Mai mỉm cười bảo em: - Nhưng mà, em ạ, bức thư của chị Diên đã làm cho chị tỉnh ngộ...Bây giờ thị chị thực đã dứt được tình yêu, vì chị trông thấy, chị nhận biết chắc chắn rằng ái tình c[r]
(1)NỬA CHỪNG XUÂN Khái Hưng NỬA CHỪNG XUÂN (2) PHẦN THỨ NHẤT Một buổi chiều thứ bảy Trường Bảo Hộ đương cảnh nhộn nhịp Tiếng giày, tiếng guốc qua sân là huyên náo Trong phòng khách nhà trường, cha mẹ học trò ngồi đợi lượt vào phòng ông Phó Đốc để xin phép cho Tiếng nói chuyện ồn ào, nào ông hỏi thăm việc học con, nào bà mắng vì bị phải lại trường Rồi bọn hai ba, bốn năm người cùng cổng trường gọi xe tay, hay chờ xe điện phố Đứng vơ bên hàng giậu giăng, cô thiếu nữ vào trạc mười bảy mười tám, chít khăn ngang vận áo trắng số gấu, chân ngơ ngác nhìn sân trường, muốn vào, dùng dằng lo sợ Nước da cô trắng xanh, quầng mắt đen sâu hoắm càng làm tăng vẻ rực rỡ long lanh hai sáng dịu Trong cái mặt trái xoan, má hóp, môi khô khan, có hai mắt là có vẻ hoạt động khác nào hai ngôi lấp lánh sau làn mây mỏng Thoáng trông cô, biết cô có điều tư lự Người canh cổng thấy cô thập thò dáng băn khoăn thì lên tiếng hỏi: - Chị muốn gì? Cô ấp úng: - Thưa thầy, tôi tôi Bác canh cổng lại quát: - Cái gì? - Thưa thầy không - Không thì đi, đứng đó nhìn gì? Hay lại chờ cậu nào đấy? Guốc với ghiếc! Cô thiếu nữ xấu hổ lui bước lại ngần ngừ dừng lại Lúc giờ, cậu học trò độ chín, mười tuổi, đứng sau hàng giậu vẩy cô Cô rón rén đến gần, mắt lấm lét nhìn người canh cổng Qua kẽ giậu, cậu bé nói ra: - Cô giúp tôi việc này nhé, cô nhé? Thiếu nữ ngắm cậu bé quần áo lôi thôi, chân tay đầy mực thì đoán không phải nhà giàu có, đem lòng thương người có lẽ cùng cảnh với mình Cô dịu dàng hỏi: - Em muốn chị giúp điều gì vậy? - Chị làm ơn xin phép cho tôi Cô buồn rầu: - Nhưng chị xin phép cho em ra? - Được, chị nhận tôi là em Cô thiếu nữ ngẫm nghĩ: - Vậy xin phép đâu, em? Cậu bé vui vẻ trỏ tay vào tòa nhà bên cạnh cổng: - Ở phòng giấy ông Phó Đốc kìa Cô mỉm cười: - Nhưng ông Phó Đốc biết chị nói dối - Không, tôi nhờ người xin phép - Nhưng chị để đại tang, thì nhận em là em nào được? Cô thấy cậu bé có ý buồn rầu thì ôn tồn an ủi: - Thôi em lòng Nhưng mẹ em không đến xin phép cho em ? Cậu bé trả lời: - Mẹ tôi chết Còn cha tôi với dì tôi chả đến xin phép cho tôi Thiếu nữ nghe câu trả lời, động lòng thương Cậu bé thất vọng, toan quay vào thì cô gọi lại nói: NỬA CHỪNG XUÂN (3) - Bây chị nhờ em việc này nhé: Em có biết anh Dương Huy không? - Không Anh học lớp nào? - Học năm thứ ba - Cô muốn hỏi anh à? Bảo bác canh cổng bác tìm cho - Anh Huy là em chị Chị muốn xin phép cho phép anh - Vậy thì chị vào buồng ông Phó Đốc mà xin phép Cậu bé nói xong, cấm cổ chạy vào sân trường Cô thiếu nữ liền đánh bạo lại gần người canh cổng nói se sẽ: - Thưa thầy, tôi muốn xin phép cho em tôi Bác canh cổng gắt: - Sao ban nãy tôi hỏi lại báo không có việc gì? Vậy vào nhà ông Phó Đốc kìa Mau lên! Sắp hết Cô thiếu nữ mừng quýnh, hấp tấp chạy tới chỗ người canh cổng vừa trỏ Trong phòng khách không còn Cô nhìn trước nhìn sau sợ hãi, không dám lên tiếng, vơ đứng ngắm tranh vẽ treo trên tường Cô giật mình quay đầu lại, vì vừa nghe tiếng giày sau lưng Một người Thư Ký hất hàm hỏi: - Đến có việc gì? Cô cất giọng run run, đáp lại: - Bẩm thầy, tôi đến xin phép cho em Huy - Cậu Huy học lớp nào? - Bẩm năm thứ ba - Cô là ai? - Bẩm Thầy tôi là, Dương Thị Mai Thầy Thư Ký mỉm cười: - Không, tôi không cần biết tên tuổi cô, tôi hỏi cô là bà gì với cậu Huy mà đến xin phép cho cậu ấy? - Bẩm Thầy, tôi là chị - Vậy cô vào đây Thầy Thư Ký đưa Mai vào buồng bên cạnh trỏ ghế bảo ngồi đợi Ông Phó Đốc đương viết bàn giấy, nghe tiếng thì thào liền ngẩng đẩu lên hỏi Thầy Thư Ký Mai đứng đăm đăm nhìn hai người nói chuyện nhỏ với tiếng Pháp, lòng ngáy không xin phép Bỗng thấy Thầy Ký gọi Mai lại bảo: - Quan Phó Đốc truyền đáng lẽ Dương Huy bị đuổi vì chưa trả tiền ăn tháng giêng và tháng hai, đã gửi hai lần giấy đòi, Quan lớn thương Huy là học trò giỏi lớp nên còn dung thứ cho Vậy nào từ đến cuối tháng phải đem nộp tiền đến trả Mai ấp úng: - Bẩm Quan lớn thương tình chúng mồ côi cha mẹ - Nhà nước đã miễn cho học phí còn kêu gì nữa! Vậy cô có đem tiền ăn nộp cho cậu Huy không - Bẩm Quan lớn xin khất đến cuối tháng - Ấy, sai hẹn thì em cô nào bị đuổi nhé, hiểu chưa? - Xin vâng - Thế bây cô xin phép cho cậu Huy chứ? - Vâng - Sao người thay mặt cha mẹ cậu Huy không đến? Mai lo sợ, run lập cập không nói lời Ông Phó Đốc trông thấy, lấy làm thương hại, bảo Thầy Thư Ký: - Thôi, cho phép người ta Thầy Thư Ký liền quay lại bảo Mai: NỬA CHỪNG XUÂN (4) - Quan lớn cho phép Mai mừng chảy nước mắt, chấp tay vái dài, theo Thầy Thư Ký phòng khách Thầy sân báo anh thợ giấy tìm Dương Huy Mười phút sau, môt cậu trẻ tuổi vào phòng, y phục và tướng mạo từa tựa giống Mai Nhất là cặp mắt sáng quắc hai người thực hệt đúc, khiến trông biết hai người thiếu niên là chị em ruột Gặp chị Huy mừng quýnh vội kêu: - Chị! Mai chạy lại: - Em! Rồi hai người đứng sững nghẹn lời, hai cặp mắt nhìn nhau, nhỏ lệ Huy cười gượng bảo chị - Xa xôi mà chị thăm em - Chị Mai ứa hai đòng nước mắt không nói nên lời Huy an ủi chị: - Chị chả nên buồn, trên đời em có chị, chị có em, không đủ vui sao? Mai mỉm cười: - Không, chị có buồn đâu, chị gặp em, chị mừng quá, chị sung sướng quá Chị xin phép cho em chơi nhà bác Mai nói luôn để giấu cảm động, giấu ưu phiền: - Vậy em thay quần áo để phố với chị - Chị đã Huy không dám nói dứt câu Nhưng Mai trả lời luôn, đoán tư tưởng em: - Đã, chị nộp tiền ăn cho em Huy có ý không tin: - Sao chị có tiền? Hay chị lại vay đằng bác Phán đấy? - Không mà - Chị giấu em mãi Chị còn làm gì tiền Còn nhờ vào bác Phán thì em không muốn Bác lương tháng có bảy tám chục mà các anh chị thì đông Mình chả nên quấy quá Vả ta lại phải biết lập thân nương tựa vào họ hàng thân thích thì em lấy làm xấu hổ - Nhưng chị có nhờ đâu? Mà nào có trông cậy vào đâu mà hòng nhờ! Chị không nhớ ngày mẹ mất, bác Phán có giúp đỡ đồng nào Lại suốt năm thầy ốm trước qua đời thì họ hàng đã cưu mang cho xu nhỏ - Em kể lể lôi thôi - Không phải em lôi thôi, em cốt can chị đừng tưởng nhớ đến nhờ vả bác Phán làm gì Em học này đã may mắn cho em rồi, mà có lẽ em đủ chữ nghĩa kiếm tiền để nuôi chị, nuôi em Chị em ta nên tự lấp lấy thân là - Không Em nghĩ thì nhầm to, thầy lâm chung, thầy dối dăng gì em còn nhớ không? Câu hỏi chị gợi đau đớn lòng Huy, vẽ tranh bi thảm Hồi đó cuối Thu Cụ Tú Lãm nằm giường bệnh gầy xọp còn nắm xương da bọc Nhất là mặt hốc hác, mắt sâu hoắm, má lõm xuống chẳng khác gì cái đầu lâu Đêm khuya, gió lạnh vù vù thổi lọt qua khe cửa màn Ngọn đèn dầu hỏa chiếu ánh sáng rung rinh lờ mờ vào đôi câu đói sơn đen, sơn đỏ treo cột, NỬA CHỪNG XUÂN (5) tường Sau màn che trắng, bài vị bà Tú đặt trên cái ngai sơn son thiếp vàng Trên bàn thờ thất đồng trông ẩn lộ hình chụp không rõ Cạnh hỏa lò than xoan đỏ ối, lách cách nổ liên Mai quì bên giường hai tay nắm bàn tay khô khan cha già, cố giữ người ốm lại không cho rời sang giới bên Còn Huy thì ngồi cái ghế gỗ bưng mặt khóc, lại gọi: - Chị ơi, thầy có việc gì không, chị? Mai nức nỡ khóc không trả lời Cụ Tú thở còn thoi thóp, dùng thừa nắm chặt lấy tay gái Mai biết cụ muốn dặn lời cuối cùng, liền ghé lại gần hỏi: - Thưa cha, cha dạy điều gì? Huy làm theo chị, đứng dậy cúi đầu sát mặt người từ trần, để nhận lấy lời giáo huấn tối hậu Cụ Tú động môi thì thầm: - Lẽ tất nhiên, phải chết Các không nên buồn Lúc nào phải vui thì đủ can đảm, đủ nghị lực mà sống đời Hai nên theo gưong cha Cha vui đến cuối cùng Cha hy vọng nào các làm vẻ vang cha, cho linh hồn cha nơi chín suối Cha hy vọng nào em Huy thành tài và trở nên người hữu dụng cho xã hội Cha còn cải gì để lại cho hai Cha có ba thứ gia bảo này ông cha để lại cho cha, cha truyền lại cho hai mà thôi Là giữ lòng vui, giữ linh hồn sạch, và đem hết nghị lực làm việc Sức cụ Tú còn đến Nói dứt câu tâm phúc, cụ thiêm thiếp Bên ngoài, gió thổi vù vù, hạt mưa lốp đốp trên mái ngói Văng vẳng xóm xa tiếng chó sủa đêm Trong khoảng giây đồng hồ cái mẫu đời dĩ vãng chạy qua trí nhớ Huy tranh in loáng trên kính ảnh Cậu đứng ngẫm nghĩ Tiếng chị nhắc lại câu hỏi khiến cậu giật mình ngơ ngác - Em còn nhớ không? Huy se trả lời: - Em nhớ Em nhớ Em nhớ nên em đem hết nghị lực làm việc - Nghĩa là bây em phải học đã Huy thở dài: - Học? Nhưng tiền? Mai gượng cười nói cứng cáp: - Tiền, đã có chị, em đừng lo Mai buột mồm nói câu đó, chính Mai lại lấy làm lo Huy hiểu thấy ý tưởng chị, mỉm cười bảo Mai: - Chị làm chị có tài quỉ thuật hóa phép tiền Đồn năm thấy bán buôn thua lỗ, lại còn tiền thang, vườn ruộng khánh kiệt, cải khánh kiệt chị giấu em? - Hết vườn ruộng thì ta bán nhà để kiếm ít vốn buôn Làm gì lại không đủ tiền cho em ăn học Em yên tâm Huy vội gạt: - Không chị Chị để em thôi học xin việc làm các nhà buôn còn Em không muốn vì em mà chị phải ngược xuôi vất vả Mai cười: NỬA CHỪNG XUÂN (6) - Thế thì em nhầm: Chị muốn vì em đem hết nghị lực làm việc lời thầy dạy thôi Lúc có tiếng kẹt cửa Thầy Thư Ký buồng Phó Đốc bước vào Hai chị em cùng quay lại, Thầy Thư Ký cất giọng gắt: - Chưa còn đứng đó làm gì thế? Hai chị em đến cổng trường Huy ngần ngừ bảo chị: - Hay chị để em trường thôi Mai buồn rầu nhìn em nói: - Mấy chị thăm em Em chịu khó tí Huy có dáng nghĩ ngợi: - Vâng thì em Lâu em không gặp chị, em nhớ Em ước ao cùng chị nói chuyện thực lâu để ôn lại cái thời còn nhỏ chúng ta xưa, còn thầy còn me Mai nhìn, cặp mi cau, muốn bảo em đừng nhắc tới câu chuyện buồn làm gì Huy nói luôn: - Nhưng em sợ Thấy Huy ngần ngại không nói dứt câu Mai tươi cười hỏi: - Em có điều gì? - Trông các anh chị ấy, em ngượng - Việc gì mà em ngượng Bác Phán thầy là người anh họ, chị coi cách cư xử chị em ta cần lắm, vì chả giàu có gì, nên bác không giúp đỡ chị em ta túng bần đó thôi Hai chị em bên cạnh trên đường Quan Thánh, nét mặt rầu rầu Nước da trắng xanh phản chiếu màu lá xanh rặng sấu bên đường lại càng xanh, lại càng lộ vẻ gầy yếu đôi khổ mặt xương Huy nhìn chị, có ý lo ngại: - Chị độ này gầy Mai cười: - Thì em chẳng béo với ai! Chị gầy chị còn em Ai lại giai mà quãng đường đã thở hồng hộc Huy có lẽ cốt để chị khỏi buồn nên tươi cười nói: - Không chị ạ, em khỏa đấy, vì sáng em uống thuốc tẩy nên mệt đó thôi Đến mai, em lại mạnh thường Mai sợ hãi, vội hỏi: - Giời ơi! Sao em phải tẩy thế? Có việc gì không? - Khổ? Hơi tí thì chị sợ cuống lên Người ta tẩy là thường Rồi nói lảng sang chuyện khác, Huy trỏ Hồ Tây bảo chị - Chị trông cảnh Hồ Tây lúc mặt trời lặn có đẹp không Mai sực nghĩ câu chuyện nghe từ ngày còn nhỏ, nhìn Hồ hỏi em: - Có phải Hồ này ăn sang bên Tàu không em? Huy cười: - Ngày xưa thì nó ăn sang bên Tàu thực chị ạ, bây có đê Yên Phụ ngăn nó với sông Nhị Hà thì nó không ăn sang bên Tàu - Này chị có biết đâu! Chị thấy người ta kể chuyện Đức Khổng Minh Không sang Tàu lấy đồng kho đúc cái chuông khổng lồ Khi đánh chuông, hươu vàng nó tưởng mẹ nó gọi, nó chạy sang ta Rồi đến đây trước lá rừng, nó tìm kiếm mẹ nó không thấy, liền phá phách trũng xuống thành Hồ Huy tính không ưa huyền Hễ nghe kể câu chuyện hoang đường thì cười vang, chế riễu Thế mà lần này, NỬA CHỪNG XUÂN (7) nghe câu chuyện hươu vàng chị, cậu không không cười mà lại còn lắng tai, chú ý, và có vẻ cảm động Cậu lờ đờ đưa mắt nhìn quanh Hồ vòng theo lối hươu mẹ, khôi hài bảo Mai: - Vì nó không có chị Mai không hiểu, ngơ ngác hỏi: - Em nói ai? - Em nói hươu vàng chị Nếu nó còn chị trên đời thì chạy đến tận nơi chân trời để tìm mẹ nó có lẽ đã chết Câu nói Huy khiến Mai sung sướng chảy nước mắt, đứng đâm đâm nhìn em cười mà không nói Huy thấy Mai cười thì cười, bảo chị - Ta đứng chờ xe điện, chị - Chúng ta có không em? Đỡ hào mà lại khỏe người Ban nãy từ nhà bác Phán lên trường, chị - Trời ơi! Chị từ Phố Chợ Hôm lên trường Sao chị biết đường? - Bác Phán bảo theo đường xe điện mà Huy nghe chị nói lấy làm thương, ngỡ chị túi dễ không còn xu nào để xe Cậu liền giả vờ kêu mệt không và nói với chị hãy dừng chân ngồi nghỉ Tam Quan Đền Trấn Võ Vẻ lo sợ lộ trên nét mặt Mai Cô buồn rầu bảo em: - Có lẽ em phải uống thuốc bổ Huy hối hận đã làm chị kinh hãi, liền cười sặc sụa an ủi chị: - Em đùa đấy! Em không mệt mà không Chỉ vì em giàu lắm, nên muốn thết chị cái vé xe điện đó thôi - Em làm gì mà giàu thế? - Em chả làm gì cả, em vừa có đồng bạc - Ai cho em đây? - Một người bạn nghèo chị em mình Mai có ý không lòng: - Sao em lại thế? Đến bác Phán em còn chả muốn nhờ, mà lại nhận tiền người bạn nghèo - Vâng, chị mắng em phải Nhưng hãy để em kể đầu đuôi câu chuyện cho chị nghe đã nào! Trong lớp em có anh tên là Trọng Anh nghèo không phải vì nghèo mà không thèm chơi với anh Họ xa anh vì anh là nhà hèn hạ Cha mẹ anh làm nghề bán hàng rong - Đấy em coi, bán hàng rong mà đủ tiền nuôi học đấy! - Thưa chị, bán hàng rong thì tất nhiên là nuôi thân chẳng xong Người chị tốt lắm, thương Trọng, yêu quý Trọng người mẹ âu yếm Thứ năm chủ nhật nào mang quà bánh vào thăm em Mà thương hại! Lần nào vào thăm em lén lút kẻ cắp, không dám để biết, vì người chị mà anh em bạn học không thèm chơi với Trọng Mai cảm động: - Khốn nạn? Sao em? - Vì chị Diên, tên chị là Diên, vì chị Diên làm Huy ngập ngừng không nói dứt câu, không tìm được, hay không dám nói đến tên cái nghề mà Diên đương lăn lóc để kiếm tiền nuôi em ăn học, Mai đưa vạt áo lên lau nước mắt, trả lời em: - Thôi! Chị hiểu Chị biết cô Diên là người đáng thương NỬA CHỪNG XUÂN (8) - Mà thực tế, chị ạ, chị tốt lắm, không thương Trọng, mà còn đem lòng thương chung người khốn khổ trên đời Em ái ngại cho chị là người thông minh, có nhan sắc mà lại bị sa vào cái cảnh bùn lầy Lần nào chị vào thăm Trọng Trọng rủ em đến cùng ngồi nói chuyện Có lần chị Diên chẳng giấu giếm, kể cho em nghe hết nỗi khổ sở đời giang hồ Chị mến em lắm, còn em thì chị có lời an ủi Mai có dáng nghĩ ngợi, lo lắng: - Thế năm cô Diên bao nhiêu tuổi? - Năm chị đã ngoài ba mươi, trang điểm vào trông còn trẻ Thứ năm trước, chị hớn hở vui cười, vào thăm Trọng, em nói đùa: ‘’Hôm trông chị trẻ gái mười tám’’ Chị cười nói đùa lại: ‘’Thế mà chị băm hai đấy!’’ Chị Diên nói buông lời thì buồn rầu xin lỗi em ngay: ‘’Chết chửa! Cậu tha thứ cho tôi nhé Lắm lúc tôi điên rồ coi cậu em Trọng’’ Em cười đáp lại: ‘’Thì chị là chị anh Trọng chị em gì!’’ Câu trả lời em khiến chị Diên rơm rớm nước mắt thở dài Chắc chị tưởng đến lòng khinh bỉ bọn anh em bạn học anh Trọng chị em hẳn Rồi chị mở ví đưa cho Trọng và em người đồng bạc, nói để lấy tiền ăn quà Em từ chối nào không Lại thêm Trọng nằn nỉ nói mãi, nên em nể lời phải nhận cho chị em chị vui lòng Và xưa kia, em giúp Trọng là thường Mai ngồi nghe câu chuyện cảm động không nói Buổi chiều mùa Xuân hạt mưa lấm tấm, bao phủ Hồ Tây bát ngát mênh mông Con thuyền nan khách chơi Xuân rập rờn trên mặt nước Cơn gió may thoảng đưa, lá vàng rơi lác đác Mai ngước mắt nhìn lên, búp xuân non mơn mớn đầy cành Cái cảm tưởng Xuân dịu dàng êm ái, khiến Mai hé cặp môi tươi thắm, mỉm cười với Xuân, lòng chứa chan hy vọng Mấy tiếng ‘’keng keng’’ gọi khách xe điện Mai giật mình Giấc mộng tan, mà hy vọng tan Hai chị em cùng lên xe nhà Về đến nhà ông Phán Hai thì gặp lúc ông bà đương có khách Chị em Huy chào, ông bà gật lạnh lùng bảo vào nhà Cái tính lãnh đạm ông Phán, Huy cho là tính tự nhiên, nên không cho là bị hất hủi, cậu vui cười vái chào lần nữa, cùng chị vào nhà Ngồi chung quanh cái bàn vuông năm người, ba cô gái suýt soát tuổi Mai và hai cậu trai nhỏ vừa bắt đầu ăn cơm Nhác thấy chị em Mai, cô Liên, cô lớn đặt đũa xuống bàn, chào - Kìa, cậu Huy đã trường Chúng tôi chờ mãi! Huy tươi cười: - Mời các chị, các anh xơi cơm Hai bác chưa xơi cơm à? - Hai bác còn chờ ăn cơm với khách Liên đứng dậy gọi sen lấy thêm bát đũa, mời Mai và Huy cùng ngồi ăn Hai chị em ăn cho xong bữa, chẳng chuyện trò gì, vì hình có làn không khí lãnh đạm đương bao bọc lấy cái bàn, Mai ngắm ba chị em ông Phán từ cử cho chí ngôn ngữ mình không có chút thân mật, nên họ hỏi câu nào chị trả lời cho qua quýt mà thôi Còn Huy thì tính vui đùa đấy, lần này trí nghĩ bận loay hoay đến vấn đề tiền học nên cậu có vẻ tư lự phiền muộn Đêm hôm nhà ngoài, chủ khách đánh đổ tôm Ở nhà người đã yên giấc, trừ Mai là còn thức Hai chị em xa cách lâu ngày, có chuyện kể cho nghe, hết chuyện dĩ vãng, đến chuyện sang chuyện tương lai Luôn luôn tính tình và cảm tưởng buồn, vui xô đẩy tâm trí hai người Nhưng cái tuổi thiếu niên chứa chan hy vọng, lại thêm có sức tưởng tượng dễ dàng, thì đường tương lai là NỬA CHỪNG XUÂN (9) đường vườn hoa tươi thắm ánh sáng trẻo trời Xuân Nên cái vui thắng cái buồn Có lúc hai chị em ngồi yên lặng cùng mỉm cười đêm tối Cái hạnh phúc vẩn vơ, mơ màng hình đương làm rung động hai lòng son mà không có thể nói cho biết, không có thể tả cho hay, không dám cất tiếng, sợ cái hạnh phúc đương âm thầm tâm trí nó bay mất, nó bay vào cảnh mộng, chim vành khuyên thấy tiếng động bay ẩn vào bụi rậm um tùm Vì chính lúc Mai đương mơ mộng Mai thấy em thi đậu tiếng giàu có sang trọng Còn Mai? Nào Mai có kịp tưởng đến Mai Mai có cái cảm giác lờ mờ suốt đời Mai bên cạnh em, săn sóc trông nom em người vú già Mai nghĩ đến chữ ‘’già’’ thì Mai lại mỉm cười vơ Không! Mai không già Mai trẻ muời chín cái xuân xanh Mai biết Mai trẻ, Mai đẹp ngẩm cái nét đẹp khinh khỉnh chị em bác Phán, Mai đủ hiểu Mai đẹp Mai lại nhớ trên xe hỏa, có công tử vận tây đã lưu ý đến Mai, làm Mai phải bẽn lẽn cúi mặt - Chị! Tiếng Huy gọi khiến Mai tỉnh choàng giấc mộng - Em bảo gì? - Chị để em thôi học, kiếm việc - Không Nhất định chị không để em bỏ học Chị đã suy tính đâu rồi, chị bán nhà và đất ở, nào ít là bốn năm trăm Rồi chị em thuê cái nhà nhỏ Làng Bưởi, chị đã hỏi thăm rồi, độ ba đồng tháng thôi Em học còn chị, chị tìm cách buôn bán, bán rau, bán đậu, bán hoa Như thế, không đủ chi dụng mà lại có tiền để dành Huy tươi cười đáp lại: - Chị nghĩ thế, em lại nghĩ khác Sang năm hết trở, nào bên cụ Chánh Mai cười ngặt nghẽo khiến cô Liên thức giấc chép miệng thở dài, càu nhàu, Mai thì thầm với Huy: - Em ơi, ông Chánh đã lấy ông Hàn Làng Yên Ninh Chứ chị mồ côi, mồ cút lại nghèo nàn này thì thèm lấy Huy có dáng bực tức: - Thế họ bội hôn, bội ước đấy! - Em coi đó, giời giúp cho giấc mộng chị thành thật nhé Mai ngầm nghĩ lát, lại nói: - Chị biết bán nhà là làm chỗ thờ phượng cha mẹ, sau này em làm nên, chuộc lại, lo gì Và suối vàng, cha mẹ hiểu thấu nỗi lòng cho chị em ta Huy cho lẽ chị không ổn thỏa, biết lòng chị đương đau đớn vì nhiều uất ức, nên thương hại không dám cãi lý nữa, yên tĩnh ngồi nghe, đứa ngoan ngoãn ngồi nghe lời mẹ dạy Đồng hồ trên tường dè dè buông hai tiếng Huy giật mình buồn rầu nghĩ tới thời gian tại, dịu dàng bảo chị: - Thôi, tùy chị tự ý định liệu Chị làm nào cho chúng ta có thể không bước chân tới nhà bác Phán là hết - Chị tưởng Nhưng bây khuya em nghỉ thôi Huy liền từ biệt chị, ngủ nhà ngoài ÂN NHÂN NỬA CHỪNG XUÂN (10) Khi tới Nhà Ga Hà Nội Mai ngước mắt nhìn lên cái đồng hồ to tướng, to cái mặt nguyệt Chùa Làng Mai, thì hai cái kim đen nháy trỏ 12 trưa Mà mãi 1giờ 50 có xe hỏa Phúc Yên Trước từ biệt chị, Huy đã mở sổ tay có bảng xe chạy xem và dặn chị kỹ càng Nhưng vì Mai chẳng biết làm gì, nên hỏi đưòng, thủng thẳng Ga cho có việc và khuây nỗi buồn bực Mai buồn thực, buồn lắm, vì ban nãy, lên chào hai bác, xin phép tiễn em vào trường, Ga quê, Mai đã nghe hai bác nói nhiều câu làm khổ tâm cho Mai Nào những: ‘’Không có tiền thì học với hành gì?’’ Nào ’’con gái nhớn kia, mà dám mình dẫn thân Hà Nội’’ Rồi bác phàn nàn, bà Phán dỗ Mai đây với bà để làm bầu bạn cùng các chị cho vui Rồi ông Phán khuyên Huy hãy tạm nghỉ học, đây dạy các anh để chờ kỳ thi trợ giáo, thừa phái Huy tính nóng nảy trả lời giọng không lòng: - Thưa hai bác, để chúng cháu tự lập lấy thân Bác Phán cười gằn: - Ừ, thì tự lấp lấy thân Còn Mai nghe lời hai bác, Mai đứng ngẫm nghĩ suy xét Cô trông thấy rõ ràng đường mà ông Phán định tâm hay là không chú ý muốn đưa hai chị em cô qua Theo tưởng cô, thì đường tới cái đích chắn: Suốt đời làm nô lệ Cô đã thấy làng cô cháu gái vì nghèo mà trở nên đầy tới nhà bác, nhà chú, nhà cô, nhà dì Song cô mỉm cười, cố giữ nét mặt tươi tỉnh, ồn tồn đáp: - Chúng cháu biết hai bác thương chúng cháu Vậy chúng cháu xin phép hai bác quê thu xếp công việc chúng cháu xin tuân theo lời hai bác Rồi cô nhách nụ cười cúi chào cáo biệt Cái nụ cười còn cặp môi cô, cô đứng hiên ga hạng tư chờ xe chạy Những điều cô bàn định tối qua với em, điều suy tính với em đường từ nhà lên trường sáng hôm nay, khiến cô chứa chan hy vọng Cô mãi nghĩ đến công nọ, việc là xếp sẵn trí cái đời lý tưởng, không lưu ý đến cảnh rộn rịp nhà ga trước xe chạy Bỗng Mai giật mình quay lại Một người gái bán bánh và trầu nước, đặt phịch cái thùng xuống thềm mời cô: - Cô xơi bánh giò nhé? Mai lắc đầu từ chối, cô nhớ đến số tiền túi tất nghiệp còn hai đồng bạc Đó là món tiền ông Phán cho hai chị em cô buổi sáng, Huy định không chịu nhận, nhường cho chị, lấy cớ trường thì không cần gì đến tiền Cô mỉm cười nói mình: ‘’Hai đồng bạc món này là tiền cuối cùng họ hàng giúp ta’’ Có tiếng còn huýt! Mai ngơ ngác hỏi người bán bánh: - Chết! Tàu chạy à, bác? - Phải, chạy rồi! Cô đâu? - Tôi Thạch Lỗi Người cười: - Ngỡ là gì! Thế thì còn sớm cháu Đấy là tàu Bắc đấy! Tàu Phú Yên mãi năm mươi chạy, chạy sau cùng Rồi vừa mở bánh giò vừa nằn nỉ: - Cô xơi cho em bánh giò nhé? Bánh còn nóng nguyên, ngon cô Mai ôn tồn đáp: - Tôi cám ơn cô, tôi vừa ăn cơm Bấy phòng phát vé hạng tư càng tấp nập huyên náo Người gồng gánh, kẻ bế bồng, kẻ dắt díu Trong số hành khách Mai thấy có nhiều người sang trọng, 10 NỬA CHỪNG XUÂN (11) lòng lấy làm lạ Vì Mai yên trí bà vận áo nhung, áo mùi cùng là âu phục rực rỡ kia, thì không lẫn vào người nghèo khó mình Cảm tưởng không không an ủi Mai là đã đứng ngang hàng với kẻ mình khoảnh khắc, nó có thể an ủi nhiều người hạng bình dân, mà trái lại Mai ngẫm nghĩ, thở dài, vơ tưởng đến cảnh gia đình sa sút Là vì, liên tưởng xui nên, Mai ngắm cái cảnh rực rỡ với cái cảnh tồi tàn đứng gần nhau, nhiên ý nghĩ trái ngược, so sánh xô đẩy nhau, vào tâm trí Mai, bắt Mai không thể không nhớ tới quãng đời tốt đẹp, sung sướng xưa Tiếng dập vé tí tách khiến Mai nghĩ tới xe chạy, vội vàng cầm đồng bạc vào lấy vé Tuy mà còn sớm quá, Mai sân sau ga nhìn cái đồng hồ treo hiên thấy kim trỏ Còn nửa xe chạy Song Mai hỏi thăm xe Phúc Yên lên ngồi giữ chỗ Chiếc toa Mai chọn liền toa hạng ba Vì Huy có dặn chị càng toa phía sau, càng đỡ than khói Mai tìm chỗn có bà nhà quê ngồi nói chuyện cho vui Cô biết ngồi đối diện với các bà tính tình chất phác thì có chuyện Như thì đỡ sốt ruột, đỡ phải nghĩ quanh nghĩ quẩn tới việc đâu đâu Mai đoán không sai Cô đương ngơ ngác nhìn tìm chỗ, thì bà lão ngồi bên hai người gái cùng vận áo vài nâu, gọi cô mà bảo rằng: - Này, cô lại đây ngồi cho vui Mai tươi cười nhận lời Mấy người đương mãi chuện trò huyên thuyên, nào mùa màng, buôn bán, nào phong cách Hà Nội, thì Mai để ý tới chàng âu phục toa hạng ba vừa xuống đi lại lại trước mắt cô Chàng đăm đăm nhìn cô khiến xô ngượng nghịu phải giả đò quay lại phía hai người gái ngồi bên, nói chuyện vơ vẩn Bà lão mau mồm cười hỏi: - Thầy muốn tìm chỗ phải không? Mời Thầy ngồi đây, còn rộng chán Rồi bà ẩy Mai và hai người gái phía bên để xếp chỗ Chàng công tử bẽn lẽn trả lời: - Thưa cụ, tôi cảm ơn cụ, tôi tìm người bán hàng mua gói thuốc lá Rồi chàng tuốt lên đầu toa hạng tư Lúc trở về, chàng lại đứng sững nhìn Mai Bà lão lấy làm khó chịu hỏi rằng: - Ông muốn hỏi gì? Chàng ôn tồn trỏ Mai đáp lại: - Thưa cụ, cô với cụ - Phải, ông quen cô hay sao? - Vâng, tôi có quen Mai xấu hổ, hai má đỏ ửng, cúi đầu ngoài nhìn xuống sân ga Song thấy chàng nói có quen mình nên vội quay lại liếc nhìn qua Không nhận là ai, thì cô cho là người muốn trêu ghẹo, lại còn bẽn lẽn Nhưng chàng công tử đứng trước mặt cô và cô, chàng không có chút gì là tỏ dạng lẳng lơ, bỡn cợt, chàng lại gần se hỏi: - Thưa cô, cô có phải là cô Mai, cụ Tú Ninh Bắc không? Mai ngước mắt lên nhìn hỏi: - Thưa ông, ông biết tôi? Chàng cười: - Thế cô quen tôi rồi? Tôi là Lộc Mai vui mừng hỏi: 11 NỬA CHỪNG XUÂN (12) - Cậu Lộc, Quan Huyện Kim Anh? - Vâng, chính tôi là Lộc Nhưng thầy tôi không làm Tri Huyện đâu Thầy tôi đã thăng đến Án Sát và - Khổ! Thế cậu bây làm gì? - Tôi làm Tham Tá Hà Nội Mai cười: - Chóng Mới ngày nào! Lộc đỡ lời nói luôn: - Đã bẩy tám năm nay, cô còn bảo ngày nào Bẩy năm trước, Quan Huyện Đông Anh có mời cụ Tú Lâm đến dạy hai cô gái học chữ Nho Bấy cụ Tú gặp lúc quẫn bách vì luôn năm buôn gỗ bị thua lỗ, cái vốn dăm sáu nghìn đã gần khánh kiệt, nên thấy người bạn xưa muốn tìm cách giúp đỡ thì nhận lời Cụ Tú lúc đó góa vợ nên đưa cái lên Huyện cho tiện đường dạy dỗ, còn Huy thì cụ đã cho trọ học nhà ông Phán Hai Hà Nội Trong hai năm, lần nghỉ lễ, nghỉ hè, Lộc chơi nhà gặp Mai Khi Mai mười tuổi mà Lộc thì đã lớn, và theo học lớp ba Trường Trung Học Tây Lộc coi Mai người em gái nhỏ, và yêu quý Mai lắm, lần Hà Nội mua quà cho hai em thức gì mua cho em Mai thức Mai nhẩm ôn lại chuyện xưa mủm mỉm cúi xuống nhìn guốc nói: - Thế ông là anh Lộc em đấy? Mai cảm động buộc mồm nói câu quá thân mật Cô thẹn thùng hỏi chữa luôn: - Thưa ông, cô Lục và cô Thanh, đâu? Lộc hiểu ý Mai đáp lại: - Thì cô gọi là anh xưa Em Lục lấy chồng đã vừa có cháu, em Thanh thì hãy còn nhà em tôi Thế còn em còn cô, cô xuất giá chứ? Đấy cô coi tôi biết chữ Nho Mai thẹn không trả lời, Lộc nhắc lại câu hỏi: - Thế nào, tôi hỏi cô đã có chồng chưa, cô lại không đáp? - Thưa ông, em nghèo thì lấy - Thế tôi không nghèo mà chưa thèm lấy tôi? Mai nghe câu nói Lộc có ý muốn ghẹo và hiểu anh thuở nhỏ, không còn thể nhận là anh Bởi thế, cô ngồi im, giữ nét mặt nghiêm trang, quay nói chuyện với bà cụ ngồi bên - Ngày trước, thầy tôi ngồi dạy học nhà cụ thân sinh Quan đây Ngắm nghía Mai, Lộc sửng sốt hỏi: - Vậy cụ Tú đã - Vâng, thầy em - Thương hại! Cú Tú hiền lành thông thái Nhưng hình cô còn em trai thì phải, tôi nhớ ngày xưa, cô thường nói chuyện đến cậu em - Vâng, em Huy, em đương học năm thứ ba Trường Bưởi - Thế à? Thế năm nay, cậu Huy bao nhiêu tuổi? - Em nó mười sáu - Mười sáu mà đã học năm thứ ba Khá Mai thở dài không trả lời Lộc lại hỏi: - Tôi xem cô buồn rầu Nếu cô có cần tôi giúp đỡ cô điều gì thì cô nói Tôi có thể coi cô là người em xưa mà! - Cám ơn ông 12 NỬA CHỪNG XUÂN (13) Rồi Lộc hỏi đến việc học, đến gia bản, đến họ hàng thân thích nhà Mai Trước Mai còn giấu, sau thấy người bạn xưa săn sóc đến mình cách thành thực thân mật, thì liền đem hết chuyện kể Lộc cảm động đứng lặng nghe không nói, không ngắt lời, mà bà lão chạnh lòng thương mến, kéo áo Lộc: - Ông ngồi xuống, đứng mãi mỏi chân Mọi người mãi câu chuyện xe chạy mà vần không biết Đến lúc xe qua cầu, làm át tiếng nói Lộc phải ghé gần lại nghe rõ, Mai thấy ngượng, ngưng bặt câu chuyện trỏ ngoài nói: - Thôi hãy tạm xếp câu chuyện để ngắm sông đã, xe chạy trên cầu tiếng kêu ầm ỹ lắm, chẳng nghe thấy gì hết Mai tỳ tay lên bao lơn nhìn xuống sông sâu thẳm, nước đỏ lờ đờ, điểm hạt mưa xuân lấm Chiếc buồm trắng con, xen lẫn vào bọn buồm nâu sắc thẫm, to bản, cột cao, trôi theo giòng nước, theo chiều gió trôi lướt cảnh rộng bao la, mà biến vào đám xa xa mờ mịt Mai thở dài lo sợ vơ cho số phận thuyền con, lại chạnh nghĩ vơ đến số phận mình Ngày xưa, cô còn học chữ Nho, thường thấy cụ Tú Lâm làm bài thơ nôm có câu ‘’chiếc bách dòng’’ Nay cô trước cảnh buồm bạt gió, cô hiểu tới nghĩa sâu xa câu thơ Phải, cô là bách dòng Xe hỏa sang bên cầu đã lâu, mà Mai còn tựa cửa nhìn ngoài, vì cô có cái cảm giác Lộc đương nhìn cô, nên cô ngượng mà không dám quay lại Xe từ từ dừng bánh trước Ga Gia Lâm Mai mỉm cười, tưởng tượng trời đương mưa giá sấm sét tạnh bặt - Cô nghĩ gì thế? Mai quay đầu lại Lộc ngồi bên cạnh Cái nụ cười cô còn nở trên cặp môi thắm, khiến Lộc nhìn cô cười Và chàng nhắc lại câu hỏi: - Cô nghĩ gì mà trông cô vẻ tư lự? - Thưa ông, em đương nhớ tới ngày xưa - Thế cô có nhớ tôi cái thời kỳ Đông Anh không? Mai không đáp Lộc nói tiếp luôn: - Tôi thì tôi nhớ Ngày cô mười tuổi mà vấn tóc người lớn Nhưng có lẽ người lớn cái khăn, còn ngoài trẻ Một hôm tôi thăm nhà, gặp cô hai má đen xì vết mực Mai thẹn cúi mặt Bấy có người bán hàng cơm lên xe hỏa nghiêng dồn hòm ầm ỹ lên toa làm hai người phải ngừng lại Lộc ngồi ngẫm nghĩ lát bảo Mai: - Câu chuyện ngày xưa có lẽ không quan hệ câu chuyện ngày Ban nãy cô có nói cô bán nhà bán đất, để lấy tiền trả học phí cho cậu cho cậu em Nhưng nhỡ ra, cô không bán thì sao? - Bán rẽ thì nào có người mua - Đã biết đâu? Mà cô bán nhà thì cô vào đâu? Cô nói cô thuê nhà Làng Bưởi, cô thân gái tôi e ngại Hai người cùng quay nhìn xuống sân ga Lộc nhắc lại: - Phải, tôi e ngại lắm! Mai buồn rầu đáp: - Thưa ông, lúc này là lúc phải liều Thế nào em phải để em Huy học đến nơi đến chốn Mà muốn thì còn các bán nhà Và ông lo ngại cho em thân gái thì đâu mà không lo ngại Ở quê nhà đã đâu tránh khỏi 13 NỬA CHỪNG XUÂN (14) bọn hào cường hà hiếp? Dẫu sao, em nhớ lời nguyện vọng cuối cùng thầy em: Là để em Huy học thành tài và trở nên người hữu dụng Lộc mỉm cười: - Nhưng còn cô Mai ngơ ngác: - Em không hiểu - Tôi hỏi: Còn cô thì cô trở nên gì Từ nãy tới tôi chưa thấy cô tưởng đến cô - Tôi à? Mai lấy làm lạ Vì thực không cô tự nghĩ đến cô Lộc thấy Mai ngơ ngác thì thương hại: - Hay tôi bàn lẽ này, cô nghe có tiện không Cậu Huy đã muốn thôi học làm thì cô cậu thôi học Cậu Huy có thể tạm đằng tôi, tôi giúp việc cho - Cám ơn ông, em Huy khó tính lắm, nó chả chịu đâu Đến nhà đằng bác Phán Hai em, nó còn chẳng chịu là - Thế thì cái đó tùy cô Nhưng cô nhớ cho nào cô cần đến tôi giúp cô điều gì thì xin cô đừng ngần ngại, đừng dự Tôi là người anh người anh thân cô xưa Mai cảm động, vờ nhìn phong cảnh Lộc lại nói: - Hay này này, cô đã bán nhà bán đất thì tôi không thể ngăn cản cô Nhưng cô cầm lấy số tiền đây đề phòng chưa bán nhà thì hãy tiêu tạm Lộc vừa nói vừa mở ví đưa cho Mai bốn cái giấy bạc năm đồng Mai xua tay nói: - Em cám ơn ông, thật em không dám nhận, em không có quyền nhận Lộc cười: - Vậy cô không coi tôi người anh sao? - Em không có quyền em không thể coi ông là người anh xưa Lộc lắc đầu chép miệng: - Sao vậy, em? - Ông hiểu sao, hà tất ông còn phải hỏi Lộc mỉm cười: - Thôi phải Bây cô không là cô bé mà là cô thiếu nữ có nhan sắc gì! Em nghĩ thì em lầm Trong thời chúng ta cách biệt, anh vần hỏi thăm em luôn, có phải bây anh trông thấy em đẹp, anh mớ sắn sóc đến em đâu Mai bẽn lẽn, cúi gầm mặt xuống Lộc lại nói tiếp: - Vậy cô cầm lấy số tiền này cho tôi lòng Anh em nhờ nhau, cứu giúp hoạn nạn thôi, lúc bình thường thì đã phải cần đến ai, tôi cái hân hạnh giúp đỡ cô chút đỉnh Vậy xin cô cầm lấy, đừng nghĩ ngợi gì - Quả thực em không dám, thực tôi không dám Bà cụ ngồi bên thấy Lộc năn nỉ và Mai từ chối đây đẩy cùng bàn góp câu: - Quan Tham đã giúp cô thì cô cầm lấy cho Quan Tham lòng Lộc vịn lời bà lão: - Đấy, cô coi! Ai bảo Hay là này Tôi cho cô vay, nào cô bán nhà có tiền lại hoàn lại tôi 14 NỬA CHỪNG XUÂN (15) Lúc đó trên toa hạng ba có người mở cửa nhìn xuống toa hạng tư gọi: - Anh Lộc lên tôi bảo cái này! Lộc trả lời: - Được tôi lên đây! Rồi quay lại phía Mai, chàng ấn bốn cái giấy bạc vào tay: - Cô nhận cho tôi lòng nhé, không có tôi khổ tâm Chàng lại mở ví đưa cho Mai cái danh thiếp mà nói rằng: - Chỗ tôi đấy, nào cần đến tôi giúp điều gì, đến đó hay viết thư đó Mai cảm động không nói nên lời Lộc đứng dậy từ biệt: - Thôi, chào cô, tôi xin sang bên lát À, cô xuống Ga Thạch Lỗi phải không? - Vâng - Cô coi tôi nhớ lâu đấy! Còn tôi thì xuống Ga Phúc Yên Tôi nghỉ phép tuần lễ, lên chơi ông bác làm Quan đó Hôm tôi còn thì giờ, tôi ghé vào thăm cô nhé? Có tiện không, cô? Mai ấp úng: - Đường từ Thạch Lỗi vào làng em xa - Được tôi liệu Vậy chào cô nhé! - Xin chào cụ! - Tôi không dám, chào Thầy Lộc sang toa hạng tư đã lâu, mà Mai còn ngồi yên không động đậy, tay cầm cái giấy bạc và cái danh thiếp Bà cụ ngồi bên ghé lại thì thầm: - Thầy tử tế với cô nhỉ? Mai ngồi yên, ứa hai dòng nước mắt Bà cụ lại vỗ vào vai bảo: - Này cô cất tiền vào hầu bao, chẳng Mai thong thả quay lại, gượng cười: - Lấy này không tiện, cụ ạ, để tôi giả lại cho ông thôi - Cô nghĩ lần thần Người ta tử tế, cô không nên - Tôi sợ không bán nhà, thì lấy tiền đầu mà giả lại cho ông - Thì cô giả lại sao! - Không được! tôi phải giả bây giờ! Rồi Mai đứng dậy toan sang toa hạng ba Bà cụ kéo lại - Thì ngồi đây, nào Thầy chẳng còn xuống Bà cụ vừa nói vừa mỉm cười, khiến Mai luống cuống bẽn lẽn, vội ngồi xuống, thở dài Cô gái quê ngồi bên bảo cô chị: - Chị ạ, trông Thầy giống cậu Giang làng nhỉ? Tính nết nhanh nhẩu Cô chị trả lời: - Nhưng Thầy đẹp trai Làm Tham Tá lương nhỉ? Cô em cười: - Lương chả nhiều mà lại lúc dám cho chừng tiền Mai vần còn cầm bốn cái giấy bạc và cái danh thiếp tay, đương nhìn xa ngẫm nghĩ Nghe cô nói thì nhớ ra, Mai quay lại lẩm bẩm mình: - Không được! Phải, người ta cho Người ta thương hại người ta cho Người ta cho người ta bố thí cho kẻ nghèo khó 15 NỬA CHỪNG XUÂN (16) Rồi Mai đứng dậy Xe gặp chỗ lượn, mà cô lại mãi suy nghĩ, quên mình ngồi trên xe hỏa, nên vừa đứng dậy cô suýt ngã văng ra, may có hai cô gái bà cụ đỡ Mai mĩm cười, cái cười mơ màng Cô ngồi cạnh bên cạnh nhìn xuống sàn xe, kêu lên: - Chết chửa! Tiền rơi kìa Cô vừa nói vừa cúi xuống nhặt bốn cái giấy bạc đưa cho Mai Nhưng Mai ngồi thở hồng hộc, không lưu ý đến Cô kìa liền bộc vào giải yếm Mai, thắt nút chặt chẽ lại mà nói rằng: - Thôi này là không lo rơi Còn mảnh này cô bỏ túi Cô đưa cho Mai cái danh thiếp Lộc, Mai đỡ lấy song tâm trí để đâu, nên đọc mà chẳng biết chữ gì Mãi lúc bà cụ hỏi là giấy gì, cô tỉnh dậy, định thần đọc lại và trả lời: - Thưa cụ, cháu biết chữ tên Nguyễn Lộc và chữ số nhà 244 mà thôi - Vậy không đề phố nào à? - Thưa cụ có, đề chữ Tây, cháu không hiểu Bà cụ cười: - Thế tên chữ Tây cô lại đọc được? - Thưa cụ, tên chữ quốc ngữ Bà cụ không tin, mỉm cười, cho là Mai có ý giấu Lúc xe hỏa huýt còi hồi dài Một người hành khách ngồi đối diện Mai hỏi người ngồi bên: - Sắp đến ga gì nhỉ? Người đáp: - Thạch Lỗi Bà cụ thoáng nghe thấy, liền đập vào Mai mà nói rằng: - Kìa! Gần đến Thạch Lỗi rồi! Có phải cô xuống Thạch Lỗi không? - Vâng, cảm ơn cụ, cháu xuống đây Vì Ga này ít hành khách lên xuống, nên xe dừng độ phút đã huýt còi chạy từ từ Mai còn đương ngơ ngác nhìn lên chỗ bà cụ và hai cô gái để chào, thì toa hạng ba người thò đầu cửa sổ nhìn xuống gọi: - Cô Mai! Cô quay cổ lại, nhìn lên thấy Lộc đương vẫy Như nghĩ cô chạy theo xe - Thưa ông, tiền ông, tôi không dám Nhưng xe đã chạy quãng Mai nhìn theo còn thấy cái hình bán thân in khung cửa giở tay vẫy Rồi xe sấn tới cỡi xa Khoảnh khắc là vẹt đen trên đường sắt Mai thở dài đứng trông theo Ở Ga Mai tất tả ngay, vì đường Thạch Lỗi làng xa đến gần mười cây số, mà trời lại lấm mưa Cô cắm đầu rảo bước trên đường đỏ thẳng vút, hai bên cỏ xuân mơm mởn Cô tưởng tượng đương trên dãy chiếu mền hồng viền cạp xanh, thì nhiên cô mỉm cười Cô mỉm cười vì nhớ tới chuyện cụ Tú kể cho cô nghe cô còn bé, chuyện thần tiên, kỳ dị, tả cảnh lạc thú chốn bồng lai, chuyện hôn nhân các đấng đế vương, công hầu, chép kiêu sa hoa lệ Cô nghĩ thầm: ‘’Con đường giải chiếu hoa đưa cô dâu nhà chú rể dễ đã sánh kịp đường gấm thiên nhiên này!’’ Lòng yêu đời và tính vui vẻ, cô đã nhận ông cha truyền lại, khiến cô cảm thấy tâm trí phấn khởi cảnh trời Xuân đầm ấm Cô thoăn hé cặp môi thầm cười với gió Xuân Cái vui sướng hồn nhiên cỗi rễ lòng theo thở bay hòa hợp với làn không khí êm đềm, mẻ 16 NỬA CHỪNG XUÂN (17) Nhưng người sẵn có lòng tốt thì sung suớng tưởng tới người mình yêu mến, hình để cùng san sẻ hạnh phúc, dù hạnh phúc có tưởng tượng Vì hớn hở tươi cười nghĩ tới em, tới việc học của, Mai lại rầu rầu nét mặt Song cô nghĩ qua tới mà thôi vì cô cho đó là vấn đề đã tạm giải xong Về nhà bán lấy tiền lên Hà Nội thuê nhà cùng với em Dễ thế, có chi mà phải loay hoay mãi cho thêm phiền Cái trí tưởng tượng tuổi trẻ dễn dàng, giản dị, có đặt tới chỗ ngoắt ngoéo, khúc khuỷu đường dài đâu? Nụ cười lại nở trên cặp môi thắm, vì Mai vừa nhớ tới người gặp gỡ trên xe hỏa Con người nhã nhặn làm sao, hào hiệp làm sao! Rồi cô nhớ lại đã xảy cô cùng chàng Huyện Đông Anh ngày xưa Nhưng, cô chẳng tìm chuyện cỏn nào Cô lấy làm phàn nàn trí nhớ mình kém cõi Thực chẳng có chi lạ, vì hồi ấy, cô chưa lưu ý đến chàng đó thôi - Vậy thì mình lưu ý đến người ta? Mai nghe thâm tâm có câu trả lời cô xe hỏa ban nãy: ‘’Một lúc dám cho chừng tiền’’ Cô nóng mặt Cặp má đỏ ửng Cô thẹn, thẹn với cô, thẹn với lương tâm Thốt nhiên cô rờ tới cái nút buộc bốn tờ giấy bạc giải yếm, cô không dám mở ra, cô xấu hổ Rồi cô lại tưởng tới cái danh thiếp Ba chữ tên với số nhà 244, cô nhớ rành mạch song cô lấy đọc lại Nhìn dòng chữ Pháp, cô mỉm cười, nghĩ tới bà cụ ngồi bên cạnh, trên xe hỏa Những cảm tưởng ta vậy, việc gì có dính tới người có cảm tình với ta thì ta nhớ lâu mà nhớ có thứ tự Vì thế, nghĩ tới bà cụ, Mai lại ngẫu nhiên nhớ câu nói bà: - Thầy tử tế với cô nhỉ? Phải, Mai nhận chàng ta tử tế với mình, tử tế cách ân cần quá Rồi nghĩ chuyện nhảy sang chuyện kia, Mai thành mơ mộng Tuổi mười tám, mười chín là cái tuổi nhiều mộng Mai mơ thấy chàng đến xin cưới mình làm vợ, thấy cùng cùng em hưởng hạnh phúc gia đình Đối với trí ước mơ cô đó phần đông các cô thiếu nữ bọn trung lưu, ái tình có nghĩa là cưới xin Và từ xưa tới trừ tình yêu cha mẹ, yêu em cô đã nào thấy trái tim thổn thức vì ái tình? Mà người ngồi bên cô, cười nói dịu dàng, an ủi cô cách thân thiết, cô có tình cảm chân thật chất phác Cô yêu chàng yêu chàng người anh Từ lúc cô biết chàng, cô thấy cô sung sướng, cô thấy cô có nhiều hy vọng Cô thấy cô đỡ cô độc, đỡ lo sợ Cô chẳng biết Một nhà tâm lý học thì cho đó là triệu chứng, là biểu ái tình Nhưng người gái ngây thơ cô nào biết tự nghiên cứu, tự giải phẩu tâm trí mình Vì nên thung thăng trên đường đỏ hạt mưa xuân lấm cô mơ mộng vơ Khi mơ mộng thì mơ mộng gì chẳng được? Cô hy vọng sống đời tương lai tốt đẹp Cô chẳng biết nó tốt đẹp sao, yên trí nó khác xa với cái đời mà thôi Hai bên đường, lá ngô trước gió rung động lao xao Cô thấy người cô rung động Cái rung động, cái cảm giác sung sướng hồn nhiên, tuổi niên chứa chan hy vọng cái khí lực bồng bột chứa cây, phát các búp non trên cành tơ mơn mởn Ở ruộng khoai bên vệ đường, các cô gái quê cúi lom khom tỉa lá cầm cuốc vun luống, trông thấy Mai qua dừng tay đứng nhìn mỉm 17 NỬA CHỪNG XUÂN (18) cười Mai thấy họ cười cười, coi chị em ruột cả, muốn rê xuống ruộng làm giúp họ, cùng họ chuyện trò kể lể điều sung sướng Mai vui chân rảo bước trên đường, chẳng bao lâu đã đến Bến Đò Cốc Cô ngồi nghỉ chờ phà trên bờ sông cao thẳng tường, cúi xuống ngắm nước xanh chảy mạnh khiến cái phà bên bờ chở sang bị trôi giạt mãi xa, và người lái phải lấy sào đẩy phà lên ngược dòng nước là khó nhọc Mai ngắm chú lái phà lấy làm thương hại Khi sang tới bờ bên kìa cô đưa đãi chú năm xu tiền đò: Cô muốn ai sung sướng cô BÀN VIỆC NHÀ Năm chiều, Mai tới nhà.Người lão bộc đầu bạc phơ nghe tiếng Mai vội vã mở cổng Con chó xồm trắng đã già yếu chậm chạp bước theo sau, lại gần Mai thong thả ve vẩy cái đuôi lông rụng xơ xác Mai giơ tay vuốt ve vật mà bảo người lão bộc - Tôi đói lắm, ông có gì cho tôi ăn không? - Thưa cô, tôi đoán nào hôm cô về, nên tôi đã thổi cơm chờ cô cùng ăn - Nhưng có gì ăn không? - Có rau muống với tương - Có muối đấy? - Muối thì có - Thế thì tốt lắm, chúng ta dọn cơm ăn cho xong bữa, tôi còn câu chuyện cần bàn với ông đây Lão bộc nghe cô chủ nhỏ muốn bàn việc quan hệ với mình thì lấy làm cảm động, chân tay run lập cập Cơm nước xong, ánh lù mù đèn Hoa Kỳ đặt trên ngưỡng cửa, hai người ngồi nói chuyện ngoài thềm nhà trên Mai ngẫm nghĩ đến công việc hệ trọng đã dự định nên ngập ngừng chưa dám ngỏ lời cùng người lão bộc, mà Mai kính mến người họ Con chó già năm chân Mai, hình đoán xảy sư việc phi thường, đặt mõm lên liếm bàn tay Mai Trong đêm tối, Mai ngắm cặp mắt sáng sủa vật trung thành, tưởng có long lanh giọt lệ thì lấy làm cảm động vô cùng, cúi xuống thì thầm, nói chuyện với người bạn: - Chúng ta sửa phải rời mái nhà này Con vật không hiểu lời chủ, đoán chủ đương có điều gì lo nghĩ, nên thong thả đặt mõm vào lòng chủ để tỏ ý an ủi Còn người lão bộc thì cất giọng run run hỏi Mai: - Cô định rời đâu vậy? - Tôi bán nhà đây, ông Hạnh ạ! Ông lão hốt hoảng lo sợ: - Cô bán nhà? - Phải, tôi bán Ông Hạnh ơi, đó là bất đắc dĩ Ông tính ruộng vườn không còn, tiền không thì lấy gì ăn tiêu mà chả bán nhà? - Không được, việc tôi xin cô Bán nhà thì còn đâu là nơi thờ tự cụ Tú Tôi theo cụ Tú ngày cụ còn giàu có, nhờ cụ mà các cháu tôi biết dăm ba chữ Trước cụ mất, cụ dối dăng giao cho tôi trông nom cô và cậu Huy Việc tôi định không để tùy ý cô - Vậy, ông để tôi chết đói hay sao? Người lão bộc cúi đầu ngẫm nghĩ nói: 18 NỬA CHỪNG XUÂN (19) - Thế này này, thằng nhà tôi lính khố đỏ, tôi làng cấp cho mẫu ruộng Vậy có lẽ cùng đủ gạo ăn Chưa cần phải bán nhà Mai cảm động chảy nước mắt, gượng cười đáp lại: - Tôi cảm ơn lòng tốt ông Nhưng còn việc học em Huy thì ông nghĩ sao? Người lão bộc gãi đầu suy nghì hỏi: - Phải có bao nhiều tiền? - Ít phải tháng chục bạc - Thế thì khó nhỉ? - Vậy ta phải liều biết Rồi sau này em Huy làm nên có tiền, ta lại tậu đất, ta lại làm nhà ta hay hay ta lại chuộc lại nhà Ông lão Hạnh không trả lời, hai bàn tay ôm trán: Ông ta đương cố tưởng tượng trí chất phác cái cảnh gia đình tàn ác, cửa nhà cầm bán Cái nhà này ông Hạnh đã hai chục năm nay, từ ngày chưa có Mai và Huy, ông ta thuộc cái xà, cái rui, chỗ gỗ rác, gỗ mọt, viên gạch vỡ, gốc tường sứt, bây ông sửa phải rời nó để nơi khác, để nhường lại cho người chủ mới, họ đem đồng bạc đến mà cưới, mà chôn kỷ niệm nhà, vui, buồn, mừng, giận gần trăm năm Cái nhà ông tả đã lâu ngày, nên coi nhà mình Nay thấy cô chủ ngỏ lời đem bán thì ông ta có cảm tưởng bị ức hiếp, bóc lột - Ông Hạnh! Lão bộc nghẹn ngào, cất giọng khàn khàn: - Cô bảo gì? - Ông khóc à? Ông dở Can chi mà khóc Nếu ông tĩnh tâm mà nghĩ kế giúp tôi thì còn ngồi mà thương mà tiếc cái nhà này Ông lão trách Mai: - Cô còn trẻ người non lắm! Cô tính năm tôi ngoài sáu mươi tuổi đầu rồi, chả chốc mà đã xuống lỗ Rồi tôi gặp cụ Tú đất, tôi biết ăn nói sao? Mai gắt: - Thôi, ông đừng ngăn tôi nữa, tôi đã - Còn cậu Huy? Việc này tùy cậu Huy chứ? - Em Huy lòng Vậy nhờ ông có chút việc, ông tìm hộ tôi người mua nhà - Cô định thì tùy cô Nhưng làng ta, xem không mặt nào có tiền, mà dầu có tiền thì chả nỡ mua nhà cô - Ở làng ta không có thì ta sang bán cho người làng bên cạnh Miễn là ta phải bán thật mau - Nhưng cô phải để thong tha thì bán giá chứ! - Được giá là bao nhiêu? - Cả đất lẫn nhà, bán rẻ phải năm sáu trăm bạc - Tôi cần bán độ bốn trăm thôi phải bán - Làm gì mà vội vàng thế? - Làm gì? Không thì em Huy phải đuổi, không thì Mai nghĩ đến món nợ Lộc, cô tự lấy làm thẹn với lương tâm, nên không nói dứt câu Mỗi lần cô nhớ đến, muốn nhắn đến người cô gặp trên xe hỏa thì mặt cô nóng bừng, lưỡi cô díu lại Lão bộc nói: - Thưa cô không thì nữa? - Không có tiền học trả cho em Huy thì em Huy bị đuổi sao? Hai người ngồi cúi mặt nhìn xuống sân suy nghĩ 19 NỬA CHỪNG XUÂN (20) Mảnh trăng thuợng tuần cặp sừng trâu treo lơ lửng trên nóc nhà hàng xóm trông nhợt nhạt, có vẻ lãnh đạm vô tình Tiếng bà chủ nhà láng giềng the thé tính tiền công tát nước với bọn điền tốt bên cạnh đền dầu, ánh sáng lấp loáng qua khe hàng rào tre khô nhắc người lão bộc nhớ tới cảnh trù phú tấp nập nhà cụ Tú mươi năm trước - Thế nào? Ông có tìm không? - Phải! Ông lão thở dài đáp: - Kể khắp vùng này dễ chi có ông Hàn làng bên - Vậy rồi, ta ngủ sớm, mai cùng đến nhà ông Hàn nhé? Ông lão lại thở dài, tức tối, thong thả đứng dậy xuống nhà ngang, để mặc cô chủ lại với cho xồm Mai mỉm cười cúi xuống hai tay ôm lấy đầu vật ghé vào tai nó nói thầm: - Mày có biết không, ta sung suớng lắm! Suốt đêm hôm Mai trằn trọc không ngủ được, hết nghĩ đến em lại nghĩ đến người gặp gỡ trên xe hỏa Cô đem trí tưởng tượng xếp đặt tương lai Nhiều đời cô bầy tới chỗ khó khăn, nghĩa là tới chỗ mà lương tri cô cho không thể có được, thì cô lại mỉm cười xóa bỏ để bầy lại đời khác Có điều cô lấy làm bẽn lẽn, đời dự định mộng tưởng cô dính dáng với người mà cô thầm yêu nhớ Trong ấy, nhà ngang, ông lão bộc, đương loay hoay trở mình trên giường lát nứa tiếng kêu lạt sạt Vì ông động nhắm mắt, lại thấy cụ Tú Lâm lên đứng trước mặt Lúc ban ngày mãi công việc việc nọ, ông không nghĩ tới cụ nên không tưởng tượng hình ảnh cụ Song đêm vắng lại có xúc động tới cảm giác, trí não ông lão chất phác làm việc ngấm ngầm khối não vẽ hệt cái tướng mạo cụ Tú lúc sinh thời Vì ông Hạnh càng tin linh hồn người quá khứ trách mắng ông ta Ông ta trông thấy rõ ràng cặp mi cau gần giáp nhau, đôi mắt tròn xoe nhìn chòng chọc ông ta Ông ta trở mình quay vào phía tường lấy hai bàn tay che kín mặt, trông thấy cặp mắt trợn ngược tợn Ông ta lẩm bẩm khấn thầm: ‘’Lạy cụ, việc này thực không phải tự tôi!’’ Tiếng gà nửa đêm khắp xóm tiếng dương gian đến cứu nạn cho ông lão đương bị làn không khí nặng nề cõi âm đè nén Ông ta lóp ngóp dậy thắp đèn hoa kỳ, và lấy cái điếu cầy kéo luôn ba hơi, ông ta để đèn đó ngồi nhìn không dám lên giường ngủ Gà gáy sáng lần thứ nhất, ông ta đứng dậy lấy gạo thổi cơm thì gặp Mai đã sân Ông ta lại gần, cất giọng run run bảo Mai: - Cô Mai nghĩ kỹ lại xem Mai cau mặt: - Tôi nghĩ đêm Bây tôi càng Ông lão dáng không lòng, xuống bếp Mai theo xuống để thổi cơm Trời hãy còn tối, ánh lửa vàng thấp thoáng chiếu vào cái đầu bạc phơ ông lão già đổi sắc hồng hồng Mai đương tò mò đứng ngắm nghĩ ngợi, thì ông lão ngửng đầu lên đăm đăm nhìn cô chủ lùi lại bước Mai kinh hãi hỏi: - Ông vậy, ông Hạnh? Ông Hạnh vừa thở vừa đáp: - Trông cô giống cụ Tú quá Mai mỉm cười: - Mãi bây ông biết? - Đêm rồi, cụ Tú về, tôi trông cô 20 NỬA CHỪNG XUÂN (21) Mai cười: - Tại ông nghĩ đến, nên nằm mộng gì - Rõ ràng tôi thức hẳn hoi mộng mị thì còn nói gì nữa! Mai cười: - Tôi thấy thầy tôi về, ông Hạnh ạ? Ông lão bộc tỏ ý sợ hãi: - Thế à? Vậy cô thấy gì? Cô thử kể xem có giống điều tôi thấy không Mai thông minh, biết ông lão bộc ý tưởng chất phác hay mê tín quỉ thần, nên ngày nghĩ nào, đêm mộng Cô liền bịa chiêm bao để yên lòng ông ta Cô xếp đặt câu chuyện cho có đầu đuôi nói: - Tôi thấy cụ Cụ tươi cười bảo tôi nên bán nhà để lấy tiền nuôi em Huy ăn học Rồi cụ lại biến - Thế à? Cô thấy à? Tôi thì tôi thấy cụ trợn mắt, tôi sợ hãi quá Mai cười: - Phải rồi! Cụ giận ông, vì ông can ngăn không muốn để tôi bán nhà gì? - Nếu vậy, ta ăn cơm sớm để ngay, vì từ đây đến làng ông Hàn Thanh đường dài thôi, mà ta muộn thì sợ bà Hàn lại coi đồng án thì nhỡ hết công việc Mai tỏ ý ngạc nhiên Lão bộc cười: - Nào có được! Công việc mua bán ông Hàn giao cho bà Ba, bà Ba mà vắng thì ông Hàn đã dám - Vậy thì ta ăn cơm mau để cho sớm BƯỚC ĐẦU Ông Nguyễn Thiết Thành là Chánh Tổng cựu đã thưởng Chánh Thất Phẩm Bá Hộ Như thì đáng lẽ ông là ông Chánh Bá dù hàm ông đã cao Song vì hàng Tổng phần nhiều người có nhờ vả vay mượn nhà ông, và Quan trên lại rục rịch hứa tư tưởng cho ông Hàn lâm đãi chiếu, nên khắp vùng ai gọi tôn ông lên là cụ Hàn, ông ngoài 40 tuổi Và ông Thanh thực hoàn toàn là cụ Hàn, vì các cụ Hàn thường đãy đà mà ông ta thì phì nộn phương phi lắm, ông ta có nghiện thuốc phiện Ông ta nghiện chơi nghiện bời cho vui cùng ngày tháng đó mà thôi, nhà quê mà không nghiện thứ gì thì buồn lắm, ngày chả có việc gì để làm bận đến cái thân nhà Một lẽ khiến ông ta ham chơi thú á phiện, là ông ta giầu, giầu lắm, giầu hàng Huyện và thứ nhì thứ ba hàng Tỉnh, nên ông ta phải cần hút đặng tiện thứ mà coi lấy Ai qua đương thiên lý, xa trông thấy Thôn Xuân Đình tất thấy sau tòa nhà ngói, đến chục cây thóc, cao chót vót ngất mây, vòm lính canh gác các Phủ Huyện Đó là nhà ông Hàn và các bà vợ ông ta Vì ông Hàn có ba bà vợ riêng, người dinh giáp liền Vợ và vợ hai sinh gái Ông Hàn liền lấy thêm cô vợ ba, thì sinh cậu trai đầu lòng Vì cô ông Hàn yêu thương chiều chuộng, làm nhà gác cho và cung phụng cô tiểu thiếp nhà quan vậy: Nào nuôi cho kẻ hầu người hạ tấp nập, nào sắm cho bàn ghế giường tủ kiểu Tây, bày la liệt trông rực rỡ Vợ và vợ hai, có ghen không dám hé môi vì ông Hàn uy nghiêm lắm, khắp hàng Tổng còn sợ khép bề là các bà vợ 21 NỬA CHỪNG XUÂN (22) Tuy thế, người vợ ba không phải là người có nhan sắc, ông Hàn yêu thương vì sinh hạ người nối dòng dõi tông đường cho ông đó mà thôi Ông Hàn lại không phải là người biết thưởng thức cái đẹp, nên đã có ba vợ mà còn muốn kén bực tiểu tinh diễm lệ để vui thú cảnh nhà, vì ông Hàn tự phụ là người hào hoa phong nhã Hôm ấy, mặt trời đã lên cao, mà ông Hàn còn chưa thức giấc Tối hôm qua, ông chơi bốn năm tổ tôm nhà vợ ba, xong lại hút thuốc đến gần sáng, nên hôm sớm gần trưa, thì họa may ông dậy Được ông chồng luôn ngủ bên nhà mình, cô ba lên mặt hãnh diện với hàng xóm láng giềng lắm, và tỏ ý tôn kính chồng ông Quan lớn vậy, vào rón rén, bắt đầy tớ không nói chuyện hắng giọng để tĩnh mịch cho Quan Hàn yên giấc Lúc đó, cô Ba nghe có người nheo nhéo gọi cổng ngoài, vì nhà các ông cự phú chốn thôn quê có hai ba chặng cổng và cài đóng cẩn thận Cô Hàn nghe tiếng, cau mặt lẩm bẩm, sai người đầy tớ xem tên nào dám làm huyên náo thế, để giấc ngủ Quan Một lúc, tên người nhà trở vào đưa Mai và người lão bộc theo sau Cô Ba trông thấy vội kêu: - Quan còn ngủ, cho họ vào Rồi chạy sân hỏi: - Ông già đến có việc gì? Lão bộc ấp úng chưa dám ngỏ lời, thì Mai đã ung dung đáp lại: - Chúng tôi bên Ninh Bắc sang muốn kêu cụ Hàn chút việc Ý chừng bà Hàn nghe Mai gọi Quan là cụ nên không lòng nên nguây nguẩy quay vào nhà không thèm trả lời Lúc ông Hàn Thanh thức giấc nghe có tiếng ồn ào ngoài sân, liền hỏi cô Ba: - Cái gì đấy? Cô Ba lãnh đạm trả lời: - Có bé nào với lão già ý chừng đến vay tiền Cô Hàn quay bảo tên người nhà: - Mày bảo chúng nó cút Ông Hàn đã ngủ giấc ngon người thấy khoan khoái, dễ chịu, vui vẻ, liền cười bảo vợ: - Thì cho người ta vào Mình không cho người ta vay thì thôi có gì! Rồi ông gọi tên người nhà lại: - Mày bảo họ vào đây! Cô Mai và ông lão Hạnh theo người đầy tớ bước vào nhà ba gian Bên cạnh tủ chè, trên sập gụ, ông Hàn ngồi rửa mặt, mình vận cái áo ngắn để hở bụng, đầu búi tóc ngược trông có vẻ oai vệ Nhác thấy Mai ông ngây người ra, quấn vội khăn lược mặc vội cái áo đoạn, để đón tiếp người khách quý Cô Ba ngắm cử chồng lấy làm lộn tiết Cô thừa biết vì bé có chút nhan sắc mà cái hân hạnh chồng mình xử cách quá lễ phép đến Bởi có cái tiên khiến đó nên ban nãy cô Hàn muốn sai đầy tớ đuổi bọn họ mà thôi Cô không lạ gì cái tính hiếu sắc chồng Khi đã khăn áo chỉnh tề, đã vuốt cẩn thận râu méo cho thẳng thắn, ông Hàn quay mặt chỗ Mai: - Cô đến có việc gì vậy? Mời cô hãy ngồi tạm xuống ghế, lại đứng thế? Cả ông già nữa! Ông lão Hạnh chắp tay, lễ phép đáp lại: - Bẩm Quan lớn, để mặc chúng cháu 22 NỬA CHỪNG XUÂN (23) - Cô em với ông già đâu? Đến có việc gì? Mai đứng, khép nép trả lời: - Bẩm cụ, chúng cháu là ông Tú Lâm bên Ninh Bắc Chả biết ông Hàn có quen cụ Tú thực không mà có lẽ ông thấy cụ xinh đẹp quá nên ông vồn vã hỏi thăm chỗ thân mật lắm: - Thế à! Cô là cụ Tú Ninh Bắc à? Tưởng đâu xa lạ! Vậy cú Tú cho cô sang hỏi tôi việc gì vậy? Mai hai má đỏ ửng, cuối mặt se đáp: - Thưa cụ, thầy cháu đã khuất Ông Hàn làm sửng sốt: - Thế à? Cụ Tú quy tiên à? Thế mà chả báo tin cho tôi biết để tôi sang đưa đám Vậy cô cần điều gì đấy? - Thưa cụ chúng cháu túng bấn Cô Hàn đứng lắng tai nghe, phần căm tức chồng thấy gái thì híp mắt lại, phần lộn tiết cô ả đến tán tỉnh để định vay mượn Khi nghe Mai nói đến đây, cô Hàn vội lại gần sập dằn tiếng bảo chồng: - Đấy ông coi, tôi đoán có sai đâu? Ông Hàn gạt mà rằng: - Thì bà hãy cho cô nói dứt lời đã nào Rồi quay lại phía Mai hỏi: - Sao nữa, cô định nhờ tôi việc gì vậy? - Thưa cụ, thầy cháu đi, chị em cháu, vì cháu có em giai đương học, chị em cháu túng bấn, sang kêu cụ làm ơn mua giúp cho cái nhà và miếng đất Ông Hàn ngắt lời Mai, đáp lại: - Cô tính tôi làm gì có tiền mua đất Mà tôi mua làm gì nhà đất tận bên Ninh Bắc? Cô Hàn nghe thấy chồng chốt phát, lấy làm lòng lắm, tươi cười nói: - Phải mua nhà cửa đất cát tận bên Ninh Bắc thì sang mà ở? Mai kêu nài: - Bẩm nhà thì hai cụ cho dỡ tiện sông chở bên làng, nhà cháu là nếp nhà gạch năm gian hai chái làm toàn là gỗ lim tốt, lại có cái nhà ngang, ba giang lợp ngói còn tốt - Vẫn biết thế, có tiền đâu mà mua Vả lại tôi là chỗ quen thuộc với cụ Tú xưa, mua nhà cô không tiện Bẩm cụ, cụ mua nhà cho cháu là phúc cứu sống hai chị em cháu, có gì mà ngại, thầy cháu suối vàng phải mang ơn cùng cụ Bẩm, cháu cần tiền thì cụ giả rẻ cháu phải bán Cô Hàn ngồi nghe biết cô bé dại dột, có thể xoay và có thể mua món hời, liền đưa mắt hiệu cho ông chồng nói: - Ông vào buồng cho tôi hỏi tí việc Khi vào buồng, cô Hàn thì thầm khuyên chồng nên dìm giá mà mua thật rẻ vì cô có nghe tiếng ông Lâm Hàn ngày xưa Ninh Bắc là người giàu có thì hai cái nhà dựng gỗ tốt Còn đất, bán lại cho mà không được, không cho người nhà sang càng hay sao, vì bên hẳn có chục mẫu ruộng phụ canh Ông Hàn cười bảo vợ: - Tôi đã định liệu đâu vào rồi, bà để mặc tôi Cô Hàn khen nịnh chồng câu: - Phải, ông thì còn phải kể, còn kém cạnh nước gì - Vậy bà để tôi xoay cho bé mẻ Nhà và đất nó có lẽ giá đáng nghìn bạc chẳng chơi, bà xem tôi giả độ ba, bốn trăm là mua 23 NỬA CHỪNG XUÂN (24) Cô Hàn nghe lấy làm hởi dạ, mỉm cười nũng nịu bảo chồng: - Thế ông mua cho tôi, văn tự đứng tên tôi nhé Ông Hàn lấy tay tát yêu hai bên má vợ ba trả lời: - Lại mua cho nữa! Cả chục mẫu ruộng bên Ninh Bắc đứng tên ai? Cô Hàn sung sướng đỏ bừng mặt Ông Hàn nghĩ tí lại nói: - Nhưng có bà đâu khó xoay vì bà tính nóng nảy Vậy bà đồng trông coi bọn thợ cấy, để mặt tôi với với lão già cùng bé, nào chốc bà làm xong văn tự Không khéo hai trăm nên Cô Hàn nghĩ đến lợi, nên lòng, liền cắp nón để mặc chồng nhà cùng Mai và người lão bộc Ông Hàn đợi cho vợ lúc lâu nhà ngoài, mủm mỉm cười nhìn Mai hỏi: - Cô biết bà Hàn dặn tôi gì không? Mai đương mong đợi kết bàn định hai vợ chồng ông Hàn, vội vàng hỏi lại: - Thưa cụ, bà Hàn dặn cụ điều gì thế? Ông Hàn lại gần nói: - Bà Hàn dặn tôi đừng mua nhà cô, dù cô năn nỉ nào, từ chối Mai thực thà, tin lời ông Hàn, buồn rầu toan đứng dậy cáo từ về, thì ông giữ lại: - Hãy thong thả ngồi chơi uống nước Làm gì mà vội vàng thế? Mai nghe câu mời ông Hàn có ý lả lơi, càng muốn Ông Hàn cười híp mắt, lấy tay vuốt ria, hỏi Mai: - Cô có biết bà Hàn không lòng để tôi mua nhà cô không? Câu hỏi ngộ nghĩnh, khiến Mai phải bật cười: - Thưa cụ, cháu không biết sao? - Tại Ông Hàn đương nói dở câu, dựng ngừng lại, bảo ông Hạnh: - Này ông già, ông xuống nhà giục nó đun nước mau lên Mai vội đỡ lời: - Thôi, xin cụ cho phép cho, chúng cháu không khát Khi người lão bộc đã xuống bếp, ông Hàn liền ghé lần lại chỗ Mai, khiến cô sợ hãi vội lùi bước Ông Hàn tươi cười bảo Mai: - Bà Hàn không lòng để tôi mua nhà cô vì cô đẹp Mai vừa xấu hổ vừa tức giận, nguây nguẩy toan bước sân Ông Hàn nói tiếp: - Tôi khen cô đẹp thi đã làm cô mà cô giận? Mai nghiêm sắc mặt nói: - Thưa cụ, cụ nói cụ là bạn thầy tôi, tôi cụ - Tôi đâu dám Thì cô hãy tạm ngồi xuống tôi nói nốt câu chuyện đã nào - Cụ để mặc cháu - Câu chuyện tôi nói hay lắm, hay cho cô vì cô bán nhà, mà hay cho tôi, mời cô hãy ngồi xuống đã Mai lo không bán nhà, nghe ông Hàn nói tơi đó thì mừng thầm, cô dằn lòng ngồi xuống Ông Hàn ngào nói: - Tôi ngót ba chục mẫu ruộng bên Ninh Bắc Chẳng nói giấu gì cô, đó là ruộng tôi mua lại cụ Tú nhà xưa Cụ cần tiền đem bán cho tôi, tôi đưa tiền cụ tiêu, từ chối không dám nhận ruộng cụ, song cụ định không nghe, đòi viết văn tự cho được, thành thử Mai nhẹ dạ, nghe ông Hàn nọi lấy làm cảm động, với ngắt lời: 24 NỬA CHỪNG XUÂN (25) - Thưa cụ, việc mua bán phải việc mua bán chứ, cháu thiết tưởng Ông Hàn cười tỉnh: - Cô bày vẽ! Cụ với cháu mãi Tôi cụ Tú nhà vào hàng cháu, cô gọi tôi là cụ và xưng cháu với tôi, làm tôi ngượng chết Ông Hàn vừa nói vừa nhích lại gần chỗ Mai, Mai vô tình ngồi yên, khiến ông Hàn tưởng cô đã chịu liền giở giọng tán: - Cô ạ, giá ngót ba chục mẫu ruộng ấy, có người đứng trông coi cho tôi thì tiện - Thưa cụ, cụ mua nhà cháu cho người sang để coi - Không Ở bên này ba bà Hàn nhà tôi, ba bà tôi coi ngang chẳng phân lẽ, trên gì đâu, ba bà có ngơi vườn ruộng rồi, không thể cho sang bên Mà sai đầy tớ thì không tiện vì phải vợ có thể giao phó việc to tát Vì tôi đương tìm bà vợ để đứng trông coi ruộng bên cho tôi, mà tất phải bên làng và trẻ tuổi, trẻ cô Mai nghe nói, cau mày, ngồi lùi phía tường, nghiêm trang đáp lại: - Thưa cụ, bên cháu chả có hồn Ông Hàn mủm mỉm cười, ngón tay vơ xoa cằm: - Thôi, cô này nói gần xa chẳng qua nói thật cái nhà cô mà không cần cầm bán có tiền Tiện cho cô mà tiện cho tôi - Thưa cụ, cụ dạy gì, cháu không hiểu - Lại còn không hiểu Nghĩa là cô đứng trông coi nhà cửa ruộng nương bên cho tôi Mai bỡ ngỡ hỏi: - Thưa cụ - Đã bảo đừng gọi người ta cụ mà! Gọi ông hay anh Mai hai má đỏ ửng, đứng dậy, hiên gọi: - Ông Hạnh! Ông Hạnh! - Làm gì mà cô phải gọi rối lên thế? Mai sợ thất sắc lúc người lão bộc nhà nghe tiếng gọi đã vội chạy lên Cô biết nóng nảy gặp chẳng lành, liền đấu dịu ung dung gượng cười trở lại chỗ cũ: - Thưa cụ, cháu gọi ông lên để xin phép cụ trở về, vì cụ chẳng thương mà mua giúp nhà đất cho Thiết Thanh ghé tận tai, bảo Mai: - Có cô chẳng thương tôi thì có Mai vờ không nghe tiếng, chắp tay vái chào: - Lạy cụ ạ, chúng cháu xin - Hãy thong thả, nước rồi, uống vài chén chè tàu với tôi đã Mai lễ phép: - Thưa cụ, cháu nhà quê nhà mùa không biết uống chè tàu - Thì làm gì mà vội thế? Vậy nhà lẫn đất cô lấy bao nhiêu tiền, cô lấy tôi bao nhiêu tiền? Ông Hàn ta đắc chí vì đã nói câu ý nhị, tình tứ, nhắc nhắc lại mãi câu: ‘’Cô lấy tôi bao nhiêu tiền’’ Mai không hiểu, ngẫm nghĩ đưa mắt nhìn ông Hạnh Ông lão bộc đỡ lời cô chủ: - Thưa cụ, đáng giá thì đến nghìn rưỡi Nhưng vì cụ là chỗ bạn cụ Tú cháu, thì cô cháu xin cụ chẵn nghìn bạc Ông Hàn gật gù đọc truyện Kiều: 25 NỬA CHỪNG XUÂN (26) - Thưa giá đáng nghìn vàng Ông ta lấy làm tự đắc tài ứng đối, vui sướng bảo Mai: - Cô lòng nhé? Bằng lòng tôi nhé? Nghìn vàng đấy! Rồi cười nhắc lại câu chuyện Kiều: ‘’Thưa đáng giá nghìn vàng’’ Bỗng ông ta ngừng bặt, ngẫm nghĩ, quay bảo người lão bộc: - À ông ông gì? Ông Hạnh, ông giục nước mau cho Người lão bộc vâng lời xuống nhà, ông Hàn liền dỗ Mai: - Cô nghĩ kỹ xem thật là lợi cho cô nhiều Này nhé, lấy tôi Mai tức giận chảy nước mắt, ấp úng đáp: - Thưa cụ Ông Hàn thong thả tiếp: - Lấy tôi, tôi làm cho nghìn bạc làm vốn, lại có ruộng vườn, mà vừa nhà cửa xưa, sung sướng Không thấy Mai trả lời, ông Hàn lại nói: - Cô lòng nhé? Mai không trả lời, vì cô tức uất người, nghẹn ngào không nói lên tiếng Cô đã toan cự tuyệt, song nghĩ đến thân gái yếu ớt lỡ bước, không khôn khéo thì khó lòng thoát tay phàm tục, liền dịu dàng đáp lại: - Thưa cụ - Thưa ông mà lại Mai cười gượng: - Thưa ông, cháu tang tóc đâu dám nghĩ tới việc hôn nhân - Cô lòng là Sang năm cô hết trở, có phải sang năm không, cô? - Vâng, sang năm - Tháng sang năm? Mai cố nén lòng, trả lời: - Tháng sáu, sang năm - Trời ơi! Thế còn mười lăm tháng mười lăm tháng dài mười lăm năm cho tôi đấy, cô ạ! Mười lăm năm nhiêu tình? Ông Hàn tìm câu Kiều nữa, lại đắc chí cười ngặt nghẹo Rồi nói luôn: - Vậy mười lăm năm, à quên, mười lăm tháng nữa, chúng ta hãy làm lễ thành hôn, động phòng huê chúc gì? Mai không giữ lòng căm tức, nước mắt giàn giụa, nâng vạt áo hỉ mũi, ông Hàn lại gần ấu yếm hỏi: - Sao em lại khóc? Mai thấy Hàn Thanh đứng sát cạnh mình liền lùi lại bước liền vờ tươi cười, cái cười đau đớn tiếng khóc, trả lời chống chế: - Thưa cụ - Thưa ông, thưa mình Hàn Thanh làm thương tiếc cụ Tú: - Khốn nạn! Cụ chả dương gian mà mừng cho lên bà Hàn Ngẫm nghĩ lát, Hàn Thanh đăm đăm nhìn Mai, mỉm cười, lại nói: - Vậy bây tôi đưa cô nghìn để cô để em làm vốn và vờ em làm tờ cầm nhà, cầm đất để che mắt thiên hạ hẹn đến tháng sáu năm sau chuộc Thế đến tháng sáu sang năm tôi lại giả văn tự cho cô, cho em Thế thì cô tính có tiện không? - Thưa cụ, cụ hãy cho cháu nghĩ lại đã - Còn nghĩ ngại gì nữa? Mỗi cái giấy đây, cô viết cho chữ tôi giao tiền xong, cô biết viết chứ? 26 NỬA CHỪNG XUÂN (27) Mai nghĩ kế, kế hoãn binh: - Thưa cụ, cháu không biết chữ - Viết chữ quốc ngữ - Cháu không biết viết chữ quốc ngữ Thưa cụ, hay này, Vài hôm mời cụ sang chơi bên cháu, cháu nhờ người họ thảo hộ văn tự, bán có chú bác ký tên vào văn tự - Thế được, càng hay, tôi sang thăm nhà cô, nhà chúng ta Vậy chiều mai tôi sang thăm nhé? Thế thì em ngoan lắm! - Bây giờ, cháu xin phép cụ, cháu - Vâng thì cô Chiều mai tôi đem tiền sang Nhà cô mát chứ? - Thưa cụ, khá - Thế cô ngẫm nghĩ nhé Chớ đổi ý kiến mà rầy rà Nhà cô mà tôi đã không mua thì tôi đố đứa nào vùng này dám mua Không thế, còn khốn khổ cực nhục với tôi Những là nói phòng xa thôi, cô thương tôi Ông Hàn lòng sung sướng, lại ngâm câu Kiều nữa: - Giá này đúc nhà vàng nên Mai cắp nón vái chào: - Lạy Cụ ạ, cháu xin Hàn Thanh cười: - Không dám, em nhà, chiều mai em nhớ nhé À tên là gì nhỉ? - Thưa cụ, cháu tên là Mai - Thanh Mai! Thanh Mai! Đôi ta có lẽ se lại duyên giời Thanh Mai, hay lắm! Mai đã bước tới sân, gọi ông lão Hạnh về, ông Hàn còn dặn với câu: - Vậy mai nhé, Mai? Rồi ông ta lấy làm lòng đã tìm chữ Mai có hai nghĩa, mỉm cười vân vê ria, đứng nhìn theo, nhắc lại lần cuối cùng: - Chiều mai nhé, Mai! Mai không trả lời, không quay lại, thẳng cổng Mặt trời đã lên cao, điểm ánh nắng lên dãy núi Tam Đảo vẽ chỗ tím, chỗ xanh Một đám mây trắng nhỏ vờn ngang sườn núi làn khói nhạt Trên đồi phản chiếu ánh sáng vàng, thơ thơ cây thông, lá xanh đen xòe cái tàn cắm lên lưng rùa Cũng cảnh ấy, hôm qua Mai ngắm thấy bao tình tứ ẩn núp trong, mà hôm Mai thấy nhuộm sắc buồn Cho đến tiếng chim xuân ríu rít hót trên cành, Mai nghe toàn lời mai mỉa Hai người bên cạnh nhau, không nói với nửa lời Bỗng Mai bưng mặt khóc Lão bộc buồn rầu hỏi: - Sao cô khóc thế? - Ông Hàn nhận lời mua nhà cho cô, cô còn buồn nỗi gì? - Mua nhà à? Mua người ấy? Ông lão không hiểu, biết cô chủ đương có gì đau đớn lắm, nên không dám hỏi Còn Mai người mỏi mệt, mà trời lại oi, dấn bước trên đường cho mau tới nhà Là vì cái hình ảnh Hàn Thanh còn lẩn quẩn tâm trí cô, khiến cô sợ hãi, lúc nào có cảm giác bị người đuổi theo sau Về tới nhà gọi cổng Người mở cổng không phải là bé bên hàng xóm mà ông lão bộc nhờ trông nhà hộ, lại chính là Lộc 27 NỬA CHỪNG XUÂN (28) Mai ngơ ngác không kịp chào hỏi Cô vừa kinh ngạc, vừa sung sướng, không nói nửa lời Lộc vồn vã tươi cười: - Chào cô, tôi Phúc Yên chuyến xe tám thăm cô và xem cô có bán nhà không Tôi hỏi thăm tìm nhà cô Khi đến nơi, gặp bé con, nó nói cô sang nhà bên cạnh Mai e lệ không trả lời Lộc lại nói: - Vậy công việc cô sao? Đã dạm bán nhà cho chưa? Mai se đáp: - Thưa ông, không có mua Xin mời ông lên nhà ngồi chơi Rồi cô quay lại bào ông lão Hạnh: - Ông lên nhà giải chiếu mời Quan Tham ngồi chơi, tôi xuống nhà đun nước Rồi cô chào Lộc, chạy xuống bếp Trong Mai lúi húi đun nước thì nhà trên Lộc ngồi hỏi chuyện ông lão Hạnh công việc bán nhà, bán đất, ông lão già biết buổi sáng cùng Mai sang dạm bán nhà cho ông Chánh Thanh, còn việc thuận hay không thuận mua thì ông ta không rõ Ở nhà bếp, siêu nước chè tươi sôi đã lâu, và Mai đã dập tắt lửa, song cô không dám lên nhà lấy ấm tích xuống rót nước Cô sợ, cô sợ ông Tham Lộc cười cảnh nhà cô bạch Những người xưa giầu có bị sa sút có cái tư tưởng Cô đương loay hoay nghĩ ngợi, tay cầm que để cời tro, thì ông lão bộc trên nhà xuống Cô vội hỏi: - Lấy gì đựng nước được, ông Hạnh? - Cô để tôi lên lấy ấm tích - Cái ấm tích không nắp à? - Thì thưa cô nhà có cái ấm Mai mỉm cười ngượng nghịu: - Thôi được! Vậy ông lấy xuống, đánh cho cáu vối bám xung quanh Nhưng còn chén? - Uống bát được, cô - Không được! Hay ông lấy tạm chén thờ cụ? Ông già nhăn nhó: - Chết! Sao lại lấy chén thờ? - Thôi được! Ông nghe tôi, phải tội tôi chịu Năm phút sau, ông Hạnh kính cẩn bưng đặt lên giường cái khay thờ đựng cái ấm tích không có nắp và hai cái chén cổ bịt đồng Mai theo lên đứng nấp ngoài hiên, ghé mắt nhìn qua khe cửa, không dám vào Lộc hỏi ông lão Hạnh: - Cô Mai đâu? Ông mời cô lên xơi nước - Thưa Thầy, cô cháu không dám, mời Thầy xơi nước Miệng nói tay rót nước chén Lộc sợ ông Hạnh ngờ mình có tư tình gì với Mai, liền kể lể: - Ông lão à! Tôi với cô Mai đây giống anh em ruột Ngày trước cụ Tú ngồi dạy học nhà tôi, cụ thân sinh tôi còn là Tri Huyện Đông Anh Vậy tôi là môn sinh cụ Tú thì anh cô Mai Mai đứng ngoài mỉm cười vì cô nghe Lộc nói dối Thật không Lộc có học cụ Tú Tuy nhiên Mai thấy lòng sung sướng, cô cho là nói dối có y nghĩa, có tình tứ Rồi cô lẩm bẩm nói đùa mình: - Nếu là môn sinh thật thì ta là chị anh em được? 28 NỬA CHỪNG XUÂN (29) Lộc ngồi uống nước, mãi không thấy Mai lên lấy làm sốt ruột bảo ông Hạnh: - Ông lão xuống nói với cô Mai hộ tôi tôi xin Mai nghe nói hoảng hốt không kịp giữ gìn vội vàng bước vào nhà chắp tay, ấp úng chào mời Lộc cúi đầu đáp lễ: - Mời cô xơi nước - Bẩm Quan, tôi không dám - Thế nào cô, nhà đất có