ự c, từ q u ố c g ia n y ản h h n g sa n g qu ố c g ia khác Đ ể h n ch ế c ũ n g n h từ n g b c tiế n tới x ó a bỏ c h ủ n g h ĩa ly k h a i'd â n tộ c Đ ô n g N a m Á , x â y d ự n g m ộ t Đ ô n g N a m Á th ố n g n h ấ t tro n g đa d ạng, trư c tiê n cần phải loại bỏ tìn h trạ n g g ạt ng o ài lề tộ c n g i th iể u số, loại bỏ bóc lột kinh tế c ũ n g n h bất b ìn h đang, kỳ thị tộ c n g i th iể u số m ỗi quốc g ia tro n g k h u v ự c, đặc b iệt phải c h ố n g lại tư tư n g d â n tộc n c lớn, d ân tộ c h ẹp hòi P h ải tôn trọ n g n h ữ n g g iá trị văn hóa, k h ác b iệt tro n g p h o n g tụ c tập quán, tín n g ỡ n g tộ c ng i th iê u số, p h t h u y n h ữ n g tiề m n ă n g c ũ n g n h m n h từ n g v ù ng, từ n g dân tộc T h ự c h iện c h ín h sách u tiên p h t triển g iá o dục đào tạo cho tộ c n g i th iể u số v q u a n trọ n g h n h ế t thu h ẹ p k h o ả n g c ách g ià u n g h èo , giữ a tru n g tâm với n g o ại vi V iệt N a m c ũ n g m ộ t tro n g n h ữ n g qu ố c gia đa d ân tộc, tô n g iáo Đ ô n g N a m Á , th ô n g q u a th ự c tiễ n v ấ n đề ly khai dân tộc In d o n e sia v T hái L a n n h ữ n g h ọ c k in h n g h iệm ch o n c ta tro n g v iệc đề th ự c thi n h ữ n g c h ín h sách dân tộc, tôn g iáo p h ù h ọ p với tìn h h ìn h n c ta h iệ n n ay n h ằ m đ iều h ò a ổn th ỏ a m ối q u a n hệ g iữ a d â n tộ c vớ i n h a u m v ẫ n đảm b ảo th ố n g n h ấ t quốc gia Q u a h ọ c k in h n g h iệm rú t từ v ấ n đề A c e h m iề n N a m T h i L a n c ù n g th ự c tiễ n tìn h hình V iệ t N a m h iệ n n ay, tá c g iả n h ậ n th n c ta c ầ n p h ả i đẩy m ạn h h n n ữ a c ô n g 71 tác giáo dục tu y ên tru y ề n n h ữ n g ch ín h sách ch ủ trư n g củ a Đ ả n g tới to àn dân, m đặc b iệt hơ n h ết n h ữ n g k h u v ự c m n h ữ n g tộc n g i th iể u số đ a n g sin h số n g n c ta h iệ n nay, n h ằm n g ă n ch ặ n n h ữ n g p h ầ n tử bạo đ ộ ng, ch ố n g đ ối p h ủ có c hội lợi d ụ n g y ế u tố địa lý cách x a c h ín h q u y ền tru n g n g để th ự c h iện m u đồ, v iệc vạch rõ n h ữ n g âm m u p h h o ại khối đại đ o n k ế t dân tộ c củ a th ế lự c p h ả n đ ộ n g th iết n g h ĩ n h ữ n g v iệc làm rấ t cần phải đ ợ c đ ẩ y m n h th ự c B ê n c n h v iệc tôn trọ n g k h c b iệt tro n g b ả n sắc g iũ a tộc n g i, Đ ả n g v N h n c ta c ầ n x â y d ự n g n h ữ n g c h ín h sá ch đ ú n g đ ắ n v p h ù h ợ p , đặc b iệt n h ữ n g tộc n g i th iể u sổ đan g sin h số n g m ọi m iề n lãnh th ổ n c ta n h n h ữ n g c h ín h sá ch cải th iện đời số n g v ậ t c h ấ t c ủ a tộc n g i th iể u số n h ằ m th u h ẹp k h o ả n g cách g