BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  NGUYỄN THỊ LIÊN TÂM TRƯỜNG CA VỀ THỜI CHỐNG MỸ TRONG VĂN HỌC HIỆN ĐẠI VIỆT NAM Chuyên ngành : Văn học Việt Nam Mã số : 62 22 34 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS PHÙNG QUÝ NHÂM Thành phố Hồ Chí Minh - 2009 LỜI CAM ĐOAN CỦA TÁC GIẢ LUẬN ÁN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu, kết trình bày luân án trung thực chưa công bố cơng trình khác Tác giả luận án Nguyễn Thị Liên Tâm DẪN NHẬP LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Cuộc chiến tranh thời chống Mỹ qua phần tư kỷ âm vang hào hùng n-ó vọng đến tận mãi sau Văn học ghi lại thời kháng chiến oanh liệt dân tộc Những chiến công hiển hách; gương anh dũng; mối tình thuỷ chung son sắt; tình yêu quê hương, đất nước… đau thương, mát khơng bù đắp tái văn học Đó thở sống chân thực diễn đất nước ta Hậu chiến tranh để lại thật tàn khốc dư âm đọng lại tháng năm hịa bình Chiến tranh khơng phải định mệnh khiến cho bao người phải chịu số phận nghiệt ngã Dư ba chiến tranh sóng nối tiếp lan đến ngày sau… Tất điều nhà thơ thời chống Mỹ, bút thời hậu chiến tập trung sức viết để ngưỡng vọng, đồng cảm, sẻ chia thời khứ in đậm dấu ấn vào sống dân tộc Văn học góp phần thể sống thăng trầm lịch sử Sức khái quát thực thơ ca - đặc biệt trường ca - thật mạnh mẽ, sâu rộng, phản ánh lịch sử thời mà thấm suốt không gian, thời gian bao thời đại sau Trường ca đại thể loại thơ ca trữ tình mang dung lượng đồ sộ; thể cảm xúc mãnh liệt nội dung lớn; có khả phản ánh, tổng kết giai đoạn lịch sử, vấn đề lớn lao dân tộc Nền văn học Việt Nam thiếu vắng mảng trường ca thời chống Mỹ, bởi: Từ xuất hiện, trường ca có giá trị thời chống Mỹ có hiệu ứng xã hội tích cực, tác động sâu rộng đến tâm hồn người Việt Nam Thời hoàng kim trường ca thời chống Mỹ vào thập niên 70 Ngày nay, trường ca chảy miệt mài lịng dân tộc, vậy, nghiên cứu trường ca thời chống Mỹ công việc có hấp lực mạnh mẽ người nghiên cứu - Nhiều trường ca tiếng từ thời chống Mỹ chọn để giảng dạy trường Phổ thơng, Cao đẳng, Đại học Các trích đoạn trong: Bài ca chim Chơ rao, Theo chân Bác, Mặt đường khát vọng, Đường tới thành phố, Những người tới biển mang chất trữ tình sâu sắc âm hưởng sử thi hào hùng, góp phần phản ánh thực chiến tranh chống Mỹ Gần đây, trích đoạn đặc sắc đưa vào chương trình văn học nêu Vì vậy, nghiên cứu giá trị lịch sử giá trị văn học trường ca góp phần định vào việc giảng dạy, tiếp cận trường ca đại - Tên gọi thống nhất; hệ thống hình tượng nhân vật; hệ thống đề tài, không gian sử thi; giọng điệu sử thi… trường ca ý nghiên cứu cịn mang tính riêng lẻ Nhiều vấn đề khác trường ca chưa nghiên cứu cách hệ thống Giá trị lịch sử giá trị văn học trường ca tiến trình lịch sử văn học chưa đánh giá mức Nhiều viết, nghiên cứu tập trung vào việc xác định tên gọi giới thiệu tác giả tiêu biểu sáng tác trường ca Xuất phát từ lý trên, chọn đề tài “Trường ca thời chống Mỹ văn học đại Việt Nam” để nghiên cứu sở tiếp thu có chọn lọc cơng trình, viết q báu nhà nghiên cứu trước, từ góp nhìn bao qt trường ca sử thi đại GIỚI HẠN ĐỀ TÀI 2.1 Đối tượng nghiên cứu Với mục đích khoa học đề ra, luận án tập trung nghiên cứu “Trường ca thời chống Mỹ văn học đại Việt Nam” - Về lịch sử, thời chống Mỹ năm 1955 đến 1975 Về mặt văn học giai đoạn này, nhà thơ sáng tác trường ca (chủ yếu xuất từ 1960) với mạch cảm xúc ngợi ca tâm người Nhưng từ sau 4/1975 đến khoảng 1980, họ chưa thoát khỏi nỗi ám ảnh chiến qua, sáng tác với tâm người cuộc, mạch cảm xúc chủ đạo phản ánh thực chiến thời chống Mỹ Vì thế, chúng tơi xếp trường ca xuất từ 1975 - 1980 vào nhóm trường ca 1960 - 1980 tạm chia đối tượng khảo sát vào hai mốc thời gian để thuận tiện cho nghiên cứu: - Trường ca thời chống Mỹ có giá trị đời từ 1960 đến 1980 - Trường ca thời chống Mỹ có giá trị đời từ 1980 đến (chủ yếu thiên mạch cảm xúc hồi tưởng tâm người nhìn lại khứ chiến tranh) 2.2 Phạm vi vấn đề Với khả có hạn, chúng tơi cố gắng tìm hiểu cơng trình nghiên cứu, phê bình để khẳng định giá trị trường ca thời chống Mỹ, tiếp cận nghiên cứu tác giả để xác định đóng góp họ nghiệp sáng tác trường ca Qua đó, chúng tơi tiếp thu có chọn lọc thành tựu cơng trình trước, vận dụng hiểu biết thân để nghiên cứu Trường ca thời chống Mỹ Người viết quan niệm: trường ca thời chống Mỹ trường ca sử thi đại phạm vi vấn đề cần nghiên cứu là: - Những nhân tố tạo nên xuất trường ca - Các nội dung chủ yếu như: hệ thống đề tài, sức khái quát thực, đặc điểm sử thi - Các đặc điểm nghệ thuật như: phối hợp thể thơ, không gian sử thi, giọng điệu sử thi, liên tưởng, chất liệu văn học dân gian… trường ca Tuy nhiên, phân chia chương II chương III mang tính tương đối khó tách bạch riêng lẻ yếu tố nội dung nghệ thuật tác phẩm nói chung trường ca nói riêng MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Nghiên cứu trường ca thời chống Mỹ nhằm mục đích tìm hiểu: nhân tố tạo nên xuất