CHƯƠNG CHẤT HỮU CƠ TRONG ĐẤT VÀ PHÂN BÓN HỮU CƠ BÀI 1: CHẤT HỮU CƠ TRONG ĐẤT I Chất hữu đất Chất hữu có ảnh hưởng lớn đến cấu trúc đất thực vật động vật chứa chủ yếu C, H, O Chất hữu phân hóa tác dụng vi sinh vật đất, biến thành mùn 1.1 Thành phần chất hữu đất Chất hữu có thành phần Hydrate carbon Các chất tác dụng vi sinh vật đất phân hủy thành chất đơn giản để cuối cho H2O, CO2, CH4, Hợp chất lignin Khi bắt đầu sinh trưởng, màng tế bào làm cellulose, hemicellulose Khi lớn, màng tế bào hình thành chất lignin làm cho cứng hơn, khó bị phân hóa Hợp chất chứa N Các vi sinh vật, amino acid, hợp chất protein từ thực vật động vật phân hủy 1.2 Các tượng mùn hóa khống hóa 1.2.1 Hiện tượng mùn hóa Trong điều kiện ẩm độ cao, yếm khí chất hữu phân hủy biến thành mùn, bền, chịu đựng phân hóa vi sinh vật, cuối biến thành keo mùn 1.2.2 Hiện tượng khống hóa Trong điều kiện thống khí, chất hữu bị phân hủy thành chất đơn giản thể khí hay thể hòa tan: NH3, CO2, SO3, H2O, NH4+, NO3-, Sự khống hóa đất thống khí có giai đoạn : - Ammonium hóa - Nitrat hóa: Oxid hóa amon thành NO2, NO3 Nếu đất bị ngập nước, điều kiện trở nên yếm khí, có giai đoạn amon hóa xảy Ở đất phèn, pH thấp = – 3, nước ngập lâu dài, tượng mùn hóa khống hóa khơng thể xảy Chất hữu đất 2.1 Sơ lược chất hữu đất Chỉ nghiên cứu tính chất vi sinh vật học khơng đầy đủ không ý chất hữu đất Chúng ta biết thành phần hữu có ảnh hưởng lớn đến cấu trúc đất thoái hóa mặt cấu trúc đất cường độ canh tác cao ln giảm thiểu loại đất có hàm lượng chất hữu cao Khả hấp thụ giữ nước, khả dự trữ nguyên tố bases, khả cung cấp đạm (N), lân (P), lưu huỳnh (S), nhiều nguyên tố vi lượng, tính chất khác đất tất phụ thuộc vào thành phần chất hữu đất Theo Broadbent (1953), hàm lượng chất hữu loại đất khoáng thấp ảnh hưởng chúng đến tính chất hóa học, lý học đất vô to lớn so với tỉ lệ trọng lượng chúng có đất Vì vậy, có nhiều nghiên cứu nhấn mạnh đến tầm quan trọng thành phần đến sản xuất nông nghiệp Chất hữu đất bao gồm tất sản phẩm hữu giai đoạn khác nhau, từ thực vật chưa phân giải mô động vật sản phẩm phân giải vơ định hình bền vững, màu nâu hay đen (mùn) khơng cịn vết tích cấu trúc vật liệu hình thành nên chúng (Russell, 1961), sản phẩm gọi mùn Mùn hợp chất đơn giản Thành phần chúng phụ thuộc vào loại đất chúng trích phụ thuộc vào phương pháp sử dụng để trích Nhưng hiểu biết thành phần động thái chất hữu loại đất nhiệt đới nhiều hạn chế Tổng hàm lượng cacbon hữu tầng đất mặt thường chứa khoảng 15-25 % chất hợp chất mùn, chúng cacbonhydrats, hợp chất đạm, lipids, phần lại (75 – 85 %) hợp chất mùn 2.2 Thành phần chất hữu đất 2.2.1 Carbohydrates Tổng hàm lượng carbohydrates chất hữu đất thay đổi từ – 20 % Thành phần bao gồm polysacchrides đường đơn glucose, galactosoe, arabinose… 2.2.1 Đạm Hàm lượng đạm chất hữu đất biến thiên từ – % Sự thủy phân acid giải phóng amino acids, amino đường ammonia Có khoảng 20 amino acids định danh amino đường glucosamine galactosamine, nhận biết chiếm tỉ lệ cao thành phần đạm chất hữu Một nghiên cứu loại đất khác cho thấy có khoảng 1/2 đạm tồn dạng nối amino acids amino đường 2.2.3 Lân (P) Chất hữu đất chứa nhiều dạng lân hữu cơ, khoảng 15 – 80 % tổng lượng P đất Các hợp chất lân hữu tìm thấy chất hữu đất bao gồm inosilo hexaphosphate (đây hợp chất chính), phospholipids số nucleotides 2.2.5 Các thành phần khác Phần lại chất hữu đất xác định dựa hợp vịng polyphenol chứa quinines có nhiều hợp chất N cho liên kết hợp chất Các chất phần lớn bắt nguồn từ sản phẩm trình trao đổi chất vi sinh vật (Kononova, 1966), chúng có nguồn gốc từ phân giải thành phần lignin thực vật 2.3 Hợp chất mùn Mùn hợp chất dùng để vật liệu hữu phân giải, mịn, có màu tối, hợp chất hình thành trình phân giải vi sinh vật xảy đất Khi mùn trích dung dịch base, chất có màu tối hịa tan vào dung dịch Các chất hòa tan bao gồm humic acid (thành phần hịa tan base, khơng hịa tan acids) fulvic acids (phần tan acids) H O C N Hình 8.1 Cấu trúc phân tử humic acid Hợp chất mùn chất gây nên ảnh hưởng tốt khả sản xuất đất Hàm lượng N, P S hợp chất mùn phân giải vi sinh vật cung cấp cho trồng (quá trình chậm), chúng cung cấp phần chất dinh dưỡng ta khơng sử dụng phân bón hóa học Phân nửa amino acids polysacharides cịn lại tách khỏi hợp chất thơm nên tính chất thành phần cấu tạo nhóm suy luận từ nghiên cứu tổng thể thành phần mùn Nhưng thành phần thơm thành phần tạo cho chất hữu hay mùn có màu sậm hình thành nên nhiều tính chất khác chất hữu 2.3.1 Trích phân lập thành phần mùn Hàm lượng chất hữu biến đổi từ < 0,1 % loại đất vùng sa mạc gần 100 % đất hữu chất hữu kết hợp với thành phần vô cơ, nên hợp chất mùn phải trích khỏi đất trước xác định tính chất chúng Dung dịch NaOH loãng thường sử dụng để trích hợp chất mùn khả biến chất polymers mùn dễ dàng, nên cần ý q trình trích nên thực điều kiện kín, khơng có tác động áp lực khơng khí (dùng khí nitrogen) Một phương pháp thích hợp khác dùng dung dịch 0,1M sodium pyrophosphate trung tính (pH = 7) Phương pháp phổ biến việc trích hợp chất mùn Nhiều phương pháp khác đề nghị sử dụng, với hai phương pháp dùng NaOH sodium pyrophosphate nhiều phịng phân tích chấp nhận tính hiệu chúng dễ thực nên người ta không cần nghiên cứu thêm phương pháp khác để trích mùn đất Hình 8.2 Cấu tạo phân tử acid humic Các hợp chất mùn tách, phân đoạn thành thành phần cấu tạo nhỏ cách lợi dụng mức độ hòa tan khác chúng dung môi khác Phương pháp phân lập sử dụng rộng rãi kết tủa humic acids từ dung dịch trích, dung dịch làm chua hóa đến pH = Thành phần lại dung dịch (không kết tủa) gọi fulvic acid Fulvic acid thường ngưng tụ hơn, có tính oxi hóa cao humic acid (có nhiều gốc chức chứa oxygen hơn), có trọng lượng phân tử thấp humic acid Fulvic acid coi hợp chất trẻ nhất, có tính di động thành phần hoạt động hợp chất mùn đất chúng xem thành phần có ý nghĩa tiến trình hình thành đất Ví dụ, tích lũy chất hữu tầng Spodic đất Spodosols tích lũy Al phức chất Al Fe với fulvic acids Humic acid thể mức độ mùn hóa cao, tính ngưng tụ cao fulvic acids đất, chúng di động hơn, liên kết chặt với sét silicate có cấu trúc dạng lớp Vì lý trọng lượng phân tử cao hơn, nên humic acid xem thành phần tạo ổn định hạt kết đất thành phần nhạy cảm với phân giải vi sinh vật Việc xác định trọng lượng tương đối humic acid fulvic acid (tỉ lệ FA/HA) đất dùng để phân loại đất Ngoài ra, chúng giúp ta xác định động thái hợp chất mùn đất Có số nghiên cứu vấn đề loại đất nhiệt đới cho thấy có tương quan khí hậu tỉ lệ hai dạng acids hợp chất mùn Trong điều kiện rửa