bán không? - Bẩm không bán Lộc thương hại, an ủi: - Càng hay cô Thực tôi không muốn cô bán nhà bán bàn thờ cụ Tú Lão bộc thấy Lộc nói trúng ý mình lấy làm thích chí cười bảo Mai: - Đấy cô coi, Quan Tham nói nhé Thế mà cô nỡ đem bán Đến mai người ta sang làm văn tự thì còn nói gì - Vậy cô tìm người mua nhà Thế mà cô định giấu tôi Mai nghĩ tới chuyện xảy buổi sáng phần tức giận, phần xấu hổ, không nói nên lời, gầm mặt xuống, nuốt ngầm nước mắt Lộc lại hỏi: - Vậy bán bao nhiêu tiền? Lão bộc đáp: - Bẩm nghìn - Có nghìn rẻ cô ạ! Cô nghe tôi đừng bán Mai se trả lời: - Nhưng thưa Quan, có bán đâu! - Sao cô giấu tôi mãi thế? - Bẩm thực ạ, không bán Ông Hạnh ông nghễnh ngãng nghe không thôi Nhưng mà không bán lại tốt trăm Lộc an ủi: - Không lo cô ạ, đã có tôi giúp đỡ Tôi đây hôm có mục đích ngăn không để bán nhà Về việc học cậu Huy tôi có thể giúp cô Ông lão Hạnh cảm động bước lại gần sát chỗ Lộc ngồi để nhìn cho rõ mặt người ân nhân nhà cụ Tú mà có lẽ Trời Phật thương tình đã dắt lại Rồi ông lão vừa đưa tay lên dụi mắt vừa nói: - Quan Tham đáng là môn sinh cụ Tú Lộc ngượng, nói lảng để ngắt lời người lão bộc: - Vậy nhà không bán Tôi đã nói có sai đâu - Nhưng Quan - Thôi cô gọi ông hay anh tiện hơn, cô ạ! Mai đứng lặng ngẫm nghĩ, vì cô lại nhớ tới câu chuyện buổi sáng, nhớ tới lời lả lơi ông Chánh Thanh, cô gọi ông ta là cụ Cô có cảm tưởng chung bọn đàn ông, cho đứng trước mặt bạn gái họ không giữ ngôn ngữ cử đứng đắn - Thế nào, cô lại im? Mai ngửng đầu lên, nhìn thẳng vào mặt Lộc lòng căm tức Nhưng cô thấy cặp mắt Lộc dịu dàng có vẻ chân thật thì cô lấy làm ân hận ngờ oan cho người có lẽ mình có lòng thương hại Từ từ cô cúi đầu cất giọng run: - Thưa ông đến mai Mai nặng lời không nói Lộc đoán xảy việc gì phi thường liền đứng dậy lại gần chỗ Mai, hỏi: - Cô có việc gì cô, cô nói, tôi giúp cô 29 NỬA CHỪNG XUÂN (30) Mai ấp úng: - Đến mai ông Hàn Thanh sang đây - Ông sang mua nhà cô phải không? Mai bẽn lẽn đáp: - Không phải Lộc nóng ruột muốn biết câu chuyện, hỏi dồn: - Thế sang làm gì? Ông ta người đâu? Ông ta định sang đây làm cái trò gì? Mai lại cố bình tĩnh đem chuyện ban sáng kể qua cho Lộc nghe Lộc mặt đỏ bừng, mắm môi trợn mắt, nhìn thẳng mắng đương đứng trước mặt: - Thằng đểu ! Mai thấy lòng sung sướng, lại càng bịa đặt thêm vào cho câu chuyện có vẻ bi quan Rồi cô kết luận: - Đấy ông coi, điều tôi thưa cùng ông hôm qua có sai chút nào đâu Ở làng mà đã dễ yên thân ư? Bị bọn cường hào họ hà hiếp, còn khó mươi bị lưu lạc nơi thành thị Nhưng bây thì thực tiến, thoái lưỡng nan Đi dở, vì không bán nhà, lão Hàn đã thù thì không không bán nhà mà còn khổ sở với lão ta Lộc nói to: - Cô không sợ! Có bác tôi làm Quan Phúc Yên, cô không sợ Mai thở dài: - Thưa ông, nhà quê họ thù ngấm thù ngầm, quan xa biết là đâu Ông lão Hạnh góp câu: - Bẩm Quan lớn, chính Cách đây dăm năm ông Hàn Thanh có chuyện hiềm khích lấy tranh vợ lẽ, mà ông ta đã đốt nhà ông Ấm Cả, bên Làng Thượng - Sao không kiện? - Bẩm cớ đâu kiện Việc dai dẳng mãi sau thôi Cả hàng Tổng biết đích là ông Chánh Thanh sai người đầy tớ đốt nhà ông Ấm, không có tang chứng, câu chuyện không manh môi Ấy ông Ấm là người có thân Lộc tức tối, đi lại lại ba gian nhà, miệng lẩm bẩm: - Thế thì nhà quê, khó chịu quá nhỉ! Rặt phường cá lớn nuốt cá bé! Ông lão Hạnh lại bàn: - Hay là cô lòng quách Ở riêng mình dinh cơ, lại có vườn có ruộng! Mai buồn rầu nhìn người lão bộc: - Ông lại khuyên tôi câu ư? - Cô nghĩ kỹ mà xem, bà Hàn Ba sung sướng nhé, sung sướng bà cả, bà hai Cô lại lấy lòng ông Hàn thì còn sung sướng bà lại Mai mỉm cười chép miệng: - Lúc quẫn bách có lẽ phải liều, biết Lộc đứng đăm đăm chờ Mai đáp lại ông lão bộc Nghe câu trả lời chàng cười gằn: - Vậy cô lòng đấy? - Thưa ông quý hồ em Huy có tiền học - Thì tôi đã bảo cô, cậu Huy tôi trông nom cho mà lại, hay cô Hà Nội thuê nhà chung với cậu Huy? Mai cười: 30 NỬA CHỪNG XUÂN (31) - Trước tôi bàn ông lại gạt đi, ông lại khuyên tôi Hà Nội - Trước khác bây khác Cô phải nhớ ngày mai lão Hàn sang đây Nghe lời nói và ngắm điệu Lộc, Mai đứng im lặng, mỉm cười sung sướng và cuối xuống vớ cấu chiếu Lộc bàn: - Việc này phải quyết, và làm cho mau chóng, cô nên Hà Nội hôm nay, giao nhà cho ông Hạnh trông coi Mai lão Hàn có sang đây, ông Hạnh nói với lão ta vì cậu Huy ốm nặng, cô phải Hà Nội ngay, tránh thù hằn nhỏ nhen nó, sau này có xảy gì, ta liệu Mai ngẫm nghĩ, nhiên hỏi: - Ăn cơm xong, có còn kịp tàu không thưa ông? - Còn kịp, còn kịp chán Lộc rút đồng hồ xem nói luôn: - Bây mà, bốn có xe hỏa Và nhỡ chuyến bốn thì ta chuyên sáu mà Lộc cảm động, nói nhanh Còn Mai, Mai cảm động, hai má đỏ bừng Từ đó hai người không dám nhìn nữa, tưởng đương mưu đồ việc gì ám muội Mai bảo ông Hạnh: - Ông đứng hầu Quan Tham, tôi chạy qua chợ xem có gì ăn không! Lộc vội gạt: - Thôi cô ạ, bày vẽ làm gì, ăn quàng qué cho xong để còn Bữa cơm hôm Mai cố làm thật lịch sự, có cơm hẩm và cá chép vừa nấu, vừa rán, bày cái mâm gỗ sơn son, mà Lộc cho là xưa chưa ăn bữa cơm nào ngon miệng 31 NỬA CHỪNG XUÂN (32) PHẦN THỨ HAI TIỂU GIA ĐÌNH Một năm sau Trong nhà Phố Yên Phụ, bên Hồ Trúc Bạch, gia đình sống cảnh sung sướng êm đềm Một người chồng làm Tham Tá công sở, người vợ, và cậu học trò năm thứ tư Trường Bưởi Đó là gia đình Lộc và Mai Từ Lộc đưa Mai Hà Nội, thuê nhà cho chị em Mai trọ Làng Bưởi đã gần mười hai tháng Trong mười hai tháng đã xảy bao nhiêu chuyện mừng vui buồn khổ! Trong thời kỳ ba tháng đầu Mai chung với em, không ngày nào Lộc không đến chăm nom săn sóc Mà tình cảm ngày nặng, chẳng bao lâu đã đổi sang tình yêu Rồi buổi chiều, buổi chiều Mai còn quên được? Đứng bên làn nước biếc in trời, Lộc ngỏ lời xin lấy Mai làm vợ Biết bao âu yếm đôi mắt nhìn Mai nhỏ lệ quay mặt Mai sung sướng quá Mai không ngờ đâu lại có ngày hôm đời Mai Nhưng giá buổi tối, Mai mục kích kịch diễn nhà Phố H, thì sung sướng nàng đến đó thì kết liễu Lộc đến nhà đem đầu đuôi câu chuyện kể cho mẹ nghe, người mẹ mà Lộc kính mến, mà Lộc chưa trái lệnh lần Nào Mai là nhà nho giáo, Mai tốt với em, Mai bị quẫn bách, Mai bị hà hiếp Mai là cô gái hoàn toàn, dung nhan và đức hạnh, và Lộc xin phép mẹ cưới Mai làm vợ Khốn tay Mai hoàn toàn Lộc mà thôi, bà án thì Mai là bé khốn nạn, vô giáo dục, bé đám hạ lưu không đáng làm vợ Quan Tham Tá Những lời tụng con, bà Án để ngoài tai hết Bà cho bà dại dột bị lời ngon cô gái giang hồ cám dỗ Bà nói: - Nếu nó lòng mày thì biết đâu nó lại không lòng người khác Mày phải biết có vợ cha mẹ hỏi cho, có cheo có cưới qúy, đồ liễu ngõ hoa tường, thì định đưa nó để bẩn nhà tao hay sao? Lộc sợ hãi kiếm lời chống chế: - Bẩm mẹ, người ta có phải là phường liễu ngõ hoa tường đâu, người ta là ông Tú mà Bà mẹ càng thịnh nộ: - Nhưng phải biết, nó đã bỏ nhà bỏ cửa trốn lên Hà Nội, thì còn là người tử tế được? Lộc càng tức giận: - Bẩm, đã bẩm mẹ người ta mồ côi cha mẹ bị bọn cường hào ức hiếp phải trốn tránh - Mày tin gì lời nó nói Vả lại tao đã hỏi Quan Tuần cho mày, người ta đã thuận gả Mày tưởng chỗ người lớn với nhau, nói trẻ hẳn Nghe mẹ nhắc tới Quan Tuần, Lộc chau mày, thưa lại: - Bẩm mẹ, đã xin mẹ đừng hỏi đám cho con, không lòng Bà An xỉa xói vào mặt con: - À, mày giở văn minh với tao à? Tự kết hôn à? Mày không lòng tao lòng Mày phải biết lấy vợ gả chồng phải tìm chỗ môn đăng hộ đối, mày định bắt tao thông gia với bọn nhà quê à? Với bọn cùng đinh à! Mày làm thể diện tao, danh giá tổ tiên, mày là thằng bất hiếu Nghe chưa? 32 NỬA CHỪNG XUÂN (33) Lộc thấy mẹ giận dữ, quát tháo, liền cúi đầu tạ lỗi và xin cam đoan vâng lời mẹ dạy Xưa Lộc là người có hiếu Sáng sớm hôm sau, Lộc đến thăm Mai và Huy, nói dối người yêu đã xin phép lấy Mai khiến Mai sung sướng suýt ngất người, và Huy cảm động quá, lại bắt tay Lộc cách thân mật để tỏ lòng tạ ơn Suốt tháng trời, Lộc bày mưu lập kế để lấy cho Mai nghe, vì chàng yêu Mai đã đến cực điểm Kể giá chàng thú thực với Mai mẹ chàng không lòng cho chàng kết hôn cùng Mai, ngoài Mai chàng không thể yêu người nào khác, thì có lẽ Mai vì chàng mà hy sinh hết trinh tiết cùng danh dự, hy sinh cái đời niên Thực vậy, từ ngày nàng gặp Lộc đến nay, trái tim nàng đã nhiều hộp vì tính tình cao thượng, tư cách hành vi quân tử chàng Nàng mong có dịp báo đáp ơn sâu Những nàng tưởng tới cha thì nàng nhớ đến lời phụ huấn: ‘’Ở đời không có gì xấu quên ơn Cừu nhân, ta không sợ ân nhân Ta lo xảy gì khiến ta không thể trả ơn, kẻ thù thì không có khí giới nào mạnh lòng hữu ái Lòng hữu ái ấy, ta đem đối đãi với ân nhân thì chẳng hóa ta đặt ân nhân ta ngang hàng với kẻ địch ta ư?’’ Lời dạy cụ Tú Lâm đủ tỏ cụ là môn đồ Khổng Học mà trí thức, tư tưởng cụ, cụ đặt hẳn ngoài vòng kiềm tỏa Nho Giáo Vì theo lời Đức Khổng thì phải đem điều đức báo điều đức, đem điều trực báo điều ác Có lẽ cụ Tú cho còn tầm thường lắm, là tư tưởng thiết thực đạo làm người có chí cao thượng! Dịp chính là buổi chiều hôm Mai nghe lời trần tình thành thực Lộc, Mai mỉm cười Người tục cho cái nụ cười là nụ cười sung sướng Không phải, sung sướng đến cực điểm từ ngày Mai quen biết Lộc Cái nụ cười Mai đây có ý nghĩa khác: Mai nghe lương tâm Mai thì thầm: ‘’Thì ông không biết cái thân này, Cái linh hồn này đã là ông hay sao? Hà tất ông còn phải xin, phải vâng!’’ Ý tưởng trí não chạy qua xuống trái tim, đến cặp môi thì nở thành nụ cười Vậy thì nụ cười có nghĩa chất phác, chân thật, không ngụ tư tưởng dục tình Vả lại, Mai không ngờ rằng, không hy vọng mình, người hàng quý phái ngỏ lời xin lấy làm vợ Giá người không phải là Lộc thì Mai cho là anh chàng tán tỉnh để hưởng chút đặc quyền giây lát Nhưng người là Lộc mà Mai kính yêu, thì nàng xin hết thay các đặc quyền, đặc ân, nàng chẳng từ chối Ý tưởng ngộ nghĩnh Ta cho là ngộ nghĩnh, là kết giáo dục có thể gọi là lãng mạn Bàn cái hay, cái dở giáo dục là công việc các nhà xã hội học, nhà soạn tiểu luân lý học Tác giả là thuyết nghĩa, là tả cảnh ngộ, tình trạng, tính tình xã hội, thời đại mà thôi Ba ngày sau hôm trần tình hai người, Lộc đưa tới nhà Mai bà cụ mà chàng nhận là mẹ Bà cụ xem lòng Mai lắm, khiến Mai sung sướng quá, nhan sắc tăng lên Còn Huy thấy chị sung sướng thì cảm động chảy nước mắt Bà cụ nói đáng lẽ tận Làng Ninh Bắc đề thưa chuyện với ông chú, bà bác bên nhà Mai Nhưng Mai sợ bên ông Chánh Thanh thù hằn thì chẳng dám Mai đứng hầu chuyện, e lệ cúi đầu Nàng nghĩ tới họ hàng mà chán ngán 33 NỬA CHỪNG XUÂN (34) Vì thế, Hà Nội nàng có người bác làm Thông Phán, mà nàng giấu, không nói cho bà cụ biết, nàng trả lời vắn tắt: - Bẩm cụ, cụ không nghĩ tới nhà nghèo khó mà thương tới Mai nói có Qua tuần lễ Ngày nào vậy, Mai chẳng làm gì hết, ngồi nghĩ vơ nghĩ nhìn vơ nhìn vẫn, chờ Lộc tới đề bàn việc cưới Mai lấy cớ chưa hết trở nên không bày vẽ sắm sửa nhiều thứ, nói nên dùng cái lễ nghi bắt buộc phải có để thành vợ, thành chồng mà thôi Nghe Mai nhắc tới tang cụ Tú, Lộc ngượng hỏi: - Không biết có trở lấy nhau, họ dị nghị không nhỉ? Mai trước đáp lại, đưa mắt nhìn Lộc, thấy chàng buồn rầu, có ý mong đợi câu trả lời mình, Mai lấy làm thương hại Ở đời, Mai tưởng đến hạnh phúc hai người: Huy Và Lộc Ngoài nàng không cần gì hết Lễ nghi? Lễ nghi? Thì người đặt lễ nghi đã biết đâu là hoàn toàn có lý Và lễ nghi đem so sánh với tính tình cao thượng nàng đã dễ sánh kịp chưa? Bởi vậy, Mai mạnh bạo trả lời: - Nếu cho là bất hiếu, cho là làm trái lễ nghi thì chúng ta yêu này bất hiệu, trái với lễ nghi Lộc nghe Mai nói xong, sung sướng đăm đăm nhìn nàng, mỉm cười Chiều hôm ấy, Huy trường muộn, nét mặt rầu rầu Chị hỏi chuyện, Huy ứa nước mắt mà không nói Mai đoán đã xay gì chẳng lành Hỏi gạn, thì Huy dự lúc thì thầm: - Chị em ta khổ chị Mai gượng cười: - Chuyện gì mà bí mật em - Thôi, thà chị không biết còn - Không, nói, chị không sợ mà - Chị ạ, ngờ người Mai vội vàng hỏi: - Người nào? Người nào em? - Người Anh Lộc ấy? - Em im Anh Lộc là người em không thể bình phẩm bậy bạ Huy tức quá, cười gằn Nhưng hối hận xin lỗi chị ngay: - Chị tha lỗi cho em Nhưng xảy gì đây Cái bà cụ đến đây tuần lễ trước không phải là thân mẫu anh Lộc đâu Mai đứng thừ người ngẫm nghĩ, không trả lời Huy tưởng chị ngờ mình bịa đặt hay là đoán phỏng, liền lại nói tiếp: - Ban nãy, em qua phố H, thấy anh Lộc ngồi nói chuyện với bà nhà số 224, bà ta còn khỏe và khuôn mặt trông giống khuôn mặt anh Lộc Em đứng lại nghe, thấy anh Lộc kêu bà là mẹ Em hỏi người anh em bạn thì biết đích bà là bà Án Mai cười, ngắt lời em: - Sao em lại nghe trộm thế? Xấu am Nhất là em lại tò mò hỏi chuyện người ta Huy nghe chị cự lấy làm tức tối quay Mai chạy theo gọi lại buồn rầu bảo: - Chị xin em làm ơn cho chị việc này nhé: Em đừng đá động gì đến chuyện với anh Lộc Thế Mai Lộc, hai người lấy Rồi Lộc thuê nhà bên Hồ Trúc Bạch với Mai và Huy 34 NỬA CHỪNG XUÂN (35) Xưa Lộc với mẹ Lần này Lộc phải nói dối mẹ xin phép thuê gian phòng biệt hẳn nơi cho tĩnh mà học thêm để cuối năm thi Tham Tá ngạch Tây Bà Án lòng, ngờ vục có tình nhân Bà chưa quên câu chuyện Lộc xin lấy Tú Lâm Vì thế, bà nhắc cho Lộc biết bà đã ngỏ lời với bà Tuần đến tháng tám xin làm lễ nghênh hôn Lộc làm tươi cười xin mẹ hãy cho thi đậu vào ngạch đã hãy cưới vợ không muộn, đến sang năm là cùng Từ đó Lộc sợ mẹ đến nhà riêng thăm mình nên ngày nào ít lần thân lại nhà mẹ vấn an ân cần Nhưng ngày xưa bọn đàn ông ta khó lòng giấu nổi, khó lòng lừa dối phái phụ nữ, là người ta định lừa dối lại là mẹ ta Mắt người mẹ đoán thấu ý nghĩ còn tinh gấp mắt người vợ, mắt người tình đoán tư tưởng chồng, hay người yêu Bà Án xét từ ngôn ngữ, cử cho chí tính nết vui cười cặp mắt nghĩ ngợi viễn vông thì bà biết đương đắm đuối bể ái Bà liền cho người rình mò để biết chỗ Lộc Nhưng, bà khôn thì Lộc ngoan Những người nhà là phần nhiều là tay Lộc Lộc cho chúng tiền luôn luôn nên dầu có tìm nhà chàng, chúng nói là không thấy, nói dối là thấy chàng mình Về phần Mai, thì hưởng hạnh phúc êm đềm ái tín đằm thắm, song thấp hình tâm linh báo trước cho biết không khỏi xảy trắc trở sau này Nhiều lần nàng toan ngỏ lời với Lộc nàng biết hết bí mật Lộc, và xin phép Lộc lạy mẹ để tạ tội Nhưng Mai lại sợ làm phật lòng người yêu, Hoặc làm cho người yêu phải buồn rầu: Lộc đương sung sướng mê man giấc mộng êm đềm, nàng không nỡ đánh thức vội Trong nhân loại có hạng người đa cảm thà chịu khổ còn là đứng ngắm cái khổ người khác Vì thế, họ hay nghĩ đến hy sinh nọ, hy sinh Mai đáng liệt vào hạng Huống người mà nàng muốn vì họ hy sinh lại là hai người thân trên đời Bởi vậy, biết mình đương hoàn cảnh khó khăn, nàng tươi tắn vui cười thường Em có nhắc tới câu chuyện ám muội Lộc thì nàng van xin - Chị lạy em, em chị sung sướng ngày nào hay ngày Em nhắc tới chuyện xa xôi vô ích Anh Lộc yêu quý chị em mình thế, em chưa cho là đủ hay sao? THÚ THỰC Vào dịp nghỉ Lễ Phục Sinh, Lộc muốn rủ Mai và Huy chơi xa vài hôm Mỗi người bàn ý, sau ba lòng chơi vãn cảnh Chùa Bách Môn hôm thôi, nghĩa là sáng chiều Sáng chủ nhật, ba người vui vẻ Ga thực sớm, mang theo đủ lương thực bữa sáng, bữa trưa nào bánh, nào gà, nào vịt quay, lại đem thêm chai rượu nho và ba cái cốc sắt nhẹ Ngồi trên xe hỏa, Mai nghĩ tới lần gặp gỡ buổi đầu, đưa mắt nhìn Lộc mỉm cười, Lộc không hiểu, thấy người yêu cười cười Mai vừa đoạn tang, hôm trang sức quần áo màu trông có vẻ đẹp lộng lẫy Mai chiều Lộc: Lộc ngỏ ý thích lối y phục nào là nàng vận theo lối quê tỉnh năm, nàng đã phục sức hệt thiếu nữ tân thời Tới Ga Lim, ba người xuống xe hỏa Mai hỏi Lộc: 35 NỬA CHỪNG XUÂN (36) - Đường tới chùa chùa gì nhỉ? - Chùa Bách Môn - Đường gần hay xa, mình? - Độ bôn cây số - Thế thì thôi Đã lâu lăm em chưa bộ, nhớ quá Huy mang gói gà, vịt quay, Còn Lộc tay xách hai chai rượu, tay cặp gói vừa cốc vừa bánh Mai cười bảo Lộc: - Không cho em mang cái thức gì ư? - Thôi em là đàn bà miễn dịch Câu nói đùa khiến ba người cùng cười Trời không khí trẻo, cây nẩy chồi lá xanh non, lúa gái giải hai phía bên đường xa tới tận chân đồi và lũy tre Cảnh điền dã gợi trí, mỉm cười vì nàng nhớ tới cùng em tung thăng chạy nghịch ngoài đồng Nhưng Huy không cười, nét mặt buồn rầu Mai đoán chừng Huy lại tưởng tới câu chuyện ngày, câu chuyện man trá Lộc, liền lại gần bên em, ghé vào tai nói nhỏ: - Chị lạy em, em tha cho chị, em đừng làm cho người vui vì em - Chuyện chi mà bí mật vậy? Mai cười chống chế: - Em bảo Huy nhìn hoa vàng ruộng cải đằng xa đàn bướm bay lượn lướt theo chiều gió - Trời ơi, em tôi vừa là thi sĩ lại vừa là Họa Sĩ - Hẳn lại! Nhưng tới Huyện Tiên Du thì sắc mặt Mai trông có vẻ mệt nhọc lắm, không tươi cười hớn hở Nàng nói hãy dừng lại nghỉ chân, ngồi xuống ghế hàng nước thở hồng hộc Huy thấy bảo Chị: - Mọi lần chị khỏe mà! Mai cười khanh khách trả lời: - Phải đấy, vì Nàng ngừng bặt, bẽn lẽn, cúi đầu, hai má đỏ hây Lộc vội hỏi: - Vì em? Mai nũng nịu ghé vào tai Lộc thì thầm câu, khiến chàng nhớn nhác sợ hãi Thấy Lộc có dáng kinh hoảng, buồn rầu Mai ngẫm nghĩ phút cất tiếng cười vang mà nói rằng: - Em đùa đấy? Lộc vội hỏi: - Em nói đùa à? - Vâng, em nói đùa Nhưng mình sợ đó là tin đích xác hay sao? Thấy hai người nói chuyện cách quá bí mật, Huy tò mò hỏi chị: - Cái gì chị? - Không em ạ! Huy tức tối, sa sầm mặt lại, vì cho là chị giấu giếm mình điều gì Lộc sợ Huy giận, lại gần khẽ nói: - Có gì đâu, chị nói dối anh chị có thai Huy nghiêm sắc mặt nhìn thẳng vào mặt Lộc hỏi: - Sao anh biết chị nói dối? Lộc luống cuống: - Chị bảo thì anh biết 36 NỬA CHỪNG XUÂN (37) Thấy em có ý sừng sộ với Lộc, Mai liền lại gần tươi cười ghé vào tai nói thầm câu Huy khẽ gật, có dáng không lòng, Mai bảo hai người: - Thôi, ta đi! Ai đứng dậy Mai đưa cô hàng xu, nói trả tiền ghế, vui vẻ vác chai rượu lên rảo bước Mặt trời mọc đã cao, Lộc và Huy đã thấy nóng Thế mà Mai thoăn thực mau, không biết nhọc là gì Huy theo đuổi định kiến gì, mắt đăm đăm nhìn chị thở dài nói: - Sao ban nãy Chị uể oải thế, mà bây lại bước khỏe thế? Mai vờ không nghe rõ câu nói kháy Huy, trỏ phía đường, bảo em: - Kìa em coi, cây đào vườn nhà mà sai thế? Rồi nàng quay lại bảo Lộc: - Em muốn cái nhà tre thôi Phong cảnh đây đẹp quá Mà phong cảnh đẹp Bấy ba người vào đường hẻm Về phía hữu, sườn đồi thoai thoải xuống cái thung lũng đẹp Một cái lạch nhỏ chia đôi ruộng chạy dài Vê phía tả ngược lên đồi, vườn giải thành bậc rộng, đất vàng Trong vườn mọc um tùm và không thành luống, thành hàng, thứ cây: Nào mít, nào đào, nào bưởi, nào cam Thỉnh thoang đám lá xanh lại nhô vài cái nhà lợp lá gồi màu nâu thẳm Bức tường đất ngăn nương vườn cao với đường hình để làm vì, để trang hoàng cái cảnh thôn dã cho tôn thêm vẻ đẹp mà thôi Vì không tường thấp, mà nhiều chỗ lại bỏ hổng để mời khách qua đường bước lên chơi Tới chỗ hổng, Lộc đưa gói thức ăn cho Huy giữ hộ nhảy ngoắt lên vườn Mấy thăng bé trông thấy, trỏ tay vào bảo nhau: - Tây kìa, chúng mày ơi? Lộc cười đáp: - Việt Nam đấy, các em ạ! Em cho xin vài đào nhé? - Được, ông lấy! Lộc vừa vịn cành xuống bẻ nhánh có ba nhảy xuống đường đưa tặng Mai Mai cười khanh khách, vui sướng trẻ cho cái tổ chim, gọi đùa Lộc: - Đông Phương Sóc Lộc ngơ ngác không hiểu Mai sợ chàng ngượng với Huy, nói tiếp luôn: - Đông Phương Sóc ăn trộm đào tiên Lộc cười: - Trời ơi1 Em tôi giỏi quá! Thông thạo điển tích Nhưng đào thì không phải đào tiên, vì vừa xanh vừa chát Mai cầm cành đào đùa vào mái tóc, nhỏ và lá dài rủ xuống trán, xuống tai, khiến Lộc đứng ngẩn người ngắm nghía, tắc khen: - Trông em tiên nga Huy nói đùa: - Chị cung giăng xuống đấy! Ba người cùng cười, Huy lại hỏi: - Chị có gặp chú cuội không? Mai quắc mắt rối vờ cười ầm lên Song từ đó làn không khí lãnh đạm bao bọc lấy ba người, cho mãi tới Chùa Bách Môn, không buồn nói câu Tới cổng chùa, chó trắng nhỏ sổ cắn, làm Huy sợ hãi lùi lại đằng sau, Mai mỉm cười bảo em - Em nhát quá! Chó nhà chùa có cắn khách thập phương đâu Huy cười Lộc cười Lòng nghi kỵ đã biến mất, anh em cùng dắt tay vào chùa Một vị Sư Nữ nhà trai chạy đón tiếp ân cần, mời khách lên trên 37 NỬA CHỪNG XUÂN (38) chùa trên Chùa Bách Môn là danh lam cố tích thường có nhiều người đến vãn cảnh là người ưa mỹ thuật Ý chừng Nhà Sư đã tiệp nhiều khách sang, nên thấy bọn Lộc có dáng chững chạc, thì vồn vã, mời nước mời trầu tươm tất Ba người xin phép Nhà Sư xem chùa Chùa làm nhiều kiểu chữ khẩu, bốn mặt nhau, bốn góc có bốn gác chuông, cách kiên trúc gian dị và kiên cố Nhà Sư dẫn đường, kể cho ba người nghe lịch sử ngôi chùa dựng từ đời Chúa Trịnh Nhà Sư chẳng nhớ Chúa nào, biết có bà Công Chúa họ Trịnh tu đấy, nên Triều Đình cho sửa sang lại chùa để xứng đáng với Cô Sư Công Chúa Mai nghe câu chuyện tu hành, tự nhiên nét mặt rầu rầu: Nàng chẳng hiểu Khi ba người trèo lên gác chuông, Lộc bàn nghỉ để ăn sáng vì chàng thấy đói Mai gạt đi, nói không nên ăn mặn chùa Nửa sau, đã vòng theo đường chợ bóng rợp hai rặng lim, ba người trèo lên tới đồi sau chùa, đến ngồi nghỉ bên cái miếu bỏ hoang còn trơ ba cái bệ phủ rêu đen nằm phơi ánh mặt trời rọi qua khóm thông già, cành lá xơ xác Huy mở hai tờ nhật trình giải xuống cỏ làm khăn bàn Mai thì lấy dao cắt thịt gà, thịt vịt, bày ba cái cốc sắt nhẹ ba phía, bên cái cốc đặt tờ giấy trông ba cái khăn ăn Ánh nắng chói lọi chiếu vào nước rượu sắc vàng, làm tôn bữa tiệc tầm thường Mọi người ăn uống vui vẻ, đùa pha trò, cười khanh khách Chẳng bao lâu, các thức ăn đã hết cả, chai rượu đã cạn Lộc nói: - Biết ta mua hai chai Mai cười: - Nhưng không mang cho Một chai còn người đưa cho người xách là hai chai - Hãy còn thòm thèm! - Thế tháng chẳng uống thì đã sao? Ăn xong, Lộc và Huy ngồi hút thuốc lá cùng cất tiếng hát bài ca Pháp Mai ngắm nghía mỉm cười, cặp mắt cảm động luôn chớp Nàng sung sướng quá! Bỗng tiếng hát ngưng bặt Ba người ngồi lắng tai cố nghe yên lặng chôn thôn quê: Rồi cái buồn theo trên lặng len vào tâm trí ba người Xưa vậy, cái buồn, cái vui, khổ, sung sướng thường nhau, đuổi nhau, gầu gỗ guồng đạp Cái buồn thường đến sau bữa tiệc rượu chè ca hát, là mình lại chênh choáng men Mai lo lắng hỏi: - Hai anh em nghĩ gì vậy? Lộc không trả lời Huy buôn rầu đáp: - Em nghĩ tới chị Mai có tâm linh báo trước, đoán Huy muốn lôi thôi, liền gạt nói lãng sang chuyện khác: - Này, em làm ơn trở chùa xin Nhà Sư cho chị ấm nước vì chị khát Huy đăm đăm nhìn chị Mai, nói: - Sao chị giấu em thế? Chị có thai Mai cười: - Ừ thì có thai, đã sao? 38 NỬA CHỪNG XUÂN (39) - Không cả, em muốn biết vì anh lại không muốn cho chị có thai? Mai quắc mắt, có ý trách em: - Ai bảo em thế? Thôi em tôi say rượu Lộc đầu nóng bừng, ngồi ngắm hai chị em Mai nói chuyện, trên nét mặt lộ vẻ lo lắng Chàng từ từ đưa khăn lên lau nước mắt, khiên Huy trông thấy động lòng thương và hối hận: - Anh tha thứ cho em Lộc đáp: - Không, em không có lỗi gì hết Chính anh đây, anh phải xin em tha lỗi cho anh Anh là người đáng khinh bỉ, đáng Mai vội lấy tay bưng miệng Lộc: - Em cấm anh không nói Anh say rượu rồi, nên nằm nghĩ lát cho đỡ mệt, chốc hãy nói chuyện Cả em Huy Làn không khí nặng nề khó thở, đương bao bọc lấy ba người Một lúc sau, Lộc cất tiếng, run run: - Em Mai, anh thực không muốn Mai vội ngắt lời: - Em đã bảo không nói gì mà Lộc, cặp mắt kêu van, nhìn Mai: - Thà cho phép anh thú thực còn để lương tâm anh cắn rứt - Nhưng anh có lỗi gì mà phải thú nhận Vả lại em không muốn nghe chuyện người say rượu Lúc thằn lằn lấp lánh sắc vàng bò lướt cỏ xanh gần chỗ Mai ngồi Nàng vờ sợ hãi đứng dậy kêu: - Trời ơi! Con rắn Lộc và Huy hốt hoảng cùng đứng dậy nói: - Đâu? Mai trỏ thằn lằn, khiến hai người cười ồ, quên hết buồn rầu Muốn câu chuyện không dằng dai nữa, Mai khuyên hai người nằm nghỉ lát cho đỡ mệt, mình nàng thung thăng bách Mai theo đuổi mãi ý nghĩ, định kiến, nhọc mệt mà không biết mình đương lên dốc Lúc tới đồi Long Khám, nàng thấy hai chân khuỵu Nàng thở hồng hộc, ngồi xuống mỉm cười, ngắm tảng đá bị nước mưa giội lâu ngày đã nhẵn bóng mài Có tảng hình hổ khom lưng đứng ngáp, có tảng giống hệt đầu sư tử xù lông Phần nhiều tảng nhỏ và tròn trĩnh quà trứng khổng lồ sắc xám rải rác trên đám cỏ xanh vàng Vì liên tưởng ngẫu nhiên, so sánh viên đá với trứng gà, khiến Mai nghĩ tới thai nghén, sanh nở Nét mặt Mai vui tươi, hớn hở, đổi buồn rầu Mai nhớ lại dáng điệu, diện mạo Lộc, lúc nàng ngỏ cho chàng biết nàng có thai ‘’Hy vọng, sung sướng có lẽ thành hão huyên chăng?’’ Câu vòng ba, bốn đồng hồ nàng đã luôn tự thì thầm và bây nàng lại tự hỏi nàng lần Nàng ngẫm nghĩ, tự trả lời: ‘’Chả có lẽ, chàng yêu ta thì nào ’’ Rồi nàng tự an ủi: - Phải, biết đâu! Biết đâu kinh hãi không phải vì cớ khác Biết đâu không vì chàng sợ ta sinh nở lần đầu có nhiều nguy hiểm Phải, biết đâu! Nàng cảm thấy ngờ vực lòng nàng lúc mờ Nàng mỉm cười, nói mình: - Rõ ta nghĩ quan nghĩ quẩn, lo sợ hão huyền! 39 NỬA CHỪNG XUÂN (40) Bản tính vui cười, ý tưởng lạc quan nàng khiến nàng hy vọng Đưa mắt ngắm cảnh bao la, nàng thấy cây xanh mây đẹp bầu không khí trẻo êm đềm Lơ lửng sườn đồi trông phía Đông Nam Chùa Bách Môn nhô lên cái nóc và bốn gác chuông, bốn góc hình cái gương và bốn cánh cửa đóa hoa sen xòe nở Cúi nhìn xuống chân đồi, Mai thấy li ti người nào trai nào gái đương chăm săn sóc đến công việc đồng án ruộng vuông vuông nho nhỏ bàn cờ, mà đường trắng từ chùa đến Huyện lỵ là sông ngăn đôi bên Gió chiều hiu hiu đưa tới câu hát cô gái làm việc Mai cố gắng lắng tai nghe, không nhận câu nào Bỗng Mai thoáng nghe lọt tiếng trăng rằm Trung Thu giọng đều Nhớ lại câu ca dao thuộc lòng từ thuở còn nhỏ, và thấy lòng sung sướng, Mai liền cất tiếng hát: Xin anh nghĩ lại kẻo nhầm, Lòng em vằng vặc rằm trăng thu Trăng trung thu còn mờ tôi, Lòng em thì mãi mãi không sai - Em hát hay lắm! Mai giật mình quay lại Lộc đứng sau lưng Nàng mỉm cười, hỏi: - Mình không ngủ à? - Không, anh cần phải nói chuyện với em - Thế Huy đâu? - Cậu Huy ngủ Em ạ, anh trông thấy cậu Huy mà anh thèm! Không tư lự điều gì thì sung sướng thế! - Anh biết đâu em nó không tư lự! Câu trả lời Mai làm cho Lộc nghĩ ngợi Chàng lại nhớ tới nét mặt buồn rầu, tới ngôn ngữ nghiêm khắc Huy ít lâu Chàng đăm đăm nhìn vào mắt Mai nửa để dò y tứ, nửa để kêu van Có lẽ nàng đọc thấy y nghĩ chàng nên vờ cất tiếng cười, trỏ xuống chân đồi hỏi: - Đố mình ruộng trông giống cái gì? - Giống cái phên nứa xanh có nẹp trắng - Không phải, giống cái bàn cờ nhé! Rồi hai người im, người nhìn phía Lộc ngồi hai tay ôm đầu khẽ bảo Mai - Em tha lỗi cho anh Mai cười khanh khách: - Anh điên à? Anh có lỗi gì mà em phải tha Lộc nhìn Mai thong thả nói: - Em Mai, không biết từ nãy anh nghe tiếng cười em, anh ghê sợ Mai cười: - Vậy em không cười Lộc trách: - Em đùa! Anh xin em để anh nói chuyện việc nhà với em Không biết Mai nghĩ đến đau đớn gì mà buộc miệng hỏi câu chua chát: - Chuyện việc nhà cậu ư? Lộc ứa nước mắt không trả lời, khiến Mai hối hận xin lỗi: - Em lỡ lời, xin anh tha thứ cho 40 NỬA CHỪNG XUÂN (41) - Không, em không có lỗi gì hết! Chính anh là người có lỗi em Anh đã hại đời em, đời niên em Anh dối em, anh lừa em Cái người mà anh nhận là mẹ, không phải Mai ngắt lời: - Em biết rồi, em biết đã lâu Nhưng điều có gì! Lộc hoảng hốt: - Không gì à? Em biết từ bao giờ? - Trước em làm vợ anh Lộc kinh hãi: - Em biết mà em lòng lấy anh, lòng lấy anh, lòng lấy cách không chính đáng Mai cười khanh khách, Lộc rùng mình: - Anh dặn em lần cuối cùng: Em đừng cười Câu chuyện có vui gì mà em cười Phải, anh nhắc lại câu hỏi em nhẫn tâm lòng để anh lừa dối - Không! Anh không lừa dối em hết Em anh yêu là đủ Em có cần gì bà cụ đến hỏi em cho anh làm vợ là mẹ anh hay không phải là mẹ anh Lộc quắc mắt: - Em không phép nói tệ anh! - Nào em có định tâm nói tệ anh! Và em biết chắn điều là em yêu anh, anh yêu em Em tưởng em hoàn toàn sung sướng, ban nãy Nước mắt ràn rụa, Mai không nói nữa, Lộc hỏi: - Ban nãy sao? Sao hở em? - Em ngờ, em ngờ anh không yêu em Lộc lại gần cầm tay Mai se nói: - Em không nên ngờ trên đời anh yêu mình em Mai mỉm cười: - Thực nhé, anh yêu em mãi mãi nhé! Vậy anh nói thực: Anh có muốn em có không? Lộc nghẫm nghĩ thong thả đáp: - Anh xin thú thực: Khi bắt đầu yêu em, thì anh tưởng tới hạnh phúc ái tình Chứ không anh nghĩ gia đình và cái Anh thực là thằng ích kỷ trăm nghìn người khác Anh muốn ái tình anh mãi mãi và hoàn toàn là ái tình, là ái tình không san sẻ Anh có ngờ đâu đến kết ái tình Mai lẩm bẩm - Kết ái tình - Phải! Kết ái tình! Anh tưởng ái tình là bông hoa thơm không kết quả! Vì thế, em báo tin mừng cho anh biết, anh giật mình kinh hãi Đó là cái cảm giác đột nhiên, xin em tha thứ cho anh Nếu em hiểu thấu lòng anh thì em chẳng giận anh: Anh không muốn anh, em chúng ta đời lúc Lộc im bặt, Mai vờ không hiểu, hỏi: - Giữa lúc nào? - Nhưng để anh ôn lại đầu đuôi câu chuyện cho em nghe thì em hiểu rõ Anh là nhà quan, cha anh là nhà quan, mẹ anh là nhà quan Mai cười gằn, ngắt lời: - Còn em là nhà thường dân - Em không nên chế nhạo Và xin em đừng ngắt lời anh Nếu anh kể lể lôi thôi không phải là anh khoe khoang Từ ngày còn nhỏ, anh đã theo giáo 41 NỬA CHỪNG XUÂN (42) dục Âu Tây, óc anh đã nhiễm tư tưởng Âu Tây, anh hiểu, anh yêu, anh trọng cái giá trị, cái quyền tự cá nhân Mà em thừa biết năm nghĩa là từ ngày anh biết em, từ ngày anh yêu em, lúc nào anh dạy em, anh muôn chôn sâu vào tâm trí em tư tưởng cao thượng ấy, anh biết em là tín đồ Khổng Mạnh mà trí nghĩ anh không chịu ảnh hưởng Nho Giáo Vậy thì không nào anh lại phân đẳng cấp, anh lại phân biệt quan với dân Như nhà diễn thuyết không có ý tượng dựng sẵn, Lộc nói chuyện thuyên chẳng biết định nói gì nữa, hình bị cách nghị luận liên miên đưa tư tưởng chàng ngoài vòng câu chuyện Chàng luống cuống ngồi ngẫm nghĩ lát Trong ấy, Mai yên lặng đăm đăm nhìn chàng - Nhưng mẹ anh Em đừng tưởng lầm, và em biết mẹ anh thì em tất phải kính mến vì mẹ anh là người đáng quý trọng Song mớ lễ nghi đạo đức Nho Giáo thoáng qua trí thức, mẹ anh thì nó ăn sâu vào tâm não, đã hòa lẫn vào mạch máu, đã thành cái di san thiêng liêng mặt tinh thần bất vong bất diệt Anh không nói quá đâu Chính anh đây, đã chịu ảnh hưởng học vấn, tinh thần Tây Âu từ ngày còn nhỏ, mà nhiều anh thấy anh còn nhiều tư tưởng bị kiềm tỏa giới hạn Nho Giáo Chẳng nói đâu xa, vì chữ hiếu, mà anh không dám đường hoàng cùng em hưởng hạnh phúc ái tình Vì phải theo lễ nghi, chữ tình chữ hiếu, chữ tình chữ hiếu nhiều ta hiểu lờ mờ, ta tự bắt buộc ta phải cố hiểu Lộc im Chàng nhác thấy hai hàng lệ ướt đẫm hai bên má Mai Chàng vội rút khăn lau nước mắt cho người yêu, Và thì thầm nói: - Anh xin lỗi em Mai ngập ngừng: - Không anh không có lỗi gì! Anh nói đúng Nàng ngẫm nghĩ lát lại nói: - Em tiếc ngoài tư tưởng Nho Giáo, thầy em lại dạy em biết yêu người ngoài vòng lễ nghi Mai ngừng lời, sụt sùi khóc Lộc ghé gần hỏi: - Can chi em khóc Anh yêu em không đủ ư? Mai nức nở: - Yêu mà không đường hoàng yêu Lộc vội ngắt lời: - Vậy em không hiểu anh Anh nói lễ nghi, yêu không đường hoàng mà thôi, ái tình, linh hồn đôi ta, thì yêu là yêu không là gì khác Mai vốn thông minh, thừa hiểu Lộc nói chữa Nhưng nàng tươi cười đứng dậy bảo chàng: - Em hiểu bụng anh Thế thì em sung sướng trên đời Lộc đứng dậy Hai cặp mắt lặng nhìn Về phía Tây mặt trời ẩn sau đám mây đen chiếu ánh sáng dịu dàng Mai se bảo Lộc: - Chúng ta Ga cho kịp Lộc mỉm cười: - Vâng, vợ chồng Ga cho kịp Mai ngạc nhiên: - Quái, anh ạ, chúng ta không nghĩ đến ý nghĩa vợ chồng nhỉ, chúng ta biết chúng ta yêu 42 NỬA CHỪNG XUÂN (43) - Em lẩn thẩn lắm! Em không nên nghĩ đến chữ, tiếng là tiếng để gọi Mà tính tình là tính tình Những tiếng vợ chồng, trăm năm hay tự kết hôn là vô ý nghĩa Tính tình người ta là thực Mai nghe Lộc, âu yếm ngả đầu vào vai chàng, thì thầm: - Người yêu em! Rồi hai người dắt tay xuống đồi trở chỗ củ Đến nơi Lộc cầm tay Mai giữ lại trỏ bảo: - Kìa, em trông, hạnh phúc đấy! Dưới gốc cây thông già, Huy nằm ngủ, cái mũ trắng úp trên mặt Ánh nắng dịu dàng buổi chiều in bóng lá thông lấp loáng chạy trên mình Huy, gợn nước động trên mặt hồ, gió thoảng Mai ngắm em cất tiếng gọi: - Huy ơi! Dậy thôi! Huy bỏ mũ ra, mắt chói, chớp luôn, đương cố tìm xem gọi mình, thì đã bị hai người đến nâng dậy và âu yếm quàng tay vào cổ Lộc se nói: - Gia đình chúng ta! MẸ CON Từ hôm chơi Bách Môn về, Lộc hẳn tính vui cười tự nhiên Có ngày, ngoài hai buổi làm, chàng ngủ Mai sợ chàng ốm, có săn sóc hỏi thì chàng gạt mà chối không Chàng buôn rầu ủ rũ Huy hằn học với chàng mà bây phải đem lòng thương hại Một hôm, đương ăn cơm, chàng đột nhiên bảo Huy: - Chắc cậu cho tôi là người đáng khinh bỉ - Không, anh là người đáng thương Mai cười khanh khách nói tiếp: - Một người đáng trọng thì đúng Lộc lắc đầu, thở dài: - Em khen, làm anh thêm xấu hổ Mai cười: - Những người tốt thường tự cho mình là xấu Rồi sinh nghỉ ngợi điều điều Em anh là hạng người ấy, nên hôm