BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM NGUYỄN THỊ THANH MAI NHỮNG CHUYỂN BIẾN TRONG TIỂU THUYẾT MA VĂN KHÁNG THỜI KÌ ĐỔI MỚI Chuyên ngành : Văn học Việt Nam Mã số : 60 22 34 LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN THÀNH THI Thành phố Hồ Chí Minh - 2008 LỜI CẢM ƠN Tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới: T Ban giám hiệu, Khoa ngữ văn, Phịng cơng nghệ sau đại học, Thư viện Trường đại học T Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh tạo điều kiện sở vật chất, tài liệu cho học tập tốt Xin gửi lời cảm ơn tới quý thầy tận tình giảng dạy, cung cấp tài liệu cho T chúng tơi suốt q trình học tập Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn chân thành, sâu sắc tới thầy hướng dẫn trực tiếp luận T văn tôi: Tiến sĩ Nguyễn Thành Thi Thầy tận tình bảo, gợi ý, dẫn dắt, cung cấp tài liệu sửa chữa cho suốt q trình làm đề tài Tơi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình tạo điêu kiện mặt để tơi hồn T thành luận văn Xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, đồng nghiệp Trường THPT Nhơn Trạch - Đồng T Nai giúp đỡ, tạo điều kiện cho tơi suốt q trình học tập TP Hồ Chí Minh ngày 28/4/2008 T Người viết T MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN T T MỤC LỤC T T DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT T T MỞ ĐẦU T T Lý do, mục đích chọn đề tài: T T Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: T T Phương pháp nghiên cứu: T T Lịch sử vấn đề: T T Đóng góp luận văn: 14 T T Kết cấu luận văn: 14 T T CHƯƠNG 1: HAI CHẶNG ĐƯỜNG SÁNG TÁC TIỂU THUYẾT CỦA MA VĂN KHÁNG TRONG SỰ VẬN ĐỘNG PHÁT TRIỂN CỦA TIỂU THUYẾT VIỆT NAM TỪ SAU CÁCH MẠNG THÁNG TÁM 1945 TỚI NAY 16 T T 1.1 Hai chặng đường tiểu thuyết Việt Nam từ 1945 tới 1985 .16 T T 1.1.1 Chặng đường 1945 - 1985: 16 T T 1.1.2 Chặng đường từ 1985 tới nay: 18 T T 1.2 Ma Văn Kháng hai chặng đường tiểu thuyết ông (trước sau thời kì đổi mới) 21 T T 1.2.1 Ma Văn Kháng - đường đời, đường văn .21 T T 1.2.2 "Mùa rụng vườn" - 1985, mốc đánh dấu chuyển biến tiểu thuyết Ma Văn Kháng 25 T T 1.2.3 Nguyên nhân chuyển biến 27 T T 1.2.4 Chặng thứ nhất: Tiểu thuyết Ma Văn Kháng trước "Mùa rụng vườn" 29 T T 1.2.5 Chặng thứ hai: Tiểu thuyết Ma Văn Kháng từ "Mùa rụng vườn" tới 31 T T 1.3 Ma Văn Kháng - nhà văn có đóng góp lớn cho văn học Việt Nam .32 T T 1.3.1 Một nhà văn góp cơng khai phá đề tài miền núi 32 T T 1.3.2 Một nhà văn tiên phong thời kì đổi mới: 34 T T CHƯƠNG 2: CHUYỂN BIẾN VỀ NỘI DUNG CẢM HỨNG TRONG TIỂU THUYẾT MA VĂN KHÁNG THỜI KÌ ĐỔI MỚI 37 T T 2.1 Từ thâm nhập, mô tả thực miền núi chiến tranh đến khám phá sống, xã hội thành thị thời chế thị trường 37 T T 2.1.1 Hiện thực sống, xã hội miền núi 37 T T 2.1.2 Từ thâm nhập, mô tả thực sống, xã hội miên núi chiến tranh đến khám phá thực sống, xã hội thành thị thời chế thị trường 41 T T 2.2 Từ chủ đề đấu tranh cách mạng đến chủ đề sống thành thị thời mở cửa: 46 T T 2.2.1 Miền núi thời kì đấu tranh xây dựng đất nước: 46 T T 2.2.2 Từ chủ đề chiến tranh cách mạng đến chủ đề sống đời thường thời kì đổi mới: 50 T T 2.3 Từ hình tượng giới nhân vật trữ tình sử thi đến hình tượng nhân vật đời thường xã hội thành thị: 54 T T 2.3.1 Quan niệm nghệ thuật người văn học: .55 T T 2.3.2 Những thay đổi giới nhân vật tiểu thuyết Ma Văn Kháng: Từ giới người miền núi thi vị, đậm chất hùng ca đến giới người thời "cơ chế thị trường" ngổn ngang nhiều xáo trộn: 56 T T CHƯƠNG 3: SỰ CHUYỂN BIẾN VỀ HÌNH THỨC NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT MA