trôi mạnh có khuynh hướng hình thành fulvic acid Fulvic acid tích lũy điều kiện nhiệt đới gió mùa điều kiện khí hậu ẩm Spodosols Oxisols có tỉ lệ FA/HA tối thiểu mùa khô, tỉ lệ gia tăng mùa mưa, sau thấp trở lại đất bị ngập nước pH hàm lượng sét vô định hình (sesquioxides - oxides Si, Fe, Al- đất góp phần vào làm tăng mức độ polymer hóa hợp chất mùn diễn biến đất Andisols 2.3.2 Đặc điểm mùn Dựa phương pháp phân tích hóa học, gốc chức có chứa Oxygen dịch trích FA HA từ loại đất hình thành điều kiện khác trình bày bảng sau: Gốc chức Tổng độ chua Carboxyl COOH Phenolic – OH Alcolholic – OH Carbonyl C = O Methoxyl OCH3 Vùng ôn đới HA FA 5,7 - 8,9 8,9 -14,2 1,5 - 5,7 6,1 - 8,5 3,2 - 5,7 2,8 - 5,7 2, 7- 3,5 3,4 - 4,6 0,1 - 1,8 1,7 - 3,1 0,4 0,3 - 0,4 Vùng nhiệt đới HA FA 6,3 - 7,7 6,1 - 12,3 4,2 - 5,2 5,2 - 9,6 2,1 - 2,5 1,2 - 2,7 2,9 6,9 - 9,5 0,8 - 1,5 1,2 - 2,6 0,3 - 0,5 0,8 - 0,9 Vùng nhiệt đới HA FA 6,2 - 7,5 8,2 -10,3 6,2 - 7,5 7,2 -11,2 2,3 - 3,0 0,3 - 2,5 0,2 - 1,6 2,6 - 5,2 0,3 - 1,4 1,6 - 2,7 0,6 - 0,8 0,9 - 1,2 Tổng độ chua hợp chất mùn thể tổng lực phản ứng mùn Tổng độ chua bao gồm chức mang tính acid carboxyls (-COOH) phenolic-OH Các gốc chức khác alcoholic-OH, carbonyl (=CO), methoxyl (-OCH 3), khơng góp phần vào tổng độ chua, chúng góp phần vào hình thành phức chất cách tạo nối chất hữu với nguyên tố cation kim loại khoáng silicates Do loại đất nhiệt đới thường có tính kiềm tương đối thấp (Oxisols Ultisols), nên hợp chất mùn thành phần hữu đất nguồn chủ yếu trì độ phì nhiêu đất Các biện pháp kỹ thuật quản lý đất phải biện pháp hướng trực tiếp đến hướng cải thiện hàm lượng chất hữu đất Chất hữu đất thực tế không hịa tan nước, có phần nhỏ tạo huyền phù nước nguyên chất Chất hữu có khả hịa tan mạnh dung dịch kiềm lỗng, phần phân ly acid lỗng Một tính chất quan trọng chất hữu hàm lượng đạm chứa chất hữu cơ, hàm lượng N thường biến động từ – %, nhiên hàm lượng N thấp hay cao hàm lượng trung bình Nhưng hàm lượng carbon biến động thường chiếm khoảng 58 % Vì vậy, để tính tốn hàm lượng hữu đất, xác định % carbon (C %), hàm lượng chất hữu %C*1,724 Tỉ lệ C N (C\N) đất thường 10-12 Tỉ lệ thay đổi tùy thuộc nguồn gốc thành phần hữu cơ, giai đoạn phân giải chất hữu cơ, tính chất độ sâu đất, điều kiện khí hậu mơi trường khác nơi đất hình thành Chất hữu đất nơi dự trữ lân lưu huỳnh hữu Cũng đạm hữu cơ, lân lưu huỳnh hữu giải phóng q trình khống hóa chất hữu Cả hai chất lân lưu huỳnh hữu trải qua q trình khống hóa hấp thụ sinh học tùy thuộc vào điều kiện thời tiết tỉ lệ tương đối chúng với carbon cao hay thấp Một tính chất quan trọng khác chất hữu khả trao đổi cation cao chúng (200 meq/100 g) Khả trao đổi cation thường có liên quan đến gốc chức carboxyl (COOH) phenolic-OH Phản ứng trao đổi cation mùn trình bày phương trình sau: R-C-OH + KCl  R-C-OK + HCl Phương trình cho thấy KCl hòa tan nước phản ứng với gốc chức carboxyl chất hữu Ion K trao đổi ion H với gốc carboxyl Ion K hấp phụ với lực đủ mạnh để làm hạn chế ion q trình rửa trơi đất, lực ion K đủ yếu để rễ trồng hấp thu trao đổi Chất hữu đất có khả hấp thụ lượng nước lớn nên chúng có tính co ngót trương nở mạnh Tuy nhiên, chúng bị nước hồn tồn, lực hấp thu nước bị giảm mạnh Chất hữu đất yếu tố quan trọng việc hình thành hạt kết nên chúng làm tăng tốc độ thấm nước ban đầu đất giảm nguy xói mịn đất Ngồi hàm lượng gốc chức cao tạo điều kiện dễ dàng cho hình thành phức chất với nguyên tố dinh dưỡng vi lượng, làm cho nguyên tố di chuyển dễ dàng suốt phẫu diện đất, chúng kết hợp chất mùn có trọng lượng phân tử thấp di động cao 2.4 Sự hình thành chất hữu đất Chất hữu đất hỗn hợp nhiều hợp chất hữu khác Tuy nhiên, hai loại hợp chất, hợp chất mùn hợp chất polysaccharides hình thành nên 80 % tổng chất hữu đất 2.4.1 Hợp chất mùn Hợp chất mùn chất hữu đất polymer đơn vị phenolic phức tạp nối với amino acids, peptides, amino đường, thành phần hữu khác Tham gia vào q trình mùn hóa có protein, lipid, lignin, tanan sản phẩm khác trình phân giải chất hữu Từ vật liệu hữu ban đầu phân giải thành sản phẩm trung gian hợp chất trung gian lại liên kết với tạo thành hợp chất phức tạp hợp chất phức tạp lại nối với lần để tạo thành đại phân tử lớn ổn định Sau nối với nhau, phân tử phenolic nhạy cảm bị oxi hóa trở lại trải qua trình liên kết khác Các phản ứng polymer hóa bao gồm hình thành nên gốc chức Các gốc phenolic hình thành thơng qua tác động phenolases peroxidases ổn định thơng qua nối Các hợp chất mùn khác lớn thành phần cấu tạo liên quan đến đơn vị cấu trúc diện vi môi trường định trình hình thành Tuy nhiên, tất có tính chất chung chúng có nhiều gốc chức năng, chủ yếu gốc COOH, phenolic-OH Một số vi sinh vật, nấm Streptomyces, tổng hợp vật liệu có màu sậm tương tự hợp chất mùn Chúng hình thành mơi trường ni cấy, tế bào, hay hai môi trường Chúng polymer phenolic kết hợp với peptides chất khác althraquynones hợp chất napthelenic Hàm lượng peptides hay phenolic thay đổi lớn phụ thuộc vào hàm lượng loại nguồn đạm điều kiện khác Các polymer nấm hình thành có tính chất tương tự humic acid đất mặt CEC, tổng độ chua, hàm lượng carbon gốc phenolic Các phenolic đơn đất khơng bị phân giải hồn tồn chất hữu dễ phân giải: glucose, acetic acid, amino acid, proteins, polysacchrides Các phenolic có hoạt tính thấp, vịng thơm bị phá vỡ, carbon phenol bị tương tự carbon hợp chất dễ dàng phân giải khác Điều cho thấy phần vòng phenolic nằm cấu trúc mùn đất, bảo vệ diện mùn hay sét, hay liên kết thành polymer phenolic số loại vi sinh vật đất Các nghiên cứu với hợp chất hữu C 14 đánh dấu cho thấy chất mùn mới, tương đối bền phân giải vi sinh vật, tiếp tục phân giải với tốc độ cao tốc độ phân giải mùn hình thành lâu đời Điều phần phân tử nhạy cảm với phá vỡ vi sinh vật Các polymer có dạng humic acid nấm tạo thành bị phân giải – 30 % thời gian - tháng Mô polymer phenolase thực với hợp chất có chứa C 14 đánh dấu cho thấy đơn vị amino acid, peptides, amino đường liên kết với thành polymer phân giải với tốc độ nhanh carbon vòng đơn vị phenolic, carboxyl, chuỗi nhánh, carbon OCH đơn vị phenolic dễ bị phá vỡ C phenolic vòng Khi tăng lượng gốc carboxyl polymer phenolic làm giảm hữu hiệu chuỗi nhánh, amino đường, carbon amino acid polymers vi sinh vật Theo thời gian, carbon dễ hữu dụng sử dụng phần dư thừa trở nên bền vững phân giải vi sinh vật Sự hình thành mùn Lignin hợp chất polyphenolic khác Các dư thừa thực vật hữu thông thường Phân giải vi sinh vật Phân giải vi sinh vật Đường, acid hữu hợp chất hữu khác Các đơn vị polypenolic nhỏ hơn, phenol