ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRẦN HỒNG THUẬN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT NƠNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ PHÍA NAM CỦA HUYỆN ĐẠI TỪ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Thái Nguyên, năm 2020 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRẦN HỒNG THUẬN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ PHÍA NAM CỦA HUYỆN ĐẠI TỪ Ngành: Quản lý đất đai Mã số ngành: 8.85.01.03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đàm Xuân Vận Thái Nguyên, năm 2020 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu kết nêu luận văn trung thực chưa sử dụng để bảo vệ học vị nào; Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cảm ơn thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Tác giả luận văn Trần Hồng Thuận ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lý Tài nguyên, Đại học Nông Lâm Thái Nguyên tạo điều kiện thuận lợi nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn tơi suốt trình học tập nghiên cứu luận văn Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Đàm Xuân Vận người trực tiếp hướng dẫn khoa học, tận tình giúp đỡ hướng dẫn tơi hồn thành luận văn Cuối cùng, tơi xin trân trọng cảm ơn bạn học viên lớp, người thân gia đình, bạn bè giúp đỡ động viên tơi q trình học tập, nghiên cứu để hồn thành luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn giúp đỡ quý báu đó! Thái Nguyên, ngày …tháng …năm 2020 Học viên Trần Hồng Thuận iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT v DANH MỤC BẢNG v MỞ ĐẦU 1 Tính cấp thiết đề tài Mục tiêu đề tài Ý nghĩa: Chương TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Những vấn đề liên quan đến sản xuất nông nghiệp, hệ thống canh tác hệ thống sử dụng đất 1.1.1 Tình hình sản xuất sử dụng đất nơng nghiệp Thế giới 1.1.2 Hệ thống sử dụng đất loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp 1.2 Sử dụng đất nông nghiệp theo quan điểm phát triển bền vững 14 1.2.1 Lý luận sử dụng đất bền vững 14 1.3 Những nghiên cứu liên quan đến nâng cao hiệu sử dụng đất sử dụng đất bền vững 20 1.3.1 Nghiên cứu giới 20 1.3.2 Nghiên cứu nước 22 1.3.3 Nghiên cứu tỉnh Thái Nguyên 24 Chương NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .26 2.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 26 2.2 Nội dung nghiên cứu 26 2.3 Phương pháp nghiên cứu 27 2.3.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu 27 2.3.2 Phương pháp điều tra, thu thập số liệu, tài liệu 28 2.3.3 Phương pháp tổng hợp xử lý số liệu 29 2.3.4 Phương pháp đánh giá tính bền vững dựa tiêu chí 30 iv Chương KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 32 3.1 Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội tác động đến việc sử dụng đất đai huyện Đại Từ 32 3.1.1 Điều kiện tự nhiên nguồn tài nguyên thiên nhiên 32 3.1.2 Thực trạng phát triển kinh tế – xã hội 35 3.1.3 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên kinh tế – xã hội 39 3.2 Hiện trạng sử dụng đất đai xã phía nam huyện Đại Từ 40 3.3 Biến động đất giai đoạn 2014-2018 xã phía nam huyện Đại