trường ca, nội dung chủ yếu, đặc điểm nghệ thuật Từ rút kết luận đóng góp tác giả giá trị trường ca thời chống Mỹ tiến trình lịch sử văn học nước nhà Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI - Xác định nội dung bản, đặc điểm quan trọng riêng biệt làm nên giá trị trường ca thời chống Mỹ Góp thêm nhận thức lý thuyết thể loại (tên gọi trường ca sử thi đại), bước đầu giải vấn đề đặt sở kế thừa công trình nhà nghiên cứu trước - Dựa vào kết nghiên cứu, hy vọng góp tiếng nói, nhìn tổng hợp giá trị trường ca thời chống Mỹ; cung cấp thêm tài liệu tham khảo thiết thực phục vụ cho việc giảng dạy, học tập trường ca đại LỊCH SỬ VẤN ĐỀ Nhận xét mở đầu Qua tìm hiểu, chúng tơi nhận thấy chưa có cơng trình chuyên sâu, tổng hợp giá trị trường ca thời chống Mỹ Trong luận văn Cao học “Đặc điểm trường ca viết đề tài chiến tranh thời chống Mỹ”, tiến hành phân loại lịch sử vấn đề theo hai nhóm: - Những nhận xét, luận bàn tên gọi phát triển trường ca - Những ý kiến nhận định tác giả trường ca có giá trị Tuy nhiên, trải qua chặng đường nghiên cứu, lại phát thêm điều Để thấy kết nghiên cứu người trước, khuôn khổ luận án, xin lược thuật lại điểm chính, bổ sung số ý kiến, nhận định cập nhật cơng trình nghiên cứu gần 5.1 Những nhận xét, luận bàn tên gọi phát triển thể loại Đã có số cơng trình nghiên cứu thể loại trường ca; bàn luận phân định đâu thơ dài, đâu truyện thơ, xác định rõ điều kiện cần đủ để gọi trường ca (phải mang nội dung lớn, dung lượng đồ sộ, khái quát vấn đề lịch sử…), đồng thời nghiên cứu phát triển thể loại đặc biệt Có thể kể đến số viết đăng tạp chí, sách: - Tạp chí Văn nghệ quân đội số 1, 3/1981 có viết bàn thể loại trường ca Lại Nguyên Ân, Hữu Thỉnh, Từ Sơn, Hoài Thanh, Trần Ngọc Vương, Phạm Tiến Duật… - Trên Tạp chí Văn học số 6/1982 có viết Đỗ Văn Khang, Vũ Đức Phúc, Mã Giang Lân - Trên Tạp chí Văn nghệ quân đội, báo Nhân Dân, Văn nghệ Trẻ năm 2007 - 2008 có viết Vũ Tuấn Anh, Nguyễn Hữu Quý Về sách in: - Lại Ngun Ân có tác phẩm Văn học phê bình (Nxb Tác phẩm - 1984) có nhiều trang bàn luận trường ca - Vũ Văn Sỹ có tập Về đặc trưng thi pháp thơ Việt Nam 1945 - 1995 (Nxb KHXH 1999) sâu vào việc tìm hiểu thi pháp trường ca; tập tiểu luận Mạch thơ nguồn kỷ (Nxb KHXH - 2005), ơng có viết “Trường ca hệ thống thể loại thơ Việt Nam đại” [85, tr.137] - Phạm Quốc Ca với chuyên luận Mấy vấn đề thơ Việt Nam đại 1975 - 2000 (Nxb Hội Nhà Văn - 2003), qua viết: “Sự biến đổi trường ca” góp thêm tiếng nói thể thơ ca [11, tr.177-183] Sau đây, xin tóm lược lại vấn đề có liên quan đến thuật ngữ “trường ca”, phát triển thể loại mà nhà nghiên cứu đề cập sở có bổ sung cẩn trọng: Trong “Mấy suy nghĩ thể loại trường ca” (TCVH số 4/1975) sau in lại Văn học phê bình (5), Lại Nguyên Ân đề nghị gọi chung tác phẩm thơ dài trường ca Quan niệm này, có người đồng ý có người khơng chấp nhận Sau này, “Bàn góp trường ca” (4), ơng cho “hình cả” Thực sự, đề nghị ông cách gọi tên chung không phù hợp với đặc trưng riêng thể loại trường ca thơ dài khác với trường ca, thơ dài không cần thiết chứa đựng nội dung lịch sử, cảm hứng sử thi, không gian sử thi Những nghiên cứu Lại Nguyên Ân đóng góp thiết thực cho việc nhận định đường phát triển trường ca Từ Sơn, “Về khái niệm trường ca” (TCVNQĐ số 1/1981) cho trường ca "là thơ ca" [80, tr.120] Theo ông, nên dùng thuật ngữ trường ca cho thơ dài có cốt truyện tự 500 câu nên gọi chung truyện thơ Cách lý giải Từ Sơn nghiêng việc lấy nghĩa gốc thuật ngữ “trường ca” để đặt tên cho thể loại Cũng Tạp chí Văn nghệ quân đội số 5/1981, Hồi Thanh có "Thơ chuyện thơ" Ông cho rằng: Ba mươi năm đời ta có Đảng, Nước non ngàn dặm, Theo chân Bác Tố Hữu Trường ca Nguyễn Văn Trỗi Lê Anh Xuân truyện thơ Như vậy, theo Hoài Thanh, "truyện thơ" "trường ca" chưa phân định cụ thể quan niệm Trần Ngọc Vượng, “Về thể loại trường ca tính chất nó” (Tạp chí VNQĐ số 5/1981), đưa nhận định tinh tế, phân biệt khác trường ca truyện thơ, thơ dài Theo ông "trường ca ta khn với thể loại có mặt lịch sử văn học" [11, tr.129] Những lập luận để phân biệt trường ca với khúc ngâm, truyện thơ, thơ dài mà ông đưa hợp lý: trường ca phân biệt với thơ dài trước hết dung lượng cảm hứng, “cảm hứng linh hồn trường ca", xuất thời đại cách mạng [114, tr.129] Đây nhận định sâu, góp phần xác định đặc điểm thể loại lý giải giai đoạn trường ca nở rộ Năm 1982, Mã Giang Lân góp tiếng nói bàn thể loại trường ca "Trường ca, vấn đề thể loại" đăng TCVH số Ông nhận xét rằng: "Lâu nhà nghiên cứu phê bình văn học thường dùng thuật ngữ "trường ca" để thể loại văn học thời kỳ thượng cổ trường ca Đăm San, trường ca Xing Nhã đồng bào Tây Nguyên; trường ca Đẻ đất đẻ nước người Mường… tuỳ tiện cho tất sáng tác thơ dài trường ca cả” [45, tr.104] Sau dẫn số tác phẩm thơ dài trường ca để phân tích, lý giải mặt thể loại, Mã Giang Lân đến khẳng định: "Thơ dài trường ca có nét tương đồng sử dụng tổng hợp nhiều thể thơ, thay đổi khơng