trung gian Sự oxy hóa chuỗi nhánh Hydroxyl hóa vòng Khử carbonyl Tổng hợp vi sinh vật Tổng hợp chuyển hóa vi sinh vật Phân giải vi sinh vật CO2, H2O, NH3 Các hợp chất vô khác Sinh khối vi sinh vật Khống hóa tách vịng Mono, di, trihydroxyphenols, Benzoic acid … Giải phóng tổng hợp polymer vsv Phản ứng oxy hóa, enzyme Các gốc phenolic Hydroxybenzoquinones… Peptides, amino acid, amino đường… Polymer hóa Polymer hóa Acid fulvic Phân giải tổng hợp Acid humic 2.4.2 Polysaccharides Polysacchrides thành phần cấu tạo sản phẩm trao đổi chất sinh vật chủ yếu đất Hầu hết polysaccharides thực vật, động vật vi sinh vật chất dễ phân giải, có số bền với phân giải này, có từ 10 – 30 % chất hữu đất chứa polysaccharides, thành phần bền phân giải vi sinh vật Phần lớn polysacchrides thực vật vi sinh vật có 12 đơn vị cấu trúc (hay cao hơn) Tất phương pháp đại dùng để tách phân tử hữu tổng hợp mùn áp dụng polysaccharide đất, tất thành phần thu chứa khoảng 10 đơn vị cấu trúc Do người ta kết luận quy trình sử dụng tách polysaccharides khơng đúng, thành phần polysaccharides hình thành trạng thái tương tự humic acid Các đơn vị polysaccharides thực vật vi sinh vật tất giai đoạn phân giải tác dụng khung hình thành nên polymer riêng biệt môi trường đất Các kết hợp chất tương đối bền vững thơng qua hình thành mối hay phức chất với ion kim loại hay sét hình thành thành phần polysaccharides bền vững chất hữu đất Polysaccharides với đơn vị amino đường bền vững liên kết thông qua gốc amino tự với phân tử humic acid Các thành phần cấu tạo có dạng polysaccharides màng tế bào vi sinh vật bao gồm nhiều đơn vị cấu trúc, bao gồm nhiều amino đường amino acids Một số chất này, hay phần phân tử phức tạp, trải qua trình liên kết với polymer phenolic đất thơng qua gốc amoni chúng trở nên bền vững 2.5 Vai trò chất hữu đất 2.5.1 Cải thiện tính chất vật lý đất Nếu thành phần cấp hạt cát, thịt sét đất có tính phân tán cao làm cho nước xâm nhập vào đất rễ trồng xuyên phá lớp váng cứng vào đất, suất trồng bị giảm nghiêm trọng, chất dinh dưỡng diện đầy đủ đất (Harric cộng tác viên, 1966) Trên quan điểm vật lý học, loại đất tốt đất có hạt đất nhỏ liên kết thành hạt kết bền vững với tác động nước Những loại đất khơng hình thành lớp váng cứng thế, có tốc độ thấm ban đầu nhanh mưa hay sau tưới, làm giảm xói mịn, đất canh tác dễ dàng độ thoáng tăng cao hơn, tăng cường khả hô hấp rễ hoạt động vi sinh vật đất (Russell, 1961) cho loại đất nơng nghiệp tốt giới chất liên kết tự nhiên phần lớn chất hữu chúng hình thành trình phân giải vi sinh vật dư thừa hữu đất Thông thường dư thừa hữu chứa tỷ lệ tương đối cao thành phần hữu dụng có tác động tạo nối nhanh lớn đất, ảnh hưởng đến hình thành hạt kết kéo dài thời gian ngắn Các vật liệu bền vững yêu cầu thời gian lâu dài để hình thành hạt kết, tác động đến việc hình thành hạt kết kéo dài theo thời gian Bón nhiều chất hữu cho đất có hiệu việc hình thành hạt kết, tạo hạt kết thường tăng nhanh trường hợp đất có hàm lượng hạt kết thấp Sự sinh trưởng trồng, đồng cỏ, làm tăng hình thành hạt kết đất (Jonsonton, 1942) Điều khối lượng rễ cỏ lớn để lại đất, vi sinh vật đất sử dụng, rễ cỏ phân bố toàn thể tích đất Sau bón dư thừa hữu vào đất, hay cày vùi đồng cỏ, hạt kết đất giảm Để trì cấu trúc đất tốt, cần thiết phải bón dư thừa hữu theo chu kỳ hay luân canh trồng Nhiệt độ thấp thích hợp cho việc kéo dài thời gian hình thành hạt kết, nhiệt độ cao nhanh chóng làm hủy hoại chất liên kết hạt đất (Harros, 1966) Trong thời gian hoạt động vi sinh vật xảy mạnh mẽ sau bón dư thừa hữu cơ, tế bào hệ sợi nấm liên kết học với hạt đất với (Aspiras, 1971), chất tổng hợp sinh vật đất thường xem có tầm quan trọng Các thành phần khác chất hữu đất có liên quan chặt đến q trình hình thành hạt kết đất thành phần polysaccharide có tầm quan trọng đặc biệt Tác động cement hóa cao keo polysaccharides (i) chiều dài cấu trúc thẳng chúng cho phép chúng tiếp xúc với nhiều hạt đất, (ii) chất uyển chuyển cho phép chúng tiếp xúc với nhiều điểm bề mặt hạt đất, (iii) với số lượng lớn gốc OH, tạo nối hydrogen, (iv) gốc COOH cho phép tạo nối thông qua cation 2.5.2 Hàm lượng phân bố chất hữu đất Trong trình hình thành phát triển đất, chất hữu tích lũy từ dư thừa thực vật sinh trưởng đất chỗ Chất hữu đất tích lũy liên tục đạt cân tốc độ tích lũy tốc độ phân giải chất hữu Chất hữu thường diện với hàm lượng cao tầng đất mặt giảm dần theo độ sâu đất Sự phân bố chất hữu theo độ sâu đất tương ứng với hàm lượng N đất Thơng thường, bón nhiều dư thừa hữu cơ, hàm lượng chất hữu đất tăng Do đó, hiểu đất sa mạc chứa hàm lượng hữu thấp Khi lượng mưa tăng, kèm theo gia tăng sản xuất chất khô thực vật nên hàm lượng chất hữu đất gia tăng 10 - Hợp chất khơng có đạm: hemicellulose, cellulose, lignin, lipid chiếm tỷ lệ cao (60 – 70 % phân nguyên 70 – 90 % chất độn) Tỷ lệ C/N có vai trị định q trình phân giải tốc độ phân giải Tỷ lệ C/N thích hợp phân chuồng vào khoảng 35 – 40, cao đống phân tiến hành phân giải chậm thấp trình phân giải kết thúc nhanh chóng Phân nguyên gia súc có tỷ lệ C/N từ 20 đến 25 Chất độn có tỷ lệ C/N cao: Bảng 8.3 Tỷ lệ C/N số nguyên liệu độn chuồng Tên nguyên liệu Phân bị ngun Rơm rạ lúa nước Lúa mì Thân bắp Cỏ họ đậu Cỏ họ hòa thảo Bèo hoa dâu Thân muồng sợi Thân quỳ dại Mùn cưa Bã mía Vỏ đậu phộng C% 6,5 40,8 40,0 44,2 26,6 40,2 42,1 47,6 53,6 56,2 39,4 18,7 N% 0,31 0,36 0,33 0,84 1,37 0,64 4,2 0,62 3,83 0,11 0,35 1,20 C/N 21 113 124 53 19 62 10 60 14 511 113 15 2.5 Ủ phân chuồng Trong ủ phân có nhiều vi sinh vật tiến hành cơng phá chất cellulose, glucose, protein, lipid có thành phần phân chuồng Nội dung trình phân giải gồm kiện chủ yếu: phá vỡ hợp chất hydratcarbon, chất béo khoáng hóa hợp chất có N Do phân giải thành phần phân chuồng ln ln biến đổi, có nhiều loại khí H 2, CH4, CO2, NH3 nước thoát làm cho đống phân chuồng ngày giảm khối lượng Các giai đoạn biến đổi trình ủ: giai đoạn: Giai đoạn phân tươi: phân cịn ngun rác độn, nước phân có màu vàng Giai đoạn phân hoại dang dở: phân rác độn mềm, nước phân chuyển màu vàng đen, nâu đậm, t0 đống phân cao, trọng lượng giảm 70 – 80 % Giai đoạn phân hoại: vật liệu đống phân hình dáng cũ, màu đen, xốp, nước phân trong, trọng lượng 50 % Giai đoạn phân biến thành mùn: phân giống đất đen tơi xốp, trọng lượng 25 % Các cách ủ phân: cách: Ủ nóng = ủ tơi = Phân đổ thành đống tơi xốp, thống khí, giữ ẩm 50 % - 60 %, ẩm độ nhiệt độ lên cao 60 – 700C, phân mau hoai, diệt cỏ dại, mầm bệnh nhiều N Ủ nguội = ủ chặt = Phân nén chặt đảm bảo đống phân tiến hành ủ điều kiện