VĂN KHÁNG THỜI KÌ ĐỔI MỚI 82 T T 3.1 Từ tiểu thuyết miêu tả, phản ánh mang chất trữ tình sử thi sang tiểu thuyết phân tích luận đời tư 82 T T 3.1.1 Cảm hứng sử thi, lãng mạn trữ tình tiểu thuyết miền núi Ma Văn Kháng: .82 T T 3.1.2 Từ cảm hứng sử thi, lãng mạn trữ tình tiểu thuyết miền núi sang cảm hứng bi kịch tiểu thuyết thành thị: 86 T T 3.1.3 Bút pháp miêu tả, phản ánh: 90 T T 3.1.4 Từ bút pháp miêu tả, phản ánh sang bút pháp phân tích diễn biến tâm lý: 92 T T 3.1.5 Bút pháp miêu tả ngoại hình nhân vật đặc sắc, hấp dẫn: 97 T T 3.2 Từ tiểu thuyết "đơn thanh" tiến gần đến tiểu thuyết "đa thanh": 101 T T 3.2.1 Giọng ngợi ca hào hùng người kể chuyện bên ngoài: 101 T T 3.2.2 Từ giọng ngợi ca hào hùng người kể chuyện bên đến giọng phê phán người kể chuyện nhập vai nói tiếng nói bên trong: .104 T T 3.2.3 Giọng triết lý bên cạnh giọng trào tiếu, châm biếm, mỉa mai: 112 T T 3.3 Bước chuyển ngôn ngữ nghệ thuật: 115 T T 3.3.1 Ngôn ngữ giàu chất thơ, mang đậm phong vị miền núi: 115 T T 3.3.2 Từ ngôn ngữ giàu chất thơ mang đậm phong vị miền núi đến ngôn ngữ đa điệu đời sống thị dân thời mở cửa: 117 T T KẾT LUẬN 123 T T TÀI LIỆU THAM KHẢO 128 T T PHỤ LỤC 137 T T DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT (ĐBTHX) : Đồng bạc trắng hoa xòe (ĐCKCGGT) : Đám cưới khơng có giấy giá thú (GGƠLPT) : Gặp gỡ La Pan Tẩn (MMH) : Mưa mùa hạ (MLRTV) : Mùa rụng vườn (NDNL) : Ngược dòng nước lũ (VBA) : Vùng biên ải MỞ ĐẦU Lý do, mục đích chọn đề tài: Ma Văn Kháng xuất văn học đại Việt Nam tượng đặc T sắc Khối lượng tác phẩm đồ sộ với hàng chục tập truyện ngắn, gần hai chục tiểu thuyết có giá trị đáng nghiên cứu cách nghiêm túc Đặc biệt năm 80, đất nước chuyển từ bao cấp sang chế thị trường, số T tiểu thuyết ông Mưa mùa hạ, Mùa rụng vườn, Đám cưới khơng có giấy T1 giá thú thu hút ý độc giả nhà nghiên cứu, phê bình Đã có nhiều ý T1 kiến đánh giá, nhận xét, tranh luận gay gắt cần tiếp tục phân tích, lý giải xác đáng Hai giai đoạn sáng tác Ma Văn Kháng có dấu mốc rõ nét mà nghiên cứu T mặt ta hiểu đóng góp ơng, mặt khác ta thấy chuyển biến nhà văn khác vận động văn học Một số tác phẩm ông chuyển thể thành phim, đưa vào chương trình T giảng dạy phổ thơng Mùa rụng vườn, Người giúp việc, Xa phủ Do đó, T1 T1 luận văn góp phần tìm hiểu, khẳng định vị trí nhà văn văn học đại Việt Nam Mục đích luận văn tìm hiểu, phân tích cách có hệ thống hai chặng đường T sáng tác tiểu thuyết Ma Văn Kháng vận động phát triển tiểu thuyết Việt Nam để thấy đóng góp nhà văn tiểu thuyết Việt Nam, đặc biệt giai đoạn đổi Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: Đối tượng mà luận văn nghiên cứu tiểu thuyết Ma Văn Kháng Nhưng T phạm vi nghiên cứu luận văn, tập trung vào tác phẩm sau đây: Đồng bạc trắng hoa xòe T Vùng biên ải T Gặp gỡ La Pan Tẩn T Mưa mùa hạ T Mùa rụng vườn T Đám cưới khơng có giấy giá thú T Ngược dòng nước lũ T Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu: T Phương pháp lịch sử: Xem xét vận động phát triển văn học Việt Nam nói T 7 T1 chung, sáng tác Ma Văn Kháng nói riêng dịng chảy Qua thấy đóng góp nhà văn việc đổi văn xuôi đại Phương pháp hệ thống: Xem xét sáng tác nhà văn tính hệ thống với nhiều T 7 T1 cấp độ khác Phương pháp loại hình: Xem xét sáng tác nhà văn từ góc độ loại hình thể tài, loại T 7 T1 hình văn xi nghệ thuật Phương pháp so sánh đối chiếu: Đối chiếu tiểu thuyết Ma Văn Kháng với tiểu T 7 T1 thuyết số nhà văn khác Tơ Hồi, Nguyễn Minh Châu để tương đồng, khác biệt số chi tiết nghệ thuật tiêu biểu văn học Bên cạnh so sánh