khí cảm xúc, hạn chế phẳng đơn điệu, thường khai thác biểu đẹp cao cả, anh hùng Nhưng trường ca bộc lộ rõ nội dung ca ngợi, hào hùng, nên cảm hứng anh hùng phải mạch cảm xúc chủ đạo” [45, tr.108-109] Cuối tác giả đưa kết luận có tính khái qt: “Đường sử thi… đến tiểu thuyết Còn thơ trữ tình nơi trường ca thơ dài Trường ca tiếp thu, vận dụng sáng tạo yếu tố thơ trữ tình sử thi nghĩa kết hợp hai phương thức biểu hiện: trữ tình tự sự" [45, tr.152] Nghiên cứu Mã Giang Lân giúp cho có phân định trường ca thơ dài rõ ràng Vũ Đức Phúc quan tâm đến thể loại trường ca nên Tạp chí Văn học số 6/1982, ơng có viết “Chung quanh vấn đề trường ca" Cũng Từ Sơn, ông nhận xét nghĩa cách dùng thuật ngữ "trường ca" Theo ông: "trường ca thuật ngữ văn học mới, chưa xác, chưa ổn định, để sáng tác thơ dài" [73, tr.93] "khoảng từ bốn, năm trăm câu trở lên [72, tr.94] phải có sức "lay động tim người đọc” cách mạnh mẽ, "thời đại ta địi hỏi phải có trường ca anh hùng" [72, tr.99] Ông cho rằng: viết trường ca, viết thể thơ “trường ca dễ đơn điệu” [72, tr.101-102] Chúng tơi hồn tồn thống với nhận xét Theo ông: "Theo chân Bác thiên trường ca" [72, tr.100], Tố Hữu phối hợp anh hùng ca với trữ tình gợi lại kiện lịch sử Nhìn chung viết Vũ Đức Phúc khẳng định lại vấn đề mà số nhà nghiên cứu trước nêu ra: trường ca phải xây dựng kiện lịch sử, độ dài cần vừa phải, cần có pha trộn, thể loại yếu tố trữ tình quan trọng Đặc biệt, ơng cho yếu tố tự phần độn thêm, điều đối lập với ý kiến Đỗ Văn Khang cho trường ca cố gắng lấy tự làm Trên Tạp chí Văn học số 6/1982, “Từ ý kiến trường ca sử thi Hêghen đến trường ca đại ta", Đỗ Văn Khang dẫn ý kiến Hêghen viết trường ca sử thi (Mỹ học Hêghen - 1836) để làm tảng cho lập luận “trường ca đại Việt Nam"; cụ thể về: nguồn gốc sử thi, sức khái quát trường ca sử thi, xung đột sử thi, tính cách sử thi, chi tiết trường ca sử thi Căn vào cơng trình nghiên cứu sử thi Hêghen, ông xem xét trường ca điểm sau đây: + "Chất khái quát tổng thể lịch sử, phong cách đồ sộ" [38, tr.87], ý đến tính chất xung đột mang tính lịch sử + "Các cá tính trạng thái giới dân tộc mãnh liệt biểu qua nhà thơ" [38 tr.87] + "Vai trò chi tiết trường ca… Cách tổ chức liên chương, liên đoạn” [38, tr.90] + "Trường ca hướng biến cố trung tâm” [38, tr.91 cố gắng lấy tự làm chính, "hình thức kể" nhân tố quan trọng góp phần làm nên trường ca Đây ý kiến, lập luận dựa vào Mỹ học Hêghen Ông khơng loại trừ hồn tồn biến dạng thể loại trường ca trình vận động lịch sử xã hội thực tiễn đời sống văn học nước ta Từ lập luận nêu trên, Đỗ Văn Khang đề nghị nên gọi thơ chất, có ý nghĩa mỹ học đầy đủ "trường ca sử thi đại" Bản thân người viết đồng quan điểm tên gọi trường ca sử thi đại quan tâm đến “trạng thái dân tộc mãnh liệt biểu qua nhà thơ, chứng nhân lịch sử” mà Đỗ Văn Khang nghiên cứu Cũng năm 1982, Lại Nguyên Ân có "Thể trường ca thơ gần đây" in Văn học phê bình (5) Theo ông, phạm vi thơ đại ta, đủ thận trọng để “coi trường ca thể loại hình thành phát triển với yếu tố trữ tình yếu tố chủ đạo” [5, tr.8] Ông nhận định: "Thể tài trường ca biểu cụ thể xu hướng sử thi hóa" [5, tr.22] Ý kiến giúp người viết tìm hiểu sâu vấn đề thể loại tính chất sử thi, trữ tình trường ca thời chống Mỹ Phạm Huy Thông, nhà thơ danh với Tiếng địch sơng Ơ - tích Trương Lương dùng tiếng địch làm tan nát hàng ngũ quân sỹ Hạng Võ; có báo cáo hội nghị khoa học Trường ca Khoa Văn Đại học Tổng hợp tổ chức (1983) Trong phần II mang tựa "Trường ca", Phạm Huy Thông khẳng định “độ dài trường ca yếu tố thuận Độ dài góp phần cấp trọng lượng cho chất tráng thi ca" [98, tr.12] Phương châm Huy Thông "linh hoạt để sát hợp" [98, tr.17] Bản thân người viết đồng tình với quan điểm: độ dài cần linh hoạt, độ dài yếu tố thuận, mà điều thơ ngắn khó đạt cần khái quát vấn đề lớn lao lịch sử, phản ánh cảm xúc mãnh liệt chứng nhân lịch sử Hồng Ngọc Hiến có ý kiến trình bày rõ "Về đặc trưng trường ca” (TCVH số 3/1984), đặc biệt nhận định quan trọng đặc trưng thể loại trường ca Biêlinxki, giáo sư A.N.Sô-kô-lôv chuyên nghiên cứu trường ca [28, tr.116] Đồng thời, ông giới thiệu số thành tựu trường ca văn học Xô viết thảo luận trường ca kéo dài ba tháng đăng báo Văn học Liên Xơ [28, tr.110] Ơng hồn tồn trí với ý kiến Biêlinxki: "Trường ca thể loại tác phẩm thơ đặc biệt có nội dung lớn dung lượng lớn”, "tương quan nguyên tắc trữ tình nguyên tắc tự vấn đề trung tâm thi pháp trường ca; trường ca đại, xu trữ tình lấn át tự sự” [28, tr.111-110] Cách lập luận giải vấn đề ông dễ hiểu, phù hợp với cách hiểu thể loại trường ca, nhận định: xu trữ tình trường ca lấn át tự Tuy vậy, ta khơng loại trừ có trường ca viết thời gian sau Những cánh đồng lửa Văn Lê, Đi sen ngát bóng xanh Phạm Thái Quỳnh lại thiên xu hướng tự Vấn đề phân định thể loại trường ca thơ dài khiến Mã Giang Lân trăn trở viết tiếp “Thử phân định ranh giới trường ca thơ dài" (Tạp chí Văn học số 5,6/1988) Trong “Tiến