yếm khí, ẩm độ 50 % - 60 % nhiệt độ đống phân không lên cao 350C Trong điều kiện này, CO2 thoát kìm hãm hoạt động vi sinh vật, phân lâu hoai, không diệt mầm bệnh cỏ dại N Ủ hỗn hợp: ủ trước nóng sau nguội: phân chuồng có nhiều rác độn, hạt cỏ dại, mầm bệnh cần ủ tơi xốp – ngày để nhiệt độ lên cao 60 - 70 0C, phân mau phân hủy, sau nén chặt lại, nhiệt độ hạ, hạn chế N Thường để ủ phân người ta thường cho vào Super P để giữ NH3: Ca(H2PO4)2 + 4NH3 + H2O →2( NH4)2HPO4 + Ca(OH)2 Có thể dùng tro trấu có chứa SiO2 có khả giữ NH3 Không nên dùng tro bếp trình ủ phân: 16 CaO, K2O + H2O → Ca(OH)2 , KOH chất kiềm mạnh 2.5.1 Ủ phân chuồng nhân tạo Qua cách ủ trên, thực tế sản xuất, lượng phân chuồng không đủ đáp ứng nhu cầu cho trồng, đó, người ta phải ủ phân chuồng nhân tạo, ủ kỹ thuật tăng lần phân chuồng nguyên với chất lượng tương đương Người ta thường thêm: rơm rạ, than bùn phế phẩm thực vật khác (thân đậu, bắp, bùn đáy ao, phân xanh hoang dại, ) với phân chuồng tươi để cung cấp vi sinh vật, phân vô để tăng cường chất lượng phân Nguyên liệu - Phân chuồng tươi: 25 % coi chất mồi cung cấp vi sinh vật giúp phân hủy chất hữu tốt, giàu dinh dưỡng - Rác độn: 73 % gồm dư thừa thực vật, phân xanh, bùn đáy ao, - Vôi: 1,5 – % để trì pH = - Phân lân: – % super P hay –3 % apatid, phosphorit để làm thức ăn cho vi sinh vật để giữ N Ca(H2PO4)2 + 2NH3 NH4H2 PO4 + CaHPO4 (NH4)2H PO4 + CaHPO4 - Phân N : 0,5 – % urea, SA rác độn rơm rạ để hạ tỷ số C/N, Hố ủ Tùy điều kiện địa hình nơi ủ phân, hố ủ đào khác :          Ủ chìm - Ủ Ủ trung gian Cách ủ Sau đào hố ủ, cho rác độn thành lớp dày 20 – 30 cm, nén chặt, tưới nước giữ ẩm độ 50 – 60%, cho lớp phân chuồng tươi, rắc vôi phân vô Tiếp tục xếp thành lớp tương tự đầy hố ủ Tùy theo hố ủ lớn hay nhỏ, hố phân người ta chọc vào tre thông mắt khoét nhiều lỗ nhỏ với mục đích cho nhiệt kế vào để biết nhiệt độ đống phân cho nước vào giữ ẩm độ Sau tháng ủ, đảo phân nén chặt lại Độ tháng đến 2,5 tháng phân hoại đưa bón Trước bón 10 –15 ngày, kết hợp đảo phân nên rắc thêm phân – 1,5% P2O5 Sau ủ tháng nhiệt độ không lên 60 – 700C nguyên nhân: Phân chuồng hoai, lượng vi sinh vật phân không đủ để phân giải chất hữu phân Không đủ ẩm Môi trường chua vi sinh vật không hoạt động Ủ phân chuồng để lấy khí đốt = phân khí biogas Khi nguyên liệu thực vật giàu cellulose phế phẩm nông nghiệp, phân gia súc phân giải điều kiện yếm khí sinh CH4, H2, … Điều kiện Ủ phân cần đáp ứng điều kiện: Nhiệt độ cao ổn định 320C 17 Mơi trường phải hồn tồn yếm khí, khơng có oxy lọt vào Mơi trường có đủ thức ăn khống cho vi sinh vật hoạt động Mơi trường trung hịa, kiềm, khơng chua Hầm phân Hầm ủ phân gồm phận: ủ chứa khí Túi ủ phân chuồng để lấy khí đốt nylon, kích thước sau: Chiều dài: 10m (có thể dài ngắn tùy lượng phân) Chiều ngang: 2m Chiều sâu: 0,8m Lượng phân nước rửa chuồng theo tỷ lệ 1:1, 50 kg phân ủ sau đến 10 ngày hỗn hợp bắt đầu lên men có khí ngày cho từ 2,5 đến 2,8 m khí đốt Với phân chuồng lỏng sau ủ giàu N khơng bị N, chất hữu không đáng kể Lổ thoát gas Đầu Gas ( 20 – 30%) Nước + phân ( 70 – 80%) Hồ lắng Hồ chứa Đầu vào Túi ủ Hình 8.1 Sơ đồ hố ủ biogas 2.6 Sự phân giải phân chuồng Trong ủ phân, có nhiều loại vi sinh vật tiến hành công phá cellulose, hợp chất đường, bột, loại protid, lipid thành phần phân chuồng Vì vậy, trình ủ phân thành phần phân chuồng ln ln biến đổi, có nhiều loại khí nước thoát làm cho khối lượng phân ngày giảm trọng lượng 2.6.1 Chất đường bột Hydratcarbon CnH2nOn Monosaccharid (Đường đơn): chủ yếu gồm có pentose hexose Pentose C5H10O5 thành phần chất pentosane có nhiều rơm rạ (30%), tỷ lệ pentosase phân sụt xuống mức 12% có mức độ hoại thích hợp để đưa bón VSV hảo khí ĐK hảo khí C5H10O5 + 5O2 5CO2 + H2O VSV yếm khí ĐK yếm khí C5H10O5 + H2O 3CO2 + 2CH4 + H2 Hexose C6H12O6 có nhiều tế bào thực vật (glucose, fructose, malnose) phân giải sau: VSV hảo khí ĐK hảo khí C6H12O6 + 6O2 6CO2 + H2O VSV yếm khí ĐK yếm khí C6H12O6 + H2O 2CO2 + 2CH3CH2OH + H2O Ethanol CH3CH2OH + O2 CH3COOH + H2O Acid acetic CH3COOH + O2 2CO2 + H2O 18 Những loại acid hữu cịn là: acid oxalic HOOC – COOH, acid benzoic, C 6H5 – COOH, acid malic COOH-CHOH-CH2-COOH, acid fumaric COOH-CH=CH-COOH, tất bị phân giải đến mức cuối thành CO2 H2O Disaccharid tổ hợp nhiều monosaccarid Công thức chung (C6H10O5)2n gồm tinh bột, cellulose, lignine, hemicellulose, Tinh bột phân giải nhanh thành dextrose maltose (C6H10O5)2n + nH2O nC12H22O11 Tinh bột VSV Aspergillus oryzae Maltose glucose VSV Cellvibrio 2nC6H12O6 Glucose 2.6.2 Protein Trong phân chuồng có nhiều hợp chất có chứa N: protein, aminoacid; trình phân giải dù hảo khí hay yếm khí biến thành Ammoniac NH3 Protein phân giải Aminoacid có cơng thức chung R – CH – COOH NH2 Ví dụ : Glycine : ĐK hảo khí: NH2 – CH2 –COOH + 3O2 NH3 + CO2 + H2O ĐK yếm khí: NH2 – CH2 –COOH + 2H2O NH3 + 2CO2 + 3H2 Trong phân chuồng cịn nhiều loại hợp chất có chứa N khác: urea, acid uric, acid hippuric bị phân giải sau : Urea: ( NH2)2CO + 2H2O 2NH3 + CO2 + H2O Acid uric: C5H4O3N4 + ½ O2 + H2O Acid uric C4H6O3N4 Alantoin + C4H6O3N4 2H2O + CO2 2( NH2)2CO + HCO – COOH Urea Acid hippuric: C6H5 – CO – NH – CH2 – COOH + H2O Acid hippuric Acid glyoxalic C6H5 – COOH + NH2 – CH2 – COOH Acid benzoic Glycine 2.6.3 Lipid Chất béo thực vật thức ăn gia súc lại bị phân giải thành glycerine acid béo: CH2– O– CO– R1 CH – O – CO– R2 CH2– O– CO– R3 Glycerol + 3H2O CH2 – OH CH – OH CH2 – OH Glycerin HOOC – R1 + HOOC – R2 HOOC – R3 Acid béo Các loại acid béo, glycerin hình thành bị phân giải thành CO H2O acid hữu khác 2.7 Sự cần thiết phải ủ phân kết trình ủ 2.7.1Sự cần thiết phải ủ phân Trong trình trồng trọt hàng năm, việc bón phân thực theo thời vụ, theo giai đoạn định Trong thực tế, phân thải khơng bón hay không ủ nhiều N 19 - Phân tươi bón lót cho nhiều loại trồng, bón phân tươi có nhiều điểm khơng thuận lợi : - Trong phân chuồng tươi có nhiều hạt cỏ dại, đem bón cỏ dại mọc lấn át trồng chính, tốn cơng trừ cỏ - Đối với gia súc bị bệnh truyền nhiễm, bón phân chuồng tươi dễ lây lan bệnh cho gia súc - Phân chuồng tươi có nhiều rác độn, tỷ lệ C/N cao, trình phân hủy sinh nhiều acid hữu có hại cho trồng, đồng thời chất dinh dưỡng dễ tiêu phân đất phần lớn lại bị VSV hấp thụ trình phân giải, trồng khơng sử dụng - Bón phân chuồng tươi rong rêu phát triển mạnh ruộng lúa làm bó gốc lúa 2.7.2 Kết q trình ủ Sản phẩm cịn lại q trình ủ: Mùn Nhiều loại muối khoáng dễ tiêu cho Một số lớn xác VSV chứa nhiều chất dinh dưỡng cho Một số VSV sống tiếp tục hoạt động Một số men, kích thích