Từ 42 3.4 Hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp phân bố hệ thống trồng 42 3.4.1 Thực trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp 44 3.4.2 Xác định loại hình sử dụng đất địa bàn nghiên cứu .45 3.5 Đánh giá hiệu loại hình sử dụng đất 47 3.5.1 Hiệu kinh tế 47 3.5.2 Hiệu xã hội 52 3.5.3 Hiệu môi trường 54 3.5.4 Đánh giá khả bền vững loại hình sử dụng đất 56 3.6 Đề xuất loại hình sử dụng đất theo hướng bền vững địa bàn xã phía Nam huyện Đại Từ 58 3.7 Một số giải pháp đề xuất định hướng sử dụng đất nông nghiệp theo hướng bền vững xã phía Nam huyện Đại Từ 60 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 64 Kết luận 64 Đề nghị 65 TÀI LIỆU THAM KHẢO 66 v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BVTV : Bảo vệ thực vật CAQ : Cây ăn CM : Chuyên màu NXB : Nhà xuất UBND : Ủy ban nhân dân vi DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Tỷ trọng ngành kinh tế xã giai đoạn 2014 – 2018 Bảng 3.2 Giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp, chăn nuôi 2014 – 2018 Bảng 3.3 Tình hình dân số, lao động xã phía Nam huyện Đại Từ, 38 giai đoạn 2015– 2018 Bảng 3.4 Hiện trạng sử dụng đất xã phía Namcủa huyện Đại từ, năm 2018 Bảng 3.5 Hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp Bảng 3.6 Diện tích, suất, sản lượng số trồng Bảng 3.7 Hiện trạng loại hình sử dụng đất nơng nghiệp xã phía Nam huyện Đại Từ Bảng 3.8 Hiệu kinh tế LUT tiểu vùng Bảng 3.9 Hiệu kinh tế LUT tiểu vùng Bảng 3.10 Tổng hợp hiệu kinh tế theo LUT tiểu vùng Bảng 3.11 Mức đầu tư lao động thu nhập bình quân ngày công lao động kiểu sử dụng đất tiểu vùng Bảng 3.12 Mức đầu tư lao động thu nhập bình qn ngày cơng lao động kiểu sử dụng đất tiểu vùng Bảng 3.13 Mức độ đầu tư phân bón số loại trồng địa bàn xã phía Nam huyện Đại Từ Bảng 3.14: Phân cấp tiêu đánh giá mức độ hiệu loại hình sử dụng đất Bảng 3.15: Đánh giá hiệu LUT có hiệu bền vững Bảng 3.16: Đề xuất diện tích loại hình sử dụng đất tương lai xã phía Nam huyện Đại Từ MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Đối với tất quốc gia, đất đai nguồn tài nguyên vô quý giá, tư liệu sản xuất đặc biệt, phận hợp thành quan trọng môi trường sống, địa bàn phân bố tổ chức hoạt động kinh tế - xã hội, an ninh quốc phịng Trong nơng nghiệp, đất đai khơng đối tượng lao động mà tư liệu sản xuất thay Do sức ép gia tăng dân số nhu cầu phát triển xã hội, đất nông nghiệp đứng trước nguy bị giảm mạnh số lượng chất lượng Con người khai thác mức mà chưa có nhiều biện pháp hợp lý để bảo vệ đất đai Hiện nay, việc sử dụng đất đai cách hiệu quả, bền vững vấn đề mang tính tồn cầu Nền sản xuất nơng nghiệp nước ta với đặc trưng như: sản xuất manh mún, cơng nghệ lạc hậu, suất chất lượng cịn chưa cao, khả hợp tác, liên kết cạnh tranh thị trường chuyển dịch cấu sản xuất hàng hóa cịn yếu Diện tích đất nơng nghiệp ngày bị thu hẹp sức ép trình thị hóa, cơng nghiệp hóa gia tăng dân số mục tiêu nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá hướng cần thiết nhằm tạo hiệu cao kinh tế đồng thời tạo tính đột phá cho phát triển nơng nghiệp địa phương nước xã phía nam huyện