lúc nào không vui Lộc không trả lời, mắt lờ đờ nhìn qua cửa sổ phía Hồ Trúc Bạch đương dự định làm việc gì chưa dám Chiều hôm ngày, Lộc Sở ra, lại thẳng đằng Phố H thăm mẹ Bà Án thấy có dáng mệt mỏi thì tỏ ý lo lắng: - Mẹ coi độ này xanh Lộc đáp, cứng cõi: - Thưa mẹ, - Không phải Mấy hôm mẹ xem khác hẳn Chắc có điều gì phiền muộn mà giấu mẹ Lộc đến thăm mẹ hôm nay, là cốt để thú thực với mẹ, phần để mẹ thương mà cho phép chính thức lấy Mai, là để ngỏ cùng người thân yêu nỗi đau đớn mình Thường thế, ta bị lương tâm cắn rứt mà ta thổ lộ tâm tình, trao đổi tư tưởng với người thân thì hình ta thấy ta đỡ khổ sở, ta thấy trút ít nhiều nặng nề nó đè nén trái tim ta Vì thấy mẹ hỏi gạn Lộc liền thưa: - Vâng, có thể, bẩm mẹ buồn 43 NỬA CHỪNG XUÂN (44) Bà Án thừa biết đến cái khổ bà vờ hỏi: - Chuyện gì con? - Bẩm mẹ, mẹ có tha tội cho thì dám thưa - Con nói Lộc cúi đầu nhìn xuống đất thì thầm: - Cô Mai Lộc ngừng lại Bà Án hỏi: - Con Mai, có phải bé nhà quê nó rủ rê, nó quyến rũ anh không? Lộc mỉm cười: - Bẩm mẹ, nói quyến rũ người ta thì đúng - Ừ, sao? - Bẩm mẹ, bây cô với con, cô Bà Án đứng dậy trỏ tay vào mặt con, mắng: - Thế thì mày giỏi thật mày dối tao mày đánh lừa tao mày thuê nhà riêng để với nó Mày còn coi tao gì nữa, thằng kia? Lộc không trả lời, bà Án lại nói: - Giời ơi! Đẹp mặt! Ông Tham Quan Án mà làm việc khốn nạn Nếu bên Quan Tuần mà biết chuyện này thì mày bảo sao? Thì tao còn mặt mũi nào, hở thằng kia? Thấy Lộc đứng yên, bà Án càng tức giận, quác tháo: - Muốn sống ngày mai phải đây với tao Không biết tao điên hay mà mày riêng Còn bé thì tao trình Sở Cẩm bắt bỏ vào nhà thổ Lộc hai má đỏ bừng, cặp mắt sáng quắc: - Bẩm mẹ, người đã là vợ Bà Án vỗ sập, gầm thét: - Vợ mày! Ai hỏi nó cho mày! - Con hỏi lấy - À, thằng này giỏi thực, vượt quyền cha mẹ Không còn biết ngũ luân, ngũ thường là gì nữa! Phải rồi! Cậu văn minh! Cậu tự kết hôn Nhưng cậu phải biết dù nào cậu phải xin phép tôi đã - Bẩm mẹ, đã xin phép mẹ, mẹ không lòng - Vậy tôi không lòng thì cậu lấy, có phải không? Lộc lại gần mẹ, dịu dàng: - Bẩm mẹ, thiết tưởng lấy vợ là quan trọng đời, phải tự chọn lấy người ý hợp tâm đầu thì gia đình vui vẻ, thuật hòa Chứ xưa cha mẹ hỏi vợ cho kén chỗ môn đăng hộ đối Bà Án cười gằn: - Thế thì xưa các gia đình dễ không hòa thuận, vui vẻ đấy! Bây chúng mày học chữ Tây biết kén vợ, còn cụ thì lấy liều làm lĩnh chăng? - Bẩm mẹ không phải Các cụ có kén chọn chọn chỗ ngang hàng thôi Thí dụ: Con quan thì lấy quan Còn mẹ nói gia đình các cụ vui vẻ, êm thắm cái đó nhờ bắt buộc mà có, nhờ có lễ nghi mà có, không phải vì tính tình vợ chồng hợp Thao lễ nghi, vợ phải phục tòng, chồng bảo nghe vậy, bị áp chế không dám hé môi Như thì làm gì mà chẳng êm thắm Bà Án cười khinh bỉ: - Thì hãy thế! Chả ba đĩ rước tôn làm vợ sao! Nhưng thôi tôi không cần nhiều lời, cậu còn muốn trông thấy mặt tôi thì phải tống cổ đĩ đây với tôi 44 NỬA CHỪNG XUÂN (45) Lộc cất giọng run run đáp lại: - Bẩm mẹ, thực không tuân theo ý mẹ được, mẹ giết cam chịu, vì người ta đã có chửa với Bà Án giận uất lên, ngồi im ngẫm nghĩ Nhưng bà nghe giọng Lộc thì biết khó lòng mà đem oai quyền thi thố với Bà liền xoay chiến lược: Là gieo ngờ vực vào lòng đa nghĩ - Con nói phải Nhưng đã đâu nó có chửa với con? Lộc cười: - Bẩm mẹ, không biết thì còn biết? Bà Án nghe nói, cười ngặt nghẽo: - Rồi rõ Con phải hiểu mẹ còn lạ gì Dễ thường tưởng mẹ không biết gì hết hẳn? Giấu mẹ Mẹ còn biết nhiều chuyện bí mật Chẳng hạn, làm thì nhà con, cái nhà mà cho là tổ uyên ương, đã xảy chuyện gì Vì thế, mẹ đã để mặc con, mẹ nào xét cái lòng bất trắc đĩ Ai ngờ ngốc đến Nhưng thôi rõ Lộc cúi đầu ngẫm nghĩ, lo sợ vẩn vơ Bà Án lại nói: - Nhưng giá lấy nó làm nàng hầu thì Lộc suy nghĩ Cái tính đa nghi Lộc mà bà Án muốn lợi dụng ngờ đâu lại có hại cho mưu bà Lộc đoán mẹ dùng kế ly gián mình, liền thưa: - Bẩm mẹ, lấy nàng làm hầu được, thì lấy làm vợ Hay là này thì không dám trái lệnh mẹ nữa: Mẹ cho phép lấy nàng hầu không phải lấy vợ Bà An quát mắng: - Thế mày bảo tao nói lại làm với bên Quan Tuần, hở thằng kia? - Bẩm mẹ, mẹ nói không lòng - Mày nói dễ nhỉ? Chỗ người lớn với mà mày bảo lật lọng lời hứa Mày phải biết, ngày xưa hai người thông gia với từ có mang mà sau còn phải giữ lời ước hẹn là! Thôi cái này, anh muốn lấy bé làm lẽ thì tôi cho phép anh, làm giai lấy năm, lấy bảy mặc ý, phải nghe lời tôi: Đến tháng tám này tôi cưới Quan Tuần cho anh Tùy anh nghĩ thì nghĩ Muốn tử tế thì tử tế Lộc chiều ý mẹ, xin vâng lời, cáo từ về, bụng mừng thầm mẹ đã nhượng đôi chút Chàng lẩm bẩm: - Dần dà xong Ba hôm sau vào ngày chủ nhật, Lộc và Mai ngồi nói chuyện sân, thằng bé thập thò ngoài cổng muốn hỏi mà không dám vào Lộc thoáng trông thấy, cho thằng xe xem hỏi gì thì thằng bé lảng nơi khác Một lúc sau, nó lại đến ghé mắt nhòm vào nhà, Lộc lấy làm bực, chạy vội nắm tay hỏi: - Mày định đến đây ăn cắp à? Thăng bé luống cuống, giấu vội thư vào túi áo - Bẩm không Lộc giật lấy thư xem thì đó là cái phong bì màu xanh có đề hai chữ ‘’Cô Mai’’ Lộc mặt tái mét, tay run run, ấp úng: - Thư này đưa cho gởi cho cô Mai? Thằng bé sợ hãi: - Bẩm không không biết 45 NỬA CHỪNG XUÂN (46) - Nhưng gởi đến nhà này phải không? Thằng bé không trả lời Lộc lại nói: - Ai bảo mày ? Thư ai? - Bẩm không biết Lộc toan giơ tay tát, song lại ngừng lại ngay, ôn tồn, dịu dàng nói: - Thôi được! Em Về nói đã đưa tận tay cô nhé! Lộc chờ thằng bé xa, cầm thư soi lên, ghé vào mũi ngửi thấy sực nức mùi nước hoa Chàng toan xé xem, lại thôi, vì chàng nhiễm chút phong tục lịch Âu Tây không muốn coi trộm thư kẻ khác Nhưng tính tò mò và lòng ghen tuông đắc thắng là lúc tức giận Lộc liền bóc thư Chàng giật mình kinh hoảng Chiếc phong bì đựng cái giấy bạc hai chục và thư, có gọn gàng dòng chữ: Em Mai yêu quý, Giữ lời hứa, anh gởi tặng em số tiền và chiều mai đúng lần trước, anh chờ em Bách Thú Ng Y Lộc đứng đờ người, tức uất không thở Bỗng nghe có tiếng giầy ra, chàng liền vội vàng bỏ thư vào túi quay lại làm mặt vui vẻ, tươi cười Nhưng giấu nỗi mắt người yêu Mai ngơ ngác hỏi: - Mình làm Lộc đáp: - Không, anh có làm - Sao mặt mình tái mét thế? - Anh đau bụng không gì - Em lấy dầu để xoa anh nhé - Thôi! Anh khỏi Hai người lại vào chỗ cũ, vơ ngắm hồ Mai đột nhiên hỏi: - Mình nghĩ gì vậy? Lộc thong thả quay lại, song không trả lời câu hỏi, se bảo Mai: - Chắc mình cần tiền phải không? Mai cười: - Em thiếu thứ gì anh sắm cho thứ ấy, tiền học em Huy thì anh đã giả cho Em còn cần tiền làm gì? Mai cười khanh khách, cô làm cho Lộc vui lòng: - Hoặc dăm tháng em cần đến tiền Lộc ngửng đầu hỏi: - Em cần tiền? Em cần tiền làm gì? Mai bẽn lẽn nói sẽ: - Để sắm sửa cho Lộc sợ hãi, nghĩ thầm: ‘’Hay nó có chửa với thằng kia, với thằng Ng.Y nào đó, nên xin sẵn tiền để dành Biết đâu? Chắc nó không muốn dùng tiền ta vào việc đó’’ - Mình làm vậy? Lộc giật mình cười gằn: - Không - Em mình đương lo nghĩ điều gì Lộc không trả lời, cúi xuống cầm viên gạch vạch vạch lại xuống đất hai chữ Ng.Y Mai tò mò nhìn theo, cười, Lộc ngửng lên hỏi: - Sao em lại cười? - Vì em biết anh yêu em - Sao em biết? 46 NỬA CHỪNG XUÂN (47) - Anh đương viết tắt chữ Người Yêu xuống đất gì? - Ng Y là người yêu? - Anh lại còn vờ Ng Y không là người yêu thì là người gì? Lộc lại ngồi yên lặng Chàng cố tìm hai chữ tên bắt đầu Ng và Y rối lẩm bẩm: - Nguyễn nguyễn Mai nói tiếp: - Nguyễn Yên à? Lộc sửng sốt hỏi: - Em quen Nguyễn Yên? - Nào em biết Nguyễn Yên là ai? Em thấy anh chắp thì em chắp hộ Lộc càng nghi ngờ, nghĩ thầm: ‘’Chẳng lẽ nó tinh quái, dối trá đến được? Nhưng còn số tiền? Ta không ngờ được?’’ Chàng đăm đăm nhìn vào mắt Mai, hỏi: - Em có quen người nào tên là không? Mai ngơ ngác: - Tên là nào? - Tên có chữ Ng và Y Mai ngẫm nghĩ: - Không Họa có ông Lý Nghi làng Nhưng không phải Sao anh lại hỏi em thế? - Không! Thôi, được! Mai lấy làm lo ngại, đoán xảy gì Lúc Huy chơi tươi cười lại bắt tay Lộc: - Ở vườn hoa Bách Thú hôm có nhiều chuyện hay quá Lộc giật mình nghĩ tới gặp gỡ hẹn hò thư Chàng lạnh lùng mỉm cười hỏi: - Chắc lại chuyện trai gái gì? Lộc đưa mắt nhìn Mai, không thấy nàng đổi sắc mặt, lại hỏi luôn: - Hay mai chúng ta chơi Bách Thú? Mai vui mừng vỗ tay: - Phải Lộc hỏi: - Em chưa xem Bách Thú lần nào à? - Chưa - Rõ em quê mùa quá Ở Hà Nội năm trời mà không biết vườn Bách Thú Hay vì trước mắt ta luôn luôn có cảnh Hồ rồi, nên ta không thích cảnh nào khác Lộc đăm đăm nhìn Mai để dò ý tứ song không thấy diện mạo nàng lộ vẻ gì gọi là khả nghi - Vậy chiều mai, năm nhé Anh xin sớm chút, cho kịp Mai cười: - Thì anh để hết làm việc Cần gì phải năm giờ? Lộc vội hỏi: - Em sợ cái sao? - Rõ anh hỏi lẩn thẩn Sao em lại sợ cái Huy cười: - Thôi, chuyện phiếm mãi Ta ăn cơm thôi 47 NỬA CHỪNG XUÂN (48) Chiều hôm sau, Mai và Huy y phục chỉnh tề ngồi chờ Lộc Sở để chơi vườn Bách Thảo Chốc chốc Mai lại chạy cổng nhìn hai bên đường, lòng thắc vì quá năm rưỡi chưa thất Lộc Huy cười bảo chị: - Chị làm gì mà mong mỏi chờ đợi người bạn xa thế? Mai không trả lời, thở dài Huy nhìn chị lo lắng: - Chị vậy? Mai cười gượng: - Không, chị có đâu? Hai chị em lại ngồi nhìn sân Huy chẳng biết làm gì, đánh diêm hút thuốc lá, nhìn khói cặp mắt mơ mộng Mai cau mày - Em hút thuốc lá ư? - Vâng! - Không nên! Em không nên tập hút thuốc lá Ít lâu chị thường thấy húng hắng ho Huy cười: - Hút cho đỡ buồn chị ạ! Có thiệt năm sống chẳng Mai đau đớn nhìn em: - Độ rày em làm Chị thấy em không vui xưa - Có lẽ vì trời nóng quá đấy, Chị - Không phải! Có người gọi cổng Mai vội chạy Người chạy giấy tờ Sở đưa cho Mai thư Lộc nói Lộc có chút việc không thể cùng chơi vườn Bách Thảo được, và dặn Mai với Huy đi, đừng chờ Mai vừa đọc và vừa bước vào nhà, Huy hỏi: - Thư nào, chị? - Thư anh, anh nói bận việc không chơi Huy trả lời thở khói thuốc lá Mai lại hỏi: - Vậy em có không? - Tùy chị - Hay thôi, em ạ! Ở nhà quách, chị làm món kem cà phê đá chốc hai anh em tráng miệng - Cũng - Đi thì cả, không thì thôi chứ, em nhỉ? - Phải đấy, là anh Lộc có tính hay ghen Mai chau mày: - Em hỗn Huy cười, nói tiếp: - Hay ghen mà lại cục Mai cười mát: - Em không tốt, nói xấu người ta vắng mặt Mai cự Huy, lời nói em đã làm cho nàng phải nghĩ đến cử chỉ, cùng ngôn ngữ Lộc hai hôm nay, cái tính nết khó chịu ấy, Cái mặt cau có ấy, cái giọng nói gióng xưa thực Lộc không có Nếu ấy, Mai gặp Lộc vườn Bách Thú thì nàng lại càng cho lời bình phẩm em là đúng Vì Lộc đưa tin nói thác là bận việc, kỳ thực, chàng lên thẳng vườn Bách Thảo chờ sẵn 48 NỬA CHỪNG XUÂN (49) Cây cỏ xanh tươi, nước hồ vắt, gió chiều dịu dàng lướt qua làm rung động nõn sen mọc cuộn tròn cái tổ sâu Cảnh có đẹp, trời có mát, lòng chàng nung nấu ghen tuông Thực Từ lúc nhận thư nặc danh đến giờ, Lộc khổ sở, lo lắng Hai tay chặp sau lưng, chàng lững thững cúi xuống nhìn đường, có vẻ tư lự, trầm mặc Qua cái chuồng khỉ nghe có tiếng cười trẻo, chàng ngửng đầu ngơ ngác nhìn, tưởng là Mai Nhưng đó là cô gái quê đứng ném lạc đùa với bú dù nhỏ Chàng lẩm bẩm nói mình: - Giá nó quê mùa hẳn xong! Cái ý kiến ngộ nghĩnh khiến chàng cười thầm, tự lấy làm thẹn cho lòng ích kỷ mình Khi gần đến chân cái gò mà các nhà thi sĩ xưa kêu là núi Nùng, chàng nhớn nhác vừa vừa nhìn người qua lại, vô ý đâm sầm vào Lộc Chàng ta xin lỗi lại hấp tấp liền Lộc ngờ vực, rảo bước theo sau Người đến ngồi nghỉ chân cái ghế dài gần chỗ dựng cột đu Lộc ngồi xuống lân la gợi chuyện: - Chừng ông tìm người quen? - Vâng, tôi hẹn đợi đây Lộc cười, hỏi đùa: - Thôi lại gái gì? Người ngượng nghịu nói sẵng: - Có thế! Lộc thấy nóng mặt Chàng nghĩ mưu kế để cố tìm bí mật người lạ Một lúc, chàng quay lại hỏi: - Thưa ông, tôi ngồi gần ông làm phiền cho ông - Việc gì mà phiền Trong chờ đợi mà có người ngồi nói chuyện thì càng đỡ sốt ruột - Có Vậy ta nói chuyện cho đỡ sốt ruột, vì tôi ông, đương đợi người Rồi Lộc vờ nói mình: - Quái, cô Mai làm gì chưa đến Người quay lại hỏi: - Tên tình nhân ông là Mai? Lộc sửng sốt đáp: - Phải, ông quen Mai? - Không! Tôi không quen Câu trả lời lạnh lùng khiến Lộc càng nghi Người thấy Lộc hỏi lôi thôi liền đứng dậy nơi khác Lộc thở dài Rồi chàng lại tự lấy làm xấu hổ cái tính đa nghi chàng, đứng lên thủng thẳng Tới nhà, trời đã nhá nhem tôi Chàng vào các buồng, không thấy Mai và Huy, toan gọi thằng xe hỏi, thì có tiếng cười khanh khách bếp đưa lên Chàng rón rén xuống xem, thấy hai người lúi húi bên cạnh cái đĩa tây Liền hỏi: - Hai chị em cặm cụi làm gì thế? Mai cười đáp: - Làm kem cà phê Đấy mình coi, có khéo không? - Sao không Bách Thú? - Mình không thì em làm gì? - Thôi, ăn cơm Khi Lộc đã lên nhà, Huy bảo Mai: 49 NỬA CHỪNG XUÂN (50) - Đấy chị coi Tính nết có khó chịu không? - Ừ, không biết có chuyện gì mà từ hôm qua tới anh cầu nhầu thế? Huy ngẫm nghĩ, thở dài: - Ấy may mà chị không chơi vườn Bách Thú Bữa cơm chiều hôm thật là buôn tẻ Lộc chẳng nói chẳng rằng, ăn vội ăn vàng làm cho xong việc bắt buộc Mỗi lần Mai gợi chuyện, chàng trả lời cộc lốc khẽ gật đầu Cơm xong vừa buông đũa bát, Lộc đã lấy mũ đội, Mai, nét mặt rầu rầu, thì thầm hỏi: - Mình đâu đấy? - Tôi lên thăm mẹ - Có việc gì cần không? - Không - Thế thì thong thả, ăn kem đã - Thôi Mai có giọng kêu van: - Anh ăn tí cho em lòng Kem tay em làm - Tôi đau bụng Mình với cậu Huy ăn hộ Nói dứt lời chàng vùn Huy nhìn Mai, Mai cúi đầu không nói Ra đến ngoài, Lộc thấy khoan khoái dễ thở Chàng lẩm bẩm: - Thà biết hẳn nó có Chàng không dám đọc đến, không dám nghĩ tới chữ mà chàng kinh sợ: Chữ tình nhân Phải thà biết có hay không, còn phân vân ngờ vực Một người kéo xe chào chàng Chàng mãi suy nghĩ không nghe tiếng Anh xe theo sau tán: - Có món khá lắm, ‘’dô-li’’ lắm, độ mười tám mà thôi Có chồng cẩn thận Lộc quay lại nhìn anh xe, lộ vẽ ghê tởm, quát mắng: - Cút đồ khôn nạn! Rồi chàng cắm đầu rào bước Một cái xe khác hạ càng mời chàng Chàng không lưu ý tới, lên xe Nửa sau, luồng gió mát làm chàng tỉnh ra, thấy đường bờ sông nhớ định nhà thăm mẹ, liền bảo xe kéo đến Phố H Đến nơi thấy cửa ngoài cón khép, vì sen vừa phố có việc, chàng rón rén vào, thẳng tới nhà Bỗng thấy mẫu câu chuyện buồng bên cạnh, chàng liền nép mình vào cánh cửa đứng nghe Tiếng bà Án: ‘’Mày trông cậu có buồn không?’’ Tiếng tên người nhà: ‘’Bẩm cậu buồn Chiều chơi đâu mà lúc bảy chưa về.’’ Tiếng bà Án: ‘’Được rồi! là bất đắc dĩ!’’ Lúc sen ngoài chạy vào trông thấy Lộc, liền kêu: - À, cậu Tham! Bên buồng câu chuyện im Lộc cất tiếng vờ hỏi: - Cụ có nhà không sen? - Bẩm cậu có Cụ buồng bên cạnh - Thế à? Lộc mở cửa bước vào Bà Án mừng rỡ: - Chiều mẹ mong mãi Lộc nét mặt thản nhiên, tươi cười trả lời: - Bẩm mẹ, chiều nhiều việc phải lại buồng giấy mãi tới bẩy Bà Án hỏi săn sóc: 50 NỬA CHỪNG XUÂN (51) - Thế dễ chưa ăn cơm Bà Án nhìn có vẻ ái ngại: - Con độ này gầy Phải uống thuốc Lộc vâng cho qua quít, Chỉ định lãng xuống nhà hỏi dò anh bếp, người đứng nói chuyện với bà Án vừa rồi, vì chàng biết mẹ kín đáo khó lòng mà biết bí mật Nhưng bà Án giữ chàng ngồi nói chuyện lâu lắm, hỏi thăm lan man hết việc đến việc Mãi gần mười trông lên đồng hồ, bảo con: - Thôi, khuya nghĩ kẻo mệt Thế là mẫu chuyện vừa thoáng nghe trộm, chàng chưa thể dò manh mối Nhưng phần bà Án thì bà biết rõ rệt hai điều: Một là ngờ vực nung nấu lòng con, hai là đã thoáng nghe câu chuyện bà bàn bạc với anh bếp, bà nghĩ thầm: ‘’Phải làm cho mau mong có kết Kể thì ác Nhưng vì lòng thương con, biết sao!’’ Lòng thương các bà mẹ Việt Nam, cho đã lớn tuổi, không thể đem gì so sánh Họa có thể ví với chăn dắt đàn gà mái Nếu có ngắm qua cái dáng điệu, cái lòng can đảm gà mái nó xòe hai cánh, đưa ngược cái mỏ yếu ớt lên để chống với quạ hay diều hâu bay là xuống định bắt nó, thì thấu hiểu lòng thương bà mẹ Việt Nam Tính bà Án Bà yên trí Mai sửa làm hại đến đời bà diều hâu định ăn thịt gà Vậy thì cái mưu kê bà dùng kẻ khác có cho là tàn ác đến đâu bà không ngại Làm việc để cứu vớt linh hồn đương bị đắm đuối chỗ dơ bẩn, thì còn mưu kế gì là vô nhân đạo, là tàn ác lương tâm bà? Huống chi cái linh hồn đương bị đắm đuối lại là linh hồn bà, yêu quý bà Bà nghĩ thì bà mỉm cười nói cách quyết: - Ngày mai! HỘI KIẾN Vào khoảng chín sáng, Lộc Sở và Huy học Mai lúi húi xới gốc hồng vườn trước cửa Mai vốn là cô gái quê, hay làm, không chịu ngồi rỗi, nên thường phải bày công việc việc cho bận bịu đỡ buồn Nhất hôm nay, mình, lúc nào Mai không yên chân yên tay nàng có nghén đã năm, sáu tháng, và thân thể nàng mệt nhọc yếu đuối Là vì nàng ngồi mình không làm gì thì trí nghĩ nàng lại để vào việc đã xảy hôm, và tâm linh nàng lại báo cho nàng biết trước sửa còn xảy nhiều chẳng lành cho nàng Rồi tưởng tượng cảnh ghê gớm, cảnh lìa rẽ, bơ vơ đau ốm, không cửa, không nhà, không người thân thích Có tiếng gọi cổng Mai vội vàng chạy Một bà trạc ngoài năm mươi tuổi, da dẻ hồng hào mà mái tóc đốm bạc, trên xe cao xu nhà bước xuồng, mỉm cười hỏi: - Tôi thăm hỏi cô, đây có phải là nhà Cậu Tham Lộc không? Mai, mặt tái mét, vì nàng không nhận ai, nàng đoán là bà Án Nàng ấp úng: - Bẩm cụ vâng ông Tham cháu làm vắng Bà mỉm cười khẽ gật: 51 NỬA CHỪNG XUÂN (52) - Tôi biết thế, mà vì tôi biết nên đến đây À! Tôi hỏi: Có phải cô là cô Mai không? Mai cúi đầu run run đáp: - Vâng ạ! - Tôi là mẹ cậu Tham Lộc, tôi đến xem chỗ cậu có rộng rãi, mắt mẻ không? Mai vờ giật mình: - Bẩm bà lớn tha lỗi cho con, không biết? - Có lỗi gì mà phải tha Vậy tôi nói muốn nói chuyện với cô, cô có sẵn lòng tiếp chuyện tôi không? Mai gượng cười: - Xin rước bà lớn vào chơi Mai mời bà Án vào ngồi phòng khách vội vào buồng mặc áo thâm Khi nàng thấy bà Án đứng tò mò ngắm hết các thức bày phòng Bà mỉm cười nói: - Ở đây mát Mà nhà cửa có ngăn nắp Mai nghe câu khen bụng đã mừng, khúm núm mời: - Xin rước bà lớn vào chơi Bà An gật đầu: - Được! Mặc tôi Rồi bà ngồi xuống ghế bảo Mai: - Mời cô ngồi Mai lễ phép: - Bẩm bà lớn, không dám Bà Án đăm đăm ngắm nghía Mai từ đầu đến chân, khiến Mai lo sợ, hai tay nắm chặt lấy lưng tựa ghế Bà Án gật gù thong thả nói: - Tôi nghe nói cô biết chữ nghĩa, học đạo thánh hiền thì phải? Mai biết bà Án bắt đầu khai chiến, ngửng đầu lên đáp lại: - Bẩm bà lớn có Thuở nhỏ có học chữ Nho và thầy ngồi dạy học nhà Quan Huyện Đông Anh, có theo học với các cô Quan Huyện Bà Án nhớ rành rọt cái thời kỳ Huyện Bà không quên nét mặt và dáng điệu Mai bà không muốn nhớ tới, nên nghe Mai nhắc lại chuyện cũ, bà tìm cách nói lãng ngay: - Năm cô bao nhiêu tuổi? - Bẩm bà lớn, hai mươi - Cha mẹ cô làm gì? Nghe bà Án lục vấn bắt người có tội cung khai điều Mai nén lòng tức mà trả lời cho xong xuôi: - Bẩm cha đậu tú tài và đã Mẹ qua đời Bà Án cười: - Thảo nào! Hai chữ thảo nào liền sau tiếng cười khinh bỉ làm cho Mai ứa nước mắt Nhưng bà Án sợ Mai không hiểu, lại nói tiếp luôn - Con có cha nhà có nóc Cô là gái mà mồ côi cha mẹ thì tránh cho khỏi lầm lỡ Mai tái mặt, cất tiếng run run đáp lại: - Bẩm cha mất, vừa đoạn tang Ý chứng bà lớn cho là đứa vô giáo dục? Bà Án không trả lời, đăm đăm nhìn Mai, khiến nàng sợ hãi cúi mặt Bà hỏi: 52 NỬA CHỪNG XUÂN (53) - Vậy cô có cha cô thương yêu không? - Bẩm bà lớn, cha thương - Vậy cô hiểu tình cha nào thì tình mẹ thế, có lẽ tình mẹ còn khăng khít âu yếm, thân mật nhiều Mai biết là bà Án nói gang thép và bầy mưu cốt đưa mình vào tròng, nên yên lặng cúi đầu không dám trả lời hấp tấp Thấy Mai đứng im, bà Án lại nói: - Đem chuyện mẹ tôi mà nói với cô, tôi thực lấy làm ái ngại Vì là cô không muốn hiểu, hai là không đáng nghe Thằng Lộc nó muốn nói tốt cô đến đâu với tôi, song tôi định cho ngoài vòng lễ nghi, vượt hẳn quyền thúc bá thì người gái không thể là người gái có đức hạnh Bởi vậy, đã lần tôi định đến đây nói rõ lẽ cho cô hiểu, mà tôi ngần ngại không muôn đến Mai đưa vạt áo lên lau nước mắt, bà Án mỉm cười: - Cô đừng vội giận Thà lòng trước thì lòng sau, cô Và tôi đến hôm mục đích cốt cùng cô nói hết các lẽ phải trái, hết điều gần xa Vậy cô nên ôn tồn, tĩnh tâm mà nghe tôi thì Cô khóc có ích gì? Mai lau ráo nước mắt Lòng phẫn uất nàng đã lên đến cực điềm Linh hồn lãng mạn nàng đã bắt đầu bồng bột - Cô ngồi xuống đây, đứng mỏi chân, vì câu chuyện tôi nói với cô còn dài Mai kéo ghế ngồi: - Con xin phép bà lớn - Được, cô ngồi Ban nãy tôi hỏi cô có hiểu lòng cha là lòng mẹ thương đến bậc nào không? Tình cốt nhục loài cầm thú còn có, chi là người Chả nói thì cô thừa biết Lộc là tôi thì tôi lại càng thương Bà cảm động, ngừng lại mở hộp nhỏ lấy trầu ăn tiếp: - Tôi có mình nó là trai vì tôi muốn nó phải là người hoàn toàn Mai mỉm cười, ngắt lời: - Bẩm bà lớn nào là người hoàn toàn? Bà Án thong thà dẫn tiếng đáp lại: - Cô không biết nào là người hoàn toàn? Điều thứ là phải trái không trộm cắp, gái không thỏa Bà vừa nói vừa nhìn Mai, Mai chẳng vừa, lễ phép trả lời: - Bẩm bà lớn cần có thì ông Tham nhà hẳn là người hoàn toàn Bà Án điềm nhiên, làm không lưu ý đến lời hỗn xược Mai, nói tiếp luôn: - Nếu tôi đoán không sai, thì cô kính trọng và yêu mến tôi Mai cố tâm kiên nhẫn, đến đây thì nàng không thể giữ nữa, nức lên khóc Bà Án lắc đầu: - Cô nên noi theo gương tôi, ôn tồn mà nói chuyện khóc có ích lợi gì? Mai kể lể: - Nếu bà lớn hiểu lòng luyến ái con, thì bà lớn không nỡ khinh bỉ Bẩm bà lớn, vì yêu anh vì yêu ông Lộc mà đã hy sinh hết danh tiết cùng tính mệnh Sau thầy đi, Con tưởng trên đời còn yêu có người là em Huy con, ngờ giời lại run rủi gặp ông Lộc Bà An vờ hỏi: - Vậy cô có em đấy? 53 NỬA CHỪNG XUÂN (54) - Vâng, em đương theo học năm thứ tư Trường Bảo hộ Em nó coi không người chị mà thực người mẹ Mà em, có thể hy sinh tính mệnh để em sung sướng Bẩm bà lớn, bà lớn có cho phép kể lại đầu đuôi câu chuyện hầu bà lớn nghe không? - Được, cô kể - Bẩm bà lớn, sau nhà bị sa sút, cha thì chị em chúng bị bơ vơ không nơi nương tựa Nhà thì không bán được, thì bị người cường hào định hà hiếp, em Huy thì vì không có tiền giả học phí bị đuổi Trong lúc quẫn bách, đã toan lấy ông Hàn cự phú, không phải để tìm chỗ nương thân, vì xin thú thực, không tưởng tới thân con, cốt giữ lời hứa với cha lúc lâm chung là: Thay cha nuôi em ăn học thành tài và trở nên người hữu dụng Bà Án không muốn để Mai trông thấy mình biểu lộ cảm động, liền vội gạt - Tôi hiểu cô rồi, - Bẩm bà lớn, xin phép bà lớn kể hết đầu đuôi câu chuyện Trong bị quẫn bách thì gặp anh, xin bà lớn cho phép gọi anh là anh, chẳng xứng đáng với cái hạnh phúc ấy, gặp anh Lộc Anh nhận là gái ông thầy học các cô Rồi anh đem lòng luyên ái con, cứu giúp và em Chúng ngày thực là nhờ anh con, lại nào khó mà cân đối cái lòng hào hiệp Huống chi anh xin có điều là lấy anh con, là yêu mến anh Một hôm anh đưa bà đến, nhận là mẹ, và bà ngỏ lời hỏi cho anh Bà Án tức giận mắng: - Thằng bất hiếu bất mục đến thế? - Bẩm bà lớn, vì anh con, nào có vượt ngoài vòng lễ nghi đâu? Mà nếu, bẩm bà lớn, vì anh con, có phải hy sinh đến lễ nghi nữa, cam chịu Bà Án mỉm cười vì bà nghe Mai nhắc nhắc lại mãi chữ hy sinh thì bà đã lưu ý đến chỗ nhược điểm bên địch Bà định xoay hết chiến lược phía đó Nhưng bà còn vờ hỏi: - Tôi nghe chuyện cô thì hình cô thấm hiểu lễ nghi, đạo đức thánh hiền - Vâng hiểu! Nhưng thuở xưa cha còn dạy còn nhiều điều mà cha cho là hay hơn, và qúy điều lễ nghi Bà Án bĩu môi: - Hay hơn! Tôi đây hủ lậu, tưởng quy ta là lễ nghi, là ngũ luân ngũ thường, là tứ đức tam tòng đàn bà Vậy điều hay cô đó là điều gì thế? - Bẩm bà lớn, lòng thương người và lòng hy sinh - Có lạ gì điều đó Chính là điều nhân Đạo Nho - Bẩm bà lớn, vâng, chính thế, điều nhân Đạo Nho ta, là điều nhân phạm vị Nho Giáo mà thôi Bà Án mỉm cười: - Cô biết rộng Nhưng có lẽ biết rộng chưa hay ho gì cho cô Cô thấy cô thương thì nguy hiểm cho cô Tôi thú thực với cô tôi hủ lậu, nghĩa là tôi trọng có: Lễ, nghĩa, trí, tín Thí dụ thằng Lộc tôi, tôi đã hỏi Quan Tuần cho nó rồi, đã có đủ các lễ dạm hỏi tử tế thì tôi không thể thất tín được, không thể bội ước Mai nghe tái mặt, đứng dậy ngập ngừng: - Bẩm bà lớn anh Lộc không cho biết Bà Án cười: 54 NỬA CHỪNG XUÂN (55) - Cô còn lạ gì bọn đàn ông tuổi chơi bời! Mai không nói, ứa hai hàng nước mắt Bà Án lại bịa thêm: - Có phải không, có điều tôi theo lễ nghi, có điều tôi không theo Như cha mẹ thì bắt ép lấy vợ mình chọn, tôi, lòng, tôi hỏi Thôi, nói gần nói xa, chẳng qua nói thật Bây này này Làm trai lấy năm lấy bẩy Tôi chẳng bắt nó phải bỏ cô, là lời nó thú thực với tôi, cô lại đương thai nghén Nhưng đến tháng tám này, tôi cưới vợ cho nó, mà bên nhà gái họ biết nó có nhân tình nhân ngãi, thì người ta chịu để yên Vậy cô nghe tôi, tôi cấp vốn cho cô tìm nơi khác tạm ít lâu, nào nó cưới vợ đã, tôi cho phép nó cưới cô làm lẽ Mai căm tức cười mũi: - Bẩm bà lớn nhà không có mả lấy lẽ Bà Án thở dài: - Cái đó tùy cô! Nhưng đến tháng tám này, nào tôi cưới vợ cho tôi Tôi cam đoan với cô nào tôi cưới vợ cho tôi - Vâng, cái đó là quyền bà lớn - Đã cố nhiên Mai toan làm mặt lãnh đạm Nhưng không thể chống với lòng cảm xúc, đứng bưng mặt khóc Bà Án ngồi nhìn, cố không tỏ chút động tâm Mai lau nước mắt ngập ngừng nói: - Bẩm bà lớn người vợ chưa cưới anh Lộc con, chẳng lấy anh thì lấy người khác Còn thì trinh tiết, tính mệnh Cả đời con, đã gửi vào anh con không thể lấy Không phải sợ mất, sợ thiệt gì cho anh con, xa anh Lộc, thì không thể sống Mà anh yêu yêu anh Vả lại bà lớn đã biết đâu người vợ chưa cưới anh yêu anh con, là anh thì thực không yêu người ta chút nào, vì anh yêu người ta thì đã chả yêu Vậy bà lớn cho phép chúng lấy nhau, bà lớn gây hạnh phúc cho ba người: Cho anh và cho Quan Tuần nào đó Trái lại bà lớn không cho phép thì không biết ba cái đời sau này Nhất là con, không biết sa vào cái hang sâu vực thẳm nào Vì xin thú thực với bà lớn, không thể nào yêu chồng người khác Thà chết còn lấy lẽ Lương tâm không cho làm điều vô nhân đạo Bà Án ngẫm nghĩ mỉm cười nói: - Ông cha ta lấy vợ lẽ là thường Có gì - Bẩm bà lớn, thì không Con yêu thì muốn người là người yêu hoàn toàn mà thôi - Vậy cô yêu Lộc - Bẩm, hà tất bà còn phải hỏi Bà Án cười khanh khách nói: - Tôi lấy làm lạ cho cô quá Cô bảo cô yêu tôi Cô lại khoe cô giàu lòng hy sinh, mà cô nghĩ đến cô, cô không tưởng đến tôi! - Bẩm bà lớn, bà lớn lại bảo không tưởng đến anh - Này, cô phải biết Con đường tương lai thằng Lộc còn dài Thế nào nó xuất chính mai Tôi hỏi Quan Tuần Tỉnh là người có lực cho nó là tôi đã xét kỹ lưỡng Quan Tuần còn trẻ, bước hoạn đồ còn dài, sau này tôi tất phải nương tựa vào bố vợ mong chóng thăng quan tiến chức Nếu trái lại, tôi để nó tự kết hôn với cô, thì không nó chỗ nương tựa mà nó lại mang tiếng chơi bời bậy bạ, lấy người không xứng đáng, tránh nốt xấu lý lịch Đây cô nghĩ xem, cô yêu tôi và cô giàu lòng hy sinh thì chả 55 NỬA CHỪNG XUÂN (56) còn hy sinh nào to bằng, quý bằng, cao thượng hy sinh này Vì cô giúp cho tương lai người cô yêu Mai tức nấc lên, đã toan cãi lại, không tìm lời kháng nghị, nên đứng khóc Mãi sau cùng nàng ôn tồn nói: - Bẩm bà lớn, xin bà lớn xét lại cho nhờ, có phải người bậy bạ đâu, cha đổ đạt, nhà là nhà đời đời theo Nho Giáo - Đành thế, người ngoài người ta biết đâu Thôi, tôi hiểu rồi, cô chẳng yêu tôi đâu Chẳng qua cô muốn làm bà lớn thôi Phải bà Tham ít lại bà Huyện To lắm! Mai đứng khoanh tay vào ngực mỉm cười nói: - Bẩm bà lớn, còn kém bà Án tí Bà Án hầm hầm tức giận đập tay xuống bàn: - A này hỗn thực! Mày phải biết bà gọi Đội Xếp đến tống cổ mày bây giờ, không khó gì đâu! Mai gọi anh xe, người nhà bà Án: - Bẩm bà lớn, anh xe đó, bà lớn truyền cho gọi Đội Xếp Bà Án biết Mai chẳng vừa, khó mà dùng oai quyền được, ngồi thử nghĩ tìm mưu kế khác Một lát bà thong thả đứng dậy bảo Mai: - Nhiều lời vô ích Rồi tôi bảo thằng Lộc nó tự xử Thôi chào cô Mai hoảng hốt chạy theo, kêu van kể lể: - Lạy bà lớn, bà lớn không rủ lòng thương thời xin bà lớn thương đến đứa bé nằm bụng mẹ nó Bẩm bà lớn, tình mẫu tử Bà lớn thương anh Lộc làm thì thương làm Bẩm bà lớn, nó đã làm gì nên tội, mà nó chịu khổ từ lúc bụng mẹ nó Nếu bà lớn đuổi đi, bơ vơ lưu lạc thì không biết số mệnh sau này Bẩm bà lớn, hai tính mạng tay bà lớn, xin bà lớn nghĩ lại cho Bà Án cảm động, cố giữ mặt lãnh đạm: - Về làng mà đẻ! Mai cười gằn: - Người ta bảo chửa hoang Bà Án bĩu môi: - Người ta bảo! Cần gì người bảo? Mai đứng dậy, lạnh lùng đáp: - Bẩm bà lớn, thôi Tôi không ngờ! Thực là tôi không ngờ Tôi không ngờ bà lớn lại là sắt đá Bẩm bà lớn, xin phép bà lớn Bà lớn là người ích kỷ Bà lớn theo Nho Giáo mà bà lớn không nhớ câu: ‘’Kỷ sở bật dục, vật thi nhân’’ Bà Án mỉm cười, khinh bỉ: - Chữ nghĩa khá đấy! Hữu tài vô hạnh! - Thôi bà không cần nhiều lời Tôi Tôi rời cái nhà này ngày hôm Trách nhiệm nặng nề sau này bà chịu lấy Bà Án ngơ ngác hỏi: - Trách nhiệm cái gì? Mai mỉm cười lắc đầu: - Tôi quên, không, chẳng có trách nhiệm gì hết! Vì hai mạng hà tiện này có chết nữa, lòng bà lớn không rung động Hai giọt nước mắt nhỏ trên gò má răn reo Bà Án thong thả ngồi xuống ghế: - Cô im ngay! Ngẫm nghĩ lúc, bà nói: 56 NỬA CHỪNG XUÂN (57) - Trước cô đi, cô lại đằng nhà, tôi giúp cô sô tiền, xứng đáng với hy sinh cô, với lòng hào hiệp cô, và nào cô có cần điều gì đến tôi giúp, cô lại nhà tôi, tôi sẵn lòng giúp cô Mai lạnh lùng: - Cảm ơn bà lớn, tôi không phải hạng ăn xin Bà Án lưu ý đến việc là Mai đi, nên lại hỏi để nhắc: - Vậy cô đi? Mai cười: - Thưa bà lớn, lời đã hứa thì phải giữ Tôi nói nội nhật ngày hôm thì không phải ngày mai Bà lớn yên lòng Trong năm điều nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, bà lớn viện ban nãy, Có hai điều tôi trọng là: Nhân và tín Bà lớn không lo tôi thất tín Bà Án lộ vẻ vui mừng, kể lể: - Cô nên nghĩ đến lão già này tuổi tác có trai Nếu nó say hoa đắm nguyệt mà sinh bất hiếu bất mục, thì tôi đến buồn mà khô héo, mà chết Đó là hy sinh cuối cùng mà tôi xin cô ban riêng cho tôi Mai mỉm cười: - Vâng bà lớn nói đúng Tôi có thể hy sinh bà lớn thì nào lại phải hy sinh vì đứa gái ti tiện Thôi được! Bây bà lớn xin tôi lại, tôi không nghe lời mà Biết đâu bà lớn lên lại không giống bà lớn? Mai ngẫm nghĩ nhớ lại cử chỉ, ngôn ngữ Lộc hôm trước, lòng ngờ vực Bà Án đứng dậy về: - Thôi chào cô Tôi xin cậy cô Chốc lại đằng nhà, nào lại Nhà tôi Phố H Mai tiễn bà Án tới cổng quay vào nhà ngồi phịch xuống ghế, bưng mặt khóc Những người có tính vui vẻ, yêu đời thường dễ khóc Sự buôn rầu đau đớn chảy theo nước mắt mà cạn dòng Khi vạt ướt đầm nước mắt, Mai thấy Mai đỡ khổ,và ước mong đời tốt đẹp khiến Mai tưởng tượng có người yêu đứng bên cất tiếng an ủi khuyên can, dỗ dành Nàng ngoảnh đầu lại: Huy, nét mặt rầu rầu đương ngắm nàng, có chiều ái ngại, thương yêu Thấy em, Mai lại khóc Huy đến gần, đặt cặp sách xuống bàn, hỏi chị: - Có điều gì thế, chị? Mai không trả lời Huy đứng vịn vào lưng tựa ghế để yên cho chị khóc Tuy chị chưa nói, chưa kể nỗi khổ cho Huy nghe, Huy đã đoán hết Huy đã biết từ buổi đầu, nào có ngày Vì không Huy vui Luôn hôm ngắm nét mặt lạnh lùng, thờ Lộc, Huy chắn, càng yên trí đoán mình là không sai Huy ghé gần vào tai chị, khẽ nói: - Anh Lộc, phải không chị? Mai khóc, không đáp, Huy nói: - Có điều chi chị chả nên giấu em Em có thể bàn tính giúp chị Can chi chị lại để bụng mà ngấm, đau ngầm Mai nức nở: - Chị khổ em Huy dò ý chị: - Ở đời còn có anh Lộc, còn có em thì việc gì chị khổ Mai gục mặt xuống cánh tay khóc: - Ấy chính vì anh Lộc mà chị khổ em 57 NỬA CHỪNG XUÂN (58) - Nhưng đâu đuôi câu chuyện chứ? Mai liền kể lại cho em nghe vừa xảy ra, kết luận câu quyết: - Thế nào chị em ta phải hôm Huy đập tay xuống bàn: - Đuổi! Có lý nào không? Mai dịu dàng: - Có cái lý chắn là nhà này họ Còn có ngót tháng em đã thi, chị toan nấn ná Huy ngắt lời: - Không! Không cần thi với cử gì hết Nhưng có thể không? Lấy người ta có thai nghén đuổi người ta đi, bỏ người ta bơ vơ Luân lý gì thế? Thế gọi là cân nhắc chữ tình và chữ hiếu, gọi là đặt chữ hiếu trên chữ tình à? Thế là vô nhân đạo! là đểu Mai ôn tồn bảo em: - Nếu thì càng nên Huy ngẫm nghĩ, mặt hầm hầm tức giận Mai hỏi: - Em tính sao? Huy đáp: - Được! Nhưng hãy để em hỏi anh Lộc câu đã Mai vội gạt: - Hỏi làm gì, em không thấy hôm anh nhạt nhẽo với chị em mình ư? Huy mắm môi: - Ấy chính vì thế, nên em định hỏi cho lẽ Mai cười, giọng cười thảm tiếng khóc: - Lẽ! Em còn lạ gì! Mẹ họ bàn tính chán với Họ tìm mưu lập mẹo tống chị em mình để họ cưới Quan Tuần nào đó thôi Chi mình trước cho họ khỏi phải đuổi Huy tức uất hai tay ôm ngực ho thất Mai đứng dậy lại gần lo lắng hỏi: - Em vậy? Sao mặt em tái kia? Huy ngượng mỉm cười: - Không, em không hệt Chị ơi, vì em mà chị khổ đời - Chả việc gì mà chị khóc! Chúng ta nên nhớ lời dặn thầy em ạ, đem hết nghị lực chống chọi với đời Huy ngẫm nghĩ hỏi: - Thế chị định à? - Chị rồi! Huy lắc đâu: - Nhưng chị đương có nghén - Chà! Giời sinh voi, giời sinh cỏ Thì hãy liều Cho hay tính liêu lĩnh, tính lãng