tố acid hữu VSV tiết Các yếu tố ảnh hưởng đến phẩm chất phân chuồng q trình ủ: Có yếu tố ảnh hưởng đến phẩm chất phân chuồng trình ủ: - Thời gian ủ: Phân chuồng ủ lâu phẩm chất Bảng 8.4 Ảnh hưởng thời gian ủ đến thành phần phân chuồng Thành phần % H2O Chất hữu N % tổng số N protid N ammoniac P tổng số % K tổng số% Phân chuồng tươi 72,00 24,50 0,52 0,33 0,15 0,31 0,60 Sau tháng ủ 75,50 19,5 0,60 0,45 0,12 0,38 0,64 Sau tháng ủ Sau tháng ủ 74,00 18,00 0,66 0,54 0,10 0,43 0,72 68,00 17,5 0,73 0,68 0,05 0,48 0,54 Về phương diện N tổng số, phân ủ lâu, tỷ lệ N tổng số cao điều khơng có nghĩa hàm lượng N đống phân tăng lên, chẳng qua tiêu hao chất hữu lớn so với việc N Bảng 8.5 Thành phần phân chuồng qua trình ủ Chỉ tiêu Trọng lượng đống phân kg N Tổng số N g Mất N Mất trọng lượng % P/C tươi 1,000 0,352 3,520 _ _ Sau 25 ngày 750 0,378 2,837 19,40 25,00 Sau 50 ngaøy 664 0,421 2,749 21,90 33,60 Sau 75 ngaøy 550 0,431 2,316 34,20 45,00 Sau 100 ngaøy 461 0,440 2,042 42,00 53,60 - Cách ủ: Trong cách ủ này, tùy thời vụ, cần phân bón ngày nên ủ nóng cho phân mau hoai, chưa cần nên ủ nguội để giữ phẩm chất phân 20 Bảng 8.6 Các phương pháp ủ phân chuồng Phương pháp ủ Ủ nóng Ủ hổn hợp Ủ nguội Phân chuồng độn rơm rạ Mất Mất Mất chất N% nước hữu phân% % 32,6 31,4 10,5 24,6 21,6 5,1 12,2 10,7 1,9 Phân chuồng độn than bùn Mất Mất Mất chất chất chất hữu hữu hữu % % % 40,0 25,2 4,3 32,9 17,1 3,4 7,9 1,0 0,6 - Kỹ thuật bón: Tốt rải phân chuồng đồng thời với rải phân hóa học, tác động lẫn rõ Phân hóa học thúc đẩy phân giải phân chuồng Phân chuồng giữ cho phân hóa học khơng bị rửa trơi Phân chuồng bón xong phải vùi ngay, để phân lộ mặt đất cần ngày nhiều N ammonium, nhiệt độ cao, trời có gió mạnh N – NH4 bị nhiều dạng NH3 Than bùn 3.1 Sự hình thành than bùn Than bùn tàn dư thực vật tích lũy lâu đời, phân giải điều kiện thừa ẩm, yếm khí phân giải chưa đầy đủ Kết phân giải xác thực vật khơng phân giải hồn tồn hình thành lớp đất hữu gồm thực vật bị phân giải, mùn muối khoáng Tùy theo mức độ phân giải chất hữu than bùn, có loại than bùn: - Than bùn phân giải yếu, chứa tối đa 20 % chất hữu mùn hóa, nước vắt màu vàng nhạt hay nâu nhạt - Than bùn phân giải trung bình, chứa 20 -40 % chất hữu mùn hóa, nước ép màu nâu thẳm - Than bùn phân giải mạnh, chứa 40 % chất hữu mùn hóa, thường ép khó chảy nước Tùy theo thực vật điều kiện hình thành chia than bùn thành loại: -Than bùn sâu: tạo thành từ đầm lầy mọc nhiều loại phát triển tốt, dinh dưỡng cao, bị vùi lấp tạo nên than bùn giàu N, chất khống, chua, pH cao - Than bùn nơng: hình thành nơi phân thủy, nơi gặp nguồn nước lớp đất mặt than bùn sâu, trồng phát triển nơi phát triển kém, bị vùi lấp tạo nên than bùn nghèo dinh dưỡng, pH thấp, có khả hút nước mạnh (1 kg than bùn hút 15 lít nước) - Than bùn trung gian: Tính chất trung gian loại 3.2 Đặc tính lý hóa than bùn 3.2.1 Lý tính - Màu sắc: đen, nâu sẫm hay nâu nhạt - Cấu trúc: xốp, cát bụi - Khả hút nước: có gấp 10 – 15 lần trọng lượng chất khơ - Dung tích hấp thu cao 21 3.2.1 Hóa tính - Ðộ chua pH < 5,5 - Chất hữu cơ: 30 – 65 % thay đổi tùy theo nguồn gốc hình thành, tỷ lệ acid humic/ acid fulvic >1 - N = 0,7 – 3,5 % , có 0,03 % dạng dễ tiêu - P, K nghèo - C/N khoảng 20 - Nguyên tố vi lượng thường thiếu - Al, Fe > %, > 10 % than bùn không sử dụng làm phân bón Hợp chất bitumic phát sinh từ loại sáp, acid béo thực vật qua trình phân giải lâu đời, phơi nắng lâu ngày có khả oxid hóa bitumic thành CO2, H2O Bảng 8.7 Thành phần dinh dưỡng số loại than bùn Loại than bùn pH H2O KCl Chất hữu TB TB trung gian TB chìm 3,0 - 4,5 4,0 - 6,0 5,5 –7,0 2,6 - 3,2 3,6 - 4,4 4,8 - 5,8 95 – 98 90 – 95 85 – 92 TB TB trung gian TB chìm 4,1 - 7,1 3,6 - 5,6 5,3 - 7,4 4,8 - 6,6 4,4 - 5,0 4,8 - 6,6 95 – 97 65 – 85 35 – 65 TB TB trung gian TB chìm 3,1 - 3,9 3,8 - 5,1 5,1 - 7,9 2,8- 3,5 3,5 - 4,7 4,7 - 7,5 51 – 61 42 – 51 39 – 42 Tro Tỷ lệ % so với chất khô N P2O5 K2O CaO Liên xô 2–5 – 10 –15 0,7 – 1,5 1,2 –2,5 2,5 – 3,5 0.05 – 0.075 0,15 - 2,5 0,20 – 0,60 0,05 – 0,10 0,10 - 0,15 0,15 – 0,20 0,2 – 0,4 0,4 –2,0 2,0 – 6,0 0,6 – 1,2 1,2 – 2,1 1,0 – 2,8 0,05 – 0,06 0,1 – 0,5 0,1 – 0,7 0,05 – 0,20 0,15 – 0,37 0,07 – 0,50 0,1 – 0,2 0,2 0,52 0,6 – 3,0 0,2 – 1,6 1,2 – 1,8 1,8 – 3,3 0,06 – 0,15 0,15 – 0,20 0,2 – 0,6 0,05 – 0,08 0,10 – 0,15 ,15 – 0,20 ≤5 0,5 – 2,5 2,5 – 6,0 Trung quốc 2-4 4–8 – 15 Việt nam ≤5 5–7 –15 3.2.3 Sử dụng - Dùng than bùn để độn chuồng gia súc: dùng than bùn làm độn chuồng phải xử lý than bùn, đưa ẩm độ xuống khoảng 30 % thích hợp nhất, ẩm q hút nước cịn khơ q bụi có hại cho sức khỏe gia súc - Ủ than bùn với phân chuồng - Dùng than bùn chế biến loại phân hỗn hợp - Dùng than bùn bón trực tiếp sau xử lý khử hết chất độc hại - Dùng than bùn làm bầu ươm con: Than bùn 60 – 80 % + phân chuồng hoai 10 – 20 % SA super lân 0,2 – 0,4% Vôi 1,0 – 1,5 % để pH = – -Tủ gốc công nghiệp Phân xanh Trồng phân xanh biện pháp trồng sau (thường vào giai đoạn trước hoa) cày vùi vào đất để cải tạo tính chất lý học, nâng cao độ phì nhiêu đất tăng suất trồng Đa số phân xanh thuộc Đậu Leguminosaceae (Fabales) số họ : - Họ Đậu Papilionaceae - Họ Trinh nữ Mimosaceae - Họ Cúc Asteraceae - Họ Thiên lý Asclepiadaceae - Họ Bèo hoa dâu Azollaceae Với chọn sử dụng làm phân xanh, chia làm nhóm : - Cây phân xanh sống mặt nước 22 - Cây phân xanh hoang dại - Cây phân xanh gieo trồng 4.1 Cây phân xanh hoang dại 4.1.1 Cây Cỏ Lào = Cỏ hôi = Yên bạch = Cỏ Cộng sản = Eupatorium odoratum (họ cúc – Asteracea) Cây cỏ cao – 2m, có lơng, có lơng thưa to Phát hoa hình tán kép Cây cỏ lào phổ biến vùng đồi núi, chịu điều kiện dinh dưỡng kém, khí hậu khơng thuận lợi, sinh trưởng phát triển nhanh mơi trường có đủ nước, phạm vi lây lan rộng, nhanh có lớp lơng nhẹ nên gió mang xa rộng Cỏ lào phát triển tốt từ tháng đến tháng 4, cuối thời kỳ trổ hoa kết trái suốt mùa mưa, 20 ngày thu hoạch lứa chất xanh 10 – 15 tấn/vụ Cỏ Lào ủ phối hợp với phân chuồng bón cho có củ khoai lang vào mùa lạnh làm ấm dây, chóng bén rễ, chóng củ, rễ phụ Hàm lượng dinh dưỡng: 3,65 % N – 0,49 % P2O5 – 2,03 % K2O 4.1.2 Cây Cúc đắng = Quì dại = Sơn quì = Hướng dương Tithonia diversifolia (họ cúc – Asteracea) Cây bụi cao – 2m, thân có lơng sát, tùy loại có hay thùy, bìa có nằm, hoa đầu ngọn, hoa hàng hoa màu vàng tươi Cúc đắng mọc nhiều loại đất khác nhau, vùng đất đỏ bazalt vùng Bảo lộc – Lâm đồng Cúc đắng sống đất chua phát triển chậm hơn, có khả chịu mặn, đất có lớp muối mặt phát triển Cúc đắng chịu hạn chịu úng kém, đất ngập – ngày rụng thối rễ chết Cúc đắng phát triển tốt vào