nội dung nghệ thuật hai chặng đường sáng tác tác giả để nhận thấy chuyển biến có ý nghĩa đổi Lịch sử vấn đề: Ma Văn Kháng nhà văn có trình sáng tác dài liên tục gần nửa kỉ T số lượng truyện ngắn, tiểu thuyết đồ sộ Đặc biệt, tiểu thuyết ơng có chuyển biến rõ rệt nội dung hình thức nghệ thuật, có nhiều nghiên cứu, đánh giá, nhận xét Lấy mốc chuyển biến tiểu thuyết Ma Văn Kháng "Mùa rụng vườn", luận văn vào khảo sát lịch sử nghiên cứu tiểu thuyết T1 T1 Ma Văn Kháng theo hai chặng đường sáng tác: Trước sau "Mùa rụng vườn" T1 đặc biệt phát cách tân tiểu thuyết nhà văn thời kì đổi T1 * Trước "Mùa rụng vườn": tiểu thuyết đề tài miền núi: T Với tác phẩm viết sống người miền núi, nhà văn nhận định T người có cơng khai phá đề tài miền núi, thành công việc phản ánh thực, làm bật lên hình ảnh cao đẹp, hi sinh cán miền xi cơng giải phóng vùng biên ải, người miền núi hậu mang nỗi cay đắng tủi nhục, chịu áp bức, bóc lột, phong tục lạc hậu, hèn mê muội hết dân tộc bị áp khao khát tự Những viết giới thiệu, đánh giá, nhận xét nhà nghiên cứu, phê bình tác phẩm nhiều, đăng rải rác báo, tạp chí Hồng Tiến, Trần Đăng Suyền, Nguyễn Văn Lưu, Nguyễn Ngọc Thiện Bút pháp miêu tả đặc sắc, hấp dẫn lời nhận xét nhiều nhà nghiên cứu T tiểu thuyết miền núi Nhà văn Hoàng Tiến nhận xét (ĐBTHX) mang bút T1 T1 pháp đặc sắc, hấp dẫn lôi người đọc: Bút pháp Đồng bạc trắng hoa xòe thường dùng theo lối vẽ long mây Con T rồng đẹp giấu mây lộ khúc lượn vàng son có hạn, cho người xem nhận đủ vóc dáng mạnh mẽ, tồn rồng, lối "uống rượu sớm mai" Độ rượu đủ để ngây ngất, nửa say, chút coi chưa uống Biết dừng lại để gây ngây ngất người biết uống rượu[102] Điều có nghĩa tác phẩm hay, xuất sắc nốt nhấn, nốt nhấn T đặt chỗ, thời điểm nên tổng thể tạo nên vẻ đẹp toàn diện cho tác phẩm tương đối đồ sộ Tác phẩm có ý nghĩa lớn nhà văn tái giai đoạn lịch sử mà: "Lần đưa vào tiểu thuyết"[102], đốt lên T1 T1 đốm lửa cách mạng vùng núi non trùng điệp Tiểu thuyết (VBA) nối tiếp (ĐBTHX) Trần Đăng Suyền đánh giá thành T T1 T1 T1 T1 công việc khắc họa tính cách người Hmơng "Ngịi bút giàu chất thơ Ma Văn T1 Kháng chấm phá cảnh vật vẩy hồn vào khiến cho cảnh vật lên lung linh màu sắc, lộng lẫy rực rỡ, khỉ vui buồn nhuốm thêm màu sắc tâm trạng người "[77] Bên cạnh nhà văn Ma Văn Kháng chứng minh rằng: "Đồng bào T1 T1 dân tộc người bị chìm đắm đau khổ, tối tăm có mầm mống, khả cách mạng "[75] Bằng hình tượng nghệ thuật, Ma Văn Kháng diễn tả T1 đường đến với cách mạng người nông dân miền núi Pao, chàng trai có nhiều phẩm chất tốt đẹp, Seng, Tếnh, A Sinh Cơng sức tác giả khơng nhỏ tồn biến cố thể qua gần sáu trăm trang sách ngồn ngộn kiện, tư liệu lịch sử Với tiểu thuyết (GGƠLPT), tác phẩm đời giai đoạn sau với T T1 T1 (ĐBTHX) (VBA) coi "bộ ba" (Từ dùng Giáo Sư Nguyễn Ngọc Thiện) tiểu T1 T1 T1 T1 T1 T1 thuyết xuất sắc đề tài miền núi Giáo Sư Nguyễn Ngọc Thiện cho tác phẩm "Bức tranh đời sống thực mang tính chất sử thi đường dân tộc miền núi T1 phía Bắc làm đổi đời, theo cách mạng phát huy phẩm cách "[96], "tạo thành chùm tiểu thuyết độc đáo làm sáng lên tranh lịch sử xã hội hào T1 T1 hùng, bi tráng vùng núi phía tây Bắc nước ta trọn kỉ" [96] T1 Như vậy, với tiểu thuyết đóng vai trị tạo nên "bộ ba " hoàn thiện đề tài miền T T1 T1 núi Ma Văn Kháng: Đã bắt đầu kì vọng thứ tiểu thuyết "nền tảng văn học ", "cỗ T đại bác chủ lực " chuyên chở dung lượng chất liệu nghệ thuật lớn, phản ánh thực lớn mà nữa, chủ yếu cịn đặt vấn đề thiết cốt nhân sinh, nhân quần, tái số phận người sống; gây hứng thú lâu