mạn là tính di truyền nhà cụ Tú Cụ xưa vì cái tính mà lần gia thăng trầm, đến bị khánh kiệt tài sản Mai với Huy vì phẩn uất, vì tự không chịu khinh mạn mà liều sống đời phiêu lưu Bước đường tương lai mờ mịt ấy, Mai và Huy đương im lặng ngồi ngẫm nghĩ tới có tiếng giày ngoài cổng thong thả bước vào, Mai vội bảo em: - Đừng nói gì với anh Lộc nhé! Huy khẽ gật Lộc vào, lạnh lùng treo mũ lên mắc áo, bần thần ngồi xuống ghế 58 NỬA CHỪNG XUÂN (59) Hai chị em nhìn nhau, cùng hiểu thấu mờ ám, và cùng thi hành điều đã dự định CÔ HÀNG QUÀ Về buổi chiều vào tan học và đóng cửa các nhà máy, Các cửa hàng, người ta trông thấy từ đường Quan Thánh tới sở thuộc da rải rác tốp bốn năm người hay chín mười người chân, xe đạp Màu trắng, màu chàm, màu nâu quần áo xen lẫn nhau, và tiếng Pháp tiếng Việt ồn ào lẫn tiếng cười khanh khách Đó là bọn học sinh với bọn lao động Làng Thụy Khuê xưa là nơi ăn trọ hai hạng người: Cắp sách, và làm thợ Làng Thụy Khuê sáu, bảy năm trước không giống hệt Làng Thụy Khuê ngày nay, vì ngày cái trại trồng hoa thành phố phía đường bên Hồ đã làm hẳn cái đặc sắc làng: Cái đặc sắc là cái hố rác khổng lồ mùa Hè bốc mùi ô uế nồng nực khó chịu Song ngoài thay đổi hình thức ra, tính cách nguyên Làng Thụy không xuy xuyển: Làng và mãi mãi là nơi ẩn trọ bọn học sinh và bọn thợ thuyền ngày hai hạng không còn người nghèo, nghĩa là không Vì thế, dù ngày hai mươi năm trước, tên ‘’xóm Ổi’’, ‘’xóm Đồng Bản’’, ‘’xóm Hàn Lâm’’ là tên quen tai các bác mặc màu chàm hay các cậu cặp sách Chiều hôm trên đường từ Trường Bưởi tới Làng Thụy Khuê, họ chuyện trò vui vẻ khác thường Vì xảy lạ lùng, không ngờ cái đời ít thay đổi anh em học sinh Buổi sớm người gánh hàng quà bánh đến bán cửa trường không phải là bà Cán, mà lại là cô gái Bà Cán, người bán hàng cho các cậu, cho người học trước các cậu không biết từ đời nào, còn dám đến cướp mối hàng bà Thế mà thấy cô gái ung dung gánh gánh quà đến ngồi bán cổng trường thì có lạ không, gánh giống gánh hàng quà bà Cán, bên quang thúng đựng bánh dầy, xôi, giò chả, và quang nồi cháo đậu Trước buổi sáng, các cậu học sinh phần còn bỡ ngỡ, phần thấy cô hàng quà có nhan sắc, nên bẽn lẽn và vì nể không muốn vội hỏi lôi thôi Những buổi trưa, anh em đã quen quen, không bảo mà đến thường sớm lắm, y chừng để nhìn cô hàng xinh đẹp, như, buổi sáng cô hàng đặt gánh bóng mát cây bàng, mỉm cười cúi đầu xuống lẩm nhẩm đếm nắm xơi trên mẹt Một cậu đứng giậu găng thò tay ngoài vẫy hỏi: - Cô có bán chịu đây chứ? Cô hàng lắc đâu đáp: - Không, tôi biết cậu là mà tôi bán chịu? Anh em bạn đứng gần cô hàng cất tiếng cười to, cậu không chột dạ, không thẹn thùng, hỏi lại: - Vậy là bà Cán xóm Ổi đâu lại không đến và cô là người nào dám đến bán tranh Cô phải biết tôi ăn quà chịu bà Cán đã ba bốn năm nay, không tôi thèm quịt đồng xu, và tôi còn nợ bà Cán đến bốn năm hào Nay vì lẽ gì mà cô không bán chịu cho tôi? Bài diễn thuyết cậu học trò khiến người lại cười vang Cô hàng cười nói: - Nếu thì càng không nên bán chịu cho cậu Cậu hãy trả nợ cũ đã - Trả cô à? Tôi nợ gì cô? 59 NỬA CHỪNG XUÂN (60) - Trả nợ bà Cán Vì đây chính là hàng bà Cán - A, cô bán hộ bà Cán, bà Cán ốm à? Cô hàng mỉm cười: - Không, tôi là cháu bà Cán Thế là từ ngoài đường vào đến sân trường, anh em học sinh họp tốp, chỗ thì thào, chỗ thì khúc khích, bảo nhau: - Chúng mày ạ, bà Cán có cháu kháu phết! - Tình lắm! - Nó láu chúng mày ạ! Luôn năm hôm, cô hàng xinh xắn gánh hàng đến bán cổng trường, mà hôm nào bán chạy rầm rầm Nhà hàng và khách đã quen nhau, vì đã có dăm sáu cậu mua chịu Hôm thứ năm, đương lúc anh em xúm xít chung quanh gánh hàng, thì ông lão già hớt hơ hớt hải chạy lại hỏi: - Thưa các Thầy, đây có phải là Trường Bưởi không? Một cậu đáp: - Không phải đâu, ông cụ ạ, đây là Trường Bảo Hộ Ông lão buồn rầu: - Vậy Trường Bưởi đâu, nhờ Thầy làm ơn bảo giùm Ba bốn cậu vỗ tay cười: - Mãi tận Chợ Cam kia, cụ - Nhưng Chợ Cam đâu Thầy? - Chợ Cam gần đường Quýt Một cậu dáng hiền lành trách bạn: - Các anh đùa cụ Rồi quay sang ông lão, ôn tồn bảo: - Phải đấy, cụ Chính đây là Trường Bưởi Vậy Cụ muốn hỏi gì? Ông lão mừng rỡ: - Cám ơn Thầy, thưa Thầy làm ơn tìm hộ tôi cậu Huy Cô hàng nghe thấy tên Huy, ngửng lên nhìn không kịp giữ gìn, buột miệng kêu: - Kìa ông Hạnh! Ông Hạnh vừa nhận cô hàng: - Giời ơi! Cô Mai! Các cậu học sinh tò mò xúm chung quanh cô hàng với ông lão Một cậu hỏi: - Thầy cô đây à? Nhưng Mai ứa nước mắt đứng lặng nhìn người lão bộc - Sao cô lại đến nông nỗi này? - Thôi chốc nhà hãy nói chuyện Rồi cô thản nhiên bán hàng tươi cười đáp câu hỏi ngớ ngẩn các bạn hàng Sau hồi trông anh em học sinh vội vàng kéo tới vào trường Mai thong thả đặt gánh hàng lên vai quay lại bảo ông Hạnh: - Bây ta Ông lão ngớ ngẩn hỏi: - Về đâu, cô? - Về nhà trước hết tôi hãy hỏi ông: - Ông đến đây làm gì? Ông Hạnh buồn rầu thuật lại cho Mai biết hôm trước ông ta nhận thư ông Tham Lộc gởi nói Mai và Huy bỏ nhà đâu không biết, và hỏi thăm 60 NỬA CHỪNG XUÂN (61) ông ta xem có làng không Ông ta nhờ người đọc thư lo sợ đâm bổ tìm Ông lão nói tiếp: - Nhưng còn cô thì vì duyên cớ gì lại nông nỗi này? Mai cười: - Chả vì nông nỗi gì Tôi bán hàng đề kiếm ăn - Thế ông Tham Lộc? - Thì mặc ông ấy! Ông nên nghĩ đến em Huy còn hơn, vì em đương ốm nặng Ông Hạnh lo sợ nhớn nhác hỏi: - Ốm sao? Giời ơi, rõ khổ tôi quá! Mai buồn rầu đáp: - Em nó ho, đau ngực Mà không có chỗ ở, không có tiền ăn, đừng nói đến tiền uống thuốc May mà còn có người tử tế giúp đỡ, không thì chưa biết tính mệnh Nguyên chiều hôm bà Án đến nhà thì Mai và Huy đi, dù Huy đã bắt đầu ốm nặng Nhưng đâu? Chị hỏi em Em nhìn chị Bạn Huy nhiều, khốn nỗi chả nhẽ đưa chị đến nhờ Dù nào mặc lòng, phải rời bỏ cái nhà mà mẹ người ta hình đồng lòng đuổi mình khỏi cửa Huy nghĩ đến Trọng, không còn là học sinh lưu trú và vì lý tài eo hẹp đã xin ngoài, trọ nhà bà Cán bán hàng quà cho học trò Lúc cấp bách còn biết sao, thì đành liều Vừa tới nhà trọ, Huy lên sốt nặng nằm liệt giường Chị em Trọng cùng Mai trông nom săn sóc, ba hôm sau bệnh Huy thuyên giảm Nhưng tiền không có đồng, biết làm sao, ăn bám chị em Trọng đương gặp lúc quẫn quách Nghĩ tìm vật quý đem cầm, bán thì bao nhiêu đồ nữ trang Lộc sắm cho, trước đi, Mai đã trút hết để trả lại May sao, bà Cán nghe Trọng thuật cho nghe chuyện đau đớn chị em Mai thì đem lòng thương hại Bà ta tuổi đã già, chồng đã chết, đứa gái lại lấy chồng xa, nên bà ta nghĩ đến nuôi chị em Mai làm nuôi Nhưng bà ta chưa dám ngỏ ý, định hãy ăn tử tế với hai người đã Bà ta liền nghĩ cách gây dựng cho Mai, giao gánh hàng cho Mai bán Mà Mai hoàn cảnh khác hẳn với hoàn cảnh phú quý vừa rời bỏ, muốn theo cách sinh hoạt Bởi nàng tươi cười cảm ơn nhận lời bà Cán ngay, vận áo nâu tứ thân, quần vải thâm, ngày ngày hai buổi gánh hàng quà đền cổng trường Bưởi ngồi bán Bà Cán thấy Mai buổi đầu đã thạo nghề bán hàng lại chạy mình thì đem lòng quý mến, chia lãi cho Mai từ chối, xin ăn, nhờ ít bữa để làng cầm hay bán nhà đem tiền lên hoàn lại Giữa lúc Mai luống cuống lo sợ bệnh trạng Huy, cách xoay tiền thuốc thang thì ông lão Hạnh tới Hà Nội Mai biết ông lão bộc chẳng có tài cán gì cứu mình khỏi vòng quẫn song lúc khôn cùng gặp người thân thuộc thì nhẹ vài phần khổ sở Hai người yên lặng bên cạnh nhau, không nói nửa lời, và cùng có dáng suy nghĩ đến xảy hay xảy Bỗng ông Hạnh quay lại hỏi: - Cô tận đâu mà xa thế? Mai đáp: - Gần đến nơi Rồi trỏ phía trái nói tiếp: 61 NỬA CHỪNG XUÂN (62) - Đây là Xóm Đồng Bản Xóm Ổi kìa, trước cửa Đình Làng Thụy Khuê Một lát sau, ông lão bộc theo Mai, rẻ vào cái ngõ, qua cái cầu nhỏ làm hai ván bắc qua rãnh nước bùn, mà Mai kêu là Sông Tô Lịch khiến cho ông lão phải mỉm cười Cuối ngõ ấy, mãi cùng xóm, là nhà bà Cán: Một nếp nhà tre lợp lá, năm gian khá rộng, và cái nhà ngang ba gian ngăn khu đất nhỏ làm hai mảnh, mảnh trước là sân, mảnh sau là hàng quà Cái nghiệp ấy, anh em học sinh trường Bưởi và anh em thợ thuyền các nhà máy đã gom góp chục năm tiền quà để gây dựng cho bà Cán Vì nhà lúc không có ai, Mai đưa thẳng ông Hạnh xuống nhà ngang làm bóng mát cây roi xinh tốt lấm chấm nhiều hoa trắng Trên giường lát tre buông màu nâu và đầy mụn vài tây điều, Huy nằm vơ nghĩ ngợi Bỗng nghe rõ tiếng người quen ngoài hiên, Huy ngồi nhỏm dậy Thấy Mai và ông Hạnh bước vào Huy mừng rú kêu to: - Ồ! Ông Hạnh! Mai vội vàng chạy lại gần: - Em nằm xuống, không ngồi dậy lại ho bây Huy dịu dàng vâng lời Ông Hạnh đứng bên đưa tay sờ trán Huy, nói: - Cậu gầy và xanh lắm! Có uống nước không? Mai ứa nước mắt cúi đầu không đáp - Khốn nạn! Ông lão bộc còn chưa rõ tình cảnh sao! Lấy tiền đâu mà uống thuốc! Ông Hạnh sau hiểu, thì thầm hỏi: - Thế ông Tham! Ở đâu? Mai cười ngất đánh trống lảng, quắc mắt nhìn ông Hạnh, trỏ tay Vào Huy có ý bảo đừng nhắc đến cái tên Lộc trước mặt em Mấy hôm nay, nói động đến cái tên ấy, Huy lại lên sốt dội Mai ngắm Huy có dáng mệt là, da đã xanh lại phản chiếu sắc lá cây roi trồng bên cạnh nhà nên càng xanh thêm Nàng khẽ bảo người lão bộc: - Thôi ta ngoài nói chuyện cho em nó nghỉ Lên đến nhà trên, ông Hạnh bỡ ngỡ hỏi: - Vậy cô thuê cái nhà này? - Không, trọ đấy, nhà vắng, người việc Nhưng bây giờ, ông bàn nên làm nào? - Thế ông Tham? Mai gắt: - Ông Tham, ông Tham mãi! Ông coi ông Tham chết rồi, mà tôi cấm ông không đả động đến ông Tham trước mặt em Huy Bây chúng tôi không có xu nhỏ, ông tính làm nào? Tôi hỏi ông có Ông Hạnh ngẫm nghĩ thong thả đáp: - Được! Được! Mai tôi tàu sớm - Nhưng làm gì chứ? - Được, cô yên lòng Thế nào chuyến này tôi bán nhà cho cô, không ít cầm Cô vững tâm và tin cậy tên đầy tớ già này Ngày xưa tôi can cô đừng bán nhà, lần này thì ta phải bán, mà linh hồn cụ Tú khôn thiêng giúp cho công việc ta chóng xong xuôi Mai cảm động ứa nước mắt cười gượng bảo người lão bộc: - Ông Hạnh ạ, đời có đáng quý, là lòng tốt người ta Còn ngoài ra, vứt hết 62 NỬA CHỪNG XUÂN (63) Hai hôm sau đương lúc Mai bán hàng quà cho học trò, người lão bộc tươi cười tới, trên vai vác cái tay nải nâu nặng trĩu, Mai hớn hở: - Thế nào, ông Hạnh, có xong không? - Xong rồi, cô ạ! Mai vui mừng: - Thôi, nhà ông thuật lại chuyện cho tôi nghe Rồi quay lại chỗ anh em học sinh, Mai xin lỗi: - Các cậu cho phép tôi thôi, tôi có việc cần Một cậu tò mò hỏi: - Việc gì cô? Mai cười: - Việc bí mật không thể nói Một cậu hỏi: - Có phải thầy cô không? Thầy cô lên tìm cô gả chồng cho cô gì? Mai đã đặt gánh hàng lên vai Nghe cậu nói chuyện gả chồng, nàng vừa tức giận, vừa bẽn lẽn cúi nhìn xuống bụng, nghĩ tới Lộc, tưởng nhớ đến đứa khốn nạn mai sau Mắt ướt lệ, nàng rảo bước trên đường Đi đã quãng xa, nàng hãy còn nghe rõ tiếng nói đùa chế riễu sau lưng Ông lão Hạnh cười bảo Mai: - Nhất qủy, nhì ma, thứ ba học trò, câu tục ngữ không sai Mai cười gượng đáp: - Không đâu ông ạ, họ mà tử tế lắm! Rồi Mai thở dài nói tiếp: - Họ đương tuổi và tư lự, sung sướng thực! Còn em Huy Ông Hạnh an ủi: - Cô nghĩ làm gì thêm đau lòng Có tiền thuốc thang, cậu Huy khỏi bệnh học, đỗ đạt làm quan, làm tư lo gì! Mai hớn hở quay lại hỏi: - À, nào, việc bán nhà nào ông? - Không, có bán đâu Mai cau mặt: - Sao ban nãy ông bảo xong rồi! - Nghĩa là không bán được, cầm thôi Mai hoàn hồn thở dài: - Ông làm tôi lo sợ quá Thế cầm bao nhiêu cầm cho ai? Ông Hạnh liền đem đầu đuôi câu chuyện kể cho Mai nghe: - Vừa tới làng, tôi khắp nơi giàu có khá giả dạm bán, dạm cầm họ từ chối, kẻ thì nói không sẵn tiền, kẻ thì nói không nỡ mua nhà cụ Tú, tôi đã nản chí, thất vọng thì tôi lại nhớ đến ông Hàn Thanh Nghe tới tên Thanh, Mai mỉm cười ngắt lời: - Cái ông Hàn ba vợ à? - Vâng Khi tôi không dạm bán đâu thì tôi liền sang liều bên ông Hàn Ông mà khó cô Ông săn sóc hỏi thăm cô, tiếc cho cô không nghe lời ông Ông bảo giá cô lòng lấy ông thì sung sướng Mai cau mày: - Chuyện cũ, ông nhắc đến làm gì? - Ông Thanh lại nói bây cô muốn lấy ông ấy, ông lòng Mai gắt: - Thế nghĩa là không bán nhà phải không? 63 NỬA CHỪNG XUÂN (64) - Vâng không bán nhà - Thế mà ông kể lôi thôi mãi - Thưa cô bán không được, cầm - Cầm cho ai? - Cho ông Hàn Thanh mà lại Ông không mua lòng cho cầm thôi, vì ông muốn để sau này cô chuộc lại, nên lãi ông lấy nhẹ, có hai phân Cô phải biết quê ta không lại có người lấy lãi hai phân Mai nói đùa: - Sao tự nhiên ông lại giở chứng đâu tử tế nhỉ? - Thì ông tử tế chứ! Mai cười: - Chừng ông nhờ ông đến ca tụng ông với tôi gì? Ông Hạnh giận thở dài: - Cô ngờ vực tôi thì còn giời đất nào? Mai hối hận, nói chữa: - Tôi nói bỡn mà Thế cầm bao nhiêu tiền, ông Hạnh? - Cô thử đoán xem - Độ trăm bạc nhé? - Hai trăm cô - Ồ! Khá Thế có tiền chứ? Ông Hạnh cười: - Có tiền làm chóng được! Còn phải làm văn khế đã Mai buồn rầu hỏi: - Thế độ thì có? - Cũng phải dăm ba hôm Đây, Văn khế tôi đã mượn người viết Tôi cầm lên lấy chữ ký cô với cậu Huy, điền chữ giả vào là có tiền - Chữ giả gì? - Nào tôi biết? Thấy chú Khóa Vạn chú nói thì biết - Đâu ông đưa văn khế xem Ông Hạnh đặt tay xuống bên đường mở túi lấy đưa cho Mai tờ giấy tín có viết chữ Nho, Mai đọc lượt nói: - Được để tôi ký Thôi việc nhờ ông trông nom cho nhé! Nàng nhìn cái tay nải hỏi: - Những vật gì mà nghe loảng xoảng thế? - Về nhà tôi mở cho cô xem Mai cười: - Cái gì mà bí mật thế, ông Hạnh? Về tới nhà, hai người gặp bà Cán đương ngồi bên giường nói chuyện với Huy Bà lão vui mừng đứng dậy hỏi: - Kìa ông Hạnh Công việc xong chứ? Ông lão bộc đặt cái đẫy xuống đất: - Chào cụ, vâng xong Mai vội ngồi xuống cởi đẫy xem thì thấy cái nôi, xanh, cái chậu thau và đôi hạc thờ đồng Nàng cười hỏi: - Ông đem vật này lên đây để làm gì thế? Ông Hạnh ngần ngừ đáp: - Vì tôi lo cô cần tiền Hôm tôi nghe thấy cô gì cô hỏi, cô có vật gì đem cầm không nên tôi nghĩ đến thứ này để nhà vô ích 64 NỬA CHỪNG XUÂN (65) Mai giọng cảm động: - Ông Hạnh ơi, ông thật là người giời đưa lại giúp chúng tôi, ông nghĩ chu đáo quá! Lại đánh cát cẩn thận Trông sáng nhoáng đẹp quá! Bà Cán ngồi xuống ngắm nghía các thứ nói: - May cầm dăm đồng đây! Mai hỏi: - Cầm đâu bà? Bà Cán cười: - Rõ cô quê mùa quá! Không biết cầm đâu à? Cầm Vạn Bảo đâu? Ông Hạnh nhớn nhác: - Nhưng tôi biết Vạn Bảo đâu? - Được, để tôi đưa Phải đấy! Tôi cho Chứ ông ngờ nghệch, họ bắt bí mất! Mai nói vào: - Phải đấy, bà giùm - Vậy cô nhà trông coi cậu Huy nhé Cầm tiền, qua Phố Hàng Thiếc tôi mời cụ Lang Giao luôn thể Huy đương nằm, nghe nói mời thầy thuốc thì ngồi nhỏm dậy: - Thôi, bà đừng mời hết Họ chẳng biết gì đâu Bà Cán cười: - Cậu khéo lẩn thẩn lắm! Ốm thì phải uống thuốc chứ! - Nhưng tôi tin thuốc tây thôi - Khéo vẽ, thuốc tây nhiệt, người Việt Nam mình uống chịu Huy nghe Bà Cán nói, im lặng nằm cười thầm ÔNG THẦY THUỐC Trên đường Quan Thánh, ông Hạnh và bà Cán rảo bước trở Làng Thụy Khuê Bà Cán đã đến mời ông Giao, bà ta biết Hà Nội có ông lang ấy, song ông vắng Bấy trời đã gần tối Các đèn điện chiếu ánh lờ mờ lên cây bàng trồng hai bên vệ đường cành lá giao cái cổng tò vò cao vót Thợ thuyền làng rầm rập, cười đùa vui vẻ Nhiều người quen biết bà Cán họ chào bà và hỏi thăm bà ân cần Rồi họ bắt đầu bình phẩm người việc kia: Nào oán giận ông Đốc công ác, nào muốn bỏ nơi này xin làm nơi khác Họ đem câu chuyện kể cho bà Cán nghe tưởng bà ta có thể hiểu Đối với lời than phiền ấy, bà Cán có câu an ủi không đâu: ‘’Thôi, việc ít người nhiều, có chỗ ăn, chỗ làm là tốt rồi!’’ Bà Cán trả lời là vì bà đã rõ khốn khổ nỗi thất nghiệp bọn thợ thuyền Bà ta đã thấy nhiều người vì tức khí chốc lát, vì nghe lời xúi giục mà bỏ việc làm, không có tiền để dành, chịu bao nỗi đắng cay đói khát Những quẫn bách bọn anh em lao động, nhiều lần bà ta chịu gánh chung vài lần mà không hé môi than thở Bọn lao động từ người làm thợ cho chí người làm cu ly là khách mua quà khách ăn cơm tháng bà ta Cố nhiên anh em có đồng chịu đồng trả Gặp việc làm chẳng giúp họ thì chớ, bà Cán nỡ đâu lại đòi nợ họ chẳng có tiền đâu mà trả Vì bà ta nghe họ phàn nàn, oán trách, giận mà lấy làm lo cho họ, mà lấy làm lo cho mình, nên luôn luôn vui cười vỗ về, khuyên dỗ: - Thôi, đời biết nhịn nhục là hết! Nhẫn nại là tính tốt người đã trải đời, là khoa triệt lý sâu xa bọn dân nghèo đói Cho 65 NỬA CHỪNG XUÂN (66) họ bị xử tàn ngược đến đâu, họ đem lại cái tính nhẫn nại đối phó, yên lặng chẳng nghĩ ngợi gì, có cái tư tưởng sáo cái chủng tộc, để che đậy nhu nhược, tính nhu nhược cần phải có: ‘’Tránh voi chẳng xấu mặt nào!’’ Phải, tránh voi chẳng xấu mặt nào mà nhiều lại khỏi ‘’cái kiếm cơm áo’’ Bà Cán đã thấy chật vật bọn lao động đứng trước sống, cây rong mọc hồ cố sức ngoi lên mặt nước Song tính vui cười hồn nhiên là tính hạng người làm việc chân tay Nhưng phiền muộn chốc lát, họ quên Rồi người này nói đùa lời, người pha trò câu, họ lại thi cười khanh khách Một người hỏi bà Cán: - Cái cô bé nhà là bà à? Bà Cán đáp: - Phải, tôi Một người nói đùa: - Giống bà nhỉ, bà còn trẻ, bà đẹp - Cô em đã có chồng chưa bà? - Cháu nó có Ông lão Hạnh nghe bà Cán nhận cô chủ mình là thì không lòng, vì thấy bọn lao động nhiều người có dáng tợn, nên ông ta yên lặng bên cạnh, không dám bàn chêm câu Về đến nhà, bà Cán thấy có nhiều người xúm xít chung quanh giường Huy nằm, Mai chạy đón thì thầm: - Chị Diên, chị mời Đốc tờ chữa cho Huy Bà Cán hoảng hốt: - Ấy chết! Mời Đốc tờ lấy tiền đâu mà trả? - Quý hồ khỏi bệnh thôi bà ạ, còn tiền thì đã có ông Hạnh Phải không ông? Ông lão bộc đáp: - Ý chừng cô nói tiền cầm nhà, phải không? Mai cười: - Lại còn tiền gì nữa? Bà Cán ngẫm nghĩ: - Thôi được! Nhưng ông Đốc tờ nào thế? Ông Đốc tờ là số người quen biết cô Diên, chị cậu Trọng Cũng chẳng ân nghĩa gì, chẳng qua trên đường đời, không tình, không cảm, gặp hôm, kẻ cần sống, người cần thỏa lòng dục Rồi người ngả, nào còn tưởng tới ai? Sự ngẫu nhiên tất phải Song đây lại không phải là ngẫu nhiên Lòng sốt sắng muốn cứu giúp kẻ khốn cùng buổi hoạn nạn khiến Diên ngồi moi óc cố tìm người quen biết làm nghề Thầy Thuốc Không nhớ ra, nàng liền lục tới thư đám tình nhân, thì vớ cái danh thiếp ông Đốc Minh Trong lòng hớn hở, nàng trang sức diễm lệ rời gian phòng nàng thuê phố hẻo lánh xóm Chợ Hôm, để đến nhà ông Thầy Thuốc mà, vì bạn em, nàng muốn nối lại tình xưa Đến nơi thì may vừa gặp Minh sửa Nhác thấy nàng, Minh mỉm cười: - Kìa em Diên! Nay không phải anh tìm đến em mà lại chính em tìm đến thăm anh Chắc em có việc gì cần đến anh? Diên cười, đáp: - Có thế! 66 NỬA CHỪNG XUÂN (67) - Em cần tiền? - Không Nhưng anh đâu thế? - Anh định chơi mát Nhưng chả thấy em đến thăm anh thì cố nhiên anh phải lại nhà để tiếp em - Không, ta cùng đi, cần lắm! - Đi đâu mà gấp thế, em? - Nhân tiện ô-tô anh đã đánh rồi, tôi xin anh cho Cần lắm! Diên kéo Minh lên ô-tô, và ghé tai bảo anh tài xế: - Lên Làng Thụy Khuê Lúc tới nơi, Minh rõ là Diên mời mình chữa bệnh Chàng mỉm cười nói: - Có mà làm bí mật quá Lần này là lần đầu tôi gặp cô mời chữa bệnh cách ngộ nghĩnh Xem mạch xong Minh quay lại hỏi Diên: - Em cô, phải không? Diên mỉm cười không đáp Chàng lại hỏi: - Có phải cậu này học Trường Bưởi mà cô thường nói chuyện với tôi không? Diên ngắm Mai, không muốn nói dối liền đáp: - Không, cậu Huy là bạn học em Trọng Chị Mai đây là Chị Cậu Minh quay lại Dưới ánh đèn dầu gian nhà tối, chàng nhận người quen Đăm đăm nhìn Mai, chàng nói: - Quái! Tôi đã gặp cô đâu mà không nhớ Mai thì Mai nhớ đích xác ông Đốc là bạn Lộc, vì đã hai, ba lần nàng gặp Minh đến chơi với chồng nàng Song nàng bẽn lẽn cúi đầu không đáp Minh vừa rửa tay vừa bảo Mai: - Vậy Cậu này là em cô Bệnh không nặng đâu, cô yên lòng Chắc vì cậu lo phiền quá Mai trả lời: - Vâng, em nó thi - Phải cho cậu nghỉ hẳn, đừng nghĩ gì đến thi cử hết Cậu hình có tức tối điều gì Diên định kể lể câu chuyện buồn rầu: - Vâng, chính Nhưng Mai vội lấy tay bấm, hiệu đừng nói, nên Diên im Hôm sau, Mai lại giao trả gánh hàng quà lại cho bà Cán, vì ông Đốc tờ bắt Mai phải giữ phận khán hộ và luôn luôn săn sóc bên giường người ôm Bốn chiều, Minh mình đến Thụy Khuê không phải có Diên đưa đường Chàng mang theo đủ các thứ thuốc cần dùng và thăm bệnh ân cần Cũng hôm trước, chàng đăm đăm nhìn Mai hỏi: - Có phải tôi đã gặp cô lần đâu Mai cúi đầu đáp: - Thưa ông, tôi không nhớ Minh nghĩ ra: - À, phải rồi, nhà anh Lộc Mai mặt tái mét, Minh lại nói luôn: - Một hôm tôi đến chơi anh Lộc anh Lộc vắng, cô mở cửa, tiễn tôi tận cổng Mai phần tức giận Lộc, phần xấu hổ, phần sợ em nghe rõ, cuống quít, nhớn nhác nhìn quanh, hai giòng lệ từ từ chảy hai bên má Minh xin lỗi: 67 NỬA CHỪNG XUÂN (68) - Cô tha thứ cho Tôi vô tình Mai cất giọng run run khẽ nói: - Xin ông làm phúc đừng nhắc đến chuyện trước mặt em Huy Minh gạt: - Tôi hiểu Kỳ thực Chàng chẳng hiểu gì hết Từ đó, ngày ngày Minh đến Thụy Khuê thăm bệnh Cái thông minh tình tứ chị em Mai có nhiều lưu luyến chàng niên chưa nếm lạc thú gia đình Bây thì không chàng không hiểu gia thế, cùng hoàn cảnh chị em Mai sao, mà chàng lại không muốn dò xét để hiểu Chàng biết có điều là ngày ngồi nói chuyện vài với hai người có tâm hồn là lạ, điềm đạm mà cảm động, khẳng khái mà dịu dàng Một hôm, Minh đến lúc Huy đương ngủ Trông quanh phòng không thấy Mai đâu, chàng rón rén bước hiên vòng vườn sau, thì gặp Mai đương ngồi trên chõng tre, gục đầu khóc Chàng lại gần, hỏi: - Cô có điều chi buồn rầu? Mai giật mình đứng dậy, bỏ vào túi thư đương cầm tay, lau nước mắt, gượng cười đứng dậy: - Bầm Không Tôi lo cho bệnh trạng em Huy Minh cười: - Không phải, bệnh cậu Huy đã bớt nhiều, mười phần đã bớt đến bảy, tám, cô biết Nếu cô muốn tôi hết lòng chữa bệnh thì cô không nên giấu giếm tôi điều gì Mai sợ hãi, chẳng đứng được, đưa thư cho Minh Minh đỡ lấy tờ giấy bản, mỉm cười: - Thơ việt chữ Nho, thì tôi hiểu được? Mai liền thuật câu chuyện cầm nhà cho ông Hàn Thanh, nói tiếp: - Thưa ông, vì ông Hạnh bảo cầm nhà hai trăm bạc, và văn khế lại làm xong đâu rồi, nên tôi dám mời ông đến chữa cho em, tôi biết thuốc tây đắt Nhưng xem chừng này thì thực khó lòng mà xong xuôi Chẳng qua ông Hàn Thanh ông bày mưu lập kế để định ức hiếp mà thôi, vì ông bắt tôi đến tận nhà ông ấy, ông giao tiền Nói tới đấy, Mai lại bưng mặt khóc: - Tôi khổ sở quá! Minh cười: - Tưởng là gì! Nếu có thì không lo Tôi chữa cho Rồi có tiền, trả tôi Thực ngờ vực đã vơ trí nghĩ ông bác sĩ trẻ tuổi Cái lối khóc lóc gái, Minh đã thừa biết Chàng muốn chữa giúp, chàng ghét cái trò giả dối Lòng kính mến trí thức thông minh biến để nhường chỗ cho lòng khinh bỉ cô gái hà tiện quen thói lừa Chàng lại đứng sát gần Mai cười mát, lấy tay khẽ đập vào má nàng mà an ủi câu bỡn cợt: - Thôi, em nín chóng ngoan! Mai đứng dậy, mặt tái mét, cất tiếng cự tuyệt: - Ông không hỗn Tôi là gái có chồng Minh càng ngờ vực, cười mà không đáp lại Mai nói tiếp: - Tôi là vợ bạn ông Tôi là vợ ông Lộc Minh hoảng hốt, ngơ ngác: - Xin lỗi bà Tôi vô tình không biết 68 NỬA CHỪNG XUÂN (69) Rồi chàng nói chữa: - Thảo nào, tôi trông bà quen quen Thì tôi gặp bà nhà anh Lộc Mai còn căm tức, đứng thở hổn hển Minh lại hỏi: - Nhưng vì đâu bà gặp nông này? Vì cớ gì, anh Lộc lại để bà phải khổ sở đến này? Mai gượng cười: - Bây ông đã biết tôi là thì tôi xin ông điều, ông sinh phúc cho là ông đừng nói với ông Lộc biết tôi đây, đừng nói cho ông Lộc biết rõ tình cảnh chị em tôi Minh ngẫm nghĩ đáp: - Xin vâng - Thưa ông, tôi có thể tin lòng hào hiệp ông không? Minh ngần ngừ: - Nhưng tôi muốn anh Lộc ăn năn tội lỗi Mai ngắt lời: - Không Đó là điều bí mật chưa thể để ông biết Nhưng ông rõ Vậy tôi có thể tin lòng nghĩa hiệp ông Tính mệnh em Huy tay ông, ông Lộc mà tìm đến đây thì bệnh em Huy không hòng cứu Minh mỉm cười: - Câu chuyện bí mật Vâng thì tôi xin giữ bí mật THỦ TIẾT Một buổi trưa mùa Đông, buổi trưa khô ráo ấm áp Ở sân đình Thụy Khuê bên Hồ Tây, Mai và Huy ngồi sưởi ấm ánh nắng mặt trời Mấy cây muỗm, lá xanh đen, gió thoảng qua rung động rì rào Mặt nước hồ phẳng lấp lánh gương lớn cái khung đục màu xám Ngắm cây đại trơ trọi, khẳng khiu, giơ xương người trần truồng canh mùa Đông giá lạnh Mai lại nhớ tới tình cảnh nghèo đói chị em mình Nàng thở dài, mắt lờ đờ nhìn chân trời - Chị nghĩ gì vậy? - Không, em Câu hỏi Huy nhắc Mai nhớ tới Vì Mai sống quãng đời quá khứ Sáu tháng qua Trong sáu tháng, đã xảy mừng vui, lo, ước mong Nào bệnh Huy lúc nguy kịch, lúc thuyên giảm, nào thời kỳ sinh nở Mai Mai lại thở dài Huy gượng nói đùa để cô làm khuây lòng chị - Chị ạ, trông cóc đậu trên cái cọc be rau muống tượng đồng đen cô kỹ nữ Xiêm La giở hai tay múa Mai mỉm cười, hai chị em ngồi yên lặng, nhìn vơ vẫn, nghĩ vơ vẫn, Huy bảo Chị: - Can chi chị phải lo phiền Ông Đốc tờ đã hứa tìm việc cho em, em làm đủ tiền nuôi cháu - Ấy, chính vì mà chị buồn, em Trong sáu tháng nay, ông Đốc Minh hết chăm nom thuốc thang cho em lại săn sóc đến chị và cháu Chị em mình biết làm nào để đền lại ơn cho xứng đáng Nói đến tiền thì tất là chả đào đâu Huy mắt rầu rầu, nhìn chị Cậu tìm đâu xa, cái duyên cớ tử tế ông Đốc Minh đã trước mặt cậu: Cái nhan sắc lộng lẫy, hoạt động chị, ngày chị lại là cô ‘’gái con’’, chị cữ có 69 NỬA CHỪNG XUÂN (70) tháng Ý tưởng khiến Huy căm tức, nhớ lại cử và hành vi khốn nạn Lộc Huy thở dài bảo chị: - Những tư tưởng lạc quan chúng ta sai lầm chăng? Bản tính loài người là tàn nhẫn chăng? Mai mỉm cười: - Em không nên vì người, mà ghét lây, mà ngờ vực người Biết đâu ông Đốc Minh vì nhân đạo mà muốn cứu vớt chị em ta! Huy cau mày: - Phải anh tham Lộc đã đem nhân đạo đối đãi với chúng ta! Mai tỏ ý không lòng: - Em nên xét lại, anh vì vâng lời mẹ Huy gắt: - Một người có dã tâm mà chị còn bênh ư? Mẹ với con! Mai buồn rầu bảo em: - Chị xin em đừng nhắc tới chuyện - Chị quên câu chuyện bữa ư? Có phải vì anh vâng lời mẹ anh mà hôm đó gặp chị, anh lánh mặt không? Mai nghe em nói lấy làm khổ tâm, song sợ em vì tức giận quá mà bệnh cũ lại tái phát nên gượng cười đáp: - Em tính hôm đó chị ăn bận lôi thôi, lại gánh hàng quà bán còn nhận được! Rồi nàng nói lảng: - Em ngắm hồ có nhớ hôm chị tới Hà Nội lần đầu, vào trường đón em không? Hôm chị em ta ngồi trước Đền Quan Thánh, giời xuân mưa phùn, chị em ta kể chuyện hươu vàng tìm mẹ Mai tưởng ôn lại chuyện cũ để làm vui lòng em, ngờ đâu càng khiến em thêm hối hận Huy thở dài nói: - Chỉ vì em vì chị thương em Mai nghiêm sắc mặt hỏi Huy: - Thế em có thương chị không? Huy ứa nước mắt không trả lời Mai lại nói: - Nếu em còn thương chị thời em không buồn, phải nhớ lời sau cùng thầy: ‘’giữ lòng vui, linh hồn và đem hết nghị lực làm việc’’ Ngày nay, chị em ta càng cần có nghị lực Một tiếng còi điện ô tô Hai người quay đầu lại Chiếc xe hòm vừa đỗ bên cổng đình, và Minh trên xe bước xuống rẽ vào Làng Thụy Khuê, Huy vội chạy theo nói to: - Bẩm chúng tôi đây! Minh nhìn phía hai chị em Mai, mỉm cười vẫy tay hấp tấp tới, hỏi: - Bà không lạnh à? - Bẩm Quan lớn không, hôm ấm - Tôi đã nói bà đừng gọi tôi là Quan lớn không thân, phải không cậu Huy? Huy ngờ Minh giở giọng lả lơi cùng chị nên đứng im, nét mặt lãnh đạm Song thực Minh không có ý bỡn cợt, chàng cốt tỏ ý không thích gọi mình là Quan lớn hệt Chàng hiểu thấu ngờ vực hai chị em Huy, điều đó chàng không muốn có, chàng lại đứng trước mặt người khổ sở đương bị hãm vào vòng quẫn bách Chàng liền nghiêm trang nói tiếp: - Tôi thích người ta gọi tôi là Thầy Thuốc còn gọi tôi là Quan Đốc hay Quan lớn Tôi có làm quan lớn, quan bé gì đâu! 70 NỬA CHỪNG XUÂN (71) Mấy lời xé cái màn nghi kỵ đương bọc hai chị em Mai Cảnh nghèo nàn khiến hai người luôn luôn tưởng tới khinh bỉ, xúc phạm kẻ khác mình Huy lấy làm hối hận, liếc mắt nhìn chị Minh hỏi Mai: - Thế nào, cháu Ái ngoan chứ? Đã đến nửa tháng nay, tôi bận việc luôn không đến thăm bà và cháu Nhưng bà không nhà bế cháu? - Bẩm, tôi nhờ bà Cán ẵm hộ - Không nên, bà chân tay không Khi nào bà mỏi tay thì đặt cháu xuống giường còn Bà đưa tôi thăm qua cháu Ba người cùng vào Làng Thụy Khuê Tới ngõ, nghe tiếng trẻ khóc Mai chạy vội về, đỡ lấy con, nói nựng để dỗ Minh đứng gần nhìn thằng bé mập mạp, hồng hào, mỉm cười khen: - Thằng bé kháu quá! Nó giống bố nó đúc Câu nói vô tình khiến Mai và Huy cùng rầu rầu nét mặt Ý chừng Minh biết là mình lỡ lời, nên nói lảng: - Bà nhớ cho cháu bú đúng Rồi ông ngả đầu chào: - Thôi, kính chào bà và cậu Dăm hôm tôi lại thăm cháu Mấy phút sau, Minh trở lại, tươi cười bảo Huy: - Tôi quên không báo tin cho cậu biết tôi đã tìm giúp cho cậu việc Tôi có người anh em bạn lập Ấp Nam Định cần người Thầy Giáo để dạy các Tôi biên thư cho ông và nhận thư trả lời nói ngày mai cậu chuyến xe hỏa thứ Ông cho ô tô đón Ga Gội Minh mở ví đưa cho Huy cái danh thiếp: - Tên và địa ông đây Nhớ Ga Núi Gội nhé, qua Nam Định Ga Mai sung sướng nhìn em Huy yên lặng ấp úng câu cảm ơn Minh vội gạt: - Có gì mà ơn với huệ Ông chẳng mượn cậu phải mượn người khác, mà đã giỏi cậu À! Lương tháng mười lăm đồng còn cơm thì ăn với ông ta Đây, tiền lộ phí ông gửi cho cậu đây Rồi chàng đưa cho Huy hai cái giấy bạc đồng Tiền chính là tiền chàng, mà sợ Huy không nhận, chàng phải nói thác là tiền lộ phí người bạn chàng gửi lên Bà Cán đứng nghe mừng rỡ: - Bẩm Quan lớn, thì hậu quá! Tỏ lòng cảm ơn cách gián tiếp, Huy bảo Mai: - Vậy tháng em gửi cho chị mười hai đồng, em tiêu ba đồng phong lưu chán - Thôi thì bà không phải nghĩ đến cách sinh nhai lam lũ Không phải là tôi khuyên bà đừng làm việc, bà cần làm nhà nuôi cháu Và người bà còn yếu Chàng lại mỉm cười nói tiếp: - Tiền em gửi biếu bà không thề từ chối nữa! Thôi chào tất nhà nghỉ nhé! Mai và Huy tiễn Minh tận cổng, cảm động không nói nên lời - Thế là ngày mai, chị em ta phải xa cách Huy nhìn chị, khuyên giải: - Chị đừng buồn, chị Còn sáu tháng đã đến kỳ thi, em thi đậu làm giáo học nhà nước thời chị em ta sum họp mãi mãi Nay em cần phải làm tạm kiếm tiền để chị đỡ vất và Số tiền mười hai đồng Chị trả bà Cán bốn đồng tiền 71 NỬA CHỪNG XUÂN (72) ăn, còn thừa thì trả tiền nợ cũ Còn tiền thuốc, chị hãy khất ông Đốc đến em làm Giáo Học Mai cười: - Em chu đáo lắm! Tuần lễ sau, buổi chiều, Minh lại Thụy Khuê thăm Mai Bà Cán chợ bán hàng vắng, có mình Mai nhà, ẵm nằm võng Nàng thấy Minh đến, lo sợ, đứng dậy đặt xuồng võng, nhớn nhác, nhìn quanh mình để tìm người cứu viện Minh lại gần ngã đầu chào hỏi: - Cậu Huy đã nhận việc - Bẩm vâng, bẩm thực Quan lớn, bẩn Quan lớn ơn Minh mỉm cười nhắc: - Ơ kìa! Bà lại kêu tôi là Quan lớn kìa! Thực Mai sợ hãi cuống quít ấp úng không nói câu, Minh chữa thẹn cho Mai: - Trông bà hôm khá nhiều, da dẽ đã hồng hào Nói cho đúng, Minh ngắm Mai thấy Mai đẹp lắm, đẹp ít người sánh kịp Minh đăm đăm nhìn khiến Mai bẽn lẽn cúi mặt Chàng nói: - Tôi lấy làm ái ngại cho bà, vào nơi thô lậu tục tằn Nghe giọng khinh bỉ Minh, Mai đáp: - Bẩm không có nơi thô lậu tục tằn này thì đâu chị em tôi còn sống sót đến ngày Bẩm vì thế, không chúng tôi quên cái nhà này cùng là người nhân đức cái nhà này Minh nói chữa: - Vẫn biết thế, cậu Huy xa thì bà chả nên đây Chung quanh rặt thợ thuyền tợn - Bẩm, anh em thợ thuyền coi tôi chị em - Bà nhẹ Tin nào bọn họ - Bẩm, tôi xin cám ơn ông dạy bảo Tôi tạm đây ít lâu để chờ em Huy kiếm nhiều lương cùng chung với em Mình ngẫm nghĩ, đăm đăm nhìn Mai, khẽ nói: - Tôi có câu chuyện tâm nhiều lần muốn ngỏ cùng bà, vì bà là người còn chịu ơn tôi, nên lương tâm tôi bứt rứt, và tôi ngần ngại không dám hé môi Song thiết tưởng đó là việc nhân đạo Mai ngẫm nghĩ đáp: - Bẩm việc gì, xin ông nói - Thưa bà, tôi xin làm người bạn trăm năm để che chở cho bà Ý Mai từ chối Song ân nhân này, nàng không nỡ nói thẳng Nàng đương tìm lời dịu dàng để thoái thác, thì Minh tưởng nàng lòng, tiếp luôn: - Thưa bà, tôi thân trơ trọi trên đời thì không còn sợ xảy gì Mai ôn tồn trả lời: - Thưa ông, tôi tái giá thì ông thực là người chồng tôi kính phục Nhưng tôi đã trót yêu anh Lộc thì tôi không thể yêu Minh thất vọng buồn rầu: - Thưa bà, ông Lộc bà tàn nhẫn đến mà bà còn yêu được? - Thưa ông, bây có lẽ tôi không yêu chồng tôi, mà không muốn trông thấy mặt nữa, tôi nói trót yêu người thì tôi cho cái đời tôi là hết, dù tôi Nửa Chừng Xuân - Thưa bà, người đã lừa dối bà, đã ruộng rẫy bà để lấy vợ khác, thiết tưởng bà chả cần gì phải thủ tiết Bà tha lỗi cho, lại người đã khinh bỉ bà cách rõ rệt 72 NỬA CHỪNG XUÂN (73) Chàng vừa nói vừa cầm lấy hai tay Mai Trong trí nhớ Mai thoáng cái cảnh tượng bên Hồ Tây, lần thứ Lộc tỏ tình thương yêu nàng Nàng vội kêu rú lên, giật tay ngồi bưng mặt khóc Đứng bên, Minh kêu van: - Xin bà tha lỗi cho Quả tôi thực tình Chàng lễ phép cúi đầu chào, vội vàng xe thẳng người chạy trốn HỌA SĨ Độc giả nhiều người mong ngày Lộc nhận xét nỗi oan uổng Mai và thân hành đến nếp nhà tranh tìm Mai để xin lỗi, để đón Mai cùng với mình xưa Sự ước mong độc giả có là ước mong Mai Không phải nàng quá mơ tưởng đến tương lai tốt đẹp, sung sướng Chỉ vì luôn luôn ngắm đời mắt lạc quan, nàng sẵn có lòng, nàng dễ có lòng tha thứ, tha thứ mình, tha thứ người Rồi ước mong tâm tư Mai thành có thực Nàng cho nàng đã yêu Lộc nào, thì cố nhiên Lộc yêu nàng Mà Lộc đã yêu nàng thì nào phải tìm đến đón nàng dù nàng núp chốn hang cùng ngõ hẻm, nơi ẩn dật đám rừng xanh Những câu chuyện tàu, câu chuyện thần tiên mà nàng nghe ngày còn nhỏ càng làm chặt chẽ cái lòng yêu đợi và tin trời nàng Trong chuyện ấy, người thiện hưởng hạnh phúc, người oan uổng có dịp gỡ oan Mai tin Trời, tin lòng tốt mình và người Nàng cho tính người ta không thể xấu được, và người ta tàn ác, ngờ vực, có tư tưởng ghét đời là chẳng qua người ta chốc lát, cái tính loài người mà thôi Thấy dễ tin Trời và lòng tốt loài người lúc nào chứa chan trí não, linh hồn Mai, có nhiều người cho đó là kết Pháp văn lãng mạn Rồi có lẽ họ kết án vai chủ động chuyện này, cho đó là cái gương xấu mơ mộng không đâu Nếu yêu người, sẵn lòng tốt tự nhiên, dễ cảm động đứng trước dịu dàng tốt đẹp hay đau đớn uất ức loài người mà họ cho là lãng mạn, thì lãng mạn là tuyệt đích nhân loại dù có nó đem đến cho ta thiệt hại, thiệt hại vật chất, thiệt hại tinh thần Song thử hỏi: Ta có thể có phi thường nào mà lại không chịu phần thiệt hại riêng cho ta chăng? Ở đời có thể có tốt đẹp, lớn lao, cao thượng nào ngoài hy sinh không? Nhưng không, Mai không phải đã chịu ảnh hưởng Pháp văn lãng mạn Hay nói trái lại thì từ cổ chí kim nước nào có hạng người giàu lòng cảm động, giàu lòng trắc ẩn, tin người phải lụy tới mình Hạng người nhiều yên lặng chịu đau, chịu nhục, chịu khổ, kẻ có linh hồn khô khan, có trái tim khô khan, hiểu được? Mắt họ có thể trông thấy nhỏ nhen, đê hèn làm cho quên nhãng chốc lát, cái tính tốt đẹp, cao thượng Trời đã phú cho Mai chính là người đã giữ hoàn toàn cái tính đó Lúc Minh đã từ biệt nàng về, nàng còn ngồi khóc, khóc mãi Một tiếng oe võng Nàng vội lau nước mắt, ẵm con, vừa cười, vừa nói nựng đề dỗ cho nín Thằng bé nghe tiếng hát ru, thiu thiu ngủ lại lòng mẹ, còn Mai thì tiếng cọt kẹt đưa võng, ru nàng giấc mộng 73 NỬA CHỪNG XUÂN (74) Nàng cố ôn lại thái độ và cử Minh Nàng không ngờ vực lòng thành thực Minh chút nào, song nàng cho sao, nàng là người đàn bà có chồng người chồng đó ruồng bỏ nàng Những ý tưởng phản rối loạn óc nàng Nàng còn nghe máng bên tai lời nói Minh: ‘’Thủ tiết là vô nghĩa lý’’ Nàng hồi tưởng đến câu chuyện trên đồi tám chín tháng trước Nàng còn nhớ rành mạch hôm Lộc bảo nàng: ‘’Nhiều anh thấy tư tưởng anh bị kiềm tỏa giới hạn nho giáo’’ Nàng tỉnh ngộ, nghĩ thầm: ‘’Phải, Nho Giáo! Sự thủ tiết ông Minh cho là vô nghĩa lý, Và ta khăng khăng tôn trọng, đó là anh hưởng Nho Giáo Khi nào làm việc gì mà ta suy trước tính sau, thì ta thấy ta muốn phản đối lại cái đạo mà ta cho là bó buộc, là không hợp với tính tình cao thượng loài người Song lúc nhiên, ta làm việc mà chẳng hiểu sao, ta cho là phải, hay tránh việc mà lương tâm ta cho là xấu, là bậy trước ta suy xét, thì việc tất là kết đời Nho Giáo’’ Thằng bé động đậy lòng nhắc nàng nhớ đến ‘’Bây ta biết có hai việc: Một là ta phải thủ tiết với chồng ta, chồng ta bạc bẽo với ta Ta chẳng biết vì ta phải thế, hình lương tâm ta bắt ta phải Hai là cự tuyệt ông Đốc Minh Mà muốn cự tuyệt thì trước hết phải trả tiền thuộc đã Cái món tiền ta nợ, đã nhiều lần ta hỏi là bao nhiêu, ông giấu Song ta là món tiền to, ít đến trăm bạc Vậy thì đào đâu tiền bây giờ’’ Mai lại nhớ đến món tiền hai mươi đồng nàng nhận Lộc buổi gặp gỡ lần đầu Nàng thở dài, lẩm bẩm: ‘’Chỉ vì hai chục bạc ấy! Với cái lòng thương người’’ Lời bà Án còn phảng phất trí nàng: ‘’Nếu thấy ai, cô thương thì nguy cho cô lắm!’’ Song biết sao? Bẩm sinh sẵn thương người thì phải chịu khổ, biết sao? Nàng mỉm cười: ‘’Nhưng đã biết đâu ta khổ? Những người có lòng cao thượng, biết hy sinh thì không phép tự cho mình là khổ!’’ Muốn không nghĩ quanh lo quẩn, muốn không loay hoay mãi với tư tưởng Mai se đặt xuống võng đường cho khuây khỏa và nhân tiện giúp bà Cán thu dọn hàng Ra đến đình, Mai gặp bà Cán đặt gánh ngồi nói chuyện với người vận âu phục Nhác trông thấy Mai, bà chạy lại ghé tai thì thầm: - Này cô ạ, có cái ông đã hôm mang thuốc vẽ đến vẽ hồ, vẽ đình Rồi chả biết ông gặp cô mà hôm ông đến nhì nhằng hỏi thuê cô làm kiểu mẫu Tôi chả hiểu làm kiểu mẫu là nào, thấy ông ta nói giá đồng ngày thì tôi đòi hai đồng Ông ta còn muốn xem người cô ta đã định giá Vậy cô thử lại xem Mai giẫy nẩy: - Thôi, Chịu thôi! - Thì lại xem đã Nghe lời, Mai ung dung đến gần chỗ người đứng Chàng ta cắp nách cái hộp to với cái gỗ nhỏ sửa Nhác thấy Mai, chàng cất mũ chào, mỉm cười hỏi: - Thưa cô, cô có phải là bà cụ không? - Thưa vâng, ông truyền điều gì? 74 NỬA CHỪNG XUÂN (75) Chàng lại mỉm cười, mắt đăm đăm nhìn, long lanh sau cặp nhỡn kính cận thị: - Thưa cô, tôi là Họa Sĩ Bạch Hải, tôi đã ngõ lời với bà thân mẫu cô, muốn nhờ cô làm kiểu mẫu, cô nghĩ sao? Mai ngần ngại hỏi: - Thưa ông! Làm kiểu mẫu là nào? Bạch Hải cười: - Có gì đâu! Cô đến xưởng vẽ làm kiểu mẫu cho tôi vẽ Mai cặp mắt đỏ hoe ấp úng: - Thưa ông, thiếu gì người mà ông lại thuê tôi - Thưa cô, chẳng giấu gì cô, tôi tìm kiều mẫu đã nhiều song chưa gặp có nhan sắc cô Hôm thoáng thấy cô Chợ Bưởi, tôi dò la mãi hôm gặp Mai bẽn lẽn, còn bà Cán thì bắt thóp anh chàng hám sắc, trả lời cách quyết: - Thưa ông, phải hai đồng buổi Nhất định phải hai đồng Nhà hội họa ngẫm nghĩ, đăm đăm nhìn Mai - Vâng, thì hai đồng Vậy mai cô đến nhé? Mai trù trừ: - Biết làm kiểu mẫu sao! Thôi đi, chịu thôi Bạch Hải dỗ dành: - Thì có gì nguy hiểm mà cô ngại Sáng từ tám đền mười giờ, chiều hai đền sáu cô lại đằng nhà ngồi trên chỗ cho tôi vẽ Thế là cuối tháng cô có chục bạc Ba chữ ‘’mấy chục bạc’’ nhắc Mai cái món nợ tiền thuốc Nàng liền đáp: - Vâng, mai tôi xin lại Họa Sĩ tỏ vẽ vui mừng: - Vậy tám mai cô đến nhé? Nhà tôi Phố B 125 - Thưa ông, tôi không biết Phố B đâu Bạch Hải ngẫm nghĩ: - Thôi, để mai tôi lại đón Vậy cô chờ tôi À cô tên gì nhỉ? Mai mỉm cười: - Thưa ông, ông cần gì phải biết tên tôi? ông gọi là người kiểu mẫu đủ - Thôi Mai tôi đến đón cô đây Sáng hôm sau, y lời hẹn, Bạch Hải đến Đình Thụy Khuê Mai đã đứng chờ đây Họa Sĩ gọi xe cho Mai xe đạp theo sau Mai đến làm kiểu mẫu cho Họa Sĩ chàng đối đãi mộc cách lễ phép Buổi đầu nàng khó chịu vì cái tính hay hỏi chuyện lẩn thẩn ông Họa Sĩ, song sau quen đi, nàng cho là thường Bây giờ, nghe Họa Sĩ giảng khoa tâm lý hội họa, nàng không thấy làm lạ nữa, và chàng nói điều gì nàng cho phải ngay, nàng nghe trái tai đến đâu mặc lòng Được hai tuần lễ thì vẽ cô gái ngôi tư lự đã gần xong Suốt ngày Họa Sĩ loay hoay với tranh, hết chữa chỗ chỗ lại ngồi thừ ngắm nghía Một hôm Mai đến chàng không biết, bao tâm thần dồn vào người mỹ nữ tranh Bỗng Mai kinh hoảng rón rén lảng ngoài hiên: Nàng vừa thấy Họa Sĩ lại gần tranh và ghé miệng hôn ảnh mình Một lúc sau, nàng vờ gõ cửa bước vào phòng 75 NỬA CHỪNG XUÂN (76) Bạch Hải giật mình quay lại, ngây người, đứng nhìn, hồi lâu nói nên lời Chàng bảo Mai: - Cô ngắm tranh có ưng ý không? Mai bẽn lẽn đáp: - Thưa ông, đẹp Ông vẽ đẹp kiểu mẫu nhiều quá Bạch Hải cười: - Cô nhún mình quá! Tôi còn lo chưa tả cái dịu dàng cô, cái tính dễ cảm động, cái lòng hay thương người cô Mai ngượng ngùng: - Sao ông biết tôi có tính dễ cảm động, có lòng hay thương người? Bạch Hải cười: - Thì tôi đã bảo tôi thích và sành khoa tâm lý mà lại! Chiều hôm Họa Sĩ khẩn khoản ép Mai đề y phục kiểu mẫu mà về, và chàng nói chàng tặng hẳn Mai quần áo Nể lời thành thực Họa Sĩ, Mai nhận và nói cảm ơn ngỏ lời xin phép từ mai nhà vì tranh đã hoàn thành Sự thực, thấy cách thức cử Họa Sĩ, nàng sinh lo lắng vơ Bạch Hải vội kêu: - Ồ! Đã xong nào được, ít phải hai tuần lễ nữa! Ở nhà Họa Sĩ đến cổng Mai thoáng thấy cái xe nhà qua, người ngồi trên xe đăm đăm nhìn nàng Nàng kêu rú lên tiếng Cái xe vùn tận đằng xa Nàng vội vàng gọi xe mặc Làng Thụy Khuê Người mà nàng vừa gặp, người vừa nhìn nàng cách khinh bỉ, chính là Lộc, chồng nàng Mai ngồi trên xe buôn rầu, nghĩ ngợi lan man chẳng biết đã qua phố nào - Đến Đình Thụy Khuê cô ạ! Mai thức giấc, mỉm cười, xuống xe trả tiền, lững thững vào làng Về tới nhà, gặp Diên bế mình đương đưa võng Mai mừng quýnh: - Kìa chị Diên! Quy hóa quá! Chị lại thăm em có việc gì? Diên mỉm cười, nhìn từ đầu đến chân Mai cách tò mò, khiến Mai bẽn lẽn Diên khẽ nói: - Cánh nào đấy? Mai cười đáp: - Chị hỏi cánh này? À! Chị chưa biết Diên chau mày, có giọng gắt: - Không, tôi hỏi chị với kia? Mai nghe lời bạn, mặt nóng bừng, toan cự lại Song nghĩ ra, và không muốn nhắc đến cái đời giang hồ Diên, nàng dịu dàng, bảo bạn: - Không, chị Em làm kiểu mẫu cho nhà hội họa đây mà Bộ cánh này là Họa Sĩ cho em Diên ngờ Mai giấu giếm, nên cười mát, nói: - Thế à? Rồi lảng sang chuyện khác ngay: - À, tôi nhờ vú em đằng có tí việc Chị mướn vú em bao nhiêu tiền tháng thế? - Hai đồng đấy, chị Độ này tôi bận làm kiểu mẫu, nên phải mượn vú - Thế phải Rồi hai người lại yên lặng, người nghĩ theo ý tưởng riêng 76 NỬA CHỪNG XUÂN (77) - Chị nghĩ điều gì hở chị Diên? Diên cười chua chát thong thả, buồn rầu bảo bạn: - Tôi nghĩ tới đời người giang hồ Người giang hồ xưa là nhà tử tế bọn trung lưu ‘’Một buổi chiều xuân êm ái, bên dòng nước biếc veo, trang công tử, đẹp trai, thông minh, đem lời đường mật cám dỗ Rồi cặp uyên ương cùng sống cảnh thần tiên mộng ảo Rồi lúc tỉnh giấc mộng Rồi lúc cặp uyên ương chia rẽ Rồi từ đó, kẻ khốn nạn lăn xuồng vực sâu hang thăn Ghê lắm, chị ạ! Thảm lắm, chị ạ!’’ Mai đăm đăm nhìn Diên: Có vẻ thương mến, hai giọt nước mắt long lanh Diên ngừng lát, lại nói: - Nhưng kẻ đã qua cái dốc nguy hiểm ấy, tới đáy vực ngước mắt lên thấy có kẻ ngã thì đem lòng thương hại, kêu to: ‘’Đứng lại’’! Bấy người vú em ngoài vào đưa cho Mai thư - Thưa cô, người xe đạp nói là người ông Bạch Hải bảo đưa cho cô cái thư Mai xé phong bì, ghé vào ánh đền lù mù đứng xem Rồi buồn rầu bảo Diên: - Chị ạ, người đã sườn dốc mà muốn không ngã có thể không? Diên lắc đầu: - Khó lắm! Nhưng thư gửi cho chị thế? - Đây Chị Xem Mai đưa thư cho Diên Diên đỡ lấy, trao Ái cho vú bế Mảnh giấy vắn tắt có dòng: Thưa cô, Cô là trang diễm lệ, tôi là nhà tài tử Chúng ta nên làm đôi bạn trăm năm Từ mai, xin cô luôn đằng tôi, tôi xin làm cho cô sung sướng Đã nhiều lần tôi định ngỏ lời với cô, đứng trước mặt cô, tôi ngần ngại Người yêu cô BẠCH HẢI Đọc xong Diên ngẫm nghĩ: - Bạch Hải có phải Bạch Hải Phố B không? - Chính Tôi làm kiểu mẫu cho ông ta Diên mủm mỉm cười: - Hắn ta đã bắt chị cởi trần chưa? Mai, mặt đỏ bừng, tức giận, đứng im, không đáp Chưa, phải không? Tôi còn lạ gì anh chàng Bạch Hải Anh ta nuôi đầy tớ gái, chọn đứa đẹp Mai gắt: - Vậy chị cho ông Bạch Hải nuôi tôi làm đầy tớ, phải không? Diên cười: - Không! Nhân tình thì đầy tớ chứ, trừ đầy tớ là nhân tình Mai bưng mặt khóc Diên xin lỗi: - Thôi tôi lỡ lời Chị tha cho Vậy đã có gì chưa? Đã có gì với chưa? Mai thuật lại câu chuyện cho Diên nghe, từ Minh ngỏ lời xin cưới mình làm vợ bắt gặp Bạch Hải hôn trộm ảnh mình, Diên thương hại buồn rầu hỏi Mai: - Bức tranh vẽ xong chưa? - Tôi trông thì hình xong rồi, ông ta bảo phải đến hai tuần lễ 77 NỬA CHỪNG XUÂN (78) - Chị làm kiểu mẫu bao nhiêu lần rồi? - Hai mươi hôm - Bạch Hải trả tiền chứ? - Đã Ngày nào, ông ta trả tiền ngày Được tất bốn chục Tôi muốn nhờ chị đem lại nộp hộ tiền thuộc ông Minh Diên gạt: - Thôi! Cái đó đã có tôi Hôm biếu tôi hai chục, tôi không nhận, tôi bảo trừ vào tiền thuốc cậu Huy Nói dứt lời Diên cười khanh khách Mai cảm động quá, đứng thừ người ra, lúc lâu khẽ bảo bạn: - Chị muốn tôi không lăn xuống dốc thì chị nên giúp tôi Thế nào chị nộp món tiền này cho Diên ngẫm nghĩ: - Phải Thôi được! Vậy chị đưa tiền đây tôi trả giúp Mai lấy đưa cho Diên bốn tập giấy đồng, hai người từ biệt Ra đến cổng, Diên còn quay lại dặn với bạn câu: - Thế này là hết nợ Không cần tiền nữa, thì từ mai đừng đến nhà Bạch Hải làm kiểu mẫu nhé! - Cám ơn chị À, cậu Trọng bây đâu nhỉ? - Em Trọng làm Thư Ký Vĩnh Yên Nó gửi lời hỏi thăm chị và cậu Huy 78 NỬA CHỪNG XUÂN (79) PHẦN THỨ BA NGƯỜI XƯA Năm năm sau Một nếp nhà chân đồi Làng Trù Mật cách Phú Thọ độ cây số Bên cạnh cửa sổ, người đàn bà còn trẻ, còn đẹp ngồi mạng áo Thỉnh thoảng nàng lại ngừng tay, thò đầu ngoài nhìn thằng bé đương cầm cái bay đào đất - Ái! Không vầy đất nữa! Đi rửa tay để ăn cơm chứ! Cậu Giáo Ta bảo không được, chốc tao mách cậu cho Thăng bé sợ hãi, chạy lại gần, kêu van: - Ái lạy mẹ, mẹ đừng mách cậu cho Ái nhé! - Ừ, rửa tay Chậu nước mẹ lấy để thềm Một lát sau, Ái chạy vào giơ hai tay khoe mẹ: - Mẹ ơi! Tay Ái rồi, mẹ đừng mách cậu cho Ái nhé! Mai, vì người đàn bà chính là Mai, ôm lấy hôn, nói nựng: - Con tôi ngoan lắm! Ái có yêu mẹ không? Ái hai tay quàng lấy cổ mẹ: - Có chứ! - Thế Ái có yêu cậu Huy không? - Có chứ! - Ngoan lắm! Thế Ái có hôn mẹ cái thật kêu nào Ái kéo đầu mẹ xuống hôn chụt hai bên má, nũng nịu: - Mẹ cho phép Ái đón cậu nhé? - Không được, lối dốc mà có xe ô-tô hàng qua lại luôn Con đứng cổng đón cậu - Mẹ bảo ông Hạnh đưa nhe mẹ nhé Mai nói dỗi: - Ừ đấy! ông muốn đâu thì Thấy mẹ gắt, Ái gục đầu vào lòng khóc: - Mẹ không yêu - Thế mẹ bảo, không nghe? Ái cười lau nước mắt, thỏ thẻ: - Vâng, đứng cổng chờ cậu thôi nhé? Thế mẹ yêu con, mẹ đừng giận nhé? Mai không trả lời, ôm hôn lấy hôn để Khi Ái đã cổng rồi, Mai xếp kim vào thúng khâu, ngôi chờ em Năm năm trời, Mai theo em lên Phú Thọ Thời gian thấm thoát, đoái tưởng đến hồi Hà Nội, việc xảy tháng trước Mai lẩm bẩm: ‘’Thế mà đã năm năm!’’ Từ ngày Mai và Huy lên Phú Thọ tới nay, chưa lần nào Hà Nội, tới kỳ nghỉ hè Bốn người cùng hưởng hạnh phúc êm đềm nơi ẩn dật Ngày này sang ngày khác, tháng lại tháng, năm lại năm, đời không thay đổi Ngày hai buổi Huy trèo dốc dài lên Tỉnh dạy học Trong thì Mai và ông Hạnh trông nom nhà cửa và sửa soạn nấu ăn Chủ nhật, hai chị em đưa Ái lên đồi hay vào rừng, đem theo bánh mì và các món ăn, mãi gần chiều Những hôm ấy, không lần nào Mai không nhờ đem theo các sách em đương soạn để đọc, hai chị em bàn nhau, thêm bớt vài đoạn, chữa lại vài chỗ 79 NỬA CHỪNG XUÂN (80) Sự mong ước Huy là dăm năm sau có cái vốn vài ba nghìn, và tìm nơi gần đồi, gần sông, mua ít ruộng, ít đất làm nhà cùng với chị Vì ngoài dạy học, Huy còn viết sách, viết truyện gửi Hà Nội bán cho các báo Sau năm Huy đã để dành gần nghìn bạc Mai thì ngoài việc mua đất làm nhà, Mai còn nghĩ đến việc cưới vợ cho em Nhưng nghe Mai nhắc tới, Huy mực chối từ, nói mình hãy còn nghèo và việc chưa vội Một đôi ngắm Mai tưởng tới người xưa Nhưng nhớ nhung có chốc lát Cái hình ảnh người ngồi vắt vẻo trên xe lãnh đạm nhìn Mai đã cắt đứt cảm động, đã tiêu tán hết âu yếm dịu dàng tâm hồn Mai - A! Cậu Giáo đã về! Mẹ ơi! Cậu Giáo đã Mai vui cười, cổng đón em, Ái phụng phịu chạy lại bên mẹ rơm rớm nước mắt: - Mẹ ơi! Cậu Huy giận Hôm cậu không hôn Mai đưa mắt nhìn em, nhận Huy không tươi tỉnh ngày Nàng vội hỏi: - Em thế? Huy gượng cười: - Không chị Mai không tin hỏi luôn: - Em có điều gì buồn? - Không mà lại Em có buồn đâu Em mệt thôi Muốn làm cho chị hết ngờ vực Huy cúi xuống bế Ái lên, vừa hôn vừa nói: - Ái không ngoan rồi, làm cho mẹ buồn thôi Được cậu ẵm, Ái vui mừng, tẩn mẩn nó thò tay vào túi áo Huy định lấy xu Bỗng nó giơ lên tờ giấy xanh, gọi Mai: - Mẹ ơi! Cậu có cái này đẹp quá, mẹ Thoáng trông thấy màu giấy và kiểu chữ thư, Mai mặt tái dần, phải đứng tựa vào tường sợ ngã ngất Huy vội đặt Ái xuống đất, giật thư bỏ vào túi, chạy lại hỏi: - Chị thế? Mai ấp úng: - Em có điều gì giấu chị - Không - Thế thư gửi cho em đấy? Huy toan nói đó là thư bạn Song hình đọc tư tưởng em và muôn tránh cho em nói dối vô ích, Mai cười gượng: - Anh dùng thứ giấy viết thư ngày xưa nhỉ? Huy nghe chị nói, giật mình Huy không ngờ ái tình chị Lộc lại bền chặt đến thế, trung thành đến ăn sâu vào tâm tư, nhớ tới cỏn màu giấy viết thư dùng sáu năm trước Huy đem lòng thương hại chị đã bao lâu vui gượng để che nhớ nhung, sống lãnh đạm đời để cố quên tình ân ái quãng đường quá khứ, đầu buổi xuân - Cậu ơi! Sao mẹ lại khóc kìa, cậu ạ? Huy nghe lời cháu gọi câu trách mắng Và nhìn hai giọt lệ trên gò má Mai, Huy hối hận Chàng khẽ bảo chị: - Chị nghĩ làm gì cho đau lòng Con người chả đáng chị nhớ thương Huy vừa nói vừa toan xé thư Mai gạt: - Em đưa thư cho chị xem - Thôi chị ạ, xem làm gì? 80 NỬA CHỪNG XUÂN (81) Ái kéo áo Huy năn nỉ: - Cậu cho mẹ tờ giấy xanh, cậu Để mẹ làm cho Ái cái thuyền Mai không để ý đến con, nói: - Không gì mà! Em đưa cho chị xem Huy còn có ý dự, thì Mai đã giật thư tay mở vội coi Thư vắn tắt có mười dòng: Huyện Thạch Hà, ngày mùng tháng ba Em Huy, Tôi xin cậu cho phép tôi gọi cậu là em và xưng anh với cậu ngày xưa, ngày tháng sung sướng đời ba chúng ta Em ơi, anh là người khốn nạn, người có tội lớn vợ anh và em Xin em làm ơn kêu van chị cho anh, tha thứ cho anh, không thể tha thứ được, rủ lòng thương cho phép anh đến tạ tội và tỏ nỗi oan uổng anh Thế nào, xin cậu trả lời cho biết, tôi xin đến Kính thư NGUYỄN VĂN LỘC Lời thư loanh quanh, lúng túng, xưng anh, em, xưng cậu, tôi, tỏ viết thư, Lộc băn khoăn cảm động Tay Mai cầm thư run lẩy bẩy, mặt Mai đỏ, tái Rồi cất giọng khàn khàn, ướt nước mắt đương tắc họng Mai bảo Huy: - Thôi em Đừng trả lời - Vâng Huy đáp lại vơ vẩn thế, song hiểu câu nói chị có nghĩa trái ngược Nàng muốn bảo em trả lời Lộc Huy đăm đăm nhìn chị thì thầm: - Hay để anh đến Mai trù trừ, ngẫm nghĩ Cái hình ảnh khinh bạc người ngồi vắt vẻo trên xe nhà lướt qua tâm trí Mai Nàng liền xé vụn thư ra, bảo em: - Thôi! Nhất định thôi Không trả lời gì hết Ái mếu máo vì thấy mẹ giận xé tờ giấy đẹp mình - Sao mẹ lại xé ? Mai gượng cười, cúi xuống bế lên hôn nồng nàn Nàng có ngờ đâu tình xưa còn ẩn tình mẩu tử, và cái hôn là cái hôn tiếc quảng đời đã MỘT BỨC TRANH Nhưng sáu năm, sáu năm ròng bặt vắng tin tức lại có thư Lộc? Chắc đời Lộc, đã xảy gì phi thường Thực Hôm Lộc nhận thư gửi cho Mai đựng cái giấy bạc hai chục, thì chàng căm tức đến ăn ngủ Chàng không ngờ người chàng yêu thương chiều chuộng, kính trọng đến mà lại nỡ lừa dối chàng cách khốn nạn, đê hèn đến Song chàng ghen tuông, ngờ vực mà thôi Đương tra xét dò la, thì nhiên Mai và Huy bỏ nhà trốn Mai đâu? Chàng tự hỏi lại tự trả lời: ‘’Còn đâu nữa? Đi với tình nhân, với người gửi cho hai chục bạc còn đâu?’’ 81 NỬA CHỪNG XUÂN (82) Trong lòng chàng nảy thù ghét, thù ghét loài người Loài người trời ơi! Cái người mà chàng tưởng có tình yêu sạch, ngờ lại tà dâm đến Lộc giận quá, uất lên bực tức muốn khóc mà không khóc Chàng chẳng nghĩ gì tìm kiếm Chàng cười chua chát nói mình: ‘’Tìm! Khốn nạn!’’ Chiều hôm ấy, chàng cáo ốm, xin phép nghỉ nhà Bữa cơm chiều chàng không ăn Rồi bảy tối lại Phố H thăm mẹ Nhác thấy hai mắt sâu hoắm, đen quầng, hai má hốc hác, thì bà Án chạnh lòng thương và hối hận mình đã quá tàn nhẫn Song nghĩ đến cái diệu kế vừa thi hành đã có kết ngay, thì không thể không mừng thầm Bà vờ hỏi Lộc: - Con thế? Lộc không nghe rõ Bà lại hỏi: - Con ốm à? Lộc ngồi phịch xuồng ghế bưng mặt khóc nức nở: - Bẩm mẹ Bà Án lại gần an ủi: - Con có điều gì nói cho mẹ hay, can chi lại để bụng cho thêm khổ Rồi bà Lộc khóc, vì bà biết khóc thì đau đớn theo dòng lệ mà tiêu tan Một lát sau, bà vờ hỏi: - Mẹ nghe nói độ này ham mê cờ bạc Hay lại thua thay, mang mắc nợ vào đấy? Lộc lau nước mắt ngẫm nghĩ: - Bẩm mẹ có đánh bạc đâu! Rồi Lộc đem đầu đuôi câu chuyện kể với mẹ câu chuyện mà bà Án đã biết, từ thư đựng tờ giấy bạc hai chục Mai trốn Bà Án ngồi nghe con, lại thở dài Cái thở dài người mẹ thương con, hay cái thở dài người đàn bà bị lương tâm cắn rứt? Bà để Lộc nói nói thêm câu! - Khôn nạn! Lộc đăm đăm nhìn mẹ, nói tiếp: - Con xin mẹ tha tội cho Chỉ vì không vâng lời mẹ Ba tháng sau, Lộc cưới vợ Vì bổn phận mới, Lộc ngày quên tình ái xưa Chẳng bao lâu hình ảnh Mai đã xóa nhòa ý nghĩ, hôm gặp Mai nhà Họa Sĩ Bạch Hải ra, chàng không còn cảm thấy mình ghen tuông, mà khinh bỉ lãnh đạm kẻ đã lừa dối mình, càng ăn sâu vào tâm hồn Ngày qua tháng qua năm qua thời lạnh lùng qua Và thời lạnh lùng qua mẫu đời vô vị Lộc Vô vị và trông rỗng Mà Lộc yêu vợ, yêu vì bổn phận Song ái tình người ta lần có Ái tình thứ nhất, Mai đã mang đi, nó đã bị chôn sâu tim, linh hồn kẻ mà chàng không thể không yêu nữa,mà khốn thay! Chàng không thể yêu Ái tình vì bổn phận ba năm đầu đã đem đến cho vợ chồng Lộc hai thằng Song có sinh mà không có dưỡng, chúng chết Cuộc đời nhạt nhẽo càng thêm nhạt nhẽo Đối với bà Án thì đó lại là đời hết hy vọng Tập quán bắt buộc bà luôn luôn nghĩ tới ý tưởng nối dõi tông đường, đầy đàn cháu chắt Thế mà hai đứa thừa trọng tôn bà lại mà chết Đau đớn cho bà biết bao! 82 NỬA CHỪNG XUÂN (83) Bà sinh lo sợ, lo sợ tương lai Đã hai năm nay, dâu bà không thấy thai nghén Hai đứa cháu bà chết, đó xảy ra, biết đâu lại không lòng báo lòng oán giận linh hồn Xưa bà thường nghe chuyện nhiều người rẫy vợ, bỏ con, sau không thể có với người vợ khác Bà cố tìm chứng cớ cho cái thuyết lý ấy, và thấy có nhiều người vào tình cảnh đó thật Nào có thôi đâu! Con dâu bà, bà tự kén chọn lấy, trước ngoan ngoãn nết na là thế, mà tháng vì buồn bực, khổ sở, sinh gắt gỏng, hỗn xược với bà Bà là người tôn trọng Khổng Giáo và điều ngũ luân ngũ thường, bà chịu bất hiếu, bất mục dâu? Đến nỗi nhiều bà nghĩ lẩn thẩn nói mình: - Chỉ thương hại Mai Câu đã vài lần lọt vào tai Lộc, khiến chàng sinh nghi hoặc, ngờ có bí mật gì mà mẹ giấu mình Chàng đương để ý dò xét thì tình cờ hôm chơi Hà Nội (Lộc vừa bổ Tri Huyện Thạch Hà) chàng đến xem tranh các nhà danh họa bày bán Trường Mỹ Thuật Đứng trước tranh sơn mỹ nhân mơ mộng chàng ngây ngất bị thôi miên Chàng nghĩ thầm: ‘’Mai? Đích Mai rồi’’ Cái nhan sắc tình tứ, dịu dàng, e lệ, âu yếm nét bút nhà danh họa vờn chải càng thêm tình tứ, dịu dàng, e lệ, âu yếm, khiến Lộc lặng người đứng ngắm, mơ màng giấc mộng xưa Đống than hồng phủ tro tàn bị cái que cời rẽ ra, lại bùng bùng bốc lửa nóng rực xưa Tình yêu thương đã vùi sâu, nguội lạnh lòng, đứng trước ảnh người xưa, Lộc lại thấy nồng nàn, ngùn ngụt Bao tình cảm năm, sáu năm trước đã chết hẳn ky ức, nhiên ngổn ngang sống lại Lộc ngắm tranh lâu, mà chàng ngắm có tranh Tiếng cười sau lưng, khiến chàng quay vội lại Một người ngả đầu chào hỏi - Thưa ông, tranh có không? - Thưa ông, đẹp lắm! Bức tranh này ông? - Vâng, tôi Lộc nhớ hôm gặp Mai vận quần áo vẽ tranh nhà người Phố B Chàng đăm đăm nhìn Họa Sĩ, hỏi: - Ông Phố B thưa ông, có phải không? - Vâng, tôi là Bạch Hải Phố B ông có thư thả mời lại chơi Lộc mỉm cười, khen: - Chắc người làm kiều mẫu cho ông đẹp lắm! Mắt Bạch Hải long lanh chớp sau cặp kính sáng trong: - Đẹp lắm! Đẹp người tranh nhiều! Lộc hỏi lẩn thẩn: - Chắc là người yêu ông? Bạch Hải thở dài: - Người yêu mộng! Lộc tỏ ý kinh ngạc: - Sao vậy, thưa ông? - Vì cô Mai tôi vẽ đây là người có trái tim sắt đá, không làm chuyển Lộc mỉm cười Chàng mỉm cười vì câu nói Họa Sĩ có vẻ cầu kỳ, bóng bẩy, hay vì lẽ khác, vì lẽ khoái lạc! Chàng vui vẻ hỏi Họa Sĩ: - Thưa ông tranh này ông bán bao nhiêu tiền? Sao không thấy để giá các khác? 83 NỬA CHỪNG XUÂN (84) Câu trả lời lạnh lùng khô khan nhát búa gõ xuống bàn: - Tôi không bán! Thất vọng, Lộc hỏi gạn: - Sao đã bày đây, ông lại không bán? - Không, không thể bán - Đáng tiếc! Giá ông cho tôi tranh này, thì bao nhiêu tôi mua - Không, thưa ông, ông trả bao nhiêu tôi không bán Họa Sĩ cố tìm câu ý vị: - Ai lại bán kỷ niệm êm đềm đời mình bao giờ? Trừ ông là ông Lộc Mặt Lộc tái dần Bạch Hải đăm đăm nhìn chàng đem hết khoa tâm lý mà quan sát diện mạo Thốt nhiên, Họa Sĩ hỏi Lộc: - Vì cớ gì, ông lại cần mua tranh ấy? Còn chán họa khác đẹp hơn, ông không mua? - Hay chính ông là ông Lộc? Lộc cười gượng, chối: - Không Rồi ngả đầu chào: - Kính chào ông, ông còn nhiều tranh nhà Chiều ông có cho phép tôi lại xem không? Bạch Hải vui mừng: - Tôi lấy làm hân hạnh mời ông lại chơi Chàng giơ tay bắt tay Lộc và nói tiếp: - Vậy chiều năm tôi chờ ông Thế nào ông lại nhé? - Xin vâng Năm kém khắc, Lộc đã tới cổng nhà Bạch Hải kéo chuông Một người đầy tớ gái xinh xắn, y phục gọn gàng dễ trông, mở cổng, Lộc hỏi: - Có phải đây là nhà Họa Sĩ Bạch Hải không? Lộc hỏi cho có câu hỏi, vì chàng thấy người đầy tớ gái trừng trừng nhìn mình mỉm cười, cái cổng nhà Bạch Hải thì không chàng quên Nó đã in hẳn vào tâm tư chàng cùng với cái hình ảnh Mai lững thững từ nhà ra, năm năm trước - Tôi hỏi có phải đây là nhà ông Bạch Hải không? - Vâng, thưa ông hỏi gì? Ông tôi vắng Lộc chau mày ngẫm nghĩ đã toan quay gót Chàng trù trừ mở đồng hồ xem và nói: - Ông Bạch Hải hẹn tôi năm hôm lại chơi Người đầy tớ gái, nét mặt tươi bông hoa, hỏi lại: - Thưa ông, đã đến năm chưa? - Còn mười phút - Thế thì mời ông vào ngồi chờ ông tôi buồng khách Chắc ông tôi Lộc theo vào phòng khách, gian phòng nhỏ hẹp, bài trí theo kiểu Tàu Trên tường chính giữa, treo từ gần sát trần đến tận chạm mặt bệ lò sưởi, tranh chấm phá mực tầu, và bồi vải theo kiểu Tầu Mới trông, Lộc cho là thủy họa cổ, bồi lại Nhưng người mỹ nữ ôm cây đàn tỳ bà, Cặp mắt đăm đăm, buồn rượi, chàng tò mò ngắm kỷ thì té đó là ảnh Mai vận y phục Tàu Càng nhìn, Lộc càng bứt rứt khó chịu, lòng thấy áy náy, hồi hộp Rồi tranh ấy, Lộc ngắm tới nhỏ vẽ phác nét chì và đóng khung gỗ treo khắp bốn 84 NỬA CHỪNG XUÂN (85) phía tường toàn thấy vẽ Mai các dáng điệu khác nhau, ngồi tư lự, đứng bên Hồ, nghiêng mình trên kỷ dài, mỉm cười mơ mộng - Mời ông xơi nước ạ, ông tôi đã Lộc quay lại, người đầy tớ gái đặt xuống bàn cái khay: Trong đựng hai chén nước - Cám ơn chị, ông Bạch Hải đã à? - Vâng, Xin mời ông xơi nước, ông tôi Kìa! ông tôi kìa Họa Sĩ buồng bên mở cửa bước ra, giơ tay bắt tay khách và xin lỗi Đông hồ treo trên tường thong thả buông năm tiếng Lộc ngước mắt nhìn mỉm cười: - Thưa ông, ông có lỗi gì? Chính tôi có lỗi vì đã đến sớm quá Ông hẹn năm giờ, mà năm kém mười lăm tôi có đây - Mời ông xơi nước ta lên phòng hội họa Thất Lộc tò mò đưa mắt nhìn tranh, Bạch Hải vờ không để ý tới Kỳ thực, chàng đương ngấm ngầm quan sát diện mạo người ngồi trước mặt mà chàng đoán là Lộc, đột ngột chàng hỏi: - Thưa ông, ông trông có giống không? Vô tình Lộc đáp: - Thưa ông, giống Thấy Họa Sĩ mỉm cười, Lộc nói chữa liền - Giống hệt tranh ông bày Trường Mỹ Thuật - Trừ tranh chấm phá ra, xin ông chọn lấy Ông ưng nào, tôi xin biếu Lộc lộ vẻ vui mừng: - Xin cám ơn ông Tôi toan hỏi mua Bạch Hải tỏ ý không lòng: - Tôi đã nói với ông tiêu tượng cô Mai, không tôi bán Rồi Họa Sĩ nói lang sang chuyện khác ngay, phàn nàn người Việt Nam không biết chuộng mỹ thuật, không có mắt mỹ thuật Bỏ hàng trăm mua phòng khách lố lăng, hay cái thông, cái bát cổ đời Khang Hy, Thành Hóa thì không tiếc, giá có đứng trước danh họa chàng, và trông thấy cái phiếu mã giá trăm rưởi, hai trăm đã kêu la đắt Chàng nói: - Bao cho mình dám trả tranh tới hàng vạn bạc người Âu Mỹ? Lộc ngồi tiếp chuyện đưa đà để chờ dịp gợi nói đến Mai Nhưng nào Họa Sĩ có chàng kịp hỏi Hết phàn nàn, Họa Sĩ lại bình phẩm tranh, bình phẩm người, nào người Âu, người Tàu, người Việt Nam, người đời xưa, người đời Lộc sốt ruột, đưa mắt nhìn đồng hồ Kim đã gần sáu Chàng đứng dậy cáo biệt Họa Sĩ vội mời: - Ấy! Ta còn lên gác xem phòng hội họa chứ, có nhiều tranh đẹp Và tôi còn kể chuyện cô Mai cho ông nghe mà! Lộc thở mạnh, khoan khoái, mỉm cười Chàng đến chơi cột có việc: Nghe chuyện Mai Chủ đưa khách lên gác tới phòng hội họa Nói phòng chứa tranh thì đúng, vì để ngổn ngang, treo la liệt không nhiêu là tranh nữa: Bức dựng tường, đặt trên giá, không khung, bốn cái đinh đóng sơ sài vào tường kẻ hoa màu xanh nhạt Họa Sĩ trỏ cái ghế thấp, mời khách ngồi và nói: - Đó, ông coi, cô Mai đã làm kiểu vẽ cho tranh tôi 85 NỬA CHỪNG XUÂN (86) Chàng thở dài nói tiếp: - Sung sướng trên đời là người lấy Mai làm vợ Lộc cảm động, hối hận: - Thưa ông, mà người đương sung sướng vì xảy đã phải chịu suốt đời khổ sở Bạch Hải ngơ ngác nhìn Lộc không hiểu Lộc lại nói luôn: - Vì, thưa ông, người chồng chính là tôi Bạch Hải luống cuống: - Thưa ông, tôi vô ý, xin ông tha lỗi cho - Thưa ông, ông dạy quá lời Hôm đến thăm ông, tôi ước ao ông cho nghe chuyện cô Mai - Thế chính ông là ông Lộc, là ông Tham Lộc đấy? - Vâng - Vậy thì để tôi nộp lại món tiền này Bạch Hải vừa nói vừa mở ví lấy đưa cho Lộc cái giấy bạc hai chục Lộc ngơ ngác hỏi: - Tiền nào thưa ông ? - Rồi ông biết - Nhưng ông không nói rõ số tiền đâu thì không nào tôi dám nhận - Cũng tôi xin tuân ý ông Bạch Hải chống tay vào cằm ngẫm nghĩ đương góp nhặt chắp nối mẩu chuyện kể Còn Lộc thì chờ đợi, chàng cố soát ký ức xem có cho vay số tiền hai chục không Chàng sực nhớ tới cái giấy bạc đựng phong bì người ký tên Ng.Y gửi cho Mai Hay Họa Sĩ chính là Ng.Y? Nhưng Họa Sĩ Ng.Y thời lẽ gì lại đưa trả Lộc hai chục bạc? Họa chàng đòi lại hai chục bạc thì còn có lý Lộc đương băn khoăn tự hỏi và sống lại quãng đời đã qua thì tiếng Bạch Hải làm chàng giật mình nhớ tới thời - Năm năm trước, ngẫu nhiên khiến tôi gặp cô Mai Xin lỗi ông, tôi quen mồm gọi bà là cô Mai - Thưa ông, điều đó không gì - Buổi đầu, cô Mai tôi là người đẹp, người kiểu mẫu có, ngày hai buổi cô đến đây ngồi theo các kiểu chỗ tôi vẽ Thế thôi Cô lại ít nói, hỏi câu nào trả lời câu ấy, không hay chuyện trò vui vẻ phần nhiều các cô kiểu mẫu Cái dáng điệu buồn rầu cô, tôi cho cô giấu bí mật gì tình ái Ấy là tôi đem khoa tâm lý đoán thôi ‘’Cái đẹp và cái buồn là hai thứ dễ cảm lòng người, là lại hợp với cái dịu dàng ngây thơ Đến nỗi hai tuần sau, đứng trước mặt Mai, tôi hết tính tự nhiên, từ ngôn ngữ cho chí cử Xin ông tha thứ cho, tôi đem thực kể chuyện hầu ông nghe’’ Lộc vội đáp: - Thưa ông, chính tôi xin ông kể hết thực cho tôi nghe, dù thực có sống sượng mặc lòng - Thưa ông, tôi tự phụ là nhà tâm lý học, mà đến tôi, tôi không hiểu tôi nghĩa là tuần lễ sau cùng, tôi chẳng vẽ tí gì hồn Bạch Hải ngừng lại ngượng với Lộc mà chàng đã biết là chồng Mai Lộc liền nhắc: - Thưa ông, sao? - Thế hôm cô Mai không đến Cô biết Cô thông minh tôi xin thú thực cái đó tôi, vì tôi dại dột gửi cho cô thư ‘’Ba hôm tôi khổ sở 86 NỬA CHỪNG XUÂN (87) Ngày thứ tư, không chịu nhớ thương, tôi mò xuồng Thụy Khuê , thì chính hôm tôi tỉnh giấc mộng Nằm trên võng, gian nhà tiều tụy, cô Mai đương hát ru Thấy tôi đến, cô đứng dậy lạnh lùng nhìn Tôi hỏi: Cô bế ai? Cô đáp khẽ: Con tôi Thưa ông, thực tôi không ngờ cô Mai lại là người đã có chồng có ’’ Lộc cảm động thở dài Bạch Hải nghĩ lát lại kể: ‘’Tôi hỏi cô Mai không đến đằng nhà, thì cô nói không cần tiền nữa, cô cốt kiếm đủ trả nợ thôi Tôi gắt: Cô tưởng dễ dàng ư? Cô nghĩ đến trả nợ xong, còn tranh bỏ dỡ tôi, cô tính sao? Cô Mai có vẻ ngần ngại, hình hiểu Bỗng đăm đăm nhìn đứa bế lòng, nước mắt cô dàn dua hai bên má Tôi hối hận xin lỗi và chào cô để Nhưng cô lại bảo tôi: Mời ông hãy ngồi cho, tôi thưa câu chuyện Tôi biết tranh đó ông vẽ chưa xong, và tôi nhiên bỏ không đến thật không phải với ông Nhưng chiều hôm tôi gặp chồng tôi cổng nhà ông thì tôi nhớ tới bổn phận tôi Vẫn biết tôi nghĩ tới bổn phận, tôi không muốn để ngờ lòng đoan chính tôi Mai đem hết chuyện kể cho tôi nghe từ hôm cụ Án đến nhà cô, khẩn khoan nói xin rời bỏ ông ’’ Mặt tái mét, Lộc ấp úng hỏi: - Mẹ tôi đến? - Vâng, cụ đến và vì cụ, Mai đã hy sinh ái tình, hạnh phúc, lạc thú gia đình Khốn nạn! Bụng mang, chửa, em thời đau ốm, bơ vơ trên đường đời, không chỗ nương nhờ, không nơi trú ẩn Bạch Hải ngưng lại vì thấy Lộc hai tay ôm đầu, ngồi khóc đứa trẻ - Xin lỗi ông, tôi làm phiền lòng ông Lộc ngửng đầu, cặp mắt đỏ ngầu, cất tiếng nói thét: - Tôi là thằng khốn nạn! - Thế ông không biết gì hết ? - Nào tôi có biết gì đâu! - Tội nghiệp! Cô Mai ngờ ông bàn mưu với cụ Án đề đuổi cô Lộc hoảng hốt rú: - Thôi, khổ tôi rồi! Cái giấy bạc hai chục Tôi ngờ oan cho người ta Trời ơi, tôi nghĩ Chính mẹ tôi gửi đến Bạch Hải không hiểu, bỡ ngỡ hỏi: - Cái giấy bạc hai chục nào? Tờ giấy bạc này chăng? - Không! Không phải thế! Nhưng câu chuyện sao, xin ông làm phúc kể nốt cho tôi nghe nhờ - Lúc quẫn bách may cho Mai gặp hai người cứu giúp, người Lộc lắng hết tinh thần để hết tên hai người sung sướng ấy, Bạch Hải nói luôn: - Là bà bán hàng quà Trường Bưởi và người cô gái giang hồ Lộc nhắc lại: - Gái giang hồ? Bạch Hải mỉm cười: 87 NỬA CHỪNG XUÂN (88) - Vâng, gái giang hồ Chính cô gái giang hồ đã thân mời tình nhân làm Thầy Thuốc đến chữa cho cậu Huy và tháng sau đã trông nom săn sóc cho Mai mẹ tròn vuông Lại chính vì món tiền thuốc nên Mai đã chịu đến làm kiểu mẫu cho tôi để kiếm tiền trả nợ Kể tới đoạn này cho tôi nghe, cô Mai cảm động lắm, và vì mà tôi cái hân hạnh cô đến làm kiểu mẫu thêm cho mười hôm Cô ứa nước mắt bảo tôi: ‘’Chỉ vì hai chục bạc mà tôi đến này Hai chục nào