Đại Từ xã nằm cách trung tâm huyện từ 6- km phía Nam, gồm 05 đơn vị hành sau: + Xã An Khánh, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên; + Xã Cù Vân, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên; + Xã Phục Linh, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên; + Xã Tân Linh, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên; + Xã Hà Thượng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên; Tổng diện tích tự nhiên 05 xã phía nam 8216,27 tạo điều kiện cho xã huyện có nhiều hội thuận lợi để phát triển sản xuất, mở rộng giao lưu trao đổi hàng hoá, dịch vụ khoa học công nghệ với xã khu vực huyện Đại Từ xã lân cận thành phố Thái Ngun Với xu cơng nghiệp hố, thị hố, xã phía nam huyện Đại Từ diện tích đất sản xuất nơng nghiệp ngày giảm nhanh chóng; Vì vấn đề phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng hiệu quả, bền vững, tạo giá trị lớn kinh tế mục tiêu quan trọng xã phía nam huyện Đại Từ nói riêng Do vậy, việc nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững hướng cần thiết cho mục tiêu phát triển kinh tế xã hội xã phía nam huyện Đại Từ, đồng thời giải yêu cầu thị trường tiêu thụ thời gian tới Từ lý tiến hành nghiên cứu đề tài: "Đánh giá hiệu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp địa bàn xã Phía Nam huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên” Mục tiêu đề tài - Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội liên quan đến sản xuất nông nghiệp sử dụng đất đai - Xác định loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp đại diện tiểu vùng đại diện với loại hình đất sản xuất nơng nghiệp đặc trưng xã phía Nam huyện Đại Từ - Đánh giá hiệu loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp quan điểm sử dụng đất bền vững (theo tiêu chí tiêu điều kiện kinh tế xã hội môi trường) - Đề xuất hướng sử dụng giải pháp sử dụng đất hiệu bền vững cho sản xuất nông nghiệp vùng nghiên cứu 55 canh cao vấn đề sử dụng phân bón cân đối N : P : K Kết điều tra cho thấy, Phân bón mà đa số nông hộ sử dụng phân đơn đạm urê (46%N), super lân (16% P2O5), KCl (55% K2O) NPK (5%N, 10% P2O5, 3% K2O) Tổng hợp lượng phân bón mà người dân sử dụng cho số loại trồng trình bày bảng 3.14 Bảng 3.13 Mức độ đầu tư phân bón số loại trồng địa bàn xã phía Nam huyện Đại Từ ST Cây trồng T Lúa Xuân Lúa Mùa Ngô Xuân Ngô Mùa Đỗ Tương Lạc Bí đỏ Chè (Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra) Số liệu bảng 3.13 cho thấy: Mức độ đầu tư phân bón cho trồng xã phía Nam huyện Đại Từ lớn, nhóm rau màu, ăn có mức đầu tư lượng phân bón cao trồng khác Dạng phân đạm chủ yếu bón từ phân urê, phân lân chủ yếu từ supe lân, phân kali chủ yếu từ kali clorua * Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sản xuất nông nghiệp Thuốc BVTV loại hóa chất người sản xuất để trừ sâu bệnh cỏ dại có hại cho trồng Các loại thuốc có ưu điểm diệt sâu bệnh, cỏ dại nhanh, sử dụng lại đơn giản, nên nông dân sử dụng nhiều Nhưng thuốc BVTV lại có tác hại mơi trường 56 không sử dụng - Các LUT lúa, LUT chuyên rau màu, LUT ngô, hộ thường phun từ 1- lần nhiều lần thuốc BVTV