dài, làm giàu có nhân tâm đạt tới cõi bí ẩn văn xi tạo âm hưởng sâu xa[96] T1 Những nhận xét, đánh giá khách quan, lời động viên chân thành động T lực lớn cho nhà văn vững bước đường sáng tạo nghệ thuật Nếu dừng lại với sáng tác đề tài miền núi Ma Văn Kháng T có cơng lớn cho văn học Việt Nam Nhưng khơng có vậy, loạt tiểu thuyết thành thị giai đoạn sau ông gây ồn dư luận Nhiều ý kiến đánh giá khác khẳng định chỗ đứng nhà văn việc khám phá chất sống người giai đoạn * Sau "Mùa rụng vườn": tiểu thuyết đề tài thành thị: T Trước năm 80, văn học Việt Nam bao trùm khuynh hướng sử thi, cảm hứng T lãng mạn ngợi ca Nhưng từ sau năm 80, trước nhu cầu "Đổi tư tiểu thuyết" T1 nhà văn phải tự chuyển Một bứt phá lớn tạo đà cho hàng loạt nhà văn T1 tâm huyết khẳng định Ma Văn Kháng nhà văn dồi lực sáng tạo, tác giả cố gắng đổi tư duy, tìm hướng sáng tạo nghệ thuật giai đoạn Với bề dày kinh nghiệm, trải chiêm nghiệm đời cách sâu sắc hịa T khơng khí đổi văn học nhà văn cho đời tác phẩm có giá trị cao, tác động mạnh vào người, xã hội giai đoạn đầy biến động Tuy có trùng lặp nhiều tác phẩm, lời triết lý, chiêm nghiệm gây cảm giác nặng nề cho người đọc, kết bỏ lửng thành công lấn át tất hạn chế Khi thâm nhập vào đề tài sống người thành thị, nhà nghiên cứu T nhận thấy chuyển biến đáng nể phục người Bên cạnh ý kiến đánh, giá nhận xét thành công tác phẩm nhiều nhà nghiên cứu phê bình cịn khẳng định Ma Văn Kháng có cách tân lớn góp phần cho phát triển văn học, thể rõ thái độ trách nhiệm lương tâm người cầm bút trước xấu sống Tiêu biểu có Trần Bảo Hưng, Hồ Anh Thái, Bích Thu, Nguyễn Thị Huệ, Vân Thanh Tiểu thuyết giai đoạn (MMH) Tác phẩm Vân Thanh đánh T T1 T1 giá cao "Đã thể cách nhìn, thái độ nhân vật trước tượng tiêu cực T1 xã hội Lương tâm, lẽ sống người bị thử thách trước lưới bủa vây tệ nạn tiêu cực, vòng bách vấn đề cơm áo hàng ngày có quan niệm đạo lý thơng thường bị xáo trộn, gây nên hoài nghi, phân vân người "[87] Chính T1 mà từ trang sách vang lên tiếng giục giã, đánh thức lương tâm, trách nhiệm người: "Bằng giá phải ngăn chặn kịp thời tổ mối tiêu T1 cực sinh sôi nảy nở đời sống không chúng đục ruỗng xã hội hủy hoại giá trị tinh thần vốn thành truyền thống dân tộc "[87] Điều thể ý thức T1 trách nhiệm Ma Văn Kháng sống Tiểu thuyết (MLRTV) đời coi đỉnh cao, dấu mốc quan trọng đánh dấu T T1 T1 chuyển biến nhà văn có nhiều đóng góp nội dung hình thức nghệ thuật, 116 Văn kiện Đảng cộng sản Việt Nam văn hóa văn nghệ (Từ đại hội VI đến Đại T hội VII) (1993), Nxb Sự thật, Hà Nội 117 Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (1987), Nxb Sự thật, Hà Nội T PHỤ LỤC PHỤ LỤC (Tóm tắt tiểu thuyết khảo sát luận văn) T 1 ĐỒNG BẠC TRẮNG HOA XÒE T Tác phẩm đặt bối cảnh miền núi giai đoạn đầy biến động Một vùng đất khó T khăn hiểm trở, khắc nghiệt thiên tai, phong tục tập quán lạc hậu, nhận thức người ngu muội Nay, mảnh đất người lại phải đối đầu với kẻ thù nguy hiểm Bên quân Tưởng, Nhật, Pháp thay cai trị thêm quân Pháp lăm le tiến vào xâm lược đứng đầu Phơ-Rô-Pông, kẻ già đời, lọc lõi chiến trận, rành rọt vùng đất người nơi thực âm mưu lợi dụng thổ ty để tiến hành xâm lược Trong bản, thổ ty Nơng Vĩnh ng, Hồng Văn Chao, La Văn Đờ tay T chân chúng Châu Quán Lồ, Hoàng Văn Tường tác oai tác quái gây bao tội ác, đưa luật lệ vô lý thu tơ, phu dịch, đóng thóc gà thóc khách, cày ruộng công, phạt vạ đưa lời đồn, câu chuyện hổ khiến dân chúng hoang mang, lo sợ Họ bỏ với hi vọng vua Hmông xuất không cần làm, sung sướng Thêm vào đó, quốc dân Đảng bại trận đứng