HỆ NỘI TIẾT ThS.BS: Đỗ Đình Tiệp Bộ mơn: Mơ – Phơi Thai Trường ĐHYD Hải Phịng HỆ NỘI TIẾT Mục tiêu: Nêu đặc điểm chung tuyến nội tiết Phân loại tuyến nội tiết Mô tả cấu tạo vi thể, siêu vi thể chức tuyến yên Mô tả đuợc cấu tạo vi thể, siêu vi thể chức tuyến thượng thận Mô tả cấu tạo vi thể, siêu vi thể chức tuyến giáp Mô tả cấu tạo vi thể, siêu vi thể chức tuyến cận giáp HỆ NỘI TIẾT ĐẠI CƯƠNG:  Trong thể, mô, quan hoạt động phối hợp hài hoà nhờ có kiểm sốt hệ thần kinh hoá chất truyền tin – Hormon ( nội tiết tố )  Hormon tế bào hệ nội tiết tổng hợp chế tiết HỆ NỘI TIẾT ĐẠI CƯƠNG:  Đặc điểm chung: • Bản chất hóa học hormon:  amin  polypeptid  glycoprotein  steroid HỆ NỘI TIẾT ĐẠI CƯƠNG:  Đặc điểm chung: • Khơng có ống xuất riêng, hormon tiết trực tiếp vào mô liên kết vào máu TB có quan hệ mật thiết với hệ thống mạch máu, mạch bạch huyết • Mao mạch tiếp xúc với tế bào tuyến thường mao mạch có cấu tạo đơn giản Chúng có hay khơng có màng đáy thường mao mạch có lỗ thủng mao mạch kiểu xoang HỆ NỘI TIẾT  Phân loại : • Nguồn gốc : Tuyến có nguồn gốc ngoại bì Tuyến tùng - Tuyến yên - Tuyến tủy thượng thận - Các phó hạch - LOẠI TUYẾN Tuyến có nguồn gốc nội bì Tuyến giáp - Tuyến cận giáp - Gan - Tụy nội tiết - Tuyến có nguồn gốc trung bì Tuyến vỏ thượng thận - Tuyến kẽ & tuyến vỏ buồng trứng - Tuyến kẽ tinh hoàn - Hoàng thể - HỆ NỘI TIẾT  Phân loại : • Cấu tạo :  Tuyến tản mát : Tuyến kẽ tinh hoàn buồng trứng  Tuyến túi : Tuyến giáp trạng  Tuyến lưới : Gan, tụy nội tiết, tuyến thượng thận, tuyến yên, hoàng thể TUYẾN N • Đảm nhiệm nhiều chức điều hồ chuyển hoá, phát triển thể hoạt động sinh dục • Gồm phần có nguồn gốc cấu tạo khác nhau, ranh giới không rõ 1.1 Phần trước ( Thùy trước - Thùy tuyến ) 1.2 Phần sau ( Phần thần kinh - Thùy thần kinh) TUYẾN YÊN 1.1 Phần trước ( Thùy trước - Thùy tuyến ) • Nguồn gốc : Là túi Rathke từ ngoại bì miệng ngun thủy phơi, di cư sàn não trung gian • Có cấu tạo tuyến nội tiết kiểu lưới điển hình • Chia phần :  Phần xa  Phần củ  Phần trung gian TUYẾN YÊN 1.2 Phần sau ( Phần thần kinh - Thùy thần kinh) • Nguồn gốc : Từ ngoại bì thần kinh • Cấu tạo mơ thần kinh • Chia phần :  Lồi  Thân phễu  Ụ phễu TUYẾN GIÁP  Tế bào nang • Hình khối vng, dẹt tế bào nghỉ • Hình trụ tế bào tích cc hot ng mao mạch Nang tuyến giáp TB nang • Nhân nằm trung tâm tế bào, hình cầu hay hình trứng, chất nhiễm sắc, chứa 1-2 hạt ChÊt keo lßng tuyÕn nhân tb cËn nang (C) TUYẾN GIÁP  Tế bào nang • Bào tương ưa base • Cực tế bào có nhiều vi nhung mao mạch Nang tuyến giáp TB nang mao v chỗ lõm siêu vi , có nhiều Golgi hạt chế tiết ChÊt keo lßng tuyÕn • Cực đáy tế bào, lưới nội bào phát triển tb cËn nang (C) • Mặt bên tế bào có phức hợp liên kết TUYẾN GIÁP  Tế bào nang Hoạt động chế tiết theo chiều ngược nhau: Thu nhận tyroxin iod từ máu để tổng hợp thyreoglobulin đưa vào tích trữ lòng túi tuyến Hấp thu thyreoglobulin (đã iot hố) lịng túi tuyến để thuỷ phân tiết vào máu thyroxin (T4) tri-iodothyronin (T3) mao m¹ch Nang tuyến giáp TB nang Chất keo lòng tuyến tb cËn nang (C) TUYẾN GIÁP 3.1 Túi tuyến giáp  Tế bào cận nang • Tế bào lớn gấp 2- lần tế bào nang, nằm rải rác xen vào màng đáy tế bào nang • Nhân tế bào hình cầu hay