để trừ sâu bệnh thuốc sử dụng chủng loại có xuất xứ rõ ràng Liều lượng hộ sử dụng không vượt tiêu chuẩn - Đối với LUT chuyên rau số lần phun thuốc BVTV nhiều so với trồng khác chí rau ăn phun -5 lần/vụ Đây LUT có khả phát triển sản xuất hàng hoá nên hạn chế việc sử dụng thuốc BVTV, tăng cường sử dụng thuốc sinh học Tuy nhiên, việc luân canh liên tục đất làm cho đất khơng kịp phơi ải Nếu khơng có biện pháp canh tác hợp lý sẽ dễ làm cho đất bị thối hóa Nhất việc sử dụng q mức phân bón hóa học thuốc BVTV sẽ tích tụ phần dư thừa đất gây biến đổi tính chất đất, làm đa dạng hệ sinh thái đất Vì vậy, cần tăng cường bón phân hữu cơ, sử dụng sản phẩm sinh học, hạn chế việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật bón phân hóa học sử dụng cách hợp lý, để vừa đảm bảo suất trồng đem lại hiệu kinh tế vừa đảm bảo hiệu môi trường 3.5.4 Đánh giá khả bền vững loại hình sử dụng đất Trên sở đánh giá hiệu kinh tế, hiệu xã hội, hiệu môi trường LUT xã phía Nam huyện Đại Từ việc phân cấp tiêu đánh giá hiệu LUT theo hướng sử dụng bền vững thể bảng 3.14 57 Bảng 3.14: Phân cấp tiêu đánh giá mức độ hiệu loại hình sử dụng đất Chỉ tiêu I Kinh tế Thu nhập hỗn hợp Giá trị ngày công Hiệu đồng vốn II Xã Hội Mức độ chấp nhận người dân Thu hút lao động Khả tiêu thụ sản phẩm III Môi trường Khả che phủ, cải tạo đất Mức độ sử dụng phân bón thuốc BVTV (Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra) Đánh giá phân cấp tổng hợp theo định lượng mức độ khả sử dụng bền vững LUT, kết thể bảng 3.14 Bảng 3.15: Đánh giá hiệu LUT có hiệu bền vững LUT Tiểu vùng Chuyên lúa: (lúa mùa; lúa xuân – lúa mùa) Lúa - rau, màu lúa – rau, màu Chuyên rau, màu Cây Chè Tiểu vùng Lúa Mùa Lúa - rau, màu Lúa - rau, màu Chuyên rau, màu Cây Chè (Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra nông hộ) 58 Trong khả lựa chọn: Cao: H Trung bình: M Thấp: L Nhận xét chung: Từ kết tiêu đánh giá cho thấy điều kiện đất đai khí hậu phù hợp với loại trồng, đem lại hiệu sử dụng đất nông nghiệp xã phía Nam huyện Đại Từ cao, nhiều LUT có khả phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa loại hoa màu, chè cho hiệu bền vững cao tương lai Để phát huy hết tiềm định hướng sử dụng đất xã phía Nam huyện Đại Từ cần quan tâm tới việc thâm canh tăng vụ, áp dụng tiến khoa học kỹ thuật vào sản xuất Các loại trồng hàng hóa cần đưa vào sản xuất nhiều Cơ cấu trồng vụ cần quan tâm phát triển loại hình sử dụng đất bền vững hệ thống trồng trọt Việc luân canh lương thực rau màu cần áp dụng để đảm bảo yêu cầu bảo vệ cải tạo đất Tăng cường sử dụng phân hữu cơ, hạn chế sử dụng phân hóa học thuốc BVTV 3.6 Đề xuất loại hình sử dụng đất theo hướng bền vững địa bàn xã phía Nam huyện Đại Từ * Nguyên tắc lựa chọn Một loại hình sử dụng đất lựa chọn xem bền vững phải đạt yêu cầu sau đây: - Bền vững mặt kinh tế: Loại hình sử dụng đất bao gồm trồng cho hiệu kinh tế cao, tạo khối lượng sản phẩm lớn, thị trường chấp nhận - Bền vững mơi trường: Loại hình sử dụng đất phải bảo vệ độ màu mỡ đất, ngăn chặn q trình thối hóa đất bảo vệ mơi trường đất - Bền vững mặt xã hội: Loại hình sử dụng