phải hoàn lại Đó là món nợ thứ đời tôi Thực tôi không hiểu cô nợ ai, biết cô lại đến làm kiểu mẫu cho tôi mười buổi Rồi hôm thứ mười, đã nhận tiền công, cô nhờ tôi đem số tiền hai chục bạc này lại nộp cho ông, nói là hãy xin trả ông cái món nợ thứ Xin ông tha thứ cho tôi, số tiền tôi không mang đằng ông, là vì tôi sợ nhỡ ông hỏi chuyện tôi lại buột miệng nói ra, mà cô Mai thì bắt tôi phải giữ kín, không để ông biết, có việc là đưa nộp ông số tiền mà thôi Và còn điều này tôi xin thú thực ngày bị cô Mai cự tuyệt cô đã cự tuyệt ông Đốc Minh, tôi hy vọng ngày tôi cảm động lòng cô vì tôi không muốn gặp ông là người (xin ông tha thứ cho) tôi vừa ghét, vừa sợ, là sợ tôi sợ ông thân lại đón cô Mai vì tôi biết cô Mai thương yêu ông Bây tôi đã kể đầu đuôi câu chuyện cho ông nghe thì hẳn ông không thể từ chối không nhận món tiền hai chục này nữa’’ Lộc lau nước mắt, cười gượng: - Vâng, tôi xin vui lòng mà nhận Tôi giữ làm kỷ niệm, vì nó nhắc tôi luôn luôn nhớ đến đau đớn lặng lẽ loài người Sau hết, tôi xin hỏi ông điều nữa: - Bây Mai đâu? Bạch Hải đáp: - Tôi biết bây bà với em làm Giáo Học, không rõ đâu Lộc ngả đầu chào, cáo biệt giơ tay bắt tay Bạch Hải và cám ơn cám ơn lại Chàng có vẻ vội vàng, cổng gọi xe bảo kéo mau tới Nhà Học Chánh Mãi lúc xe đỗ, Lộc sực nhớ hôm đó chủ nhật, các công sở nghỉ việc Và lúc đã gần bảy chiều thì là ngày thường chẳng nơi công sở nào còn mở cửa Lúc quá hấp tấp, nóng nẩy, chàng quên bẵng có là ngày chủ nhật mình chơi Hà Nội Lộc xuống xe, đứng thừ người, buồn rầu nhìn qua hai cánh cổng thưa then khép chặt cành cây leo hoa tím Rồi chàng lại bước lên xe bảo kéo Anh xe cắm đầu chạy, chẳng biết khách đâu, mà Lộc chẳng biết mình đâu Chiều hôm ấy, Lộc không ăn cơm Lần mò tìm các chỗ quen biết đề tìm tin tức Huy Mãi chín tối có người bạn mách nhà và viết thư giới thiệu người làm Thư Ký Nhà Học Chánh Hỏi chỗ Huy, Lộc cất hẳn gánh nặng bên lòng Chàng thấy đỡ khổ, lương tâm đỡ làm bứt rứt, sung sướng lại man mác bên lòng Có lẽ vì chàng đã biết người xưa không bị lầm than, đầy đọa chàng tưởng Hay vì tưởng niệm nhắc tâm trí ôn tới quãng đời âu yếm, dịu dàng xưa, chàng lại hy vọng đến tương lai tốt đẹp? 88 NỬA CHỪNG XUÂN (89) Bây Lộc thấy đói, khách sạn uống cốc sữa, ăn cái bánh Rồi chàng lên buồng ngủ gọi bồi lấy giấy, bút mực, viết thư Song cảm động quá, chàng viết chẳng văn Viết xong lại xé đến ba bốn lượt Khi đã xé hết tờ giấy, Lộc ngồi hút thuốc lá, nhìn khói, nghĩ vơ Đêm khuya yên lặng, chuông đồng hồ nhà thờ lớn nghe rõ mồn Lẩn mẩn, Lộc đếm đủ mười hai tiếng dè dè ướt đầy nước mắt Lộc vặn tắt đèn lên giường nằm HAI QUAN NIỆM Sáng hôm sau, tới Huyện, Lộc thẳng vào nhà trong, Công Đường các Thầy Thơ lại đã đương lúi húi làm việc, và dân đã đứng đợi đông đen nghịt ngoài hiên Nét mặt bơ phờ, chàng vào buồng nằm nghỉ, vì đêm hôm trước, chàng thức suốt sáng không chợp mắt Thấy chàng kêu ốm, vợ buồn rầu theo vào buồng, hỏi thăm Lộc biết vợ có tính hay lo sợ nên cười gượng nói: - Không, tôi không đâu, nhức đầu qua loa thôi, nào lát khỏi Vợ không yên lòng nói mời Thầy Lang thì chàng gạt: - Ấy, để thì tôi khỏi, mợ mà rước Thầy Lang thì bệnh lên rầm rầm bây Câu nói đùa khiến người vợ cười khanh khách vui vẻ hỏi: - Cậu Hà Nội không mua lấy vài cân lên để mẹ xơi - Ấy, tôi quên mợ Hai người lặng yên, hai tâm hồn cùng đương rung động ý nghĩ ngấm ngầm Lộc lấy làm lạ vợ lại có cái tính ôn tồn đáng quý năm cưới Phải, ba năm đầu, ái tình chân thật lặng lẽ người vợ trẻ đã đem đến gia đình chàng hạnh phúc êm đềm đầm ấm Bà Án luôn mồm khen ngợi và kể lể với đức tính tốt nàng dâu Muốn đẹp lòng mẹ, chàng đã đổi hẳn, lạnh lùng buồn tẻ, không vui cười nhanh nhẹn xưa Trong ấy, vợ chàng chiều chuộng để cố độc chiếm ái tình mà kẻ khác đã cướp mất, hay đương cùng mình ngấm ngầm san sẻ Đoạn tình sử Lộc, nàng đã rõ từ ngày chưa cùng chàng nên chồng vợ Những hôm nàng thấy chồng ít nói, ít cười, lúc nào có dáng tư lự là hôm nàng ăn, ngủ, lại là hôm nàng trở nên người đàn bà hoàn toàn âu yếm, vui vẻ đảm Biết Lộc kính yêu mẹ, nàng để hết tâm trí vào phụng dưỡng mẹ chồng, nhẹ nhàng từ lời nói dáng điệu, nhẫn nại đôi bà Án quá nóng nảy mắng nhiếc oan, nàng ngào xin lỗi Lộc thấy vậy, càng ngày càng thêm vị nể vợ Có chàng đương buồn bực việc gì, thoáng thấy vợ, chàng phải cố làm mặt vui tươi để vợ khỏi khổ sở, khỏi ngờ vực mình tưởng tới Mai Nhưng có giới hạn Nhất là miễn cưỡng tự ép mình làm việc gì để tới mục đích khó khăn Sau ba năm, chịu nhẫn nhục, lại đau đớn vì cái chết hai đứa con, vợ Lộc hình đổi hẳn tính nết Mềm mại dịu dàng, nàng trở nên cau có, gắt gỏng; vâng lời kính cẩn, nàng đổi hỗn xược, vô lễ Như gần năm rồi, Lộc lấy làm khó chịu chàng khuyên can, an ủi không mắng, trách giận 89 NỬA CHỪNG XUÂN (90) Nay thấy vợ lại trở lại có tính nết ngôn ngữ, cử ngày xưa thì chàng hỏi không cảm động! - Cậu ạ, mẹ lễ Đền Vân Sau tiếng thở dài, chàng trả lời vắn tắt: - Thế à? Ngẫm nghĩ lát, nàng lại nói: - Đền Vân có tiếng anh linh lắm, cậu - Thế à? - Tôi xin theo hầu mẹ, mẹ không cho - Đi làm quái gì? Câu trả lời cộc cằn chông khiến vợ lấy làm lạ Nàng gợi đến chuyện bà Án vì khác hẳn lần, lúc chàng về, nàng không thấy chàng hỏi tới mẹ, người mẹ mà chàng kính yêu, người mẹ có đủ oai quyên bắt phải cùng nàng kết hôn Thế mà chơi chàng không hỏi qua câu, không biết mẹ vắng nhà Chắc đã xay gì đây? Người đàn bà, là người yêu là nhà tâm lý học trông rõ lòng người, là trông vào trang giấy có chữ: - Cậu ơi, cậu lo nghĩ điều gì thế? Lộc nhìn vợ đáp: - Không, có điều gì đâu! Muốn tránh ngờ vực vợ, Lộc đứng dậy mặc quần áo Công Đường Ngồi bàn giấy, Lộc chống tay nghĩ ngợi Dân cầm đơn vào kêu, chàng vẫy tay trỏ sang buồng Thầy Lục Sự Rồi chàng lấy giấy viết cho Huy thư, thư bị Mai xé vụn Hôm mãi quá mười hai giờ, nhà ăn cơm sáng, vì còn chờ bà Án lễ Lộc ăn trước để còn nghỉ trưa Đó là ít xảy Mọi lần dầu trễ đến đâu, Lộc chờ mẹ về, ăn cơm Lộc cố ý tránh mặt mẹ, hình không muốn cùng mẹ nói tới câu chuyện đau đớn có thể làm giảm lòng kính yêu chàng mẹ, và làm hư tổn lòng tự ái mẹ mình Nằm buồng, vờ ngủ nghe tiếng cười, cấu nói mẹ, chàng tưởng tượng có giấu bao lừa dối Chàng kinh hoàng lấy tay bịt lại Lúc buông tay ra, tiếng nói nhu mì êm ái vợ an ủi lòng chàng đôi chút Nàng nói với mẹ chồng: - Bẩm mẹ, nhà cảm xoàng thôi, không can gì! Bà Án đáp: - Cũng nên cẩn thận, quẻ thẻ tôi xin cho cậu không tốt Cung gia trạch và cung tật bệnh không yên Cơm nước xong người nghỉ Cái Huyện nhỏ làng bị vùi sâu bầu không khí yên lặng, lạnh lùng Thỉnh thoảng xe lượn qua cổng, tiếng cút kít, dịp kéo dài xa xa biên vào quãng sương mù, càng làm tăng vẻ tịch mịch nơi thôn dã Có rón rén vào phòng Lộc vờ nhắm mắt ngủ say Một bàn tay mát, đặt trên trán chàng, rối tiếng giày lại se rón rén từ phòng bước ngoài Lộc chẳng cần trông thấy biệt đó là vợ vào thăm bệnh mình Lộc lấy làm khó nghĩ Một người vợ vừa hiền hậu, vừa khôn khéo, chàng không thể không trọng Đã bao lần bà Án khuyên chàng lấy vợ lẽ, chàng có lời từ chối: ‘’Bẩm thời này, lấy vợ lẽ, người ta cười cho’’ 90 NỬA CHỪNG XUÂN (91) Lộc nói thế, chính Lộc không nghĩ Lộc thương hại, vì nể người vợ đã thành thực yêu mến chàng Ái tình ấy, chàng không thể đáp lại ái tình nồng nàn buổi đầu Xuân Nay ái tình chàng có thể đầm ấm mà thôi, chàng nỡ nào còn đem san sẻ với người vợ lẽ Nhiều khuyên bảo không bà Án nói sẵng: - Hay tôi gọi Mai cho anh nhé? Lộc đỏ bừng mặt mà không đáp, khiến bà Án tưởng lưu luyến Mai Thực Lộc cho Mai là người bỏ đi, là từ hôm gặp nàng cổng nhà Họa Sĩ Bạch Hải Song chàng tự an ủi đời đày đọa chính nàng đã chuộc lấy, nào chàng có chút trách nhiệm gì - Trời ơi! Tiếng kêu rú lên Lộc khiến vợ phòng ngoài chạy vội vào Nhưng thấy chàng nằm yên, càng cho là chồng nói mê, nên lại bước Lộc kêu lên thế, là vì lúc đó trí chàng ôn lại quãng đã qua, Mai rời bỏ nhà chàng trốn Lương tâm chàng cắn rứt Chàng hối hận lấy làm thẹn, lấy làm buồn vì cử tàn ác mẹ Một người bụng mang chửa lời Họa Sĩ Bạch Hải còn văng vẳng bên tai chàng Lộc mỉm cười nghĩ thầm: ‘’Cũng còn may cho ta, cho mẹ ta mà Mai chống lại cám dỗ, mà Mai chịu sức đè nén nghèo hèn, đói rét Nếu không thì cái trách nhiệm nặng nề mang cho? Nhưng biết Mai giữ tiết giá lúc lầm than, đói khát chẳng hay gì cho Lộc Lòng chàng thêm phiền mà mình không thể yêu đường hoàng thì có ích gì? ‘’Thà nó bậy bạ, khôn nạn, đê hèn!’’ Tính ích kỷ tự nhiên loài người đã dấn vào tâm trí chàng lúc phân vân y nghĩ vô lý Phải! Thà có quãng chông gai ngáng hẳn đường ân ái hai người! Chứ quay đường cũ thì khó khăn lắm, thì không thể Vì vợ chàng kia, người đàn bà đã phó thác tính mệnh và linh hồn tay chàng ‘’Thà nó bậy bạ, khôn nạn, đê hèn’’ Vợ chàng không có chỗ nào khiến chàng có thể ghét Tuy đôi nàng cãi lại mẹ chàng, song nên nhận xét có gia đình nào dâu không vô phép với mẹ chồng? Chàng thở dài lẩm bẩm ‘’Với lại mẹ ta kia’’ Từ cưới đến nay, lần này là lần thứ nhất, Lộc nghĩ tới lỗi mẹ vợ Chàng tưởng tượng mẹ chàng người đàn bà cay nghiệt, cứng cỏi khuôn phép lễ nghi, không cảm động đứng trước đáng thương tâm ngoài vòng luân lý cổ ‘’Cái đó vì giáo dục, vì tập quán, nào phải lỗi mẹ ta!’’ Không gì đáng cảm động, đáng đau lòng cho ta ta tìm hết các lẽ để tự làm thầy cãi cho người mà ta phải kính mến Một đằng thì lương tâm nó dõng dạc buộc tội, nào nó có xét đến tình mẫu tử? Một đằng thì lời nói văn hoa bóng bẩy cố tìm kiện có thể làm nhẹ bớt tội lỗi mẹ Lộc thở dài: ‘’Phải, bao nhiêu lầm lỡ mẹ ta nguyên chỗ quá suy tôn cổ tục, quá thiên trọng tập quán Mẹ ta đuổi Mai vì thế, nào mẹ ta tàn ác đến thế?’’ Một hồi trống hầu! Lộc cõi mộng quay nơi Trở dậy rửa mặt, mặc áo, chàng Công Đường Chàng muốn làm việc thực nhiều, để bắt tâm trí phải luôn luôn nghĩ tới việc công, mà rời bỏ việc tư 91 NỬA CHỪNG XUÂN (92) Tan hầu đã lâu, nha lại đã Lộc còn lúi húi ngồi bàn giấy Chàng tẩn mẩn giở cái hồ sơ xem lại lượt, việc chẳng có chi quan hệ - Ông Huyện! Nghe tiếng gọi, chàng giật mình quay lại Bà Án đứng bên cạnh - Bẩm mẹ bảo điều gì? Bà Án thở dài, nói: - Tôi buồn lắm, cậu Hôm tôi lễ xin cho cậu phải quẻ thẻ xấu quá Lộc đáp: - Bẩm mẹ, đã đâu là đúng - Đền Vân thiêng cậu Thẻ xin nghiêm Chứ quẻ thẻ này thì mẹ lo cho đường tử tức Lộc đương giận mẹ, mà nghe giọng mẹ run run phải đem lòng thương Chàng toan tìm lời an ủi, thì bà Án lại nói thêm: - Mẹ xem bói, thầy bói bảo vì có kẻ thù oán, nên cậu khó lòng mà có Lộc mỉm cười: - Con chả có thù oán hết! Bà Án đăm đăm nhìn khẽ nói: - Thế mẹ con Mai? Lộc đứng lặng hồi lâu, không đáp, bị nghẹn lời Chàng đã cố tránh không đáp, chuyện Mai với mẹ, ngờ lại chính mẹ gợi khiến chàng ngây ngất người Lạnh lùng chàng đáp: - Đối với người ta chả làm gì nên tội mà người ta thù oán Mẹ nhìn có vẽ nghĩ ngợi, lo sợ Con nhìn mẹ chiều ân hận vì lời nói trách móc mình Bỗng Lộc ngồi phịch xuống ghế, bưng mặt khóc Bà Án kéo ghế ngồi bên cạnh con, hỏi - Con có chuyện gì, nói cho mẹ biết can chi mà phiền muộn, sinh ốm người Lộc lau nước mắt, ông quan tòa, cất giọng nghiêm nghị hỏi mẹ: - Thưa mẹ, người ta chết thì mẹ có hối hận gì không? Bà Án nhìn con, cặp mắt răn reo sáng quắt Bà thừa biết đã rõ hết đầu đuôi câu chuyện ngày xưa Bà Án lại biết mẹ Mai còn sống Bà bảo Lộc: - Chắc oán mẹ lắm? Không trả lời, Lộc lạnh lùng nói: - Ở vào địa vị Mai bị mẹ đuổi khỏi nhà con, mà không có nghị lực, không thực có ái tình người yêu thì đã bị sa xuống nơi vực sâu hoang thẳm - Thì cậu biết đâu nó giữ lòng với cậu? - Bẩm biết Con biết nhiều Con biết nhiều người giàu sang gấp lần muốn lấy người ta làm vợ, mà người ta có lời từ chối và cam chịu cảnh nghèo nàn đói rét Trong thì vui thú cảnh gia đình đầm ấm với vợ mẹ cưới cho Lộc cảm động quá phải ngừng lời Bà Án lãnh đạm nhìn không nói - Con còn biết nhiều điều Chẳng hạn biết bây người ta cùng với em, cùng người ta, tiết sạch, giá và không oán trách mẹ ta đã làm cho người ta Bà Án không chờ nói hết câu, vội hỏi: - Bây nó đâu? Nó sinh thằng trai, phải không? 92 NỬA CHỪNG XUÂN (93) - Vâng, chính - Nhưng bây nó đâu? - Mẹ hỏi làm gì, vừa viết thư xin lỗi người ta, người không thèm phúc đáp - Nhưng khổ Tao hỏi mày bây nó đâu? - Bẩm mẹ, người ta Phú Thọ với cậu Huy, Với ông Huy làm Giáo Học - Được! Rồi tao lên Phú Thọ Lộc vội gạt: - Chết! Sao mẹ lại lên đấy? Mẹ lên làm gì? - Lên bắt mày Lộc cười nhạt: - Ai người mẹ bắt về! - Con mày tao lại không bắt được? - Nhưng lấy người ta đã khai giá thú đâu, người ta sinh nở, có nhận con đâu? - Được, tao có cách Dứt lời, bà Án lững thững xuống nhà CHÁU ÁI Ái chơi ô tô chung quanh nhà Trí tưởng tượng trẻ dễ dàng mà có tài khiến vật hay việc trở nên thực ý muốn Ái mình lượn vòng tròn miếng đất, mà mắt nó trông thấy thứ vô Mồm nó kêu luôn: ‘’Bí bo? Bí bo!’’ là cái kèn ô tô tốt, hai tay nó khuỳnh làm hệt người tài xế lái ô tô, chân nó giậm xuống đất bành bạch đề bắt chước tiếng bánh xe lăn trên đường đá Thỉnh thoảng nó dừng lại quay hỏi cái thân cây bên hàng giậu: - Có lên xe không? Nó lại trả lời câu hỏi tưởng tượng: - Đây Phủ Đoan sáu hào Không được! Giá định sáu hào, không bớt xu, không thì thôi Rồi nó cắm đầu chạy - Bác tài ơi, cho tôi lên với Ái đứng lại quay cổ nhìn sang hai bên, hỏi: - Ai gọi xe đấy? Có tiếng trả lời cổng: - Tôi! - Mấy người Sau dịp cười, bà Án (vì người chính là bà Án) đáp: - Có hai người thôi - Vào mà đi! - Nhưng cửa đóng khóa vào được? - Vậy đứng ngoài đợi tí để em gọi ông Hạnh cho nhé Ái lại mồm kêu bí bo, chân giặm bành bạch lượn lối sau Một lát nó cùng ông Hạnh Ông lão bộc nhác trông thấy bà khách có người đàn ông vận áo lương theo hầu, thì đoán là quý khách, liền cung kính chắp tay chào: - Lạy bà ạ! Thưa bà hỏi gì à? - Không dám Ông Giáo có nhà không, ông? - Thưa bà, cậu Giáo tôi đã dạy học, đây Vì tàu đã ngược thì đến quá mười rưỡi - Lúc ô tô hàng chạy qua cổng 93 NỬA CHỪNG XUÂN (94) Ông Hạnh liền trỏ vào bà Án: - Đấy, xe Tuyên đấy! Gần mười Rồi ông ta vừa mở khóa vừa nói: - Thưa bà, vì nhà vắng tôi lại bận dọn cơm bếp, nên phải đóng khóa cổng, sợ em Ái đường Bà Án có vẻ thất vọng, ngơ ngác hỏi người lão bộc: - Vậy cô Vậy bà chị ông Giáo vắng à? - Thưa bà, cô Mai? Bà Án chưa kịp trả lời, ông Hạnh đã tỏ ý buồn rầu và nói luôn: - Thưa bà, kể thì là bà Tham đấy, cô tôi không cho gọi là bà Tham, bắt phải đọc tên tục Bà Án làm không hiểu: - Thế à? Vậy cô bà Vắng ư? - Nhưng mời bà vào chơi Ý chừng bà nuốn mua sơn hẳn thôi Cô tôi Ông Hạnh đưa khách vào và anh người nhà vào sàn lại toan khóa cổng, thì bà Án vội gạt đi: - Thôi được, ông để tôi coi cháu cho, chả cần phải đóng cổng - Thưa bà chả dám Nhưng mời bà vào chơi nhà Thưa bà, bà hỏi cậu Giáo tôi có việc gì thế? Hay bà đến mua sơn? Bà Án đương ngẫm nghĩ tìm câu trả lời, thì Ái lượn phía sau ra, cái mồm ‘’bí bo! bí bo!’’ Thấy bà Án đứng cười, nó vội kêu: - Kìa! Xe ô tô bóp còi mà không tránh! Bà Án cúi xuống toan bế Ái lên, Ái giật mạnh tay ra: - Ô kìa! Sao lại ôm ô tô? Bà Án cười: - Ô tô ngoan nào, tôi hôn cái nào! Ái vỗ tay cười hét lên: - Ô tô lại ô tô ngoan! Mà lại hôn ô tô bao giờ? Dứt lời, nó lại chạy lượn sàn sau Bà Án quay vờ hỏi người lão bộc: - Con ông Giáo à? - Thưa không Cháu Ái là Ông ta nghẹn lời không nói dứt câu Bà Án tiếp luôn: - Con bà Tham, phải không? - Vâng, bà Tham - Nó ngoan Cháu lên ông? - Thưa bà, cháu lên sáu Bà Án đứng ngẩn người ra, nghĩ ngợi Bà hồi tưởng lại năm năm trước, hôm bà đến nhà Bà còn nhớ mang máng diện mạo, cử chỉ, ngôn ngữ Mai mà thôi Nhưng mà biết Mai đẹp, đẹp dịu dàng phúc hậu Bà lẩm bẩm nói mình: - Giống quá, khuôn mặt giông đúc! Ông lão Hạnh hỏi: - Thưa bà, bà biết cô tôi? Bà Án giật mình, quay lại trả lời câu ấp úng Song lần trước, tiếng còi ô tô Ái đến giúp bà khỏi khó khăn Ông lão Hạnh thấy Ái có dáng mệt, vừa chạy vừa thở thì giữ lại: - Thôi, không chạy Nghỉ còn ăn cơm - Ông Hạnh để Ái chạy nốt Tuyên Quang đã Bà Án cười, cúi xuống giữ Ái lại: 94 NỬA CHỪNG XUÂN (95) - Thôi đến Tuyên Quang rồi, cho ô tô nghỉ thôi, chẳng có mệt Ái phụng phịu không lòng Ông Hạnh ghé tai nói thầm: - Ái đưa bà vào chơi nhà chóng ngoan, không có chốc cậu về, tôi mách cho Nghe nói mách cậu, Ái sợ hãi nhớn nhác nhìn cổng Rồi hình nhớ tới cậu nó ngoan ngoãn dắt bà khách lên thềm vào nhà Bà án đăm đăm nhìn Ai nghĩ thầm: ‘’Trời ơi! cặp mắt nhanh nhẹn với cái trán cao rộng, mà giống cậu nó thế! Lại cái mồm nữa’’ Lúc bà Án tìm nhiều cái giống Nói cho đúng Ái giống Lộc thật Song cái ý tưởng dự định tâm trí từ lúc Huyện Thạch Hà bước khiến bà trông Ái càng hệt bà Thốt nhiên bà hỏi: - Mợ cháu chơi đâu? Ái cười chế nhạo bà khách: - Không có mợ Chỉ có cậu thôi có mẹ thôi - Ừ, mẹ Ái đâu? - Mẹ Ái chợ Bà Án trông thằng bé xinh xắn đáng yêu quá, ôm ghì vào lòng hôn lấy, hôn để Ái đẩy không được, kêu to: - Ông Hạnh ơi! - Cái gì thế? Cái gì mà hét ầm lên thế? Nghe tiếng cậu hỏi, vì Huy vừa Ái lấy tay chùi má, vừa mếu vừa nói: - Cậu ơi, cậu! cái bà này bà làm đau Ái Bà Án thấy Huy, đứng dậy gật đầu chào, Huy chắp tay đáp lễ, hỏi: - Thưa cụ, cụ tha thứ cho, chúng tôi không hân hạnh nhớ cụ Xin cụ giáo cho chúng tôi biết Bà Án trù trừ hỏi lại: - Ông có nhận thư cậu Huyện Lộc nó không? - Thưa cụ, có - Vậy tôi là mẹ cậu Huyện Lộc - Thưa cụ, chúng tôi vô tình không biết, xin cụ đại xá cho Thì ra, thưa cụ, cụ là cụ Án, thân mẫu anh thân mẫu quan Huyện tôi đó Rước cụ ngồi chơi Rồi Huy quay lại bảo Ái: - Em xuống bảo ông Hạnh đun cho cậu ấm nước nhé Ái vâng lời, ngoan ngoãn xuống nhà Bà Án ngồi ngẫm nghĩ, muốn hỏi chuyện Mai, chẳng biết xưng hô nào Gọi là bà Tham hay bà Huyện thì ngượng mồm, và sợ Huy cười, mà gọi là cô thì bất tiện Chẳng có chuyện gì nói, Huy vịn ghế im lặng đứng nhìn Bỗng bà Án tìm cách xưng hô mà bà cho là ổn liền cất tiếng hỏi: - Thưa ông, lệnh tỉ chơi vắng? - Thưa cụ, chị cháu Chị cháu sang bên Làng Cao Du mua lường sơn - Buôn sơn à? Huy mỉm cười: - Thưa cụ, làm Giáo Học lương bổng ít ỏi lắm, chị cháu phải buôn bán cho dư dật đồng tiền Và có việc đỡ buồn - Cũng phải Tôi nghe buôn sơn lãi thì phải - Thưa cụ, năm lãi, còn thì làng nhàng thôi Huy lại nói luôn: 95 NỬA CHỪNG XUÂN (96) - Thưa cụ, chả cụ quá lên chơi, xin mời cụ xơi với chị em cháu bữa cơm xoàng - Cám ơn ông, tôi đã ăn cơm trên xe lửa - Thưa cụ, ăn cơm sớm thì bây đói - Qủa thực tôi no Bà Án làm thân mật nói tiếp: - Chỗ ông với anh Lộc thì ông cho ăn can chi mà phải từ chối Nếu đói thì tôi ăn Huy nghe bà Án gợi đến chuyện cũ, tình xưa biết bà lên Phú Thọ có mục đích ích lợi Nghĩ tới chị, nghĩ tới quãng đời đầy đọa, khổ sở, Huy căm tức, muôn nói câu cho dạ, song bà khách đến chơi nhà, chàng cho xử bất lịch Và chị em chàng là người chịu ơn Lộc, điều không chàng quên Hai người ngồi đối diện nhau, đăm đăm nghĩ ngợi đương tìm câu chuyện thù ứng thì Ái rón rén đứng sau lưng cậu kéo áo nói: - Cậu ơi-i c-h-a-u sắc đ-o-i sắc r-ô-i huyền Câu nói đánh vần mà Ái cho là câu nói lóng, khiến khách và chủ phải bật cười Bà Án hỏi Huy - Cháu đã học - Thưa cụ, vâng, cháu đã học hết vần quốc ngữ - Cháu ngoan Ái đến đây tôi nào Nhưng Ái nhớ tới cử bà khách ban nãy, nên không dám lại gần, lo lắng đứng nấp sau lưng cậu - Kìa bà gọi Ái! Bà Án nghe Huy kêu mình là ‘’bà’’ thì hiểu theo nghĩa bà với cháu Bà sung sướng quá, hây hây đỏ hai má răn, híp cặp mắt nheo cười ứa lệ Huy thấy cháu ngần ngừ không dám đến, liền dắt tay đưa lại bên bà Án Ái sợ cậu phải đứng im, lòng áy náy không yên Bà Án xoa đầu hỏi: - Ái có yêu mẹ không? - Có - Ái có yêu cậu không? Ái ngước mắt nhìn Huy, mỉm cười đáp: - Có - Thế Ái có yêu tôi không? Ái không trả lời Bà Án lại hỏi: - Ái không yêu tôi à? Ái lắc đầu, Huy ngượng, lấy làm sung sướng cháu đã trả thù cho chị Chàng vờ mắng: - Hỗn nhé! Ái phụng phịu, nước mắt chạy quanh Bỗng nó giật tay bà Án, chạy vội và vui vẻ vui mừng: - A! mẹ đã về! Nghe tiếng thằng bé, bà Án bối rối lo sợ, nghĩ tới khoa ngôn luận, tài ngoại giao phải cùng Mai thi thố Nhìn Mai, tay dắt con, ngoài ung dung vào, bà luống cuống vài giây, ngập ngừng chưa biết bắt đầu câu chuyện Bỗng nhờ có thói quen thù tiếp, bà cất tiếng hỏi cách tự nhiên: - Kìa, chào mợ! Mợ chơi về? Mai chắp tay đáp lễ, ngây người đứng im Bà Án cười, vui vẻ hỏi: 96 NỬA CHỪNG XUÂN (97) - Mợ quên tôi rồi! Mai cười, cười chua chát trả lời: - Bẩm cụ, quên cụ Con lấy làm lạ tý thôi Bà Án hiểu bên địch đã khai công mà mình thì chưa sẵn sàng để tiếp ứng, liền dùng kế hoãn binh: - Nhưng ăn cơm đã chứ? Có phải không Ái? Vì Ái đ o i sắc rối mà Ái thực đói lắm, nghe bà khách nói trúng ý nghĩ mình thì mỉm cười ngước nhìn, tỏ ý cám ơn, còn Mai thì nàng đưa mắt hỏi ý kiến em xem có nên mời khách ăn cơm không Bà Án hiểu cách bàn định lặng lẽ hai người, giục luôn: - Mợ với cậu Giáo xơi cơm cho cháu ăn xong bữa đi! Tôi ăn cơm trên xe hỏa Mai nói: - Chả cụ lên chơi, nào xin cụ chiếu cố xơi với chị em cháu bữa cơm xoàng - Tôi cảm ơn mợ Nhưng thực tôi no lắm, tôi không làm khách đâu Huy bảo chị: - Ấy em đã mời cụ cụ mực từ chối Mai mỉm cười: - Hay cụ chê nhà chúng cháu nghèo, cụ khinh chúng cháu là nhà hà tiện Lần thứ hai, Mai khiêu chiến, lần thứ hai, bà Án tạm lui: - Thôi, chỗ quen biết chẳng nên khách sáo Đi ăn cơm đây nói câu chuyện Mai kính cẩn chắp tay chào: - Vâng, mời cụ ngồi chơi, chúng cháu xin vô phép cơm cụ Mai, Huy cúi đầu chào lần dắt Ái vào nhà Ái hỏi Mai: - Mẹ ơi! Sao bà gọi mẹ mợ? Câu hỏi bất thình lình thằng bé khiến Mai buồn rầu Còn bà Án thoáng nghe thấy lấy làm ngượng ngùng Ngồi mình phòng khách, tìm sẵn hết các ý tưởng để chốc có thể đối phó với Mai, bà nghĩ thầm: ’’Ta lên đây, mục đích là đề bắt thằng cháu Trời ơi! Thằng bé kháu khỉnh làm sao! Nhưng muốn bắt cháu thì có hai cách Phải cần phải khôn khéo được?’’ - Mời cụ xơi nước ạ? Bà Án quay lại Ông lão Hạnh sau lưng chắp tay đứng hầu Bà là Mai đã dặn ông ta nói thế, vì lúc bà tới, ông lão kêu bà là bà thôi Nhưng Mai cẩn thận dặn người lão bộc là điềm hay, hay điềm dở Mai muôn mua chuộc lòng bà hay đó là câu riêu cợt? Bà tự hỏi, lòng phân vân, nửa mừng lo Bỗng nụ cười nở trên cặp môi khô khan bà, bà vừa nhác trông thấy trên tường sát chỗ bà ngồi, treo xòe hình quạt, ảnh Ái từ năm Ái lên năm ái lên sáu tuổi Mỗi cái chụp kiểu, ngồi, đứng, đi, cái nào rõ ràng phân hắc bạch và tô điểm đẹp thêm ông thợ nơi tỉnh lỵ nhỏ Tình yêu lại ngùn ngụt lòng bà Án: - Cụ xem anh cháu có giống không? Bà Án quay lại, Mai đã đứng sau lưng - Mợ ăn chóng thế! Thật thà chứ? Hay là nhà có khách lại ăn vội ăn vàng? Bà Án trỏ ghế bảo Mai: - Mợ ngồi tôi nói câu chuyện Mai đứng: 97 NỬA CHỪNG XUÂN (98) - Được ạ, cụ mặc - Ngồi xuống đứng mỏi, vì câu chuyện tôi nói tới đây dài Mai kéo ghế ngồi: - Bẩm cụ, chuyện gì thế? Cụ làm cho lo quá? Bà án quay lại, thấy tên người nhà mình đứng hầu liền vẫy tay khẽ bảo: - Cho mày xuống nhà Tên vâng lời Mai trên lặng ngôi chờ Còn bà Án thì ngẫm nghĩ tìm câu để mở chuyện Bỗng bà ngửng đầu lên, trên nét mặt tỏ rõ Bà thong thả hỏi Mai: - Mợ có biết tôi đến đây làm gì không? Mai chưa kịp trả lời thì bà Án lại nói luôn: - Hôm tôi thân hành lên đây là vì bổn phận có, điều thứ là vì là vì thôi có mình mợ với tôi đây, can gì phải úp phải mở Tôi lên đây là vì hối hận bắt buộc phải xin lỗi mợ Mai vội vàng đáp: - Ấy chết! cụ dạy quá lời, đâu dám - Không, mợ để tôi nói dứt câu đã Phải kể tôi già nua tuổi tác này mà hạ mình, xin lỗi mợ thì quá thật Song thiết tưởng, bề trên bề dưới, hay bề bề trên, ai nhận biết lỗi mình Tôi, thì tôi biết lỗi ngay, tôi hối hận hôm sau cô mợ bỏ nhà - Được, cụ lớn gọi là cô Bà Án bắt đầu kể chuyện đã xếp sẵn từ trước Bà nói bà không ngờ đâu lại xảy khiến dòng dã sáu năm, ngày đêm đã bị lương tâm cắn rứt Ngay tối hôm Mai từ biệt bà cách kín đáo, lặng lẽ, bà hối hận quá vì thấy Lộc đau đớn, khổ sở, nên bà đã tìm Mai khắp các nơi không thấy Bà tưởng nào Mai trở về, ngờ đâu Mai lại liệt Rồi bà khen ngợi Mai, lấy làm khâm phục lòng hy sinh Mai, lòng nhẫn nại Mai, lòng trinh tiết cao thượng Mai: Bao lâu sống cảnh lầm than mà giữ ngọc, trắng ngà Bà ví Mai với cây sen mọc bùn mà không nhiễm mùi bùn Mai yên lặng ngồi nghe không ngắt câu, không đáp lời Bà Án ngừng lại để dò ý Mai, sắc mặt Mai không thay đổi Bà nói tiếp: - Nay tôi muốn chuộc lại điều lẫm lỗi tôi, mà đời có mình mợ có thể giúp tôi việc Mai thành thực, kính cẩn trả lời: - Bẩm cụ, cụ dạy đâu dám - Không, tôi nói thực Mợ không nên để tôi hối hận suốt đời, vì điều lẫm lỗi giây phút Mai làm không hiểu: - Nhưng, thưa cụ, có điều gì cụ cho biết, có thể giúp thì thực không dám từ chối Bà Án dự chút bảo Mai: - Mợ ạ, ngày là nghĩa Huống hồ đã ăn với có con, có cái Mợ chẳng nên giận cậu ấy, chẳng nên oán tôi Mai ngơ ngác hỏi: - Ô hay! Sao cụ biết oán giận? Mà có quyền oán giận đâu? - Vậy có mợ nghĩ tới tái hợp không? Mai hai má đỏ bừng, đầu nóng sốt, ngồi im không đáp Bà án lại hỏi: - Mợ nên nghĩ đến cậu ấy, sáu năm không chút nào là không nhớ, không thương mợ 98 NỬA CHỪNG XUÂN (99) Mai giận đến cực điểm rồi, không nhịn nữa: - Tôi xin cụ đừng gọi tôi là mợ Tôi không phải, tôi không còn là dâu cụ, mà không cụ thèm nhận tôi là dâu cụ, cụ nhớ điều cho Vậy cụ dùng chữ cô đủ Bà Án ngượng nghịu lúng túng, không tìm câu gì để đối phó, đành nhắc lại câu đã nói: - Mợ nên thế, ngày nghĩa Mai mắt đỏ ngầu hỏi lại: - Chớ hôm cụ đuổi tôi, cụ không nhớ đến câu ấy? Bà Án mỉm cười: - Có cô không nhớ chứ? Còn tôi trước sau tôi muốn cô với Lộc lấy nhau, chẳng se vào thì chớ, nỡ chia rẽ duyên người bao giờ, không lòng là tự cô thôi Mai cười cách chua chát: - Phải! Bà lớn khuyên tôi lấy lẽ cậu Lộc, lấy lẽ bà - Lấy lẽ ba bảy đường lấy lẽ Lấy lẽ làm nàng hầu có, lấy lẽ làm chị, làm em với vợ có Mai không nói, hai mắt căm tức nhìn thẳng sân Bà Án tiếp luôn: - Vậy bây tôi rước cô làm chị làm em với mợ Huyện, nói thì cô nghĩ sao? - Thưa cụ, sáu năm trước hình tôi đã trình cụ biết nhà tôi không có mả lấy lẽ Đối với kẻ khác (Mai đăm đăm nhìn bà Án) kẻ lên làm cô Huyện cô Phủ, cô Thượng, mai là vinh dự Nhưng tôi, tôi cho làm cô Thượng không bằng, không sung sướng làm chị xã, chị bếp chị bồi, mà vợ chồng yêu mến nhau, vui có buồn có nhau, hoạn nạn có Cô Huyện! Cụ lớn không nên đem cái mồi cô Huyện nhử tôi cô Huyện! Bà Án thong thả ung dung trả lời: - Sao lại cô Huyện, bà Huyện chứ? Mai cười mũi: - Phải bà Huyện hai - Chứ sao! Các đấng đế vương ngày xưa có Đông Cung và Tây cung Hoàng Hậu, thì sao! Nói nữa, Dương Quí Phi có là Hoàng Hậu đâu, có là bà vua chính thức đâu? - Vâng tôi biết, các bà vợ lẽ có hai đường: Một là họ bị áp chế, hai là lấn áp quyền vợ cả, lúc đó thì họ trở nên hạng Đắc Kỷ, Bao Tự Mai cười nói tiếp: - Đó, cụ coi, cụ nhớ sử, dễ tôi không nhớ sử Song có điều này tôi xin thưa hầu cụ! Cụ đừng vào đường để dụ tôi, đường vinh hoa, phú qúy Bà Án nghiêm sắc mặt dõng dạc nói: - Thế thì cô lầm Tôi vào đường bổn phận Tôi có lỗi, tôi cam chịu lỗi, tôi phải ăn năn sửa lỗi Bởi vậy, tôi không muốn vì tôi mà cô mang tiếng mang tiếng là người không chồng không chồng mà mà có Mai dõng dạc đáp lại: - Xin cảm ơn cụ Nhưng vì tôi mà cụ muốn sửa lỗi thì tôi sẵn lòng (xin cụ miễn chấp) tôi sẵn lòng tha thứ cho cụ, tha thứ cho cụ đày đọa tôi, đã bao lâu Mai cố làm cam đảm Trí Mai ôn lại đời quá khứ, thì nhiên, lòng Mai tủi cực thổn thức Mai cảm thấy nghị lực tiêu tán không còn để tranh luận Như cái xác không hồn, Mai gục đầu xuống ta vịn ghế khóc, khóc không tiếng 99 NỬA CHỪNG XUÂN (100) - Ô hay! Bà lão này, bà lại chọng mẹ cho mẹ khóc? Mai ngửng đầu lên thấy em dắt đứng bên cạnh Gượng cười, nàng ẵm Ái vào lòng hôn hít Bà Án buồn rầu bảo Huy: - Ông Giáo, ông nghĩ tôi nói có phải không? Ông ngồi xuống đây, tôi thưa câu chuyện Ai chả có lúc lầm lẫn, chi tôi tuổi tác thì lại càng hay lâm lẫn Bây tôi nghĩ lại, tôi biết tôi lầm, tôi hối hận, tôi thân hành lên tận đây để đón mợ và cháu về, ông là người học rộng, biết nhiều, nên khuyên mợ cháu câu Huy lạnh lùng đáp: - Thưa cụ, việc đó là việc riêng chị cháu Tùy ý chị cháu cư xử Cháu không có quyền lạm bàn tới, chị quan Huyện Lộc, cháu là người chịu ơn Mai nói mình: - Mẹ tôi tưởng yên thân nơi hẻo lánh này, ngờ cụ chưa tha, cụ còn theo đuổi cho để cụ hành hạ Bà Án thở dài, cất giọng phàn nàn, cố là thành thực: - Khổ cho tôi chưa! Người ta không hiểu tôi Ở nhà thì tôi không hiểu tôi Con tôi vậy, mà cô vậy, các người cho tôi là thần giời sai xuống để phá hạnh phúc các người Bà Án đưa khăn lên lau nước mắt: - Nhưng nào tôi có ác nghiệt gì, tôi là người nghĩ tới hạnh phúc con, cháu, nghĩa là nghĩ tới bổn phận người mẹ, người bà Huy đứng lạng nhìn bà Án, lấy làm thương hại Chàng thong thả nói: - Cụ cho phép cho cháu tỏ bày cùng cụ vài điều Cụ là người tốt, nghĩ tới bổn phận Cháu biết Không cháu ngờ vực cụ, cụ dung thứ cho lời sống sượng cháu, cụ tức là cái biểu hiện, tức là người đại diện cho luân lý cũ Mà tâm trí chúng cháu đã trót nhiễm tư tưởng Hiểu khó lắm, thưa cụ Cụ với bọn hậu sinh chúng cháu hai sông cùng nguồn, cùng chảy bể, đằng chảy theo phía dốc bên sườn núi, gặp Vậy chị em chúng cháu không dám tranh luận với cụ nữa, xin cụ ban cho cái ơn tối hậu, xưa chị cháu vì cụ mà hy sinh hết hạnh phúc, lạc thú gia đình Ái ân tối hậu ấy, là cụ và ông Huyện quên hẳn chúng cháu đi, đừng bận lòng nghĩ tới chúng cháu Bà Án vội ngắt - Cô Mai đã Nhưng còn cháu tôi? Khi nào tôi nỡ để cháu tôi cháu tôi nó mang tên họ chồng tôi, tên họ tôi Mai cười gằn: - Cái đó cụ không lo Rồi nàng cúi xuống hỏi con: - Tên là gì? Ái nũng nịu, âu yếm, ôm lấy cổ Mai: - Tên là Ái - Vậy Ái họ gì? Ái chẳng trù trừ, trả lời luôn: - Ái họ Dương Bà Án kinh hoảng: - Cô dạy nó à? Cô dám dạy cháu tôi điều trái luân thường, đạo lý ư? Mai mỉm cười: 100 NỬA CHỪNG XUÂN (101) - Thưa cụ, cụ lầm, nó là tôi Tôi muốn dạy nó điều gì mặc tôi Cũng cụ đã dạy cụ quyến rũ người ta, người ta thai nghén, lại ruộng rẫy người ta Bà Án đứng dậy, tức giận quát tháo: - Cô không hỗn Cô không phép khinh tôi! Mai ôn tồn: - Thưa cụ, đây là nhà tôi, không phải là Dinh Quan Tri Huyện, xin cụ nhớ cho Bà Án lại ngồi xuống ghế, nghĩa là tự để rơi xuống ghế Mất hết cam đảm và biết khó lòng cãi lý với Mai nữa, bà quay giọng van lơn: - Cô Mai ơi, cô nên thương tôi già yếu cho tôi cùng cháu tôi sum họp Mai ái ngại nhìn bà Án không nỡ dày vò quá Nàng ôn tôn thưa lại: - Bẩm cụ, cụ thiếu gì cháu, nào bà Huyện, nào các cô, cháu nội, cháu ngoại đủ Thêm cháu Ái có làm gì mà bắt mẹ phải xa Bà Án gắt: - Thì tôi có muốn chia rẽ mẹ cô đâu, trước sau tôi xin đón cô với chồng cô mà Lòng căm tức, Mai cố nén, chực bùng bốc lên Về phần bà Án thì bà giấu nhược điểm mình, là bà chưa có cháu nội, chưa có người nối dõi tông đường Lòng ích kỷ bà ngờ Mai biết thực là nàng bắt bí Bỗng nghĩ điều, bà Án tươi cười bảo Mai: - Nếu tôi đền ơn cô nghìn bạc thì cô nghĩ sao? Mai không hiểu: - Thưa cụ, ơn gì ạ? - Ơn cô nuôi nấng cháu tôi Mai cười nhạt: - Thưa cụ, cụ cho tôi là người vú em nuôi cháu cho cụ phải không? Bà Án mê mẩn, không nghĩ tới câu hỏi Mai - Vậy hai nghìn nhé? Mai đứng dậy, dắt cửa phòng quay lại nói: - Cháu xin phép cụ, cháu phải đằng này có chút việc cần! Rồi nàng bảo Huy: - Cậu nhà hầu chuyện bà nhé Bà Án và Huy còn ngơ ngác nhìn theo thì thoăn thoắt, Mai đã cùng Ái bước lên đường giốc TRÊN ĐỒI - Sao hôm chủ nhật lại không chơi đồi hở cậu? Huy đương ngồi đọc tiểu thuyết hiên, nghe tiếng Ái hỏi, liền gập sách lại ôm cháu vào lòng, khẽ bảo: - Vì hôm rét nên chúng ta nhà Ái phụng phịu tỏ ý không lòng: - Không phải đâu, lần rét này, chơi thì sao? Thấy Ái thông minh, có trí xét đoán, Huy vui cười cúi xuống hôn cháu lên hai má hỏi: - Vậy Ái có biết vì không không? Ái buồn rầu: - Chỉ hôm cái bà gì bà đến chơi, bà chòng mẹ, nên mẹ giận, mẹ nhà có phải không, cậu? Một dịp cười khanh khách trả lời câu hỏi Hai cậu cháu nhìn 101 NỬA CHỪNG XUÂN (102) Mai sân bước lên thềm, hai tay ôm Ái vào lòng vừa hôn, vừa nói: - Con tôi ngoan quá, thương tôi quá! Nhưng tôi có buồn đâu? Có giận đâu? Ái hôn trả lại Mai nũng nịu ghé vào tai nói thầm: - Thế chơi đồi, mẹ nhé? Mai lại cười: - Thôi, mẹ xin khất đến chủ nhật sau Thấy Ái nhì nhằng làm rầy chị, Huy nghiêm sắc mặt bảo cháu: - Ái đứng xuống chơi! Không quấy Ngoan ngoãn Ái vâng lời, lảng sân Hai chị em yên lặng ngồi nhìn vơ Rồi Huy uể oải mở tiểu thuyết xem Bỗng nghe tiếng thở dài Mai, Huy quay lại buồn rầu bảo chị: - Chị quên câu chuyện thì Thì Mai có nhớ đâu tới câu chuyện ba hôm trước? Suốt ngày, nàng người hồn, là vì lần hội kiến thứ hai với bà Án đã nhắc nàng tưởng tới bao cảm động quãng đời qua Người mà nàng thường thề với nàng không thể nào còn yêu Nàng có ngờ đâu đã chiếm đoạt nàng sau gần sáu năm cảm giác vui buồn, vì câu chuyện không đâu lại làm rung động lòng nàng Rồi nàng cảm thấy sống lạnh lẽo, tẻ ngắt, bên mình nàng luôn luôn có