hình trứng Bào tương sáng, nhiều lưới nội bào có nhiều hạt chế tiết vùng đáy tế bào mao m¹ch Nang tuyến giáp TB nang Chất keo lòng tuyến tb cËn nang (C) TUYẾN GIÁP 3.1 Túi tuyến giáp  Tế bào cận nang • Tế bào lớn gấp 2- lần tế bào nang, nằm rải rác xen vào màng đáy tế bào nang • Nhân tế bào hình cầu hay hình trứng Bào tương sáng, nhiều lưới nội bào có nhiều hạt chế tiết vùng đáy tế bào TUYẾN GIÁP 3.1 Túi tuyến giáp  Tế bào cận nang Tiết hormon: calcitonin somatostatin TUYẾN GIÁP 3.1 Túi tuyến giáp  Tế bào cận nang • Calcitonin: Giảm khả tiêu huỷ xương huỷ cốt bào, làm giảm lượng canxi từ xương vào máu  giảm canxi máu • Somatostatin: - Ức chế tiết hormon hướng thân (STH) hormon kích giáp (TSH) tế bào nội tiết phần trước tuyến yên - Ức chế tiết insulin, glucagon tế bào tuỵ nội tiết TUYẾN GIÁP 3.2 Những mao mạch  Nằm mô liên kết xen túi tuyến  Có quan hệ mặt thiết với túi tuyến  Chúng lót ngồi màng đáy mao mạch có lỗ thủng (cú ca s) mao mạch Nang tuyến giáp TB nang ChÊt keo lßng tuyÕn tb cËn nang (C) TUYẾN GIÁP 3.2 Những mao mạch  Nằm mô liên kết xen túi tuyến  Có quan hệ mặt thiết với túi tuyến  Chúng lót ngồi màng đáy mao mạch có lỗ thủng (có cửa sổ) Cấu tạo vi thể tuyến giáp (A) tuyến cận giáp (B) Túi tuyến giáp; Mao mạch máu; Chất keo; Tế bào nang; Tế bào cận nang; Đám tế bào tuyến túi tuyến giáp xẹp xuống tiết hết chất keo vào máu; Vỏ sơ; Tế bào chính; Tế bào ưa acid TUYẾN CẬN GIÁP  Đại cương :  Có tuyến cận giáp dính vào mặt sau tuyến giáp  Là tuyến nội tiết kiểu lưới  loại tế bào • Tế bào • Tế bào ưa acid • Tế bào chuyển tiếp TUYẾN CẬN GIÁP 4.1 Tế bào • Là loại tế bào phổ biến nhu mơ tuyến • Tế bào nhỏ, hình đa diện, nhân sáng nằm tế bào, bào tương ít, có chứa hạt chế tiết TUYẾN CẬN GIÁP 4.2 Tế bào ưa acid (tế bào ưa oxy) • Tế bào lớn chứa hạt ưa eosin đậm tế bào • Bào tương chứa nhiều ti thể tế bào • Số lượng ít, đứng độc lập họp thành đám TUYẾN CẬN GIÁP 4.3 Tế bào chuyển tiếp • Bào tương bắt màu acid, nhân tế bào nhỏ Người ta cho loại tế bào đại diện cho giai đoạn khác chu kỳ sống loại tế bào TB coi TB nhu mơ tuyến cận giáp, hai loại dạng khác q trình hoạt động TB TUYẾN CẬN GIÁP Chức năng: Tuyến cận giáp tiết hormon gọi parahormon Parahormon có tác dụng trì nồng độ canxi máu, làm tăng canxi máu chế: + tác động vào tế bào xương, gây phá huỷ xương để phóng thích canxi vào máu + tác động vào tế bào ống xa thận làm tăng hấp thụ lại canxi vào máu + tác động gián tiếp tới hấp thu canxi từ ruột cách điều hồ chuyển hố vitamin D thận ThS Bs Đỗ Đình Tiệp dodinhtiep@gmail.com Facebook: Đỗ Đình Tiệp Phone/Zalo: 0768.369.389 ... cam (+ ), - Các hạt chế tiết có vàng da cam (- ), phản ứng PAS (- ), aldehyde fuchsin (- ) phản ứng PAS (+ ), aldehyde fuchsin (+ ) - Có loại tế bào - Có loại tế bào 1 TUYẾN YÊN 1.1 Phần trước: ( Thùy... hướng thân ( tế bào anpha- ): Tiết hormon hướng thân (Somatotrophin Hormon - STH) hay hormon tăng trưởng ( Growth Hormon - GH): tác dụng làm cho thể phát triển 1 TUYẾN YÊN 1.1 Phần trước: ( Thùy... thu thyreoglobulin (? ?ã iot hố) lòng túi tuyến để thuỷ phân tiết vào máu thyroxin (T4) tri-iodothyronin (T3) mao m¹ch Nang tuyến giáp TB nang Chất keo lòng tuyến tb cËn nang (C) TUYẾN GIÁP 3.1