mùa mưa, cuối mùa mưa hoa, kết trái tàn lụi, vàng, rụng dần Cúc đắng dễ trồng, trồng hạt hay dâm cành T0 > 200C có đủ ẩm phát triển tốt thu 13 – 15 / Cúc đắng tỉa cho nhiều cành, khả tái sinh mạnh, sau – 1,5 tháng cắt lứa chất xanh khác Với trồng sau – tháng cắt lứa chất xanh Cúc đắng có tác dụng phủ đất cải tạo đất tốt Hàm lượng dinh dưỡng :2,9 %N - 2,3 % P2O5 - 3,2 % K2O 4.1.3 Cây Lá hen = Bong bịng = Tì bà diệp = Bịng tím = Calotropis procera Br Calotropis gigentea Br (họ thiên lý - Asclepiadaceae) Cây bụi cao – 3m, có nhiều lơng mịn gịn trắng, cuống ngắn, đáy hình tim Hoa chùm tụ tán màu trắng, trục nhụy đực màu tim tím, hột dẹp, Cây hen mọc hoang dại đất cát ven biển, sống quanh năm, phát triển mạng vào mùa mưa từ tháng – tháng 9, chịu hạn phát triển tốt nơi có lượng mưa cao Cây hen khơng địi hỏi đất nghiêm khắc, chịu chua, chịu mặn khá, cần nhiều ánh sáng Cây hen trồng cành, trồng cần bón lót phân chuồng sau lần thu chất xanh phải bón thúc phân P, K Cây cao 20 – 30cm cắt làm phân xanh, sau – tháng thu lần II Năng suất chất xanh 10 – 15 tấn/ Hàm lượng dinh dưỡng: 2,6 % N – 0,86 % P2O5 - 1,7 % K2O 4.1.4 Cây Keo dậu = Bình linh = Keo ta = Leucaena glauca Benth (họ Mimosaceae) Keo dậu vừa bụi cao 5m – 7m vừa gỗ cao 10 –15m Lá kép lơng chim lần, có –8 cặp kép cấp I, có tuyến phồng lên cuống lá, có 12 – 18 cặp kép cấp II, có lơng bìa Hoa hình đầu trạng, tròn, trắng, cuống dài –6 cm nách Ra hoa kết trái quanh năm hoa nở rộ vào tháng 9, 10 Keo dậu dễ trồng, trồng nhiều loại đất khác nhau, có khả chịu khơ hạn, có sức tái sinh mạnh, phát triển nhanh bị sâu bệnh phá hoại, nốt sần to, cố định nhiều N 23 Keo dậu thân gỗ thường trồng làm đai chắn gió, làm hàng rào, vùng đồi núi trồng theo đường đồng mức chống xói mịn rửa trơi, cải tạo đất, ngồi hàm lượng dinh dưỡng cao keo dậu dùng làm thức ăn gia súc Năng suất chất xanh = 20 – 25 / vụ Hàm lượng dinh dưỡng: 5,3 % N – 0,1 % P2O5- 8,3 % K2O 4.2 Cây phân xanh gieo trồng Đa số phân xanh gieo trồng thuộc họ đậu – Papilionaceae 4.2.1 Cây điền Có giống chọn làm phân xanh Điền thân tía – Sesbania aegyptica cao từ –3 m Điền hoa vàng – Sesbania cannabina cao từ – 1,5 m Điền Ấn độ – Sesbania rostrata cao từ – m Điền hạt tròn – Sesbaniapaludosa cao từ – m Điền hàng năm, kép lơng chim chẵn, chét hình thn hẹp dài 12 – 15 mm, rộng – mm Hoa tự nách dài – 10 cm mang – 10 hoa; thẳng, dài 15 – 20 cm, rộng mm; hạt hình trụ hay tròn màu xanh đen Rễ điền ăn sâu lan rộng đất bùn sâu, nốt sần nhiều to; bị ngập nước rễ nốt sần phát triển thành lớp bấc trắng xốp Điền gieo tháng 2, 3, đất ẩm sền sệt vịng tuần phát triển Hạt gieo xong bị ngập nước không chịu đựng ngày, cao 20 cm chịu đựng ngập úng Điền dễ trồng nhân giống cách dâm cành, thích nghi nhiều loại đất khác nhau, thích hợp đất phù sa nhẹ, không chua; chịu hạn chịu úng, chịu chua mặn chịu rét kém; thích hợp với phân P phân chuồng Đặc biệt điền Ấn độ, thân, cành rễ có cộng sinh mạnh nên phát triển tốt điều kiện dinh dưỡng thấp Điền có tác dụng cải tạo đất, đặc biệt đất mặn ven biển có trồng điền giảm lượng muối đất Điền trồng nơi ruộng hoang hay trồng xen, gối vụ, trồng mô đất xen vào ruộng lúa, đến thu hoạch lúa cày vùi Điền trồng để lấy hạt giống thường bị sâu đục quả, cần có biện pháp phịng trừ Năng suất chất xanh : - ĐT hoa vàng, ĐT thân tía, ĐT hạt tròn đạt 10 –15 / vụ - ĐT Ấn độ đạt 20 – 25 / vụ Hàm lượng dinh dưỡng: 2,6 %N – 0,27 % P2O5 - 1,7 % K2O 4.2.2 Cây đậu mèo = Mucuna cochinchinensis (họ đậu Papilionaceae) Cây có nguồn gốc từ Châu Phi Khả sinh trưởng mùa khô kém, thời gian đầu sau gieo tốc độ sinh trưởng mạnh, độ che phủ nhanh lấn át cỏ dại, suất chất xanh cao Khơng có khả tái sinh vơ tính, thân bị lan rộng, rễ thân chủ yếu, phủ đất tốt thân làm thức ăn gia súc Lá kép có chét, lớn, mặt có phủ lớp lông mỏng, thường bị sâu rầy phá hoại nhiều Hoa mọc thành chùm nách lá, có màu tím hoa cà, vào tháng 10 hoa nở rộ có trái non, chùm có trung bình 10 hoa, khả đậu trái cao 80%, suất hạt trung bình 200 kg/ha Quả giáp, hình mác, đầu nhọn tự khai chín, có từ – hạt/ Cộng sinh với vi khuẩn nốt sần, nốt sần to, có màu trắng phấn, có dạng hình nhiều gốc cạnh Hàm lượng dinh dưỡng : 2,82 % N – 0,23 % P2O5 – 1,36 % K2O 24 4.2.3 Cỏ Kudzu – Puelaria phaseoloides (họ đậu Papilionaceae) Cây có nguồn gốc Malaysia, trồng nước Châu Á, Phi Mỹ, thích nghi với khí hậu từ ẩm đến khơ, có lượng mưa hàng năm từ 635 – 2000 mm, mọc mạnh nhiệt độ trung bình 210C Loại thân leo bị mặt đất, thân có nhánh, có nhiều rễ phụ, thân có lơng vàng mọc ngược dây, cỏ Kudzu lưu niên có khả tái sinh mạnh Lá có chét, to, dầy, chịu hạn tốt, có đầy đủ đặc tính ưa sáng Hoa có màu tím, hoa mọc thành chùm nách lá,trung bình chùm có trái Trái hình trụ dẹp, cho suất hạt từ 80 – 200 kg / Rễ phụ bám đầy mặt đất, nốt sần tạo rễ rễ phụ nhiều Hàm lượng dinh dưỡng: 3,3 % N – 0, 25 % P2O5 – 1,42 % K2O 4.2.4 Cây Đồ sơn = Điền ma mỹ Aeschynomene americana (họ đậu Papilionaceae) Cây bụi cao - 1,5 m Thân cành có lơng đứng Lá kép lông chim chẵn, dài – 5cm, mang 22 – 25 cặp chét dài – mm, chét mang – gân từ đáy Chùm nách mang – mà hồng Trái cong không lông dài – 3cm có khuyết ăn sâu vào hạt Đồ sơn vùng nhiệt đới, ưa ánh sáng, sinh trưởng mạnh đất tốt; đất nghèo thiếu nước phát triển chậm; thích hợp đất cát pha, nước, có mùn Đồ sơn sau trồng 15 ngày chịu đựng ngập úng, rễ ăn sâu vào đất, chống hạn, rễ có nhiều nốt sần Đồ sơn phát triển tốt vào mùa mưa, sang mùa nắng bắt đầu hoa kết trái sau tàn lụi Năng suất chất xanh: -10 /vụ Hàm lượng dinh dưỡng: 3,1 % N – 0,82 % P2O5 - 0,5 % K2O 4.2.5 Cây Cốt khí = Đỗn kiếm Có giống chọn làm phân xanh: Cốt khí cao = Đỗn kiếm trắng = Tephrosia candida Cốt khí lùn = Đỗn kiếm đỏ = Tephrosia purpurea Cốt khí có rễ ăn sâu từ – 1,5m, cành có cạnh, nhiều lơng màu nâu; kép lông chim lẻ; hoa màu trắng đỏ Cốt khí chịu hạn cao, cho nhiều chất xanh; có giá trị dinh dưỡng khá, có rễ ăn sâu Cốt khí có giá trị lớn việc giữ đất, giữ màu, chống xói mịn, cải tạo bảo vệ đất đồi núi Cốt khí phát triển tốt đất chua pH = 4,0 – 4,5 phát triển tốt Năng suất chất xanh: – 10 tấn/ha Hàm lượng dinh dưỡng: 3,3 % N – 0,24 % P2O5- 0,87 % K2O 4.2.6 Cây Đậu kiếm ( Đậu rựa) - Canavalia gladiata Cây cao 0,5 – 1,0m, kép có chét hình trứng, phiến không thẳng, dài – cm, rộng – cm màu xanh đậm Chùm hoa mọc nách lá, dài 20 – 30 cm có to màu trắng Trái to dài 15 – 25cm, rộng – 3cm, hạt màu trắng dài – 1,5cm, rộng 0,8 – 1cm Đậu kiếm thích nghi rộng với loại đất từ rộng tới nhẹ, tốt sét pha hay cát pha, chịu úng thủy chịu mặn Trong