đầu đảng trưởng Vũ Khanh Triệu Đại T Lộc tìm cách dụ dỗ, lơi kéo bắt người dân vơ tội Tích, ơng Bằng, ông Liu khiến họ hoang mang, lo sợ Chúng tra tấn, đánh đập dã man chiến sĩ cộng sản Tâm, nhạc sĩ Quang Ngọc không thành Bị quân giải phóng đánh đuổi chúng trốn chạy, ẩn nấp cướp bóc, hãm hiếp bà nơi Cướp loạn khắp nơi, xưng danh gây họa: Voòng Sắt, Man Di Khai Sáng T8 T8 Ở Can Chư Sủ, Pha Linh, Pa Kha khó khăn, hiểm họa rình rập T gia đình Lão Pâu vợ chết, phạm tội nuôi lợn đực mà bị treo cổ may mắn chết Gia đình Hố pẩu họ Giàng dồn dập xảy bao tai họa: chết ngu muội, đứa dâu bị em chồng (Lử) hiếp nên ăn ngón tự vẫn, bà Xóa chết già bệnh tật, đứa nơi Trước tình hình ấy, cán miền xi cử lên công tác với nhiệm vụ giải T phóng vùng đất Dưới đạo sáng suốt Lê Chính, thủ lĩnh cách mạng Tâm, Đắc, Na, Tích , giúp đỡ cụ đầu tộc làng Nhuần Tẩn Mê Lòn, đồng lòng nhiều người hướng thiện, cán tập hợp dân chúng hội quân lớn mạnh chưa thấy chuẩn bị đánh quốc dân đảng Dù đám quân kẻ có toan tính, âm mưu kế sách đồng tâm nguyện giải phóng Cuộc chiến đấu chống quân quốc dân đảng diễn ác liệt Tuy hàng ngũ cán T có kẻ sa ngã Vận: phản bội, bắt bớ, giết hại dân lành gây hoang mang lòng người nhờ lòng tâm, yêu thương chân thành đa số họ, chiến thắng lợi Lê Chính bầu làm chủ tịch Các chức vụ, quyền lợi phân cho thổ ty Tuy nhiên, thấy quyền cai trị khơng cịn trước, thổ ty quay phản bội, câu kết với Pháp gây phỉ Cuộc chiến đấu bước sang trang với khó khăn thử thách: Cuộc chiến tranh tiễu phỉ VÙNG BIÊN ẢI T Cuộc chiến đấu đồng bào dân tộc bước sang giai đoạn với nhiều khó T khăn, thử thách Thổ ty quay lưng hoàn toàn với cách mạng, nhận viện trợ Pháp, lợi dụng tên ngu muội, máu tham quyền lực phỉ Phỉ đồng loạt lên khắp nơi bệnh dịch Đứng đầu trùm phỉ Châu Quán Lồ Giàng A Lử Mỗi tên có đường đời khác T chung chất: tham lam, dâm dục, độc ác man rợ Lồ sống gia đình có ơng nội: Lồ Pláy gia trưởng, ngu muội ln kích động máu bạo ngược, loạn Lồ theo La Văn Đờ gây tội ác: Hành hình người dã man, giết người, cướp của, hãm hiếp người đàn bà mà gặp Tuy nhiên lại lịng người Hmơng lây lừng (đồn trưởng, Đờ tin tưởng) trai tráng, phụ nữ ngưỡng mộ theo đàn, tin có ngọc trời giấu nách, theo sung sướng, nói chuyện với trời Bị cách mạng truy lùng, trốn chui trốn nhủi cuối phải trả giá phát súng Tếnh, người có cha anh trai bị hành hình dã man Lử bạo, tàn ác, theo quốc dân Đảng, cướp bóc, theo Pháp trở thành trùm phỉ gây T bao tội ác Trông quỷ dữ, bị người sợ hãi, xa lánh Hắn giết lão Pâu để cướp, bắn chết họa sĩ Trọng, nhạc sĩ Quang Ngọc, ám sát Chính Trong nhà, Pao hai đối nghịch Pao theo cách mạng, nhân hậu bị Lử bắt hai lần giết chết nhờ sức mạnh nỗi đau, lòng căm thù mà thoát Cuộc chiến đấu chiến sĩ cách mạng gặp khó khăn phỉ đơng hàng ngàn tên, T dân địa thông thuộc núi rừng, Pháp viện trợ Trong lực lượng ta mỏng, hàng ngũ cán có kẻ tha hóa khiến lịng dân hoang mang, nghi ngờ, lảng tránh, khơng hợp tác Bằng nhẫn nhục, lịng thương yêu chân thành, gần gũi, tận tình, khuyên giải chiến sĩ cách mạng, phỉ hàng Hố pẩu Giàng Lầu dần nhận ánh sáng cách mạng Chính ơng đường cho cách mạng chỗ ẩn nấp Lử, Pùa, em Lử bắn chết khơng muốn gây thêm tội ác GẶP GÕ Ở LA PAN TẨN T T9 Thầy giáo Thiêm tình nguyện lên Xả Hồ, xa xôi hẻo lánh huyện T với mục đích mang chữ đến với dân Đã có bao người thầy đến khơng thể chịu đựng khắc nghiệt Ở đó, Thiêm phải trải qua khó khăn vùng đất xa xôi hẻo lánh T Sống gần gũi với họ, Thiêm thấu hiểu nỗi khổ nhục nghèo đói, ngu muội, thất học Thiêm phải