đất phải thu hút nhiều lao động, tạo nhiều việc làm, mang lại thu nhập cao, đảm bảo đời sống ổn định cho người lao động * Tiêu chuẩn lựa chọn 59 Bộ nông nghiệp phát triển nông thôn đưa tiêu chuẩn làm để lựa chọn loại hình sử dụng đất triển vọng: Đảm bảo đời sống nhân dân Phù hợp với mục tiêu phát triển vùng nghiên cứu Thu hút lao động, giải công ăn việc làm Định canh, định cư ứng dụng tiến khoa học kĩ thuật Tăng sản phẩm hàng hóa xuất Tác động đến môi trường Từ kết đánh giá hiệu loại hình sử dụng đất mặt kinh tế, xã hội môi trường Đồng thời dựa nguyên tắc lựa chọn tiêu chuẩn lựa chọn loại hình sử dụng đất có triển vọng đề tài đưa định hướng sử dụng đất phù hợp với điều kiện tiểu vùng sau: - Tiểu vùng 1: Tận dụng loại hình sử dụng đất vụ như: Lúa Xuân - Lúa Mùa – Ngô Đông, Ngô Xuân – Ngơ Mùa – Bí đỏ, Ngơ Xn – Ngơ Mùa – Đỗ Tương Trong định hướng sử dụng đất cần mở rộng diện tích đất vụ Giảm diện tích đất chuyên lúa vụ cho hiệu kinh tế không cao chuyển dần sang kiểu sử dụng đất chuyên lúa vụ; kết hợp vụ lúa với rau, màu LUT chè đề xuất tăng thêm diện tích - Tiểu vùng 2: Ổn định thâm canh đất lúa; phát triển kiểu hình sử dụng đất chuyên vụ lúa số rau màu * Đề xuất diện tích loại hình sử dụng đất xã phía Nam huyện Đại Từ tương lai 60 Bảng 3.16: Đề xuất diện tích loại hình sử dụng đất tương lai xã phía Nam huyện Đại Từ Loại hình sử dụng đất Chuyên lúa lúa – rau, màu lúa - rau, màu Chuyên rau, màu Cây chè - Diện tích đất chuyên lúa giảm xuống 250 sẽ chuyển sang LUT lúa – rau màu 90,0 ha; chuyển sang đất 1lúa - rau, màu 80 ha; chuyển sang đất chuyên rau, màu 80 - Diện tích đất LUT lúa – rau, màu tăng lên 80 sẽ chuyển từ đất chuyên lúa sang - Diện tích đất Lúa – rau màu tăng lên 50,0 sẽ chuyển từ đất chuyên lúa 70 - Diện tích đất chuyên rau, màu tăng lên 50 sẽ chuyển chuyên lúa 50 - Diện tích đất chè tăng 50 chuyển từ đất lúa – rau, màu lên 30 chuyển từ đất chuyên rau màu 20 3.7 Một số giải pháp đề xuất định hướng sử dụng đất nơng nghiệp theo hướng bền vững xã phía Nam huyện Đại Từ * Giải pháp kỹ thuật - Cần áp dụng biện pháp khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đặc biệt loại trồng cho suất cao, chất lượng tốt có ưu trị trường Khuyến khích người dân sử dụng giống trồng có suất cao sử dụng rộng rãi Hướng dẫn người dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cách, khuyến khích sử dụng phân bón hữu cơ, chuyển giao công nghệ cho người dân 61 - Chuyển đổi loại hình sử dụng khơng đạt hiệu sang loại hình sử dụng đất có hiệu cao Tăng hệ số sử dụng đất cách mở rộng diện tích tăng vụ đơng đất vụ, thực thâm canh nhằm nâng cao suất, chất lượng sản phẩm - Hướng dẫn người dân bảo vệ nông sản sau thu hoạch nhiều loại nông sản người dân chưa biết cách khơng có khái niệm bảo quản, đơi với việc đa dạng hố trồng, vật ni việc hướng dẫn kỹ thuật sử dụng bảo quản cần quan tâm - Đưa loại giống vào sản xuất, phù hợp với điều kiện khu vực * Giải pháp thị trường Tìm kiếm thị trường tiêu thụ cho sản phẩm: Nắm bắt thông tin thị trường, thường xuyên theo dõi thông tin, dự báo thị trường sản phẩm để người dân yên tâm