trình thơ đại Việt Nam”, phần "Xu hướng mở rộng dung lượng phản ánh" [47, tr.356], ông tập trung sâu vào việc tìm giống khác hai loại Theo ông, “trường ca có kết cấu rõ hồn chỉnh hơn; thể thơ đa dạng; nhân vật có đường nét, tâm trạng hơn; nhịp điệu, nhạc điệu trường ca sôi nổi, hào hùng hơn; yếu tố tự trữ tình bổ sung cho nhau; đề tài: thuộc mà tác giả sống, chứng kiến” Đây nghiên cứu công phu, giúp ta thấy tương đồng khác biệt trường ca thơ dài Sự đời mạnh mẽ trường ca trở thành tượng văn học bật đời sống thơ ca Tháng 3/2002, Tạp chí Giáo dục số 26, Đào Thị Bình có "Góp phần tìm hiểu trường ca viết kháng chiến chống Mỹ cứu nước" Đây viết có giá trị, tổng kết lại số ưu điểm trội trường ca; giúp ta có nhìn bao quát thể loại; mở hướng nghiên cứu, "chất suy nghĩ triết lý", "chất trí tuệ luận" [10, tr.30-31] trường ca Phạm Quốc Ca, chuyên luận Mấy vấn đề thơ Việt Nam đại 1975 - 2000 (Nxb Hội Nhà Văn - 2003) dành nhiều trang để viết thể loại trường ca Ông nhận định “về tên gọi thể loại trường ca có khơng rạch ròi… Do thâm nhập, hòa trộn thể loại người ta gọi tác phẩm khác tên chung trường ca” [11, tr.178] Theo ơng: có khác rõ, chủ yếu phương thức sáng tác; truyện thơ gắn với nhân vật kết cấu, cốt truyện; thơ dài gắn với cảm xúc trữ tình; trường ca phân biệt chỗ dù có cốt truyện hay khơng, phải mang cảm hứng lớn nhân dân, tổ quốc, thời đại [11, tr.179] Đây nhận xét thống với nhận định nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân, Vũ Đức Phúc, Mã Giang Lân, Trần Ngọc Vượng… cảm hứng sử thi, kết cấu, tơi trữ tình… trường ca Tuy nhiên, cuối cùng, cách lập luận tác giả có vài điểm chưa thống nói rằng: “cho đến nay, khó phân biệt trường ca, truyện thơ, thơ dài” [11, tr.178] Về vấn đề này, người viết trình bày phần mở đầu luận văn Cao học “Đặc điểm trường ca viết đề tài chiến tranh thời chống Mỹ ”: trường ca đại có cốt truyện khơng cần cốt truyện truyện thơ phải mang cảm hứng lớn nhân dân, tổ quốc, thời đại (cảm xúc trữ tình dễ lẫn với thơ dài) Đặc trưng bật trường ca giai đoạn 1960 1980 biểu xu hướng sử thi hóa, âm điệu hào hùng, giọng điệu ngợi ca Trường ca đời sau 1980 thường đậm chất hồi tưởng, trăn trở, bi tráng Vũ Văn Sỹ, phần thứ tập Mạch thơ nguồn kỷ [85] cho in lại số tiểu luận có liên quan đến trường ca như: “Hiện tượng đối thoại với quan niệm nghệ thuật sử thi thơ” (TCVH số 4/1990, tr 98); “Thành tựu giới hạn lịch sử” (TCVH số 6/1990, tr 85): “Trường ca hệ thống thể loại thơ Việt Nam đại” (TCVH số 137/2000) Trong đó, ơng có nhận định, đánh giá khách quan sâu sắc thể loại trường ca, thiên ý kiến cho trường ca tượng thâm nhập thể loại Nhưng ông không tránh khỏi băn khoăn đặt câu hỏi: “Liệu có nguyên tắc cho mềm dẻo kết cấu trường ca? phải trường ca thay cho truyện thơ” [85, tr.138-139] Sau đó, ơng lý giải: “Trường ca kế thừa truyện thơ nói riêng kinh nghiệm tự thơ ca nói chung Chính thế, chất, trường ca khác với truyện thơ truyền thống, khác với truờng ca cổ điển lại gần gũi với thơ trữ tình” Theo ông, trường ca lấy trưởng thành ý thức làm thước đo biến cố kiện, để phân biệt chất [4] Vũ Hùng (2005), Trước núi Ngọc Linh, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [5] Văn Công Hùng (2002), Ngựa trắng bay về, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [6] Văn Lê (1997), Những cánh đồng lửa, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [7] Lê Thị Mây (2003), Lửa mùa hong áo, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [8] Giang Nam (2002), Sông Dinh mùa trăng khuyết, Nxb QĐND, HN [9] Lê Huy Quang (1994), Hồi ức tuổi mười hai, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [10] Lê Anh Quốc (2000), Khoảng trời người lính, Nxb QĐND, HN [11] Phạm Thái Quỳnh (2005), Đi sen ngát bóng xanh, Nxb TN, HN [12] Trần Anh Thái (1999), Đổ bóng xuống mặt trời, Nxb QĐND, HN [13] Nguyễn Quang Thiều (1994), Những người lính làng, Nxb QĐND,HN [14] Từ Nguyên Tĩnh (2000), Trường ca Hàm Rồng, Nxb QĐND, HN II/ Trường ca viết thời chống Mỹ (tham khảo) [1] Lê Bính (2005) Hát dọc đồng bằng, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [2] Vũ Bá Cường (1999), Khát gió, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [3] Phan Đức Chính (2005), Mưa đất, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [4] Nguyễn Việt Chiến (2000),Cỏ đất, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [5] Nguyễn Văn Chương (2003), Làng, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [6] Lê Anh Dũng (2003), Thưa mẹ phía trăng lên, Nxb QĐND, HN [7] Nguyễn Hưng Hải (2005), Mưa mặt trời, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [8] Trần Mạnh Hảo (í997), Ba cặp núi núi lẻ, Nxb QĐND, HN [9] Trần Mạnh Hảo (2004), Điện Biên Phủ, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [10] Đặng Hiển (2003), Đất nước lớp học, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [11] Thi Hoàng (1997), Gọi qua vách