ià u n g h èo g iữ a v ù n g m iền , k h u v ự c vớ i n h a u ,b ả o tồ n n h ữ n g g iá trị v ăn h ó a tru y ề n th ố n g đ n g bào d ân tộ c th iể u s ố , T h iế t n g h ĩ để th ự c h iện đ ợ c n h v ậ y c ầ n m ộ t trìn h nỗ lực k h ô n g riê n g Đ ản g , N h n c ta, cấp lãnh đ ạo v q u a n ch ín h p h ủ m cần n h iệm v ụ c ủ a to n d â n tro n g việc đ o àn k ế t dân tộc anh em tro n g c ù n g m ộ t lãn h thổ V iệ t N am 72 T À I L IỆ U T H A M K H Ả O T i liệ u t i ế n g V iệ t Đ ỗ T h a n h B ìn h (2016), L ịch s p h o n g trà o g iả i p h ó n g d â n tộ c th ế kỷ X X - M ộ t c c h tiếp c ậ n , N X B Đ ại h ọ c S phạm C liv e J C h ristie (2 0 ), L ịch s Đ ô n g N am A h iện đ i, (b ản d ịch tiế n g v iệt), N X B C h ín h trị Q u ố c gia, H N ộ i N g ô V ă n D o a n h (1 9 ), Từ đ iên văn h ó a Đ n g N am A p h ổ th ô n g , N X B V ă n h ó a th ô n g tin, H N ội N g ô V ă n D o a n h (2013), H i g iá o với đ i s ổ n g c h ín h tr ị Đ ô n g N am A , N X B T hế giới Đ M in h H n g , L ê H n g H iệ p (ch ủ b iên ) (2 ), s ổ tay T h u ậ t n g ữ Q u a n hệ Q u ố c tế, K h o a Q u an hệ Q u ố c tế - Đ ại h ọ c K h o a h ọ c x ã hội v N h â n v ăn T h n h p h ố H C h í M in h T rư n g Sỹ H ù n g (2 0 ), M tín n g ỡ n g tôn g iá o Đ ô n g N am A, N X B T h a n h niên , H N ộ i T rầ n K h n h (C h ủ b iên ) (2 0 ), N h ữ n g v ấn đ ề ch ín h trị, kinh tế Đ n g N am A th ậ p n iên đ ầ u th ế kỷ XXI, N X B K h o a h ọ c X ã hội L n g N in h (C h ủ b iên ) (2 0 ), L ịch s Đ ô n g N a m A , N X B G iáo dục, H N ộ i L n g T hị T h o a (C h ủ b iên ) (2 ), N h â n to tôn g iá o tro n g ch ủ n g h ĩa ly k h a i m ột s o n c Đ ô n g N am A từ s a u c h iế n tra n h th ế g iớ i th ứ h a i đ ến n a y , N X B C h ín h trị Q u ố c g ia - S ự th ật, H N ộ i 10 L ại V ă n T o n (C h ủ b iên ) (2 0 ), C hủ n g h ĩa k h ủ n g b ố to n c ầ u vấn đ ề c c h tiếp c ậ n , N X B K h o a h ọ c x ã hộ i, H N ội 11 T r u n g tâ m K h o a h ọ c X ã h ộ i v N h â n v ă n Q u ố c g ia , V iệ n T h ô n g tin K h o a h ọ c X ã h ộ i, N g h iê m V ă n T h i ( c h ủ b iê n ) ( 9 ), T ộ c n g i v x u n g đ ộ t tộ c n g i tr ê n t h ế g i i h iệ n n a y , N X B K h o a h ọ c X ã h ộ i, H N ộ i 12 Đ ặ n g N g h iê m V n (2 0 ), C ộ n g đ n g q u ố c g ia d â n tộ c Việt N am , N X B Đ ại h ọ c Q u ố c g ia T h n h p h ố H C h í M inh 13 P h m T h ị V in h (chủ b iên ) (2 0 ), M ộ t s ổ v ấn đề x u n g đ ộ t s ắ c tộ c tôn g iá o Đ ô n g N am A, N X B K h o a học x ã hội 73 14 N g u y ễ n N h Ý (1 9 ), Đ i Từ đ iển T iếng Việt, N X B V ă n h ó a th ô n g