lặn lội vác kẻng sắt suối thay cho mõ tre câm vừa làm tín hiệu vừa báo thức gọi học sinh học tới mức kiệt sức Với tâm, nhiệt huyết xây dựng "tịa lâu đài văn hóa " mảnh đất này, Thiêm đặt kế hoạch cho riêng Một T1 T1 đến nhà, vận động cha mẹ lẫn học trò đến trường Ban đầu, trường độc lớp dân góp sức Thiêm đảm nhiệm tất lớp Bao lần tan, học sinh đường xa, phải giúp cha mẹ làm nương, trận mưa lũ áp xuống xóa hết công sức mà Thiêm đổ xuống Cuối cùng, Thiêm ươm mầm số học trò, đưa chúng tỉnh học trường nội trú Tỉnh hỗ trợ đưa thêm giáo Thúy ơng bí thư Đường Xuân Ân xuống giúp Thiêm T Ông ta vừa thơ thiển đến khó hiểu, vừa dâm dục, phá hoại Cơ giáo Thúy đem lịng u Thiêm khơng đáp lại nên dan díu với ơng bí thư vừa để trút nỗi bực dọc với Thiêm, vừa để thỏa mãn dục vọng Những tưởng mục đích anh thành thật mười lăm năm bám trụ, có lớp học trị ưu tú huyện phải kinh ngạc không tin sau đêm phỉ tràn phá phách, cướp bóc, bắt bớ, giết hại thứ dường chấm hết Thiêm kiệt sức phải trở quê niềm day dứt đớn đau Nhờ động viên ông T nội, cha Thiêm, người làm thầy, họ tin Thiêm làm dự định ngày Bên cạnh đó, thư lóp học trị thành đạt mà Thiêm ươm mầm ngày gửi khiến anh xúc động, bồi hồi với tình cảm mà người dân dành cho Thiêm lại lần thử sức MƯA MÙA HẠ T Kĩ sư Trọng có lực, sống thẳng, đạo đức Sau nhiều lần thuyên chuyển công T tác, Trọng chuyển quan phòng chống lụt bão tỉnh Nơi cịn có Nam trưởng phịng có tài, nhiều người yêu mến, ủng hộ Trọng việc nghiên cứu cơng trình diệt tổ mối thân đê Đối lập với Trọng Nam Hưng đểu cáng, vô tâm, lực hạn chế, ông Chánh T bảo thủ, nguyên tắc Chúng tìm đủ cách để hại anh: Hưng thiết kế sai dẫn tới vụ sập cống Lợi Toàn gây họa năm Hãn mong cho Nam (bị ung thư giai đoạn cuối) sớm chết để thay chức trưởng phòng, lấy cắp hồ sơ trốn tội vụ sập cống Hắn với ông Chánh không cho Trọng tiếp tục nghiên cứu đề tài, giấu nhẹm đơn xin vào Đảng Trọng Trong tình yêu, Trọng lại gặp bất hạnh Loan, người gái xinh đẹp nết na, yêu T Trọng ngày trở thành người chanh chua, độc địa, ác miệng đặc biệt mê tiền bỏ Trọng chạy theo Thưởng, gã trai tơ giàu sụ nhờ tài gian lận, mánh khóe, chạy phe móc ngoặc với chủ cửa hàng bách hóa Bỏ qua tất mát, ngăn cản, Trọng thực mục tiêu mình: T bỏ quan xuống vùng đê để thực đề tài Trong xã hội có nhiều thay đổi, người trở nên xấu đi, tha hóa trước T cám dỗ đồng tiền: Gia đình Loan sống đầy đủ nhờ tài buôn bán bà Nhuần, đứa mẹ huấn luyện thành đứa sành sỏi, lão họa sĩ hàng xóm suy đồi đạo đức chửi rủa tục tĩu, gạ gẫm hai mẹ bà Nhuần cịn có người tốt người đeo kính trắng tặng cho thư viện sách quý, ủng hộ Trọng, cô Thuận chủ tịch xã nơi Trọng làm việc hết lịng với bà con, ơng Rn canh điếm bộc trực tốt tính Tuy Nam bạo bệnh, Trọng lần gồng bảo vệ khúc đê yếu T họ sống lịng người, tơn kính Trọng lập đền thờ, cơng trình nghiên cứu anh tiếp tục Cha Trọng thấy tin đời Ông trở lại trường đại học tiếp tục làm việc, góp sức cho đời MÙA LÁ RỤNG TRONG VƯỜN T T7 Gia đình ơng Bằng, gia đình gốc Hà Nội vốn coi gia giáo, nếp: T ông giáo Bằng mực thước, coi trọng truyền thống gia đình, năm anh trai anh liệt sĩ, anh trung tá quân đội, anh nhà báo, anh học nước ngồi, dâu đảm đang, tình nghĩa, nhân hậu có biến động lớn Phượng, cô dâu thứ ba - vợ anh Luận chuyển lên thủ đô để sống gần chồng bỏ T phải bỏ lại đứa cho bà ngoại chăm sóc chưa có điều kiện Anh Đơng hưu sống đơn giản, hời hạt, vô tâm việc, suốt ngày vùi đầu vào tổ tôm Đứa tên Cừ hư hỏng từ nhỏ, coi thường lễ giáo, gia phong gia đình Lớn lên, xa gia đình, sống tự