hạt đậu kiếm có chất concanavalin A làm kết tủa số virus làm giảm khả hấp thu chất dinh dưỡng qua ruột non; hủy tác dụng độc rang hay sấy 15 phút sau xay nhuyễn cho gia súc ăn Năng suất chất xanh: – /ha Hàm lượng dinh dưỡng: 2,8 % N – 0,82 % P2O5- 1,05 % K2O 4.2.7 Cây đậu Nho nhe – Phaseolus calcaratus Cây hàng năm, thân thảo, dây leo Lá kép có chét mỏng mềm có nhiều lơng Chùm hoa nách màu vàng xếp thành hàng sát Quả hình trụ cong, hình kiếm dài – 8cm, rộng – 6mm, hạt hình trụ 25 Đậu nho nhe có hệ thống rễ phát triển, hệ rễ có rễ đâm thẳng xuống đất nhiều rễ phụ ăn ngang là mặt đất, mang nhiều nốt sần Đậu nho nhe vừa bị lan vừa leo, phát triển nhanh có khả tái sinh mạnh, không kén đất ưa đất nhẹ tơi xốp, có khả chịu khơ hạn, chịu úng Đậu nho nhe phát triển mạnh từ tháng đến tháng 6, sau trồng tháng thu lứa đầu tiên, suất chất xanh 40 – 45 /ha, sau 45 – 50 ngày thu lứa khác Hàm lượng dinh dưỡng: 3,7 %N – 0,85 % P2O5 - 2,9 % K2O 4.2.8 Cây Muồng gọi lục lạc hay sục sạc Muồng tròn – Crotalaria striata cao 1,0 – 1,5 m Muồng dài – Crotalaria usaramoensis cao 1,0 – 1,5 m Muồng sợi – Crotalaria juncea cao 0,5 – 2,0 m Muồng bụi cao, có chét hình trứng hay hình thn dài (Muồng sợi có đơn) Hoa màu vàng có vạch đỏ Quả hình trụ, cong phía lõm Hạt hình thận màu vàng da cam Cây phân nhiều cành, rễ phát triển mạnh ăn sâu lan rộng làm đất tơi xốp Muồng có khả chịu đất sâu, bạc màu, chua, ưa đất nhẹ tơi xốp, nước, khơng chịu úng Muồng sinh trưởng nhanh, sau gieo – tháng cắt chất xanh 4.2.9 Stylo ( cỏ Tiga = mục túc Brazin) Stylosanthes gracilis Cỏ Stylo thân thảo, ngắn, có từ 400 – 500 nhánh / cây; nhiều nhánh cấp 1, 2, bò lan mặt đất tạo thành thảm dày từ 1,0 – 1,5m; rộng đến 3m Các nhánh tiếp xúc với đất có rễ bám chặt Thân, nhánh phủ lơng trắng, cứng Lá có chét gần nhau, thon mũi mác Hoa màu vàng xếp chặt Trái nhỏ, hạt màu vàng đất Bộ rễ phát triển rộng ăn sâu đất đến 70cm mang nhiều rễ phụ nên có tác dụng cải tạo đất tốt Cỏ Stylo sống nhiều vùng khí hậu khác nhau, chịu hạn tốt, ưa ánh sáng, khơng chịu bóng râm, có khả phát triển đất chua pH = 4,5, đất chua có cộng sinh với vi khuẩn Rhyzobium, suất chất xanh 9– 10 tấn/ha (2 – lứa/ năm) Hàm lượng dinh dưỡng: 2,5%N – 0,23 % P2O5 - 1,9 %K2O 4.2.10 Đậu Lông - Calopogonium mucunoides - Calo M - Calopogonium caeruleum – Calo C Đậu lông có thân bị, năm mọc dài 3m Rễ phụ xuất thân đốt thân chạm đất Lá có chét trịn, nhiều lơng nâu mặt Chùm lông nách lá, màu tím Cuống chùm chiều dài trái Trái nhỏ, thẳng, dẹp, có lơng, rễ mang nhiều nốt sần Đậu lơng ưa ẩm, ưa đất có mùn, chịu bóng râm, không chịu hạn, dùng làm phủ đất, sau mọc 3, tháng phủ thành thảm dày dây Mùa khô thiếu nước tàn lụi để lại lớp dày, hạn chế việc bốc nước vào mùa khơ, giữ nước cho trồng Tùy ẩm ướt nơi trồng, đậu lơng sinh trưởng mạnh hay yếu, thu hoạch sau 3,5 tháng gieo trồng đạt 15 – 20 tấn/ha tiếp tục cắt sau 1,5 – 2,0 tháng , sau để bơng thu hạt Năng suất chất xanh 120 tấn/ha/năm Hàm lượng dinh dưỡng: 2,7 % N – 0,46 % P2O5 - 1,6 % K2O 4.2.11 Đậu ma (đậu bướm) Centrocema pubescens Đậu bướm loại dây leo sống lâu năm bò lan mặt đất, khơng có lơng Bị đến đâu đâm rễ phụ bám đất Lá có chét hình thn dài, màu xanh đậm Chùm hoa nách mang bơng màu tím Trái dài có gân hai bên bìa ; rễ có nhiều nốt sần Đậu bướm cịn mang nhiều tính chất hoang dại nên mọc nhiều loại đất khác nhau, từ đất nặng đến đất nhẹ, đất nghèo dinh dưỡng, chịu đất khô, ẩm; có khả đề kháng với sâu bệnh; chống cạnh tranh cỏ dại Năng suất chất xanh 20 – 60 tấn/ha 26 Hàm lượng dinh dưỡng: 3,7 %N – 0,98 % P2O5 - 0,75 % K2O 4.2.12 Cây chàm bò – Indigofera endecaphylla Cây cỏ cao khoảng m, nhánh có lơng, kép lơng chim lẻ, mọc đối, có lơng, hoa màu hồng, gié hoa ngắn – cm, trái cong có – hạt vuông, hoa vào tháng 8, kết trái vào tháng 10, 11 Chàm bò mọc nhiều vùng đồng bằng, vùng đồi núi, chịu hạn tốt Năng suất chất xanh: 10 – 15 / Hàm lượng dinh dưỡng: 3,1 % N – 0,3 % P2O5 - 10,45 % K2O 4.2.13 Trinh nữ không gai- Mimosa invisa var inermis – Họ Trinh nữ – Mimosaceae Trinh nữ bụi thấp, phân nhiều cành, cành không gai, mang nhiều lông mềm Lá kép lần, kép cấp II kép lơng chim chẵn có từ 10 – 25 cặp Hoa tự hình đầu trạng, cuống ngắn, hoa màu tím cà Quả thẳng, có – đốt, nhiều lơng mềm Hạt hình trái xoan nhỏ Tring nữ sống nhiều năm, chịu hạn, phát triển nhanh, dày, phủ đất tốt vùng đồi núi; hoa vào tháng 8, Trinh nữ thụ phấn chéo tự thụ nên dễ chuyển thành có gai (hóa gỗ sớm) Trinh nữ không gai phát triển tốt đất đồi, trung du, miền núi, thời kỳ đầu mọc chậm đến lớn, gặp mưa phát triển nhanh, đất bị ngập nước vàng lụi, rụng Trinh nữ có tác dụng phủ đất chống xói mịn lấn át cỏ dại, làm phân xanh tốt Sau gieo tháng thu chất xanh đợt I với suất 15 – 20 tấn/ha Hàm lượng dinh dưỡng: 2,8 % N – 0,32 % P2O5 - 1,3 % K2O 4.2.14 Cây Đậu triều – Đậu săng – Cajanus indicus - Họ Papilionaceae Cây cao – 3m, có lơng mịn, kép có chét nhọn, lông mịn, mặt xanh nhạt Ra hoa vào tháng 10, 11 Chùm hoa nách có cọng dài – 3cm, mang – hoa màu vàng có rãnh lõm vào hạt; trái có từ – hạt màu vàng cam, dùng làm thức ăn gia súc Đậu triều ưa đất tơi xốp, khơ dễ nước, chịu khô hạn Đậu triều sinh trưởng tốt với mật độ 2500 cây/ ha, sau tháng phủ kín đất Hàm lượng dinh dưỡng: 4,7 % N – 0,45 % P2O5 - 0,88 % K2O 4.3 Cây phân xanh sống mặt nước 4.3.1 Bèo hoa dâu – Azolla pinnata – Họ Bèo Azollaceae Vị trí bèo hoa dâu sản xuất nông nghiệp Bèo hoa dâu phân xanh sống mặt nước có tác dụng: - Cung cấp khối lượng phân lớn thời gian ngắn – 2,5 kg N/ha/ngày - Điều hòa nhiệt độ ruộng lúa có thả bèo - Giảm cỏ dại - Cày vùi, bèo mau phân hủy, cung cấp lượng lớn chất hữu cơ, làm đất tơi xốp, dễ cày bừa - Dùng làm thức ăn gia súc dinh dưỡng cao: N protein thơ 13,15 %; Glucid 45,10 %; Lipid thô 2,04 % Đặc điểm thực vật học bèo hoa dâu - Cành bèo hoa dâu phân bố mặt phẳng, hình tam giác gọi khn bèo Lá bèo có thùy: thùy lưng chứa diệp lục tố màu xanh thùy bụng màu trắng hay phớt hồng, không chứa diệp lục tố, tiếp xúc với mặt nước - Rễ bèo sinh từ điểm phân nhanh thân gồm: Rễ kim rễ non hình thành, màu trắng, có bao rễ bao bọc mơ phân sinh đầu rễ Rễ bún rễ trưởng thành, rụng bao rễ, màu trắng có nhiều lơng hút Rễ già rễ với lông hút rụng dần, chuyển từ trắng sang nâu Sinh sản Bèo hoa dâu sinh sản theo cách: Hữu tính: Tháng 11,12 thường thời kỳ sinh sản hữu tính bèo hoa dâu, mặt xuất chùm quả, có bào màu phớt hồng hay trắng xanh, bào trung bình có 70 – 80 bào nang, bào nang có – bào tử Khi bào rụng khỏi bèo 27 mặt nước – ngày, vỏ thối bào chìm tung bào nang lại