núi, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [12] Vũ Trọng Hùng (2005), Ngọn lửa nhỏ, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [13] Nguyễn Thụy Kha (2000), Gió Tây Nguyên, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [14] Nguyễn Thụy Kha (2000), Năm tháng chiều cao, Nxb Thanh niên, HN [15] Tạ Kim Khánh (2005), Về miền thương nhớ, Nxb Hội nhà Văn, HN [16] Trần Vũ Mai (1997), Nàng chim Lạc, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [17] Nguyễn Thanh Mừng (2005), Khởi hành 39 mùa Xuân, Nxb QĐND, HN [18] Anh Ngọc (1993), Điệp khúc vô danh, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [19] Vĩnh Nguyên (1999), Nhịp cầu đất nước, Nxb Thuận Hóa [20] Ngơ Văn Phú (2000), Màu đỏ ngón tay, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [21] Ngô Văn Phú (2003), Hà nội tháng mười hai, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [22] Lê Duy Phương (2006), Vinh, Nxb Hội Nhà Văn, HN [23] Y Phương (2000), Chín tháng, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [24] Lê Huy Quang (2004), Một thời để nhớ, Nxb Văn hóa Thơng tin, HN [25] Phan Quế (1999), Tên đất tên làng, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [26] Phan Quế (2003), Vầng nguyệt thảo, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [27] Thanh Quế (2003), Người lính đầu, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [28] Nguyễn Hữu Quý (2003), Sinh cuối dòng sông, Nxb QĐND,HN [29] Phạm Thái Quỳnh (2000), Những hoa mặt trời, Nxb QĐND, HN [30] Mai Nam Thắng (2004), Cổ tích làng Cát, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [31] Trần Thị Thắng (2000), Bà mẹ Quảng Nam, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [32] Hữu Thỉnh (1996), Trường ca biển, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [33] Vũ Ðình Thự (2004), Bài ca dâng Đảng, Nxb Thanh niên, HN [34] Nguyển Hương Trâm (2000), Hà Nội Thăng Long, Nxb Văn học, HN [35] Vương Trọng (2002), Hơi thở rừng hồi, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [36] Vương Trọng (1994), Đảo chìm, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [37] Thanh Tùng (2004), Phương Nam hành, Nxb Văn học, HN [38] Nguyễn Xuân Tường (2005), Đi đồi hoa cúc, Nxb Văn hóa dân tộc, HN [39] Lê Văn Vọng (2001), Cơn lốc xanh, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN [40] Ngân Vịnh (2002), Phía hồng n tĩnh, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN III/ Một số trường ca không thuộc đề tài viết thời chống Mỹ [1] Nguyễn Bá (2000), Hòn Khoai, Nxb Mũi Cà Mau [2] Văn Đắc (2003), Trường ca thành Tây đô , Nxb QĐ Nhân Dân, HN [3] Dương Tam Kha (2003), Anh hùng Lò Văn Giá, Nxb Hội nhà Văn, HN [4] Huyền Lam (2004), Phủ Quỳ, Nxb Nghệ An [5] Anh Ngọc (1975), Sóng Cơn Đảo, Nxb QĐND, HN [6] Nguyễn Khắc Phục (2001), Bài ca nữ thần Jang Hơri, Nxb QĐND, HN [7] Nguyễn Khắc Phục (1974), Kể chuyện ăn cốm sân, NxbVăn nghệ GP [8] Phan Quế (2001), Cổ kính phóng túng, Nxb QĐND, HN [9] Thanh Thảo (2002), Trò chuyện với nhân vật mình, Nxb QĐND, HN [10] Dương Thuấn (2000), Mười bảy khúc đảo ca, Nxb QĐ Nhân Dân., HN [11] Nguyễn Đình Thi (1997), Bài ca Hắc Hải, Nxb QĐND,HN [12] Nguyễn Bùi Vợi (2003), Thanh Chương tráng khúc, Nxb QĐND, HN B/ TÀI LIỆU THAM KHẢO Vũ Tuấn Anh (2005), “Thơ chống Mỹ, cứu nước tiến trình thơ đại”, Báo Nhân dân (14), HN Arixtot (1999), Nghệ thuật thơ ca (nhiều người dịch), Nxb Văn học HN Lại Nguyên Ân (1975), “Mấy suy nghĩ thể loại trường ca”, Tạp chí Văn học (4) in lại Văn học phê bình, Nxb Tác phẩm mới, HN Lại Nguyên Ân (1981), “Bàn góp trường ca”, Tạp chí Văn nghệ Qn đội (1), HN Lại Nguyên Ân (1984), Văn học phê bình, Nxb Tác phẩm mới, HN Lại Nguyên Ân (1986), “Văn học Việt Nam từ sau Cách mạng Tháng Tám sử thi đại”, Tạp chí Văn nghệ (5), HN Báo cáo thành tích Đồn vận tải quân H52, khu cũ (4/1967 - 4/1975), Tỉnh ủy Bình Thuận Nguyễn Duy Bắc (1998), Bản sắc dân tộc thơ ca Việt Nam đại (1945 - 1975), Nxb Văn hóa dân tộc, HN Bakhtin (1993), Những vấn đề thi pháp Dostoievski (Trần Đình Sử, Lại Ngun Ân, Vương Trí Nhàn dịch), Nxb Giáo dục, HN 10 Đào Thị Bình (2002), “Góp phần tìm hiểu trường ca viết kháng chiến chống Mỹ cứu nước”, Tạp chí Giáo dục (26), HN 11 Phạm Quốc Ca (2003), Mấy vấn đề thơ đại Việt Nam 1975 - 2000, Nxb Hội Nhà Văn, HN 12 Hồng Diệu (1981), “Thêm vài suy nghĩ”, Tạp chí Văn nghệ (5), HN 13 Trần Phỏng Diệu (2006), “Yếu tố giọng điệu truyện ngắn Sơn Nam”, Tạp chí VNQÐ (642 tr.94), HN 14 Phạm Tiến Duật (1980), “Về bút pháp thực thơ Việt Nam đại (1945 - 1980)”, Tạp chí Văn học (5), HN 15 Nguyễn Hồng Dũng (2005), Chiến tranh Việt Nam văn học Mỹ - từ thật đến tác phẩm, Tạp chí VNQĐ (619), HN 16 Nguyễn Duy (1981), Phóng 30 tháng năm 1975, Nxb Văn Nghệ, HN 17 Hà Trọng Đạm (2005), Điạ đời người, Nxb Hội Nhà Văn, HN 18 Nguyễn Sĩ Đại (2004), “Hữu Thỉnh, nhà thơ làng ngày đánh giặc”, Báo Nhân Dân (38), HN 19 Nguyễn Khoa Điềm (2004), “Bản hùng ca đất nước”, Báo Văn nghệ công an (7), HN 20 Nguyễn Khoa Điềm (2004), “Tác giả nói tác phẩm Đất nước”, báo Giáo dục thời đại (110), HN 21 Nguyễn Đăng Điệp (2002), Giọng điệu thơ trữ tình, Nxb Văn học, HN 22 Hà Minh Đức chủ biên (2001), Lý luận văn học, Nxb Giáo dục.HN 23 Hà Minh Đức (1980), “Văn học Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước”, Tạp chí Văn học (9), HN 24 Hà Minh Đức (1981), “Về Trường ca”, Tạp chí Văn nghệ Quân đội (1, 2, 3), HN 25 Hà Minh Đức (1997), Khảo luận Văn chương, Nxb Khoa học xã hội HN 26 Hêghen, Mỹ học (Nhữ Thành dịch), Tư liệu ĐHSPHN 1, HN 27 Lưu Hiệp (1999), Văn tâm điêu long (Phan Ngọc dịch), Nxb Văn học, HN 28 Hoàng Ngọc Hiến (1984), “Về đặc trưng trường ca”, Tạp chí Văn nghệ (3), HN 29 Bùi Công Hùng (1980), “Mấy quan sát thơ Việt Nam đại”, Tạp chí Văn học (5), HN 30 Bùi Công Hùng (1985), “Nhạc điệu thơ Việt Nam đại 40 năm qua”, Tạp chí Văn học (5, 6), HN 31 Bùi Công Hùng (1985), “Những đặc trưng thơ Việt Nam đại” (1945 - 1985), Tạp chí Văn học (1), HN 32 Bùi Cơng Hùng (1986), “Hình tượng thơ”, Tạp chí Văn học (4), HN 33 Bùi Công Hùng (2000), Tiếp cận nghệ thuật thơ ca, Nxb Văn hóa TT, HN 34 Bùi Cơng Hùng (2001), Sự cách tân thơ văn Việt Nam đại, Nxb Văn hóa Thơng tin HN 35 Mai Hương (1980), “Đọc Đường tới Thành phố” (Trường ca Hữu Thỉnh, Nxb Quân đội), Tạp chí Văn học (3), HN 36 Đỗ Văn Hỷ (1991), “Trong thơ có họa”, Tạp chí Văn nghệ (1), HN 37 Roman Jakobson (1945 - 1975), Ngôn ngữ thi ca, (Cao Xuân Hạo dịch) 38 Đỗ Văn Khang (1982), “Từ ý kiến trường ca sử thi Hêghen đến trường ca đại ta”, Tạp chí Văn học (6), HN 39 Đinh Gia Khánh (chủ biên) (1998), Văn học dân gian Việt Nam, Nxb Giáo Dục, HN 40 Nguyễn Khải (1984), Gặp gỡ cuối năm, Nxb Tác phẩm mới, HN 41 Lê Đình Kỵ (1979), Thơ Tố Hữu, Nxb Đại học Trung học chuyên nghiệp, HN 42 Lê Đình Kỵ (1999), Phê bình nghiên cứu văn học, Nxb Giáo dục, HN 43 Phong Lan (chủ biên) (1999), Tố Hữu - tác giả tác phẩm, Nxb GD HN 44 Tôn Phương Lan (1976), “Nguyễn Khoa Điềm - Một nhà thơ trẻ có nhiều triển vọng”, Tạp chí Văn học (5), HN 45 Mã Giang Lân (1982), “Trường ca, vấn đề thể loại”, Tạp chí Văn học (6), HN 46 Mã Giang Lân (1988), “Thử phân định ranh giới trường ca thơ dài”, Tạp chí Văn học (5, 6), HN 47 Mã Giang Lân (2000), Tiến trình thơ đại Việt Nam, Nxb Giáo dục, HN 48 Phong Lê (2001), Văn học Việt Nam đại - Những chân dung tiêu biểu, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội 49 Phong Lê (2001), Một số gương mặt văn chương học thuật Việt Nam đại, Nxb Giáo Dục, HN 50 Phong Lê, Chuyên đề Văn học Việt Nam đại - Tiến trình thành tựu, Tài liệu giảng dạy Cao học Văn học Việt Nam ĐHSP TP.HCM 51 Mai Quốc Liên (1999), Tạp luận, Nxb Văn học, HN 52 Thiếu Mai (1980), “Thanh Thảo - Thơ trường ca”, Tạp chí Văn học (2), HN 53 E.M Meletinki (1974),“Về nguồn gốc sử thi anh hùng”, Tạp chí Văn nghệ (1), HN 54 Nam Mộc (1976), “Thơ vấn đề thơ Việt Nam đại Hà Minh Đức”, Tạp chí Văn học (3), HN 55 Nguyễn Đức Nam (1969), “Cuộc chiến tranh Việt Nam lương tâm người Mỹ”, Tạp chí Văn học (5, 6), HN 56 Giang Nam (2004), Sống viết chiến trường, Nxb Hội Nhà Văn, HN 57 Phan Ngọc (1991), “Thơ gì?”, Tạp chí Văn nghệ (1), HN 58 Lê Thành Nghị (2005), Trước đèn thơ, Nxb Quân Đội Nhân dân, HN 59 Phùng Quý Nhâm (2003), Văn hóa văn học từ góc nhìn, Nxb VH TT NCQH 60 Huỳnh Thống Nhất (2002), Luận án Thi pháp sử thi anh hùng dân tộc Ê Đê, Trường Đại học Sư Phạm thành phố Hồ Chí Minh 61 Nhiều tác giả (1978), Nghiên cứu bình luận chọn lọc thơ văn Hồ Chủ tịch, Nxb Giáo Dục, HN 62 Nhiều tác giả (1979), Văn học Việt Nam chống Mỹ cứu nước, Nxb Khoa học xã hội, HN 63 Nhiều tác giả (1984), Nhà thơ Việt Nam đại, Nxb Khoa học xã hội Hội Văn học, HN 64 Nhiều tác giả (1978), Xing Nhã, Đăm Di, Hai trường ca Ê Đê Gia Rai, Nxb Văn học Dân tộc, HN 65 Nhiều tác giả (1984), Thơ ca chống Mỹ cứu nước, Nxb Giáo Dục, HN 66 Nhiều tác giả (2001), Thơ ca cách mạng Việt Nam (1945 - 1975), Nxb Đồng Nai 67 Nhiều tác giả (2001), Lý luận văn học, Nxb Giáo Dục, HN 68 Lê Lưu Oanh (1998), Thơ trữ tình Việt Nam, Nxb Đại học QG HN 69 Bảo Ninh (2005), “Ðất nước làm rạng danh nhà văn”, Báo Văn Nghệ Trẻ số 30 (400), HN 70 Ngô Văn Phú (2004), “Chất lính hồn quê thơ Hữu Thỉnh”, Báo Văn nghệ trẻ (9), HN 71 Ngô Văn Phú (2005), “Mùa văn học”, Tạp chí Giáo dục thời đại (13), HN 72 Vũ Đức Phúc (1982), “Chung quanh vấn đề trường ca”, Tạp chí Văn học (6), HN 73 Phan Thị Diễm Phương (1988), “Thơ lục bát hệ nhà thơ đại”, Tạp chí Văn học (2), HN 74 Huỳnh Như Phương (1994), Những tín hiệu mới, Nxb Hội Nhà Văn, HN 75 Hoài Quang Phương (2005), Ngôi nhà mẹ, Nxb Hội NhàVăn, HN 76 Nguyễn Hữu Quý (2005), “Nhà văn quân đội - Lực lượng sáng tác sau 1975”, Tạp chí VNQĐ (636), HN 77 Phạm Thu Quỳnh (2006), Ký ức chiến tranh người lính, NXB Thanh niên, HN 78 Vũ Tiến Quỳnh (Tuyển chọn giới thiệu) (1998), Phê bình, bình luận văn học Lê Anh Xuân, Thu Bồn, Thanh Hải, Giang Nam, Viễn Phương, Nxb Văn Nghệ Tp HCM 