sản xuất, chủ động đầu tư Dự báo xu phát triển để điều chỉnh cấu trồng, điều chỉnh khâu bảo quản chế biến Áp dụng phương pháp quảng cáo, tuyên truyền sản phẩm phương tiện thông tin đại chúng, liên kết liên doanh tìm đối tác đầu tư gắn liền với tiêu thụ sản phẩm Vấn đề thị trường tiêu thụ sản phẩm cho hộ nông dân vấn đề quan trọng để chuyển sang hướng sản xuất hàng hóa, hướng tới phát triển bền vững, đem lại hiệu kinh tế cao Do đó, để có thị trường ổn đinh cần có giải pháp sau: + Tổ chức tốt khâu như: thông tin thị trường, dự báo thị trường để giúp nơng dân có hướng sản xuất tiêu thụ sản phẩm + Mở rộng sản xuất sản phẩm nông nghiệp yêu cầu mặt chất lượng an toàn thực phẩm phải đặt lên hàng đầu + Hình thành tổ chức tiêu thụ sản phẩm cho nông dân 62 * Giải pháp vốn đầu tư Đây yếu tố quan trọng chiến lược thúc đẩy phát triển thành phần kinh tế, yêu cầu nâng cấp hệ thống sở hạ tầng: giao thông, thuỷ lợi phát triển mơ hình kinh tế tập trung, kinh tế trang trại, yêu cầu nguồn vốn đầu tư quan trọng, qua cần tranh thủ, huy động nguồn vốn, đa dạng hố hình thức cho vay, huy động vốn nhàn rỗi dân, khuyến khích hình thức quỹ tín dụng nơng thơn Ưu tiên người vay vốn để sản xuất nông nghiệp với loại hình sử dụng đất có hiệu kinh tế, cải tiến thủ tục cho vay tới hộ nông dân, mở rộng khả cho vay tín dụng khơng địi hỏi chấp Khuyến khích tạo điều kiện để thành phần kinh tế nước tham gia vào lĩnh vực: sản xuất giống trồng, vật nuôi, công nghiệp chế biến, phát triển ngành nghề truyền thống, thương mại dịch vụ, thơng qua sách ưu đãi bố trí mặt đất đai, giá thuê thời gian thuê đất, tín dụng, ngân hàng Nhà nước cần có hỗ trợ đầu tư tín dụng, đầu tư cho việc thu mua nông sản vào vụ thu hoạch, đầu tư xây dựng nhà máy chế biến nông sản, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản, xây dựng quỹ tín dụng nhân dân, mở rộng tín dụng Nhà nước đồng thời có chế quản lý thích hợp, thuận lợi cho việc vay vốn phát triển sản xuất kinh doanh, có chế độ ưu tiên cho chương trình, dự án phát triển sản xuất nơng nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, giải việc làm cho lao động nông thôn * Tăng cường công tác khuyến nông - chuyển giao tiến kỹ thuật - Để tăng tỷ lệ trồng hàng hoá cần đưa giống trồng có suất chất lượng cao đồng thời có khả chống chịu tốt vào hệ thống trồng 63 - Công tác khuyên nông sẽ động lực quan trọng chuyển giao tiến kỹ thuật - công nghệ vào sản xuất - Cần thực tốt công nghệ chế biến, bảo quản theo phương pháp cổ truyền nhân dân, đồng thời ứng dụng công nghệ bảo quản bảo đảm có sản phẩm tươi sống dùng lâu dài thường xuyên cho đời sống hàng ngày nơng dân - Có sách thu hút đầu tư doanh nghiệp lĩnh vực chế biến, bảo quản nơng sản hàng hố ưu đãi cá nhân có khả xây dựng kho bảo quản hàng hoá địa phương * Giải pháp thuỷ lợi - Cải tạo xây dựng cơng trình thuỷ lợi (hồ chứa, kênh dẫn nước, trạm bơm,…) biện pháp quan trọng sản xuất nông nghiệp nhằm đảm bảo nguồn nước tưới cho trồng hàng năm Đây vấn đề cần đặc biệt quan tâm tất cấp từ trung ương đến địa phương nhằm cải thiện điều kiện canh tác đất vùng đất thiếu nước