tin , H N ội B áo, tạ p chí 15 B o b B a u lc h ,“ S ự p h t triể n k in h tế c ủ a d ân tộc thiểu số V iệt N a m ” , Viện N g h iên c ứ u P h t triể n /T ru n g tâm p h â n tích D ự b áo , /8 /2 0 , đ ịa chỉ: h ttp ://w w w id s.ac u k /file s/P O L ĩC Y B R ĨE F -V ie t fin a l.p d f N g u y ễ n T iế n D ũ n g (2008), “ V ài n é t x u n g đột tô n g iáo - sắc tộ c A c e h n h ữ n g n ăm 1976 - 0 ” , T ạp chí N gh iên c ứ u Đ ô n g N am A , số 17 T rìn h M u , N g u y ễ n K im M in h (2 0 ), “ v ề n g u y ê n n h â n d ẫn đến c h ủ n g h ĩa ly khai d ân tộ c ” , T p ch í Lý lu ậ n ch ín h trị, số 18 T rìn h M u , N g u y ễ n K im M in h (2 0 ), “ B c đầu tìm h iể u m ộ t số đặc đ iểm c h ủ y ếu p h o n g trà o ly khai d ân tộ c Đ ô n g N a m Á ” , T ạp chí N g h iê n c ứ u Đ ô n g N am A, số 19 T rìn h M u , N g u y ễ n K im M in h (2 0 ), “V ấ n đề P attani v n h ữ n g g iải p h p c ủ a T h i L an để giải q u y ế t x u n g đ ộ t” , T ạp ch í N g h iên u L ịch sử , số 20 N g u y ễ n H ữ u N g h ị (2 0 ), “v ề cu ộ c đ ấu tra n h ch ố n g k h ủ n g bổ Đ ô n g N a m Á từ sa u c h iế n tra n h lạn h đ ến n a y ” , T ạp ch í N g h iê n u Đ ô n g N am A, số 21 N g u y ễ n H ữ u N g h ị (2 0 ), “ v ề p h o n g trà o ly khai ỏ' m iề n N a m T h L a n n h ữ n g n ă m g ầ n đ â y ” , T ạp chí N g h iê n u Đ ô n g N am A, sô 22 Đ ỗ T rọ n g Q u a n g (2 0 ), “ V ài n ét Isla m g iáo cự c đo an m iề n N a m T h L a n ” , T ạp chí N g h iên c ứ u Tôn g iá o , số T rịn h M in h T h (2 0 ), “ C h ủ n g h ĩa d ân tộ c v ấn đề q u a n h ệ g iữ a dân tộc tro n g th ế g iớ i h iện đ i” , T p chí T riế t h ọc, số (219) 24 B ùi H u y T h n h (2 0 ), “v ề m ộ t số n g u y ê n nh ân x u n g đột sắc tộ c v tôn g iáo In d o n e sia tro n g n h ũ n g th ập k ỷ g ầ n đ â y ” , T ạp chí N g h iê n c ứ u Đ ô n g N a m A , số L ê D u y T h ắ n g (2 ), “ M ộ t số v ấ n đề c h ủ ng h ĩa ly khai d â n tộc tro n g g ió i đ n g đ i” , T ạp ch í N g h iê n c ứ u c h â u  u, số (115) 26 L n g T h ị T h o a (2 0 ), “ V ài n é t Islam g iáo Đ ô n g N a m Á (q u a v iệc th ự c h iệ n cót đạo c ủ a tín đ )” , T p chí N g h iê n c ứ u Tôn g iá o , số 27 L n g T h ị T hoa, M T h ị H n h (2 0 ), “ Y ếu tố tô n g iáo tro n g ch ủ n g h ĩa ly khai m ộ t số nư c Đ ô n g N a m Á ” , T p chí N g h iên c ứ u Đ ô n g N om À, số 11 28 T rầ n L ê M in h T ran g (2 0 ), “ N g u y ê n nh ân g ia tăn g k h ủ n g bố b ạo lực m ộ t số nư c Đ ô n g N am Á ” , T ạp chí N g h iên u Đ ô n g N am A, sổ 29 Đ ặn g N g h iê m V ạn (2 0 ), “ L ại b àn v ấn đề d ân tộ c (n atio n ), tộ c n g u i (eth n ie) n h ó m địa p h n g (g ro u p lo ca l)” , T ạp chí D â n tộc h ọ c, số 30 P h m T h ị V in h (2 0 ), “N h ữ n g n g u y ê n n h â n dẫn đến p h o n g trà o ly khai ỏ' A c e h ” , T p chí N g h iê n c ứ u Đ ô n g N am A, số 31 W om en and c h ild ren lab o u r fo rce in In d o n esia, N id a sa p ti T ria sw a ti; T h e In d o n esia V ol X X IV , N o 1; 1996 L u ậ n v ăn T h ạc sĩ N g u y ễ n D u y H u ệ (2 0 ), “ V ấ n đề ly khai d ân tộ c m ộ t số n c Đ ô n g N a m Á sau ch iế n tra n h lạ n h ” , L u ậ n văn T hạc sĩ, M ã số , T rư n g Đ ại học k h o a h ọ c x ã hội v n h â n v ăn, H N ộ i 3 N g u y ễ n V ă n K h am (2 0 ), “ P h o n g trà o A c e h độc lập tro n g lịch sử In d o n e sia (từ n ăm 1976 đến n a y )” , L u ậ n v ăn T hạc sĩ, T rư n g Đ ại h ọ c K h o a h ọ c X ã hội v N h â n v ăn, T h n h p h ố H C h í M in h 34 L ê Đ ứ c N g u y ê n (2 0 ), “P h o n g trà o ly khai m iề n N a m T hái L a n từ đ ầu th ế k ỷ X X đ ế n n a y ” , L u ậ n v ăn th c sĩ, T rư n g Đ ại h ọ c K h o a học x ã h ội v N h â n văn, Đ ại h ọ c Q uốc g ia T h n h p h ố LIỒ C hí M in h T i liệ u t i ế n g A n h 35 A m iru l H ad i (2 ), “ A c e h in histo ry : P re se rv in g T d itio n s a n d E m b c in g M o d e rn ity ” , M IQ O T V o l X X X V II N o 36 A1 C h a ld a r (1999), “ P e n g a n ta r P e m ik ira n P o litik P ro k la m a to r N e g a Islam In d o n e sia s M K a rto s o e w irjo ” , N X B D a ru l F alah, đ ịa chỉ: h ttp s ://se rb a se ia h file s w o rd p re s s.c o m /2 I6 /0 /p e m ik ira n -p o litik s m k l.p d f 37 In te rn atio n a l C risis G ro u p , “ T h a ila n d : T h e e v o lv in g c o n flic t in th e so u th , A sia R e p o rt N °241 - 11 D e c e m b e r 2012 75 38 Jacq u es B erran d (2 0 ), N a tio n a lism a n d E th n ic C o n flic t in In d o n esia , C am b rid g e U iv e rsity P ress 39 Jam es M V a n g (2 0 ), S e p a tis t M o d el: C o m p a re a n d c o n tra s t betw een the M a la y M uslim s o f S o u th e rn T h a ila n d a n d the M o ro o f S o u th e rn P h ilip p in e , M S., W eb ster U n iv e rsity , St L ouis, M isso u ri 40 Jo k o p P u tran to (2 0 ), “A c e h c o n flic t reso lu tio n : A lesso n lea rn ed an d the fu tu re of A ceh”, Thesis, N av al P o stg d u a te S chool, địa chỉ: h ttp s://c a lh o u n n p s.e d u /b itstre a m /h a n d le /1 /4 /0 Ju n P u tra n to p d f/s e q u e n c e= l & is A llo w e d -y K ath rin R u p p re c h t (2 ), “ S e p a tist c o n flicts in th e A S E A N reg io n : C o m p a rin g S o u th e rn T h a ila n