79 Vũ Tiến Quỳnh (1996), Phê bình bình luận văn học - Truyện cổ tích thần thoại sử thi, Nxb Văn nghệ TP HCM 80 Từ Sơn (1981), “Về khái niệm trường ca”, Tạp chí Văn nghệ Quân đội (1), HN 81 Trần Đình Sử (1986), “Nhà thơ Việt Nam đại vấn đề nghiên cứu cá tính sáng tạo thơ”, Tạp chí Văn học (1), HN 82 Trần Đình Sử (1987), Thi pháp thơ Tố Hữu, Nxb Tác phẩm mới, HN 83 Trần Đình Sử (1995), Những giới nghệ thuật thơ, Nxb Giáo dục, HN 84 Vũ Văn Sỹ (1999), Về đặc trưng thi pháp thơ Việt Nam (1945 - 1995), Nxb Khoa học Xã hội, HN 85 Vũ Văn Sỹ (2005), Mạch thơ nguồn kỷ, Nxb Khoa học XH, HN 86 Nguyễn Trọng Tạo (1980), “Trường ca, cảm hứng, lĩnh sức vóc người viết”, Tạp chí Văn Nghệ số 11, HN 87 Nguyễn Thị Liên Tâm (2002) Luận văn tốt nghiệp Cao học “Đặc điểm trường ca viết đề tài chiến tranh thời chống Mỹ”, ĐHSP TP HCM 88 Trần Nhật Tân (2004), Đi tìm thơng điệp nàng thơ, Nxb Thanh Niên, HN 89 Hoài Chân Hoài Thanh (2003), Thi nhân Việt Nam, Nxb Văn học, HN 90 Hoài Thanh (1981), “Thơ chuyện truyện thơ”, Mục “Trao đổi thể loại trường ca”, Tạp chí Văn nghệ (5), HN 91 Thanh Thảo (2006), “Từ đêm mười chín nghĩ anh hùng ca trường ca”, Tạp chí Thơ Hội Nhà Văn Việt Nam (6), HN 92 Hữu Thỉnh (1981), “Sự chuẩn bị người viết trẻ”, Báo Văn Nghệ (50), HN 93 Ngô Đức Thịnh (2005), “Xuất sử thi Tây Nguyên”, Báo ND cuối tuần (22), HN 94 Trần Ngọc Thêm (2000), Cơ sở văn hóa, Nxb Giáo dục, HN 95 Lưu Khánh Thơ (1988), “Thơ Hữu Thỉnh - Một phong cách thơ sáng tạo”, Tạp chí Văn học (2), HN 96 Thơ văn Lý Trần (1977), Nxb Khoa học Xã hội, HN 97 Hồng Trung Thơng (1984), “Thử bàn thơ”, Tạp chí Văn nghệ (1), HN 98 Phạm Huy Thơng (1983), “Trường ca”, Tạp chí Văn học (1), HN 99 Bích Thu (1983), “Thanh Thảo, gương mặt tiêu biểu thơ từ sau 1975”, Tạp chí Văn học (5, 6), HN 100 Nguyễn Vũ Tiềm (2006), Đi tìm mật mã thơ, Nxb Hội Nhà Văn, HN 101 Dục Tú (1985), “Mặt trời lòng đất, nghĩ gương mặt thơ Trần Mạnh Hảo”, Tạp chí Văn học (2), HN 102 Nguyễn Thanh Tú (2005), Đi văn học, Nxb VNQĐ, HN 103 Tư tưởng Hồ Chí Minh (2003), Giáo trình 6, Nxb Chính trị, HN 104 Lê Văn Tùng (2005), Thử bàn tiêu chí để hiểu nội dung khái niệm “Văn học đại”, Tạp chí Nghiên cứu văn học số 9, HN 105 Tổ lý luận Tạp chí Văn nghệ Quân đội (1981), “Để có thành tựu văn học đề tài chiến tranh, quân đội”, TC Văn nghệ Quân đội (2) 106 Từ điển thuật ngữ Văn học (1992), Nxb Giáo Dục, HN 107 Lê Ngọc Trà (1998), Lý luận văn học, Nxb Trẻ, TP Hồ Chí Minh 108 Hồng Trinh (1997), Từ ký hiệu học đến thi pháp học, Nxb Đà Nẵng 109 Phạm Quang Trung, (1994), “Chung quanh việc sử dụng thuật ngữ phân loại tác phẩm văn chương”, Tạp chí Văn học (2), HN 110 Văn học thời gian, (2001), Nxb Văn học, HN 111 Lê Trí Viễn (1987), Đặc điểm lịch sử Văn học Việt Nam, Nxb Đại học & Trung học Chuyên nghiệp, HN 112 Bằng Việt (1980), “Nhân vật trữ tình thơ chúng ta”, Tạp chí Văn học (5), HN 113 Thái Quang Vinh (1999), 95 văn chọn lọc, Nxb Đà Nẵng 114 Trần Ngọc Vương (1981), “Về thể loại trường ca tính chất nó”, Tạp chí Văn nghệ (5), HN 115 Trần Quốc Vượng (Chủ biên) (1999), Cơ sở văn hóa, Nxb Giáo Dục, HN _ PHỤ LỤC Thống kê tần số xuất từ “Mẹ, đất nước, dân tộc, nhân dân” trường ca thời chống Mỹ STT Tên trường ca Số lần xuất tác phẩm Mẹ Đất nước 01 Mặt đường khát vọng 21 81 Miền, làng, Nhân dân xóm,quê, đồng Dân tộc 0 02 Đường tới thành phố 42 17 0 03 Đất nước hình tia chớp 183 104 0 04 Những người tới biển 48 08 0 05 Ở làng Phước Hậu 95 06 16 06 Ánh chớp đêm giao thừa 19 01 0 07 Khoảng trời người lính 17 07 13 11 08 Trầm tích 101 04 54 09 Sinh cuối dịng sơng 86 08 25 10 Mảnh hồn chim Lạc 25 19 02 PHỤ LỤC Thống kê số từ dùng để chủ thể trữ tình trường ca thời chống Mỹ STT Số lần sử dụng TỪ NGỮ 10 01 Tôi 17 50 16 73 23 09 09 28 72 08 02 Ta 18 58 162 33 20 11 13 10 48 60 03 Chúng 39 34 28 16 20 33 / 12 / 04 Chúng ta 05 07 27 04 36 04 / / / / 05 Con,chúng 152 13 53 38 12 03 05 122 18 12 06 Chúng mình, 04 13 03 15 02 / 08 02 / 07 Các anh, anh 46 46 07 71 52 66 03 05 / 03 Ghi chú: (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) Mặt đường khát vọng Đất nước hình tia chớp Đường tới thành phố Những người tới biển Ở làng Phước Hậu Ánh chớp đêm giao thừa Khoảng trời người lính Trầm tích Sinh cuối dịng sơng Mảnh hồn chim Lạc PHỤ LỤC Khảo sát liên tưởng thể qua biện pháp tu từ so sánh trường ca Đất nước hình tia chớp Trần Mạnh Hảo STT Từ ngữ dùng để so sánh Trang hình guốc võng 12 02 -hình mũi sóng 12 03 -mang hình chim lạc bay 12 04 -cong hình cày 13 01 Chủ thể so sánh Đất nươc 05 -là hình chữ S 14 06 -là mẹ 14 07 -mang hình lưỡi liềm lưỡi hái 15 08 -mang hình ách 15 09 -mang hình dòng sữa 15 10 -mang hình lúa 24 11 -là lúa mẹ cho 24 12 -giống hình giun bị xéo quằn 24 13 -mang hình công,con phượng,con lân 24 14 -mang hình bão, giông 24 15 -mang hình cung 27 16 -mang hình dây bí ,dây bầu 27 17 -mang hình tia chớp 34 18 -như mũi mác 34 19 -giống vô lửa soi 34 20 -vẫn hình dáng