xã phía Nam huyện Đại Từ có số cơng trình thuỷ lợi song khả tưới cho diện tích đất trồng hàng năm hạn chế, hệ thống kênh mương dẫn nước chưa hoàn chỉnh, chủ yếu phục vụ nước tưới cho vùng đất thấp cịn phần lớn đất vùng địa hình dốc cao chưa có khả đáp ứng nước tưới cho trồng Vì vậy, xã phía Nam huyện Đại Từ cần phải tiến hành lập dự án xây dựng nâng cấp hệ thống kênh mương để đảm bảo chủ động tưới tiêu cho diện tích đất trồng lúa trồng khác 64 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ Kết luận - Điều kiện tự nhiên huyện Đại Từ với tổng diện tích tự nhiên 8216,27 đất nơng nghiệp có 6326,54 chiếm 77,0 % tổng diện tích đất tự nhiên xã phía Nam huyện Đại Từ có điều kiện địa hình, đất đai đa dạng; khí hậu nhiệt đới ẩm thích hợp với nhiều loại trồng cho phát triển nông nghiệp đa dạng phong phú - Hiện trạng loại hình sử dụng đất xã phía Nam huyện Đại Từ có LUT cụ thể: LUT chè; LUT chuyên rau, màu; LUT vụ lúa – rau, màu; LUT vụ lúa – rau, màu; LUT chuyên Lúa + Về hiệu loại hình sử dụng đất: tiểu vùng có kiểu sử dụng cho hiệu kinh tế cao cụ thể: Lúa xuân – Lúa mùa – Bí đỏ cho TNHH/ha đạt 52,04 triệu đồng; chè cho TNHH/ha đạt 58,66 triệu đồng Tiểu vùng có kiểu sử dụng đất cho hiệu kinh tế cao là: Ngô Xuân - Đỗ Tương - Ngô Đông cho TNHH/ha đạt 61,31 triệu đồng, chè cho TNHH/ha đạt 61,87 triệu đồng + Qua kết đánh giá hiệu kinh tế, xã hội mơi trường loại hình sử dụng đất xã phía Nam huyện Đại Từ cho thấy có LUT lúa – rau, màu; LUT chuyên rau, màu; LUT chè có triển vọng cho sử dụng đất theo hướng bền vững cho xã vừa đảm bảo an toàn lương thực; đẩy nhanh việc phủ xanh đồi núi trọc; cho sản phẩm hàng hóa theo hướng bền vững - Điều kiện đất đai khí hậu phù hợp với loại trồng, đem lại hiệu sử dụng đất nông nghiệp xã phía Nam huyện Đại Từ cao, nhiều LUT có khả phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa loại hoa màu, chè cho hiệu bền vững cao tương lai Để phát huy hết tiềm định hướng sử dụng đất xã phía Nam huyện Đại Từ cần quan tâm tới việc thâm canh tăng vụ, áp dụng tiến khoa học kỹ thuật vào sản xuất 65 - Đề xuất loại hình sử dụng đất theo hướng bền vững địa bàn xã phía Nam huyện Đại Từ tương lai: tăng LUT lúa – rau, màu; LUT chuyên rau, màu; LUT lúa – rau, màu LUT chè; giảm LUT chuyên trồng lúa Những giải pháp cho hướng sử dụng đất bền vững cải thiện chất lượng đất nông nghiệp xã phía Nam huyện Đại Từ dựa sở giải pháp thuỷ lợi, kỹ thuật canh tác hợp lý, giải pháp sách (chính sách đất đai sách hỗ trợ người sản xuất vốn, kỹ thuật, thị trường) sẽ đảm bảo hiệu phương diện: kinh tế, xã hội môi trường Đề nghị - Kết nghiên cứu trạng loại hình sử dụng đất nơng nghiệp theo hướng bền vững địa bàn xã phía Nam huyện Đại Từ dùng tham khảo cho hướng chuyển đổi cấu trồng, sử dụng đất bền vững xã lân cận nằm vùng chuyển tiếp có điều kiện sinh thái tương tự - Đề tài cần tiếp tục nghiên cứu sâu để bổ sung thêm tiêu đánh giá hiệu môi trường xã hội để hướng tới nơng nghiệp sản xuất hàng hố bền vững 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO I TIẾNG VIỆT Bùi Nữ Hoàng Anh (2013), Giải pháp nâng cao hiệu kinh