mặt nước, vỡ tung bào tử 0+ 0ra, chúng kết hợp thành bèo hoa dâu Vơ tính (từ cành gãy): Khi bèo đầy khn cành gãy lìa cành mẹ, thành bèo hoa dâu Đặc điểm dinh dưỡng bèo hoa dâu: Trong nguyên tố N, P, K bèo hoa dâu, P, K có tác dụng rõ nhất, thiếu N bèo phát triển bình thường, thiếu P, thiếu K bèo phát triển hẳn Bèo hoa dâu phát triển khơng cần N cánh bèo có tảo lam Azolla anabeana cộng sinh có khả sử dụng N khí trời Bèo hoa dâu sinh trưởng tốt điều kiện: - pH = 5,5 – 6,5 - Độ mặn < 1g / l - T0 =18 -220C - Ẩm độ = 95 – 97 % - Phân bón cho bèo hoa dâu: - – phân chuồng - 100 – 200 kg super P - 100 – 200 kg KCl - 300 – 500 kg vơi đất chua - Phịng trừ sâu hại bèo: Vào tháng 4, 5, 8, dễ bị sâu phá hại: - Sâu hồng = Bọ trĩ đào Tác dụng phân xanh sản xuất nông nghiệp Tác dụng cải tạo đất: - Nâng cao hàm lượng mùn chất dinh dưỡng đất: Nhờ có lớp che phủ mặt đất, giảm cường độ ánh sáng trực tiếp nên trình phân giải mùn chất hữu kìm hãm, chất hữu trì, độ phì đất bảo vệ - Thâm canh tốt phân xanh cung cấp khối lượng chất xanh lớn - Quá trình vùi phân xanh, tăng chất hữu cơ, cung cấp lượng lớn N, P, K, cải thiện thành phần hóa học đất Tác dụng tích lũy dinh dưỡng phân xanh: đa số phân xanh họ đậu có cộng sinh vi khuẩn Rhyzobium nên có khả sử dụng N khí trời (1/3 sử dụng N đất, 2/3 nhờ cố định N không khí) Vì cung cấp đầy đủ P, K phát triển mạnh, tăng khả quang hợp, tăng khả cộng sinh nên phân xanh có khả biến P thành N Bón phân xanh làm tăng chất hữu đất, qua tác động vi sinh vật phân giải chất hữu thành chất mùn, cung cấp acid humic kết dính hạt đất lại làm cho đất có cấu tượng tốt Ngoài ra, trồng phân xanh, nhờ có rễ ăn sâu đất, sau thu hoạch chất xanh, chất hữu rễ bị phân giải thành hệ thống mao quản đất, tạo điều kiện thuận lợi cho việc dẫn nước, dẫn chất dinh dưỡng lớp đất sâu làm thức ăn cho - Che phủ đất, giữ nhiệt độ, ẩm độ diệt cỏ dại, chống xói mịn: Đối với vùng đồi núi trồng công nghiệp, đất đai phần lớn đồi dốc, trước có rừng bao phủ, sau khai hoang, rừng thiên nhiên bị chặt nên cân sinh thái thiên nhiên bị phá vỡ, đất bị phơi nắng mưa, tác dụng ánh sáng mặt trời, chất hữu đất bị phân giải nhanh, trồng chưa tận dụng hết chất dinh dưỡng bị rửa trôi Ở vùng cần có kế hoạch trồng phân xanh phân xanh có sức sống mạnh, chịu hạn, chịu chua, sinh trưởng đất xấu, có nhiều cành lá, bị lan phủ đất, tránh rửa trơi bốc nước, chống cỏ dại - Che bóng chắn gió cho trồng chính: gieo loại phân xanh thân đứng thành hàng hay rải rác lâu năm có tác dụng chắn gió tạo mơi trường mát thích hợp - Cung cấp thức ăn cho chăn nuôi: Bất vùng nào,đồi núi trung du, đồng bằng, ven biển, vùng khơ hay ngập nước có loại phân xanh thích hợp sinh trưởng, phát triển quanh năm có hàm lượng dinh dưỡng cao dùng làm thức ăn gia súc 28 4.1 Những tồn việc sử dụng phân xanh - Nông dân chưa nhận thức đầy đủ tác dụng vị trí phân xanh, chưa vận dụng hết tác dụng phân xanh, chưa ý phát triển, chưa có tổ chức chuyên trách sản xuất, thu mua, phân phối hạt giống, giống tốt bị mai dần - Những kinh nghiệm gieo trồng phân xanh tốt, thích hợp điều kiện tự nhiên, u cầu sinh thái mơi trường trồng khơng phát huy Có trường hợp trồng phân xanh khơng hợp với trồng khơng có tác dụng cịn ảnh hưởng đến trồng 4.2 Cách sử dụng phân xanh làm phân bón - Cày vùi phân xanh ruộng có tác dụng tăng nhanh độ phì đất, vùi phân xanh 10 – 15 ngày trước trồng, lúc đất đủ ẩm, tạo điều kiện chất hữu phân giải Mức độ phân giải phụ thuộc vào mức độ non hay già phân xanh, nhiệt độ ẩm độ thích hợp - Trồng phân xanh phải thu 3-4 lần/năm - Trồng xen vào công nghiệp ngắn ngày (cần để ý cạnh tranh dinh dưỡng ánh sáng) Các loại phân hữu khác 5.1 Phân compost Phân ủ mục dư thừa thực vật Khi chăn nuôi để có đủ phân hữu bón cho trồng, người ta thường làm loại phân có đặc tính cung cấp chất mùn phân chuồng cách nhân tạo từ rơm rạ, từ dư thừa thực vật dựa nguyên tắc tạo từ lên men để biến chất hữu thành chất mùn Khi ủ dư thừa thực vật sẽ: - Tăng tỷ lệ mùn, tỷ lệ N, giảm mùi hôi, giảm tỷ số C/N 5.2 Phân rác Là loại phân chế biến từ nguyên liệu rác thành phố, chất phế công nghiệp (vỏ cây, đay, vỏ trái dứa, cỏ dại, ) - Thành phần phân rác: trước ủ rác ngưới ta phải loại riêng thành phần không phân giải (ve chai, lon thiếc…) Sau loại chất không phân giải, rác chặt nhỏ, xay nhuyễn, không thêm dưỡng liệu khác rác bao gồm chất hữu khó phân giải, tỷ lệ chất dinh dưỡng - Cách ủ phân rác: Nguyên liệu: rác, 20 kg apatid, 30 kg SA, 200 kg phân chuồng Điều kiện ủ: Thống khí, pH trung tính hay kiềm, ẩm độ 50 – 70% tương đương tỷ lệ rác /nước = 2/2,5 Nhiệt độ: thời gian mục hóa, sau ngày t0= 600C, sau ngày t0= 650C sau ngày đạt cực đại 750C trì t0 khoảng 5-6 ngày Từ 12 ngày t0 bắt đầu giảm dần đến 50 - 600C chứng tỏ hoai mục tốt Cách ủ: Sau rác loại vật không phân giải nghiền nhỏ rãi thành lớp dày 20 – 30 cm, sau cho phân chuồng, apatid, vơi ngun liệu dinh dưỡng thêm % N Tiếp tục xếp thành lớp cao 1,5 – m, phải giữ ẩm 5.3 Phân vi sinh Là loại phân bón có chứa vi sinh vật với mục đích bón cho đất lồi vi sinh vật có khả phát triển mạnh đất chuyển hóa chất dinh dưỡng đất theo hướng có lợi cho hấp thu rễ trồng Hiện nay, loại phân vi sinh chủ yếu chứa vi sinh vật cố định N, vi sinh vật phân giải P, Bốn loại phân vi sinh tương đối quan trọng có hiệu lực rõ rệt: Phân Nitrazin: Là loại phân có chứa giống vi sinh vất nốt sần họ Đậu, loại vi sinh vật có tính chun biệt cho họ đậu Nitrazin sản xuất thành chai 29 500g đủ bón cho (thường trộn vào – tạ đất để bón cho ha) Chế phẩm cần giữ t = - 100, nóng q khơng để lâu Phân Azotobacterin: Là loại phân chứa vi khuẩn hút N khơng khí Những loại phân có khả tăng cường việc hút N thiên nhiên làm giàu cho đất Tuy nhiên, hiệu lực phân phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Đất đai phải không chua, phải có đủ phân P dễ tiêu, phải có lượng lớn chất hữu Phân Phosphobacterin: loại phân chuyển hóa P, chủ yếu dạng P hữu sang P vô 30 ... dinh dưỡng bón vào đất đẩy ion hấp phụ bề mặt keo đất dung dịch đất - Bón phân hữu cơ, làm tăng độ hấp phụ đất 13 BÀI : PHÂN HỮU CƠ I Phân chuồng Vai trò phân chuồng sản xuất nông nghiệp Phân chuồng... phần hữu cơ, giai đoạn phân giải chất hữu cơ, tính chất độ sâu đất, điều kiện khí hậu mơi trường khác nơi đất hình thành Chất hữu đất nơi dự trữ lân lưu huỳnh hữu Cũng đạm hữu cơ, lân lưu huỳnh hữu. .. chất hữu Chất hữu thường diện với hàm lượng cao tầng đất mặt giảm dần theo độ sâu đất Sự phân bố chất hữu theo độ sâu đất tương ứng với hàm lượng N đất Thông thường, bón nhiều dư thừa hữu cơ,