d an d M in d a n a o ” ASEAS - A u stria n J o u r n a l o f S o u th -E a st A sian S tudies, 7(1) 42 L a rry N ik sc h , “ In d o n esia n S a p a tist M o v e m e n t in A c e h ” , CRS R e p o rt f o r C o n g re ss, /0 /2 0 , đ ịa chỉ: h ttp s://w w w e v e rv c rsre p o rt.c o m /file s/2 0 2 R S 2 fa 7 a a fl4 a c b c c a f5 a d e f2 a f7 p d f 43 R ic h a rd C h au v el, “A u stra lia , In d o n e sia an d th e P a p u a n c rise s” , A P S N et P o lic y F o ru m , /4 /2 0 , địa chỉ: h ttp s://n a u tilu s.o rg /a p sn e t/0 a c h a u v e l-h tm l/ 4 R izal G B u e n d ia (2 0 ), “ T h e S e c e ssio n ist M o v e m e n t a n d the P e a c e P ro c ess in the P h ilip p in e s and In d o n esia : T h e C ase o f M in d a n a o a n d A c e h ” , ASIAP A C IF IC SO C IA L S C IE N C E REV IEW , 5(1) R o b e rt S h a w M a id , “A c e h 's S tru g g le fo r In d ep en d en ce: C o n sid e rin g the R o le o f Isla m in a S e p a tist” , The F le tc h e r S ch o o l O n lin e J o u r n a l on S o uthw est A sia a n d Isla m ic C iv ilizatio n , F all 08, đ ịa chỉ: h ttp ://n e tc h e r.tu fts.e d u /W m e d ia /F le tc h e r/M ic ro site s/a l% N a k h la h /a rc h iv e s/ p d fs/A c e h p d f 46 S tep h en S h e rlo c k (2 0 ), C o n flict in A ceh : A M ilita ry S o lu tio n ? , T h e In fo rm a tio n a n d R e se a rc h S erv ices, D e p a rtm e n t o f th e P a rlia m e n ta ry L ib ry T i liệ u t I n t e r n e t 76 47 A n h D uy, “L i x ả y nổ bom ỏ' m iề n N a m T hái L a n k h iế n n h iều n g i th o n g v o n g ” , B o C ô n g a n T hành p h ổ ITỒ C h í M inh, /8 /2 , đ ịa chỉ: h ttp ://c o n g a n c o m v n /q u o c -te /th o i-su -q u o c -te /la i-x a v -ra -n o -b o m -o -m ie n n a m -th a i-ỉa n -k h ie n -n h ie u -n g u o i-th u o n g -v o n g 8 h tm l 48 Islam in th e P h ilip p in e s, địa chỉ: h ttp s ://w w w re v o lv y c o m /m a in /in d e x D h p ? s-M u slim % F ilip in o s& ite m typ e= topỉc 77 ... Chương Ly khai dân tộc Đông Nam Á Chương Thực trạng phong trào ly khai Aceh (Indonesia) miền Nam Thái Lan năm đầu kỷ XXI Chương M ột số đặc điểm tác động phong trào ly khai dân tộc Aceh (Indonesia). .. nghĩa ly khai, nguồn gốc phong trào ly khai, tái lại trình diễn biến phong trào ly khai Aceh (Indonesia) m iền Nam Thái Lan Làm rõ m ột số đặc điểm chung phong trào ly khai dân tộc Aceh (Indonesia). .. tham gia xét Giải thưởng “Tài khoa học trẻ Đại học Thủ Dầu M ột” năm 2017 Tên đề tài: Đặc điểm phong trào ly khai Aceh (Indonesia) miền Nam Thái Lan nhũng năm đầu thể kỷ XXI Tôi (chúng tôi) xin