tế sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Yên Bái giai đoạn 2012-2020, Luận án 2.Lê Thái Bạt Một số đất Tây Bắc - Tạp chí Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp số 10, Hà nội năm 1991 Bộ nông nghiệp phát triển nông thôn (1999), quy trình đánh giá đất đai phục vụ nơng nghiệp, NXB nơng nghiệp Nguyễn Văn Bộ (2000) Bón phân cân đối hợp lý cho trồng, Nhà xuất Nông nghiệp, Hà Nội FAO(1993), Đánh giá đất đai nghiệp phát triển, viện quy hoạch thiết kế nông nghiệp (tài liệu dịch in ấn tháng năm 1993) 6.Nguyễn Thế Đặng, Nguyễn Thế Hùng (1999), Giáo trình đất, NXB Nơng nghiệp, Hà Nội Phạm Vân Đình, Nguyễn Ích Tân, (2017), Sinh thái học nông nghiệp, Nhà xuất Giáo dục, tr 191 - 210 Võ Thị Thu Hà (2015), Đánh giá đất đai phục vụ định hướng sử dụng bền vững đất nơng nghiệp khu vực ngoại thành phía Tây Nam Hà Nội, Luận văn thạc sĩ khoa học, Đại học Khoa học tự nhiên Quốc gia Hà Nội Đỗ Nguyên Hải (2000), Đánh giá đất định hướng sử dụng đất bền vững sản xuất nông nghiệp huyện Tiên Sơn - Bắc Ninh, Luận án tiến sĩ nông nghiệp, Trường Đại Học Nông Nghiệp I, Hà Nội Phan Quốc Huy, Phan Chí Nguyện (2017), Bài giảng hệ thống canh tác nhiệt đới, Trường Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội 10 Nông Thị Thu Huyền, Phan Thanh Huyền (2017) Giáo trình Đánh giá đất, Nxb Đại học Nông Lâm, Thái Nguyên Đỗ Thị Lan, Đỗ Anh Tài (2007), Giáo trình kinh tế tài nguyên đất, NXB 67 Nơng nghiệp, Hà Nội 10 Phịng Tài ngun Môi trường (2018), Báo cáo kế hoạch sử dụng đất, huyện Đại Từ thành phố Thái Nguyên 11 Phạm Thanh Vũ, Võ Quang Minh, Phan Chí Nguyện (2015), “Phân vùng thích nghi đất đai cho sản xuất nơng nghiệp tám tỉnh ven biển đồng sông Cửu Long điều kiện biến động chế độ ngập mặn”, Hội nghị khoa học công nghệ lần thứ 14, NXB Đại học quốc gia TP.HCM, tr 179- 186 12 Nguyễn Vi, Đỗ Đình Thuận, Các loại đất Thái Ngun, NXB Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội năm 1977 13 UBND xã phía Nam huyện Đại Từ , Báo cáo phát triển kinh tếxã hội xã phía nam giai đoạn 2015- 2018 II TIẾNG ANH 13 ESCAP/FAO/UNIDO (1993), Blanced Fertilizer Use it practical Importance and Guidelines for Agiculture in Asia facific Region United nation New York, P 11- 43 14 FAO (1993), Farming systems development, ROME 15 E.R Dekimpe Warkentin B.P (1998), Soil Function and Future of natural Resources Towarrds suctainable Lan Use, USRIC, Vol 1, PP.3-11 16 FAO (1976) Aframeworkfor land evalution FAO-Rome ...ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRẦN HỒNG THUẬN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT NƠNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ PHÍA NAM CỦA HUYỆN ĐẠI TỪ Ngành: Quản lý đất đai Mã số... sử dụng đất đai xã phía nam huyện Đại Từ * Đất nơng nghiệp xã phía nam huyện Đại Từ có 74 thơn Quỹ đất tự nhiên xã phía nam huyện Đại Từ phân bố khơng xã Đất nơng nghiệp có 6326 ,54 chiếm 77,00%... UBND xã) 42 * Đất phi nông nghiệp Đất phi nơng nghiệp có 1886,13 ha, chiếm 22, 95 % tổng diện tích tự nhiên xã phía nam huyện Đại Từ * Đất chưa sử dụng Đất chưa sử dụng xã phía nam huyện Đại Từ