vô lối lại đào nhiệm, bỏ vợ trốn nước ngồi người tình Cơ dâu Lý - vợ Đông vốn sắc sảo giỏi giang tỏ quắt Đặc biệt sau ngày Tết, trở lại sống ngày thường, gia đình ông Bằng bắt T đầu trở nên nặng nề, ảm đạm Vợ Cừ bị nghỉ việc không nơi nương tựa, dắt hai đứa thơ lên tá túc Căn nhà thêm chật chội Mọi khó khăn đổ hết lên đầu Phượng Đi làm về, chị phải nhận thêm việc, hai vợ chồng phải chắt bóp, dè xẻn sinh hoạt Biến đổi lớn Lý, người có nội tâm phong phú, phức tạp lúc tỏ thương người, chia sẻ, cảm thơng trở nên cay nghiệt, độc ác lạ thường Được chuyển sang khâu chạy vật tư, Lý liên kết làm ăn bất với gã trưởng phịng kiếm nhiều tiền Chị gã công tác xa lại gã chăm sóc, chiều chuộng, ngưỡng mộ trước vẻ đẹp mặn mà Đơng khơng cịn mang lại niềm kiêu hãnh vợ ông trung tá nên Lý tỏ bất cần, ta đây, chanh chua, nanh nọc, coi thường, hay gây với người khác vợ Cừ Phượng Đông bắt đầu cảm thấy lo lắng thấy Lý lâu ngày chưa Đông đau đớn, giận dữ, cuồng nộ, phát vụ làm ăn, chia chác với Lý thuốc nam tránh thai sổ ghi chép Lý Nhưng hịa khơng khí ngày Tết dân tộc, sum vầy cháu, ông T Bằng dù biết diễn cố quên đi, giữ vững lĩnh Ơng tin tưởng sống, người Luận đầy nghị lực, lĩnh, Phượng nhân hậu, thương người, có chị Hồi - dâu trưởng dù có gia đình khác quan tâm, tình nghĩa với gia đình này: đón vợ Cừ quê cưu mang, bà lang Chí tốt bụng chữa bệnh tận tình chia sẻ tâm với ông Trải qua mùa rụng cuối Cừ nhận sai lầm lưu lạc nơi T đất khách, phải trả giá chết, Đơng thay đổi cách nhìn đời từ "Đời có phức tạp T1 đâu" sang "Cuộc sống phức tạp khơng đơn giản đâu", cịn Lý có lẽ mong T1 T1 T1 chờ tha thứ người để trở ĐÁM CƯỚI KHƠNG CĨ GIẤY GIÁ THÚ T Ngơi trường trung học số nhìn bề ngồi tưởng đẹp chùm hoa phượng nở T hè thực chất bên không yên tĩnh thời buổi chế thị trường Một loạt người mang danh nghĩa thầy xấu xa, đê tiện, bỉ ổi cách trắng trợn Hiệu trưởng Cẩm xuất thân ba đời nghề mõ làng nhờ thời may mắn nổ T T4 T4 cơng tác đồn mà từ anh dạy thể dục cử học đại học Chọn môn địa cho dễ rốt lại chuyển qua văn khoa thiếu cán Học dốt, thi rớt tốt nghiệp loại ưu Dạy dở, bao chuyện tiếu lâm cười nước mắt Cấm lại háo sắc, dâm dục T4 T4 gây bao vụ lăng nhăng Là lãnh đạo Cẩm thích che đậy dốt, chạy theo T4 T4 thành tích, trở thành kẻ đạo tặc lút đột nhập vào phòng để thi học sinh để sửa điểm Bị phát giở trò đổ tội cho người khác, xách cặp chia sẻ thành tích Dương, bí thư vơ lo chăm quét bụi, nâng niu giấy khen tường, bảo thủ nguyên tắc cách rởm đời Thầy Thuật giỏi toán, hai lần thi nghiên cứu sinh bị trượt lí lịch nên Thuật trở T nên bất mãn Thuật lao vào dạy thêm, ni chó để nhảy đực giàu lên nhanh chóng Thuật phải trả giá học sinh khơng làm kì thi tốt nghiệp, bị Cẩm chửi bới trở nên kích động, ngộ dại phải vào nhà thương điên Cơ giáo Thảnh dạy hóa trơ trẽn, tự cho cú vọ, dạy mà chờ kì nghỉ để nịnh nọt xin phiếu chơi với người tình Cịn đời thầy giáo Tự dạy văn chuỗi dài đau thương mát Khi T cịn ơng thầy ngơi trường miền trung du, anh bị đố kị, vùi dập, nạn nhân vụ trả thù, bị đẩy chiến trường cách vô lý Trở với thân tàn, Tự lại gặp lục đục quan hệ vợ chồng Xuyến bỏ việc thủ thư chuyển sang bn bán, kết giao với kẻ giàu có bẩn thỉu, dâm tục: bà béo, gã Quỳnh hàng xóm ngày cáu bẳn, tỏ khinh thường chồng, theo trai Trong môi trường ấy, gác coi kho báu với hàng trăm sách quý, T thầy giáo Tự vẫn say sưa với văn, xa lánh thói dung tục, tầm thường giữ chất đẹp đẽ người thầy, học trị u mến, tín nhiệm Anh phải tằn tiện chi tiêu, bán xe đạp, bán sách quý không vừa lòng Xuyến