em 34 21 -cong hình dáng diều 34 22 -giống miếng cau diệu hiền 34 23 -mang hình vành khuyên 34 24 -mang hình mặt trăng 34 25 -mang hình mẹ cha 34 26 -mang hình đa 45 27 -uốn theo dốc 51 28 -mang hình đồng đội co lưng tôm mà ngủ 51 29 -mang hình khủy tay 51 30 -là giọt sương 55 31 -là trán mẹ đẫm mồ hôi 79 32 -là hành quân 84 PHỤ LỤC Khảo sát thể thơ sử dụng 25 trường ca viết thời chống Mỹ ( phục vụ cho chương 3, phần “ Sự phức hợp thể thơ”) Trường ca Kết cấu Thể lục Thể tự bát Mặtđường chương gồm khát vọng khúc Đất nước 10 chương hình tia chớp / 80% Chương 2, Chương 1,3, 5, 7+ Thể văn Thể7, Thể 4,5 xuôi chữ chữ / 20% / / Chương / 4,8,9, 10 khổ chg Đường tới thành phố Nhữngngười tới biển 05chương,gồm 19 03 khúc 15 khúc khúc 03 chương gồm / / khúc 01 khúc 11 khúc / / / / chủ yếu / / / / chủ yếu / / 10 12khúc+Vĩthan h Ở làng Phước Hậu 6.Ánh chớp đêm giao thừa Khoảngtrời 05 chương +đoạn kết khúc (cả khúcmởđầu+kh khổ úc cuối) -khổ 04 chương / 80% / 20% 19 chương / gồm 18 / / / người lính Trầm tích chương Sinh cuối 10 chương dịng sông Chương1 Chg2+18 sử dụng 09đoạnở / Chương khổởch4,0 nhiều chương 8+khúc3 4khổ + 12đoạn ởch6, chương5 05khổởch khúc2củ 9+vĩ a chương 10 Mảnh hồn 04 chương 28 cặp 90% / / / chim Lạc gồm 17 khúc (khúc cuối) 11 Bài ca chim / 100% / / Không chia 99% / / / / ChơRao 12 Nước non ngàn dặm chương 13 Sông núi chương + kết, vai 14 Đi sen / ngắn 04 khúc 11 khúc / / 05 khúc mộtvài rải rác / / khổ ch chương gồm 20 khúc 11 chương ngát bóng xanh nhiều 10, ch 11 15 Mặt trời Vài khổ 05 chương gồm lòng đất 18 khúc 16.Trầm tích 19chương 04khúc chương 13 khúc 01khúc / / đối thoại / 18 khúc / / 01 khúc 19 chương 06 khúc 11 khúc / 02 khúc / 05 chương / đoạn / / 96% / / / 19 khúc 01 khúc / 04 khúc 97% / / / 37 % 01 đoạn 30% 30 % 01khổở / gồm19 khúc 17 Lửa mùa hong áo 18.Ngựa trắng 5chương bay 19 Mẹ 06 chương Vài khổ ngắn 20.Trường ca Hàm Rồng 21.Nhữngcánh Mở đầu +24 số khúc câu cadao `/ mộtđoạnở chươg đồng lửa 22 Bà mẹ Quảng Nam Lời tựa+ 04 đoạn kết chương+kết+ lục bát vĩ vĩ thanh Phần mở đâu + Tồn 10 chương chương 24 Đổ bóng 09 chương / 23.Con đường xuốngmặt trời / / chương chủ yếu 04 khúc vănxuôi+ 01khúc / / đốithoại độcthoại 25 Cổ tích làng Cát 06 chương gồm 01 / chủ yếu 02 đoạn vănxuôi+ khúcdạo đầu có đối +03 khúc thoại chính+lờikết+ vĩ / / CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ ĐƯỢC CƠNG BỐ [1] Nguyễn Thị Liên Tâm (2002), Luận văn tốt nghiệp Cao học: Đặc điểm trường ca viết đề tài chiến tranh thời chống Mỹ - Thư viện ĐHSP TH HCM [2] Nguyễn Thị Liên Tâm (2004), Chất liệu văn học dân gian trường ca viết đề tài chiến tranh thời chống Mỹ - đăng Tạp chí Khoa học Xã hội Nhân văn, trường ĐHSP TP HCM Số: (37) tháng 7/2004 [3] Nguyễn Thị Liên Tâm (2005), Hình tượng người chiến sĩ trường ca viết đề tài chiến tranh thời chống Mỹ đăng báo Văn Nghệ Trẻ Số: 17 (439) tháng 4/2005 [4] Nguyễn Thị Liên Tâm (2007), Trường ca đại - chặng đường phát triển đăng Tạp chí Khoa học Xã hội Nhân văn, trường ĐHSP TP HCM Số: 11 (45) tháng 5/2007 [5] Nguyễn Thị Liên Tâm (2007), Trường ca “Đi sen ngát bóng xanh” Phạm Thái Quỳnh, đăng Tạp chí Nhà văn - Hội Nhà Văn Việt Nam số: 5/2007 [6] Nguyễn Thị Liên Tâm (2007), Sự liên tưởng trường ca thời chống Mỹ - đăng Tạp chí Dạy học Ngày số 9/2007 [7] Nguyễn Thị Liên Tâm (2008), Hình tượng phụ nữ Việt Nam trường ca thời chống Mỹ đăng Diễn đàn Văn nghệ - Tạp chí Uỷ Ban tồn quốc Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam số: 158 tháng 3/2008 [8] Nguyễn Thị Liên Tâm (2008), Những nhân tố khách quan chủ quan tạo nên xuất trường ca thời chống Mỹ đăng Tạp chí Khoa học Xã hội Nhân văn, trường ĐHSP TP HCM Số: 13 {47} tháng 3/2008 [9] Nguyễn Thị Liên Tâm (2008), Sức khái quát thực trường ca thời chống Mỹ đăng Tạp chí Dạy học Ngày số: 7/2008 [10] Nguyễn Thị Liên Tâm (2008), Tài liệu Dạy - Học Chương trình Ngữ Văn điạ phương,{in chung Sở Giáo dục Đào tạo tỉnh Bình Thuận chủ biên} sách Nhà xuất Giáo Dục xuất số: 155 - 2008/ CXB/1 - 274/GD [11] Nguyễn Thị Liên Tâm (2008), Đề tài tình yêu trường ca sử thi đại Kỷ yếu Hội thảo KH học viên Sau đại học - 2007, đăng TC Khoa học Xã hội Nhân văn (phụ bản) trường ĐHSP TP HCM tháng 8/2009 [12] Nguyễn Thị Liên Tâm (2008), Không gian sử thi trường ca thời chống Mỹ - đăng Tạp chí Dạy học Ngày số 11/2008 ... phẩm hay viết thời chống Mỹ Điều khẳng định: trường ca thời chống Mỹ có đóng góp đặc sắc làm nên diện mạo hồn mỹ cho thơ ca cách mạng Việt Nam văn học đại Việt Nam Văn học thời chiến trường tồn... cứu Trường ca thời chống Mỹ văn học đại Việt Nam, cụ thể nội dung: “những nhân tố tạo nên xuất trường ca thời chống Mỹ; nội dung chủ yếu, đặc điểm nghệ thuật trường ca? ?? 5.3 Phạm vi nghiên cứu Trường. .. XUẤT HIỆN CỦA TRƯỜNG CA VỀ THỜI CHỐNG MỸ 1.1 Những nhân tố khách quan tạo nên xuất trường ca 1.1.1 Sự kết nối từ truyền thống đến đại Văn học đại nói chung, thơ ca Việt Nam thời chống Mỹ nói riêng,