Anh phải bỏ nhà đến tá túc trường với ông Thống bảo vệ Bi kịch đỉnh anh ông Thống bị Cẩm lật ngược tình đổ tội chữa điểm khiến ơng Thống gục ngã, T4 T4 Tự đau đớn đành chia tay với mái trường, chia tay phối "khơng có giấy T1 giá thú' NGƯỢC DÒNG NƯỚC LŨ T Khiêm, nhà giáo, nhà văn có tài, có nhân cách đạo đức nhân cách rơi vào bi T kịch đau đớn Trong gia đình, anh người chồng bị phản bội Thoa, vợ anh lăng loàn với nhiều T người anh bỏ qua, chuyển Hà Nội để tránh tiếng mong Thoa thay đổi Nhưng môi trường lại khiến Thoa dễ dàng sa ngã Chị bỏ buôn chuyến dài ngày bỏ mặc chồng con, theo trai, chí cịn dâm đãng, đê tiện tới mức làm tình trước mắt Khiêm anh ốm liệt giường Trong quan, cịn giữ chức phó phịng quan xuất bản, anh cưu mang, T cứu giúp cho Liệu, gã có biệt danh "xỏ nhầm giầy" anh trai phản bội tổ quốc, bỏ qua T1 T1 lý lịch cho kết nạp Đảng, định cho lên chức phó phịng thấy có lực Anh nhận Tí Hợi vào làm thấy tội nghiệp cho thân hình "oắt xà lai", "cái quái thai T1 ngâm dấm " nó, coi Vây quanh anh cịn Quanh với biệt danh "cóc cụ T1 T1 mắt lé" giả tạo, nham hiểm nhăm nhe chức trưởng phòng Khiêm, Phô - tổng cục T1 trưởng bị Khiêm đuổi học dạy lại cấp anh, tìm cách trả thù, đám cận vệ Phơ khơng khác chủ mặt tâm địa ghê sợ Nơi có Hoan, người vừa đẹp mặn mà tuổi bốn mươi, vừa có nhiều tài lẻ T đứng phía anh Nhận thấy bất lợi anh quan, Hoan khuyên anh nhiều lần Cuộc đời Hoan gặp nhiều trắc trở Được nhiều người yêu mến kẻ yêu sợ chức bất hạnh, kẻ háo sắc, nhục dục Khi gặp Khiêm, chị yêu anh tình yêu chân thành, cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn, hay văn anh Nhưng Hoan lại bị vợ Khiêm rạch mặt vụ đánh ghen, bỏ quan đi, sẩy thai Bước đường cùng, Hoan buôn thuốc phiện, bị theo dõi, bị bắt may mắn thoát chết Khiêm bị chức, trở quê chuyến đò ngược dòng đối đầu với dòng nước lũ T quái đản, Khiêm cảm nhận tâm dốc sức đối mặt cha người lái đò dịng nước xốy Khiêm phải đối đầu với sóng gió đời Hoan lần theo dấu vết mà Khiêm khơng biết vơ tình hay hữu ý để lại hai truyện ngắn Đó dấu vết mà họ giao ước với dấu lông ngỗng mà nàng Mị Châu để lại cho Trọng Thủy tìm Những kẻ xấu xa phải trả giá: Vợ Khiêm chết lần phá thai lậu, tổng T cục bị truy xét để định tội, số sách Khiêm mà chúng định thủ tiêu Hoan tình cờ mua lại PHỤ LỤC (Ảnh tư liệu) T Hình 1: NHÀ VĂN MA VĂN KHÁNG Hình 2: Nhà văn Ma Văn Kháng nhà báo Nguyễn Anh Nơng Hình 3: Họa sĩ Giáng Hương, phó Chủ tịch Liên hiệp Hội VHNT bà Ban giám đốc trung tâm bồi dưỡng viết văn Nguyễn Du: Phan Hồng Giang (Chủ tịch), Ma Văn Kháng (Phó Chủ tịch), Vũ Quần Phương (Phó Chủ tịch) Hình 4: Các nhân vật phim “Mùa rụng” – Chuyển thể từ tiểu thuyết “Mùa rụng vườn” Ma Văn Kháng Hình 5: Một cảnh phim “Mùa rụng Hình 6: Ruộng bậc thang người Hmơng Hình 7: Hội gầu tào người Hmơng Hình 8: Chợ tình Hmơng Hình 9: Múa khèn Hình 10: Bộ tiểu thuyết nhà văn Ma Văn Kháng - NXB CAND năm 2006 ... thuật tiểu thuyết Ma Văn T Kháng thời kì đổi Chương ba sâu vào chuyển biến, cách tân kĩ thuật thể loại tiểu thuyết T Ma Văn Kháng CHƯƠNG 1: HAI CHẶNG ĐƯỜNG SÁNG TÁC TIỂU THUYẾT CỦA MA VĂN KHÁNG TRONG. .. tiểu thuyết Ma Văn T Kháng thời kì đổi Chương hai tìm hiểu chuyển biến việc khám phá thực, quan niệm T nghệ thuật người tiểu thuyết Ma Văn Kháng hai chặng đường sáng tác Chương 3: Sự chuyển biến. .. CHƯƠNG 3: SỰ CHUYỂN BIẾN VỀ HÌNH THỨC NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT MA VĂN KHÁNG THỜI KÌ ĐỔI MỚI 82 T T 3.1 Từ tiểu thuyết miêu tả, phản ánh mang chất trữ tình sử thi sang tiểu thuyết phân