và em, người mà nàng thương yêu cùng tận linh hồn Huy cất tiếng hỏi: - Cái đời êm đềm chúng ta há không phải đời lý tưởng sao? Mai không trả lời, mắt mơ mộng nhìn lên đồi Huy nói luôn: - Ta còn thiếu thứ gì? Giàu có ta không mong, quan sang ta không tưởng Bên mình chị, lúc nào có người yêu mến, yêu mến thành thực Em và chị Nước mắt chạy quanh, Mai ngập ngừng đáp lại em: - Khốn, lúc chị ngắm chị lại Mai im bặt, cảm động thổn thức, Huy nhìn chị thương hại, buột miệng nói tiếp: - Chị lại nhớ tới anh, phải không? Mai bẽn lẽn, hai má đỏ ửng, chữa thẹn: - Không! Không nữa, em ạ! Hết! thực rồi! Có người giật chuông Huy đứng dậy mở cổng Mai nhìn ra, thấy người lính trạm đưa cho em thư Mai hoảng hốt, lòng bối rối tính tình tương phản, vừa giận, vừa lo, vừa ghét, vừa mừng Huy dí mắt vào nhìn chữ đề ngoài phong bì, cố đoán xem thư Chàng lặng thinh đưa thư cho Mai Mai xua tay em: - Thôi em đọc, chị không muốn có gì dính dáng đến mẹ họ - Thì chị thử đọc xem! Đã biết là thư ai? Mai lãnh đạm: - Còn nữa? Nhưng ai, em xem hộ chị Rồi nàng ngồi, tò mò nhìn em xé phong bì vàng - Thư chị Diên, chị Mai vui mừng: - Thế à? Vậy em đọc Huy ngần ngại hỏi: - Có tiện không? Thôi đây, chị xem lấy Mai cười: - Em bầy vẽ Chị em mình còn có đến gì giấu Nhưng nàng đỡ lấy thư lẩm nhẩm đọc: 102 NỬA CHỪNG XUÂN (103) Lạng Sơn, ngày tháng 193 Chị Mai và cậu Huy thân yêu! Chị em xin kính chúc chị và cậu cùng hỏi thăm cháu Ái bình yên mạnh giỏi Sau này, em xin chị tha thứ cho em Bức thư chị gửi cho em tháng trước để mừng em Trọng, em đã nhận Song em không trả lời chị vì là cớ nói ra, đau lòng, nên muốn giấu chị đó thôi Và em Trọng khuyên em đừng ngỏ cho chị biết Nhưng em hối hận lắm, em thấy em xấu xa, nhơ nhuốc, có thể làm tổn hại đến hạnh phúc kẻ khác, nên muốn hỏi ý kiến chị, em muốn chị khuyên em nên tự xử trí Hồi năm ngoái em có viết thư cho chị đề báo tin em Trọng trúng tuyển số đầu kỳ thi Tham Tá phổ thông Cũng tưởng cố đậu lên chức Tham Tá để lương bổng rộng rãi, ăn tiêu dư dật, em Trọng thì chức Tham với chức Thư Ký có khác gì Ấy em nó nói mà thực có Ai ngờ vì cái chức Quan Tham mà Quan Bố báo tin muốn gả cho Trọng Trọng lòng Chắc chị đã mỉm cười, mỉm cười chê nhạo, khinh bỉ em Trọng đã hăm hở lăn lưng vào nơi phú quý Thực ra, anh chị đã gặp nhiều lần, và không tỏ với lời mà lòng đã cùng thầm hẹn Mai đọc tới đó, buông thư xuống thở dài, và nàng nhớ tới lần gặp gỡ nàng trên xe hỏa Huy hỏi chị: - Chị đọc xong Trong thư nói gì - Chưa xong em Mai lại thì thầm, đọc tiếp: Ấy, vì thế, nên em Trọng mừng rỡ nhờ ông Phán già làm mối hộ, và Quan Bố, bà Bố nhận lời gả Nhưng hai tháng trước đây, buổi chiều, Quan cho người tìm Trọng vào Dinh Rồi Trọng vừa tới, ngài sân đón tiếp và ghé tai nói thầm: - Có đứa mách bà chị cậu không tử tế, đứng đắn Quan Bố nói tiếp: - Cái đó không chi Nhưng bà nó hỏi thì chối là xong Nhưng chị Trọng nó điên rồ quá, không đứng trước mặt bà Bố nó không chối em là cô gái giang hồ, là em đĩ, nó lại còn kể lể, lôi thôi hết cái đời xấu xa, hèn hạ chị nó Thế thì chị tính có khổ cho em không Khi nhà, nó thuật lại cho em nghe mà em vừa tức vừa giận, vừa xấu hổ, xấu hổ vì đã phá hoại tương lai em Trọng Em bảo thế, thì nó vắn tắt câu: - Đối với em, chị là người em yêu mến không là gì khác Rồi nó thề với em suốt đời nó không lấy hết Chị tính thì có khổ cho em không? Em có ngờ đâu cái quãng đời đã qua em lại có thể có trách nhiệm nặng nề với tương lai kẻ khác đến Vậy bây chị bảo em nên tự xử sao? Tuy chị kém em mười tuổi, song chị học rộng biết nhiều hơn, chị thực đáng là chị em, chị khuyên em nên nào? Em định là tu, hai là trốn biệt vào Nam Kỳ chẳng hạn, để khỏi phiền đến em Trọng, để khỏi làm ngăn trở đường tương lai hạnh phúc nó Em mong thư chị DIÊN 103 NỬA CHỪNG XUÂN (104) Tái bút Em Trọng nhắc tới chị và cậu Huy luôn Đến lễ sinh nhật, nào chúng em sang chơi bên Bà Cán chơi đây, bà nhớ chị Hôn cháu Ái thực kêu hộ em nhé Mai đưa vạt áo lên lau nước mắt, buôn rầu trao thư cho Huy: - Em đọc Nàng ngồi suy nghĩ chờ Huy xem xong thư Nghe Huy thở dài ngửng đầu lên, nàng hỏi: - Thế nào? Ý kiến em nào? Huy cười chua chát nói mình: - Người mình không có giá trị riêng hết Ta là ông nọ, cháu bà Vô phúc cho ta, ta có người anh, người chị không gì! Mai cười nói tiếp: - Cứ gì anh Đến nhà có đứa đầy tớ gái phải lòng giai, họ dị nghị họ cho là mình phạm tới luân lý là! - Bao cho họ hiểu tới tự do, tới danh dự cá nhân? Mai mỉm cười bảo em: - Nhưng mà, em ạ, thư chị Diên đã làm cho chị tỉnh ngộ Bây thị chị thực đã dứt tình yêu, vì chị trông thấy, chị nhận biết chắn ái tình Lộc Lộc yêu chị lời bà Án nói, còn phải thuộc quyền người thứ ba, người thứ tư thì không nên tưởng tới, nên coi nó đã chết hẳn rồi, chết hẳn trái tim đau đớn lúc đầu xanh Nửa Chừng Xuân Mai ngừng lại, cất tiếng cười, cười khanh khách, cười rũ rượi, cười chảy nước mắt, khiến Huy ngồi ngắm chị lấy làm lo lắng thương hại, và Ái hoảng hốt sân sau chạy lại hỏi: - Cái gì mẹ? Mẹ cười cái gì thế? Mai cúi xuồng ôm vào lòng, vừa hôn vừa nói: - Bây tôi tỉnh giấc mộng ngày Xuân Tôi tưởng đời có ái tình! Bên mình tôi, bao người yêu tôi, tôi, em tôi, bạn tôi! Thế mà, Trời ơi! Tôi tưởng tới người người khốn nạn Mai không giữ cảm động, ngồi bưng mặt rưng rưng khóc Đứng trước cảnh đau lòng, Huy lấy làm ái ngại cho chị Huy không ngờ ái tình chị mình với Lộc nồng nàn đến Huy ý tưởng thương mền người xưa Thong thả dịu dàng Huy bảo chị: - Chị ạ, ta nên nghe theo cháu Ái, lên đồi chơi Chị coi, trời mát kia, ta không nên bỏ, hoài ngày chủ nhật Ái cười: - Rét cậu ạ, chả mát đâu Câu nói khiến Mai phải bật cười, nàng đứng dậy lấy áo mặc cho Ái, vui tươi hỏi con: - Phải em ạ, ta chơi đồi Ra tới ngoài đường, cảnh đồi xanh không khí sáng sủa ngày mùa Đông khô ráo, êm đềm khiến Mai lại vui vẻ, quên hẳn nỗi nhớ thương Một sau, Mai đương ngồi sưởi ánh nắng dịu, đọc lại tiểu thuyết em và Ái đương chạy quanh tìm sim, Huy trỏ tay xuống chân đồi khẽ bảo chị: - Ai anh Lộc 104 NỬA CHỪNG XUÂN (105) Mai hoảng hột bỏ rơi sách, trông theo, muốn giấu cảm động, nàng ôm Ái vào lòng thì thầm nói chuyện Đứng ngước nhìn lên đỉnh đồi, nên cây trầu cành lá xác xơ Lộc thoáng thấy bóng ba người Chàng đoán đó là Mai, Huy và Ái Ban nãy, Lộc tới nhà Huy, ông Hạnh mở cổng nói nhà vừa vắng thì chàng lấy làm thất vọng, tưởng chừng khát khao gặp mặt người xưa Nhưng bây giờ, theo lời dặn người lão bộc, và tìm đến chỗ Mai, Lộc thấy lòng sốt sắng, lòng mình tiêu tan hết Chàng dừng bước đứng lại thở, làm chưa nhìn thấy Mai, rối ung dung lấy thuốc lá đánh diêm hút Bao nhiêu cử cốt để lui hội kiến mà Lộc biết khó khăn Thong thả Lộc theo đường nhỏ, cỏ vàng cao và sắc, mọc chen chóc với cây sim dại hoa tím và cây mẫu đơn hoa đỏ Giữa cảnh đời rậm rạp hoang vu và rợ, chàng lại cảm thấy can đảm, bạo dạn Ngửng đầu lên, chàng mạnh mẽ bước thẳng tới chỗ Mai ngồi Mai, má nóng bừng, làm lạnh lùng, nhìn nơi chân trời trước mặt Mai vờ không nghe rõ tiếng hỏi, cặp mắt mơ mộng nhìn xa Huy ngắm hai người lấy làm thương hại Rón rén lại gần, chàng vỗ vai Lộc, cười nói tự nhiên: - Anh Lộc, lên thế? Lộc quay lại bẽn lẽn, ấp úng câu và giơ tay bắt tay Làm vẻ thân mật, Huy hỏi luôn: - Anh mạnh chứ? Lâu nhớ anh quá Lộc khẽ trả lời: - Cảm ơn cậu - Trông anh xanh Lộc đưa mắt nhìn trộm Mai: - Tôi khổ sở lắm, cậu khỏe mạnh được! Mai đứng dậy dắt lảng sang phía dốc bên đồi Lộc nhìn theo, thở dài bảo Huy: - Chị giận tôi lắm, phải không cậu Huy? Huy nghe câu hỏi, lòng thương hại đổi lòng căm tức, cười nhạt không đáp Lộc hiểu thấu tính tình Huy, nói luôn: - Phải, cậu khinh tôi là phải! Tôi thật là thằng khốn nạn! Nay tôi lên đây không có mục đích gì khác là để trần tình cùng chị Tiếng cười gằn Huy khiến Lộc ngừng lại, và hình có chiều sợ hãi, lo lắng Huy động lòng trắc ẩn Yên lặng vài giây, Lộc lại nói: - Vâng, cậu ngờ tôi mà phải ngờ tôi Và tôi đã tự nhận tôi là thằng khốn nạn Song cậu nghĩ thống khổ tôi ròng rã sáu năm thì cậu nên thương tôi mà để tôi giải bày tâm cùng chị Mục đích tôi lên đây hôm có thôi - Cậu Giáo! Ái vừa gọi vừa kéo áo cậu Lộc ngồi xuống ôm Ái vào lòng hỏi Huy: - Bác tài Ái đây, phải không? Rồi chàng hôn hít Thật gặp Ái, chàng đã biết là mình rồi, và chàng muốn ẵm lấy Song thấy Ái ngồi lòng Mai càng rụt rè chưa dám đường đột, sỗ sàng Cuống quít, chàng chẳng biết hỏi điều gì, luôn mồm kêu: - Trời ơi! 105 NỬA CHỪNG XUÂN (106) Đó hình là câu vô nghĩa thực chứa bao tình yêu thương, nỗi nhớ tiếc cái thời kỳ ân ái dịu dàng Ái giật tay bảo Huy: - Cậu ơi, mẹ bảo Ái đến giục cậu Lộc nhìn con, thở dài ngẫm nghĩ hàm trên cắn lên môi Trong lòng thổn thức, chàng cố giấu cảm động, cảm động sửa theo hai hàng lệ tuôn Bỗng chàng chạy thẳng sang phía dốc bên đồi Ái sợ hãi toan chạy theo sang để bênh vực, bảo hộ mẹ mà Ái cho bị người lạ hà hiếp, Huy nhanh tay giữ cháu lại: - Ngồi đây chơi với cậu - Thế cậu không sợ cái người người ta bắt nạt mẹ à? Huy mỉm cười: - Không cháu ạ, người yêu mẹ, yêu mẹ cháu yêu mẹ Ái không tin nghe cậu nói yên lòng Sang tới phía bên kia, Lộc thấy Mai ngồi bưng mặt khóc gốc cây dọc Chàng yên lặng đứng nhìn Mai, thong thả cúi xuống ghé tận tai thì thầm: - Em tha thứ cho anh Mai nghe rõ tiếng Lộc, không dám ngửng nhìn, nửa vì xa đã sáu năm, nàng tự thấy hồi hộp, bẽn lẽn, run sợ, nửa vì xúc cảm quá mạnh, làm tiêu tan lòng đoán, khiến tim nàng ngừng đập, tư tưởng nàng hết, và nàng xác không hồn Âu yêm, dịu dàng Lộc cầm lấy tay Mai, bàn tay ngà ngọc, suốt sáu năm chàng tưởng nhớ Tựa đứa trẻ ngoan ngoãn, nàng để tay tay Lộc Bỗng dưng luông điện giật, nàng đứng dậy, mở bừng mắt, đăm đăm nhìn Lộc, Lộc sợ hãi, mặt tái mét Luồng gió lạnh thoảng qua Hai người rùng rợn thoáng nhìn Mai khẽ bảo Lộc: - Ông đi! Ông đi! Lộc cúi đầu không nói Ngắm qua dáng điệu khuất phục, vẻ mặt hốc hác, và thân thể gầy yếu Lộc, Mai đem lòng thương hại, êm đềm khẽ hỏi: - Ông còn lên đây làm gì? Lộc cúi đầu, run run đáp lại: - Anh lên thăm em mà có lẽ thăm em lần cuối cùng Giọng nói Lộc thành thực, âu yếm, song hai chữ cuối cùng khiến Mai đoái tưởng tới năm qua, đoái tưởng tới ngày xanh tàn tạ, mà tiếc cái hạnh phúc vì đâu bị tiêu diệt chừng xuân Sự căm tức nhiên đầy rẫy ùa vào tâm hồn Lạnh lùng nàng cười nhạt bảo Lộc: - Cuối cùng! Cái lần cuối cùng đã qua sáu năm rồi! Ngày tôi, ông là người Mai cố làm vẻ bình tĩnh, trí nghĩ không tự nhiên đương giở câu mà không tìm lời nói cho trọn Lộc tiếp luôn: - Anh là người khốn nạn, đê hèn, ti tiện còn gì nữa? Mai thổn thức, nức lên tiếng bưng mặt khóc Ngồi bên cạnh Mai, cầm tay nàng, Lộc xin lỗi Lộc tìm hết các chữ dịu dàng êm ái để xin Mai quên điều thống khổ chàng gây nên Rồi Lộc kể lể, Lộc ôn lại hết xảy ra, đã khiến chàng dám ngờ oan người vợ đoan chính Lộc nói, nói lâu Mai im lặng ngồi nghe, óc Mai rung động, tim Mai hồi hộp Mai thấy đỡ khổ, lòng dịu dịu dần Chàng nói tiếp: - Anh xin thề với em rằng, anh xin viện thiêng liêng trên đời anh thề với em rằng, anh, mình em là vợ, là người vợ mà anh đã, mà anh vẫn, mà anh mãi mãi đem hết tâm trí, đem hết linh hồn anh yêu mến 106 NỬA CHỪNG XUÂN (107) Như người điên, Mai cười sằng sặc, tiếng cười tiếng khóc Cái cười sung sướng hay cái cười ngờ vực? Lộc nói luôn: - Em không tin anh Phải Em không tin anh là phải Anh không đủ để em tin Nghiêm sắc mặt, Mai đáp: - Thôi, ông ạ, Lộc vội ngắt lời: - Em Mai ơi, anh xin em ban cho anh cái ân tối hậu: Em đừng gọi anh ông Đó là phát súng cuối cùng mà kẻ ngắc ăn mày kẻ hành hình Mai cười gằn: - Trong hai ta, là kẻ hành hình? Mà là kẻ bị hành hình: Thưa ông Thưa anh - Em nhắc tới chi đau lòng Chẳng qua số phận đôi ta Mai nói luôn: - Chỉ có Lộc tỉnh ngộ: - Phải không em nhỉ? Chẳng lẽ lại có thế? Mai lau nước mắt, ôn tồn đáp lại: - Không, anh nói đúng: Chỉ có Đôi ta còn tình ái, là tình ái tuyệt vọng mà thôi Từ nay, từ sáu năm nay, chúng ta có còn thời là để chuộc tội lỗi ta Lộc ngắt lời: - Ta có tội gì? Ta yêu - Em thì em cho là có Vì yêu là có tội Mai dõng dạc, nghiêm khắc nói tiếp: - Nay ta còn cách là anh đường anh, tôi đường tôi Ta không nên làm phiền lòng nhau, không nên quấy hạnh phúc riêng Đó là hy sinh cuối cùng đôi ta Lộc điên, cuồng, nói nhanh: - Không, em không cần hy sinh Chỉ anh phép hy sinh mà thôi, hy sinh để báo đáp lại tâm lòng yêu thương em: Anh bỏ hết, bỏ quan, bỏ vợ, bỏ hết để cùng em biệt nơi, gây lại hạnh phúc Anh đã sửa soạn đâu rồi, tiền nong sẵng sàng anh đã đem để va li gửi khách sạn Anh chưa dám ngỏ lời với em đó thôi Mai ngẫm nghĩ: ‘’Tung trời, đôi chim nhạn liền cánh bay nẻo xa’’ Mai thở dài: - Không Vợ anh có tội gì anh anh nỡ bỏ? Lộc vội đáp: - Chỉ mình em là vợ anh Mai buồn rầu: - Em sẵn lòng tin anh Song người vợ là người vợ chính thức anh, người vợ mẹ anh cưới cho anh Trách nhiệm nặng nề anh em, vợ, người vợ đã phó thác vào anh, anh phải mình mang lấy Lộc ngắt: - Thế còn em? Em không phó thác vào anh hay sao? Mai mỉm cười: - Không, em khác Ở đời có phải ai có thể hy sinh đâu? 107 NỬA CHỪNG XUÂN (108) Lời nói Mai có vẻ tự cao, có giọng khinh bỉ, khiến Lộc ngơ ngác nhìn, lấy làm xấu hổ Mai tiếp luôn: - Thôi, câu chuyện đôi ta đã quá dài Ngày hôm nay, anh đến thăm em, thực suốt đời em ghi nhớ, vì ngày hôm đã giúp em hy sinh to tát trên đời Ngày xưa vì thân mẫu anh, em đã hy sinh gia đình hạnh phúc, ngày vì anh, vì trách nhiệm anh, vì danh anh, em hy sinh trọn trùm vũ trụ: Sự là ái tình Anh Ga mau cho kịp chuyến xe hỏa bốn và em nhờ anh chuyển lời tạ tội em lên cụ Án Hôm nọ, em lỡ lời xin cụ tha thứ cho Mai nói ôn tồn Lộc đáp: - Em đuổi anh? Mai mỉm cười: - Vâng Em Nếu anh còn yêu em thì anh nên nghe lời em, anh cho Thế là Buồn rầu, Lộc đứng dậy toan quay đi: - Em có cho phép anh hôn em lần cuối cùng không? Mai trù trừ: - Xin vâng Cái hôn nồng nàn trao linh hồn cho người yêu không làm Mai cảm động Nàng lạnh lùng, thản nhiên không Khóc rưng rưng, Lộc lững thững bước xuống chân đồi Mai nhìn theo, mỉm cười, cái mỉm cười thương hại Rồi thong thả nàng lại chỗ em và Bỗng Lộc chạy vội đến, ôm gì lấy Ái vừa hôn lấy hôn để, vừa nói: - Khốn nạn, anh trí nghĩ suýt anh quên và em anh Chàng giơ tay bắt tay Huy và nói luôn: - Nhất là có hai việc mẹ dặn, anh quên nói hai Việc thứ là đón em Việc thứ hai là xin em cho Ái với bà Mai nghe không đổi sắc mặt, dịu dàng trả lời: - Em thuận cho anh với anh và cụ Án Song, anh chia rẽ mẹ em thì em khó lòng mà sống Lộc vội nói: - Thế nào anh có định tâm chia rẽ! Anh nhắc lại lời mẹ anh xin với em Mai ôn tồn: - Em cam đoan với anh ngày sau nào em cho nó với anh Em nói câu này xin anh đừng giận, em sợ em, nó nhiễm cái giáo dục nghiêm khắc tàn nhẫn cụ Án Mai mỉm cười nói tiếp: - Vậy anh thưa với cụ Án hộ Ái là cháu cụ, và em đổi họ nó họ Nguyễn, để chiều lòng cụ Lộc không hiểu, ngơ ngác nhìn Mai, Mai giục: - Thôi, là việc xong xuôi Vậy anh Ga cho, kẻo nhỡ chuyến xe hỏa bốn Lộc người không hồn, buồn rầu xuống đồi Mai đứng trông theo Một lát Lộc đã khuất quãng đường vòng, nàng chép miệng: - Thôi! chúng ta Ba người lững thững trở nhà Mai nhìn em, nhìn con, đưa mắt ngắm cảnh đồi trùng trùng điệp điệp bao bọc thung lũng lúa xanh, thấy lòng dìu dịu, êm ả mặt hồ im sóng sau gió mạnh: Hạnh phúc vơ phang 108 NỬA CHỪNG XUÂN (109) phất quanh mình, man mác bầu trời ánh nắng vàng tươi ngày mùa Đông tốt đẹp BÊN LÒ SƯỞI Chiều hôm ấy, ăn cơm xong thì trời đã tối Nghe tiếng gió vù vù thổi, Mai hỏi Ái: - Con có lạnh không? - Có mẹ - Vậy không nhớ lạnh thì phải làm gì ư? Ái vội vàng xuống bếp ôm lên ôm củi Bên cạnh lò sưởi, Huy đương ngồi làm việc bàn giấy, nghe tiếng kịch kịch, cúi xuống bảo Ái: - Làm gì thế, cháu? - Ái đốt lò sưởi cho cậu Huy ẵm Ái vào lòng, nói: - Cháu tôi ngoan quá Nhưng cháu ướt này? - Giời mưa cậu - Tội nghiệp! Mưa mà cháu tôi chịu khó lặn lội xuống bếp Rồi Huy quay lại bảo ông Hạnh: - Thôi ông ạ, không rét đâu, đốt lò làm gì cho tốn củi Ái đáp: - Mẹ bảo đốt đấy, cậu Mai ngồi khâu bên giường, buồn rầu bảo em: - Sao em lại thế? Chị chả lòng tí nào Ông Đốc đã dặn cẩn thận đêm nào lạnh thì phải đốt lò sưởi Em không nhớ năm vì em làm việc đêm bị cảm lạnh mà bệnh đau ngực em lại phát ư? Còn suốt mùa rét năm ngoái thì có việc gì đâu? Thấy chị săn sóc chăm nom mình người mẹ nâng niu âu yếm con, Huy cảm động không nói nên lời Mai tiếp luôn: - Bất quá tháng đốt độ đồng bạc củi thôi mấy! Ở đây củi rẻ kia, em Chả vì hà tiện mà sinh ốm, sinh đau thì tiền lại có thể tốn gấp mươi lần Ông Hạnh đương lúi húi nhóm lò, quay lại bảo Mai: - Cô nói dại Cái tính thực thà hay kiêng lời nói rong ông lão bộc khiến Huy bật cười Chẳng hiểu vì cậu lại cười Ái đứng dậy hỏi: - Cậu cười gì cậu? Huy xoa đầu Ái nói: - Cậu cười Ái - Nhưng cậu lại cười Ái Mai ngừng khâu nhìn phía bàn giấy bảo Ái: - Vì Ái không kiếm củi cho cậu sưởi - Thế mai Ái kiếm củi, nhé! Ở trên đồi sau nhà có vô số cành khô mẹ - Nhưng Ái có gánh không? - Được chứ! Lúc đó lò đã bén củi, đương bùng bùng cháy, tiếng nỗ lách tách, lẹt đẹt, Ái vỗ tay reo: - Nó kêu pháo ấy, cậu ơi! - Ừ, pháo cậu Một tiếng nổ mạnh làm bắn than hồng ngoài, Huy bảo Ái: 109 NỬA CHỪNG XUÂN (110) - Lại pháo ông lệnh Tết năm đỡ tốn tiền mua pháo nhỉ, cháu nhỉ! Ái nũng nịu: - Không đâu, cậu ạ, cháu thích pháo thật Pháo thật đỏ đẹp Huy trỏ than hồng bảo cháu: - Thế pháo cậu không đỏ là gì? Mà lại ấm Ái cười quay lại gọi Mai: - Mẹ ơi, mẹ! Mai khâu, hỏi lại: - Cái gì thế, con? - Cậu bảo pháo cậu ấm mẹ - Thế à! Nhưng để cậu làm việc Ái ngoan ngoãn tụt xuống đất Rồi sau đứng nghĩ ngợi vài phút, Ái đến bàn ăn khệ nệ bê lại bên lò sưởi cái ghế mây Huy hiểu cháu định làm gì, ngồi trên ngắm nghía, lòng cảm động Còn Mai thấy lôi lệt sệt cái ghế thì ngửng đầu lên mắng: - Ái nghịch quá! Có cậu làm việc không? Ái vờ không nghe rõ tiếng mẹ, cố sức ôm cao cái ghế cho chân nó khỏi chạm đất Rồi đã đặt cái ghế bên lò sưởi, Ái rón rén lại gần Mai thỏ thẻ: - Mẹ lại ngồi ghế mà khâu cho ấm Huy cất tiếng cười sung sướng Còn Mai thì cảm động quá ôm lấy mà hôn, nước mắt ướt hai bên má Rồi nàng đứng dậy theo lại ngồi bên bàn giấy Huy Một lát sau ba người cặm cụi làm việc không lưu ý đến tiếng chuông ngoài cổng Ông Hạnh chạy hỏi: - Ai? Người đứng ngoài ghé vào cổng nói khẽ: - Se ông - Nhưng chứ? - Tôi, tôi là ông Huyện Lộc, đến đây lúc ban chiều mà - À! Ông Tham ông Huyện! Vội vàng, ông Hạnh mở khóa Lộc lại nói: - Se Cánh cổng hé từ từ Lộc bước vào thì thầm hỏi ông Hạnh: - Ở nhà chưa có biết có người đến chứ? - Bẩm, hình chưa - Vậy ông đừng có nói đến chơi nhé, đề cổng đấy, tí tôi lại Ông Hạnh không hiểu còn ngơ ngác nhìn, thì Lộc đã nhẹ nhàng rón rén bước lên thềm, và đứng dán mắt nơi khe cửa nhìn vào nhà Một tranh gia đình đầm ấm vẽ trước mắt chàng: Trong lò sưởi, lửa hồng và rung động, xây lưng lại lò sưởi, Huy ngồi bàn giấy hí hoáy viết, lại ngừng bút ngẫm nghĩ Đầu bàn phía trong, Mai ngồi khâu, màu trắng vuông vải long lanh phản chiếu ánh vàng dịu cây đèn dầu có chụp giấu màu xanh Đầu bàn đối diện, Ái đứng lưng ngoài và đương đánh vần đọc truyện Tấm Cám Lộc nhịn thở, yên lặng tượng Vì, lòng lo lắng, chàng tưởng Mai và Huy có thể nghe rõ tiếng động se chàng Bỗng 110 NỬA CHỪNG XUÂN (111) chàng giật mình; Mai vừa ngửng đầu lên đăm đăm nhìn chỗ chàng đứng Chàng toan bỏ chạy thì nghe thấy Mai bảo con: - Ái! Lấy viết Mai hãy tập đọc Ái đương muốn khoe tài với cậu, thấy mẹ không cho phép đọc thì không lòng, phụng phịu nhìn Mai Rồi nó lại cúi xuống đánh vần luôn: - Ô kìa! Đã bảo thôi để cậu làm việc mà! Huy thương hại cho cháu đọc - Chị để cho cháu đọc - Ngày mai cậu dạy học thì mà đọc Huy cười bảo Ái: - Thôi cháu nên nghe lời mẹ, chóng ngoan! Đây, cậu cho quyên sổ và cái bút chì, muốn vẽ gì thì vẽ Một lát sau Ái hớn hở mang công trình mình lại khoe cậu Huy vừa nhác trông thấy đã cất tiếng cười rộ: - Trời ơi! cháu tôi thực là nhà hội họa có tài Nhưng Ái vẽ thế? Ái tự phụ trả lời: - Cháu vẽ cậu Huy lại cười: - Cháu vẽ đẹp quá! Mà tóc cậu lại đứng dựng lên này Mở sang trang sau, Huy trỏ vào cái hình vuông bốn góc có bốn nét gạch quay bốn phía và hỏi Ái: - Cái gì này, cháu? - Cái bàn Huy vừa cười vừa đưa sổ cho Mai coi: - Chị này Ái vẽ cái bàn trông thấy đủ bốn chân Mai nhìn tranh không nhịn cười Ái cho là mẹ và cậu không phục tài mình liền tìm cách để tỏ mình vẽ không sai Nó chạy chung quanh bàn, cất tiếng đếm thực to số chân bảo Huy: - Chả bốn chân là gì, nhé Mai cầm quyền sổ mở lật lại trang trên Nhìn hình Huy với cái đầu tròn bóng và hai bàn tay to nghêu ngao ngón dài, nàng cười nắc nẻ bảo Huy: - Ái vẽ em giống hệt Mà đẹp trai quá Ái tưởng Mai khen thực, lấy làm đắc chí hỏi: - Mẹ đưa sách cho con, để vẽ ảnh - Nhưng anh thợ vẽ hãy xuống nhà bảo ông Hạnh lấy thêm củi lên đã, lò than đã gần tàn mà mẹ với cậu rét Ái vâng lời xuống nhà bếp Song tìm ông Hạnh không thấy đâu, nó lại lên nhà Mai hỏi: - Thế nào? Sao lại lên tay không? - Ái không thấy ông Hạnh đâu Trong ấy, người lão bộc đừng chờ Lộc để đóng cổng Nghe tiếng Ái gọi, ông ta liền vội vàng đóng sập cánh cửa lại và lách tách gài then, chạy vào Mai hỏi: - Đêm tối ông còn mở cổng đâu thế? Ông lão ấp úng: - Không Nhưng ông ta tính tình chất phác, không biết nói dối nên cử và ngôn ngữ không tự nhiên - Có điều gì mà ông phải giấu giếm thế? 111 NỬA CHỪNG XUÂN (112) Ông lão càng lúng túng, đứng nghĩ ngợi lát nói: - Không, tôi có đâu làm gì Tôi mở cổng cho ông Mai hỏi: - Ông nào? - Ông ông Tham ông Huyện Huy đương viết nghe nói đến ông Huyện liền ngửng lên hỏi: - Ông Huyện Lộc phải không? Người lão bộc chưa kịp trả lời, Huy đã đứng dậy mở cửa Bấy Lộc đã tới cổng ngoài Huy thoáng trông thấy chạy theo gọi: - Anh Lộc! Se Lộc đáp: - Thôi, cậu để tôi Huy nắm tay Lộc nói: - Về! Bây còn đâu! Trời ơi! Quần áo ướt cả, mà tay lạnh đồng này Vừa nói Huy vừa kéo bừa Lộc vào nhà, Mai đứng dậy, ngây người đăm đăm nhìn Lộc Nhưng giây phút, nàng lại giữ vẻ tự nhiên, và lại gần hỏi: - Anh chưa về? - Chưa Ban nãy tôi Ga nhỡ xe hỏa Huy vội hỏi: - Thế anh đâu? Sao không nhà ăn cơm? Lộc không đáp, Huy lại nói luôn: - Anh cởi áo ngoài lại ngồi gần lửa, sưởi cho ấm Theo lời, Lộc thong thả cởi áo tơi vắt lên lưng tựa ghế, đến bên lò sưởi giơ hai bài tay hơ lên nóng Huy đỡ khăn Lộc treo lên mắc áo - Trời mưa to Đầu tóc anh ướt - Không, mưa bụi thôi, vì tôi xa quá Rồi Lộc thuật cho Huy biết chàng vừa Ga thì xe lửa huýt còi chạy Chàng buồn rầu trở khách sạn Quan Thành ngủ giấc dài cho mãi đến sáu thức dậy ăn cơm Ăn xong, chàng lang thang, chơi phố Huy ngắt lời: - Mưa mà anh chơi phố? Không ngờ có câu hỏi đột ngột ấy, Lộc lúng tung chẳng biết trả lời sao, thì Huy đã nói tiếp luôn: - Mà anh lại không đem ô? - Ấy tôi quên - Anh quên, chẳng biết đâu anh xuống dốc phố, lên dốc nhà xác, qua Trường Học, qua Tòa Sứ, qua Dinh Quan Tuần, lại xuống cái dốc đến đây Câu khôi hài Huy khiên Lộc bẽn lẽn, và Mai đương ngồi khâu phải bật lên tiếng cười, lòng vui sướng Nàng nhận thấy Lộc nhỡ xe là vì Lộc yêu nàng Lộc hàng mưa gió là vì Lộc bồng bột yêu nàng Hai cặp mắt thoáng gặp nhau: Hai người cùng cúi mặt Ái dụi mắt, đến kéo Mai uể oải nói: - Mẹ ơi! Ái ngủ Lộc cúi xuống ẵm con: - Ái đây với tôi nào! Thấy Lộc ấp úng không dám xưng ‘’cậu’’ xưng ‘’cha’’ với con, nhiên Huy đem lòng thương hại Chàng bảo Lộc: - Anh đưa cháu cho tôi 112 NỬA CHỪNG XUÂN (113) Ái đương ngáp và nhăn nhó, nghe cậu nói vội từ tay Lộc xuống đất, vui mừng theo Huy vào buông bên Mai tưởng em đưa ngủ lại Nhưng Mai chờ mãi, Mai sinh ngượng đứng dậy toan lảng nơi khác Lộc khẽ gọi: - Mai! Yên lặng thong thả, Mai lại gần Lộc trỏ cái ghế đặt cạnh lò sưởi, Mai ngồi Chàng ngồi xuống cái ghế bên Chẳng biết nói gì, hai người cùng ngắm lửa cháy, cùng bâng khuâng mơ mộng Một tiếng nổ cành củi non Lộc giật mình Mai thở dài buồn rầu hỏi: - Sao anh lại chưa về? - Tôi nhỡ xe hỏa Mai cặp mắt lờ đờ nhìn lửa cháy lom ròm tắt: - Anh chả nên Lộc không trả lời, đăm đăm nghĩ ngợi tâm trí đâu đâu, đương mơ màng tới đời lý tưởng mà tranh êm đềm ban nãy đã phác họa trước mắt, tranh gia đình êm ấm quây quần bên lò sưởi, ánh đèn dầu - Anh nghĩ gì thế? Lộc thở dài không đáp Mai cúi xuống xếp lại củi lò, uể oải nhặt nắm phong bì rách bồ giấy vụn, nàng vò nhàu, ném vào lửa để gây cho cháy to lên Tức thì lửa hồng lại phùn bốc, và cành non đầy nhựa lại lách tách nổ liên - Chắc em giận anh - Thì ban nãy em thưa đủ lẽ với anh anh còn chưa hiểu? Buồn rầu, Lộc đáp: - Thực anh không muốn hiểu tí nào! Ban chiều không biết anh điên cuồng đến đâu mà lời em nói với anh, anh lại cho là có lý mà chịu nghe theo Anh thiết tưởng ngoài ái tình đôi ta thì chẳng còn cái gì đáng kể hết Chiều anh đã làm theo ý em, vì phiền muộn quá, anh hết nghị lực, hết lòng Nhưng tới Ga, anh nghĩ lại ngay, anh cảm thấy cách rõ rệt không thể nào anh sống xa em được, không thể nào Lộc nói, nói liên miên, say mê, đắm đuối với tình thương yêu nồng nàn Nhưng nhác thấy nét mặt thản nhiên Mai, chàng ngừng lại Rồi chàng thì thầm hỏi: - Em giận anh đến ghét anh ư? - Anh mà không hiểu em thì thực anh làm khổ tâm cho em Nếu em ghét anh! Lộc lắng tai chờ Mai nói dứt câu Giọng não nùng, Mai nhắc lại! - Nếu em ghét anh! - Nếu không ghét anh thì em lại không lòng cùng anh sum họp? Như không nghe rõ câu hỏi Lộc, Mai nói luôn: - Nếu em ghét anh thì em đã chẳng đau đớn khổ sở Rồi Mai kể cho Lộc nghe hết việc đã xảy dòng dã sáu năm trời từ hai người xa cách Giọng Mai bình tĩnh ôn tồn, có cô làm tự nhiên, để thuật lại mẩu đời ký vãng Nhưng tới nhiều đoạn, Mai cảm động quá phải ngừng lại, vờ cúi xuống cái gắp than cời củi, đưa ngầm vạt áo quay phía sau lau nước mắt Còn Lộc thì lòng tê tái, chàng không khóc mà không nói câu gì Cổ chàng khô ráo mà tim chàng ngừng đập.Tựa người không hồn, chàng ngồi nghe Mai nói, giọng nói đều, se Thỉnh thoảng chàng 113 NỬA CHỪNG XUÂN (114) hối hận quá, chàng buông tiếng thở dài não ruột Gặp đoạn Mai kể lể lòng thương mến kẻ xa xôi, thì chàng lại càng hối hận Nhưng đây hối hận liền với cảm giác sung sướng, êm đềm Một lần chàng điên cuồng, rùng mình, hai tay nắm chặt lấy bàn tay Mai Và thì thầm chàng nói: - Em tha lỗi cho anh, em thương hại anh, anh khổ sở Mai ngừng kể, Lộc yên lặng vơ nhìn, không dám hỏi Trong lò sưởi, củi cháy đã hết than hồng bốc càng nóng rát lửa củi, Lộc lùi ghế lại chỗi Mai, nói: - Nóng quá! Mai đáp: - Bao than tàn trội lên Lộc cúi xuống nhấc củi, mà ban nãy ông Hạnh đã xếp sẵn bên Chàng bỏ vào lò sưởi mà nói rằng: - Vậy ta nuôi cho lửa khỏi tắt, chẳng chốc lạnh Rồi Lộc và Mai ngồi yên lặng Hai câu nói hai người là tự nhiên vô tình Nhưng lửa gợi tâm trí hai người nghĩa chẳng ngờ Có tiếng gà gáy sau nhà Mai bảo Lộc: - Quá đêm Thôi anh ngủ cho khỏi mệt để mai chuyến xe sớm Lộc nồng nàn nhìn Mai, Mai đứng dậy toan vào buồng Huy để ẵm Ái sang giường mình, lấy chỗ cho Lộc nằm, thì Lộc giơ tay bảo ngồi xuống - Em nên nghĩ lại, em nên thương anh Mai ngắt lời: - Em đã nghĩ kỹ Không thể nào chúng ta còn sum họp nhà Sau tiếng thở dài, Lộc hỏi cách chán ngán: - Không thể nào? - Vâng, không thể nào Bây không còn lúc chúng ta than thở, khóc lóc với Chúng ta nên bình tĩnh mà suy xét Em xin hỏi anh câu này: Em có thể làm vợ anh không? Đấy anh coi anh không trả lời câu hỏi bất thần phải, ta nên thú thực với ta không thể ăn với Lộc nghĩ tới việc đương dự định Chàng nói nhanh: - Ta đi, thực xa, nơi nào, lập lại gia đình, gây lại hạnh phúc - Không Nhưng anh hãy để em bàn hết lẽ Em đã nói chúng ta nên bình tĩnh mà suy xét, không nên sôi vô ích Vậy bây có ba điều này, em đã nghĩ từ chiều Một là em, có thể lấy lẽ anh không? - Nhưng - Anh để em nói hết đã Em xin thưa rằng: Không thể được, đã có lúc em nghĩ: ‘’Quý hồ hai ta yêu là đủ, có gì với lẽ’’ Nhưng không thể Em yêu anh mà nơm nớp sợ hãi người vợ cả, mà lúc nào em tưởng tới chia đôi ái tình với người ta thì càng đau khổ mươi cách biệt Lại điều này Khi anh bỏ em - Trời ơi! - Khi anh bỏ em để cưới vợ thì em cho là người ta cướp chồng em Nay lại trái ngược, đã thay hẳn bực, đổi hẳn ngôi Nếu em lòng lấy lẽ anh tức là em cướp chồng người ta vì tin lời anh, và em vậy, thì anh ruồng rẫy vợ anh mà âu yếm riêng em - Mai! Em - Anh để em nói đã Em không muốn Đó là điều thứ Điều thứ hai là anh chẳng cần phân lẽ gì, anh biết có anh có em Chúng ta biệt lập hẳn gia đình đây, gia đình thứ hai anh 114 NỬA CHỪNG XUÂN (115) Lộc vui vẻ nói tiếp: - Gia đình chân thật anh Mai cười gằn: - Còn gia đình là gia đình gia đình giả dối chăng? Không, không thể Vì lẩn lút ta không thể nào hưởng hạnh phúc Muốn hưởng hạnh phúc, ta phải đường hoàng yêu Vậy thì sum họp làm gì? Sum họp mà không sung sướng lúc nào thấy đời mình không chính thức thì sum họp mà làm gì? Thà cách biệt hẳn nhau, thà xa hẳn có không? Ở xa mà tưởng tới nhau, mà yêu mà có lẽ càng yêu Cố làm lạnh lùng, Lộc hỏi: - Còn điều thứ ba? - Là cùng trốn Lộc sung sướng, nồng nàn nhìn Mai Nhưng Mai nói luôn: - Chính em có ý tưởng biết anh yêu em xưa - Em nói xưa đúng - Vâng, em tin bụng anh Em vậy, chẳng em yêu anh hôm Mà xin thú thực với anh suốt năm năm giời chẳng ngày nào em không nhớ tới anh, nhớ tới cái thời kỳ Mai ngừng lại, và Lộc lắng hết tinh thần để nghe Mai nói dứt câu Nhưng Mai thở dài tiếp luôn: - Thôi anh Nhắc chi tới chuyện ái ân thưở trước Ta nên nghĩ đến chuyện bây thì Ngày xưa khác ngày khác Ngày anh có gia đình anh mà anh phải yêu, phải săn sóc tới Còn em, em có gia đình em mà em có thể coi là an ủi cho đời thất vọng Lộc tay đương cầm cái gắp than cời đống than cho nóng bốc ra, vì củi cháy đã tàn mà đêm thì khuya và lạnh Nghe Mai nói lời đó, chàng ngửng lên đáp: - Sao lại thất vọng? Nhưng em chưa nói hết điều thứ ba Anh còn nghe văng vẳng bên tai câu cùng trốn em Mai thở dài: - Không Anh chẳng nên có ý nghĩ Anh thử tưởng tượng xem tuần lễ sau, câu chuyện trốn chúng ta ầm ỹ đến nào Còn gì là danh dự anh, còn gì là Lộc lưỡi: - Anh cần gì danh dự! - Vâng anh không cần danh dự Nhưng anh trốn với em để làm gì? Có phải để gây lại hạnh phúc cho đôi ta không? Vậy hạnh phúc anh liệu có còn hưởng không? Lộc toan ngắt lời, thì Mai đã vội nói luôn: - Dù chúng ta ẩn núp nơi hẻo lánh, dù chúng ta tìm tới nơi rừng rú rợ, hay xa đâu đâu tận giới khác, dù chúng ta sống tự chôn vùi đời chúng ta vào nơi sâu thẳm không dò biệt tin tức, lương tâm chúng ta có yên, có chúng ta an nhàn mà hưởng sung sướng chăng? Hãy nói anh đã Một ngày kia, nhớ tới cụ Án, nhớ tới vợ anh, anh mà cho anh không yêu nữa, anh khỏi không hối hận, đau đớn, khổ sở Mà em, lúc em nhận thấy chính em đã làm cho anh phải hối hận, đau đớn khổ sở gấp mấy? Lộc hai tay ôm đầu đăm đăm ngẫm nghĩ Trong lò trên đống tro tàn màu trắng xanh, mẩu củi cháy dở đã tắt hẳn Mai lại nói: 115 NỬA CHỪNG XUÂN (116) - Đấy anh coi, ta tưởng tới mà đời tương lai ta muốn cùng gây dựng đã khắt khe, ghê gớm Huống là ta sống thực đời Lộc thở dài cúi mặt sợ không dám nhìn Mai: Những lời lẽ phân trần quá hợp lý Mai khiến chàng ngờ Mai không còn yêu chàng Cái giọng bình tĩnh dễ dàng Mai chàng cho là không phải giọng ái tình Chàng có hiểu đâu thống khổ năm trời đã làm cho Mai trở nên kiên nhẫn và biết phục tòng số mệnh Chàng có hiểu đâu lời đắn đo trước sau Mai, Mai đã bao phen tự thì thầm đêm dài đằng đẵng Những ý tưởng kia, Mai đã suy xét lại hàng nghìn hàng vạn lần thì làm gì Mai không diễn đạt chu đáo Mai nhớ đêm giá rét mình ngồi bên đống than hồng sau Huy ngủ Nhưng nào Lộc có hiểu tình cảnh người thiếu phụ xa chồng Chàng thấy đêm khuya lạnh lẽo và cảm thấy vì thiếu tình yêu Mai mà lòng chành lạnh lẽo tiết trời Đông Tương lai chàng tưởng tượng hình dung đường vạch bãi cát trắng, mông mênh trơ trụi và đưa chàng đến nơi vô định mịt mù Sẽ chàng bảo Mai: - Em lý quá! Mai cười đáp lại: - Không, em không lý đâu Em bàn hết điều phải, điều trái với anh thì thôi Chúng ta không nên sợ lẽ phải, anh Anh thử nghĩ lại mà xem Ngày có hai người chịu đau khổ, là anh và em Nếu ta trốn thì ta chẳng bớt khổ, có lẽ ta còn khổ hơn, mà ta làm cho nhiêu người vì ta bị khổ lây: Đằng anh thì cụ Án, vợ anh, anh, bạn bè anh, đằng em thì em Huy Vậy ta không vì người khác mà hy sinh ái tình cùng hạnh phúc ta Ta hy sinh hạnh phúc mà ta tưởng hưởng thì ta càng nên hy sinh Em không biết anh nghĩ sao, em, em thấy anh sung sướng thì em sung sướng là từ trở đi, vì em không ngờ vực bụng anh chút nào Vậy anh nên vui vẻ mà gánh vác trách nhiệm anh, anh làm hết bổn phận anh gia đình và xã hội Trong ấy, nơi xa xăm, người anh yêu và yêu anh luôn luôn tưởng nhớ tới anh và ngày đêm mong mỏi cho anh sung sướng Như đã bày tỏ hết các lẽ, Mai chờ câu trả lời Lộc Nhưng Lộc không đáp đăm đăm nhìn lò đầy tro tàn mà ngẫm nghĩ đến lời Mai nói Bỗng Mai rùng mình, thấy hai bàn chân tê buốt Nàng bảo Lộc: - Chắc anh rét Lộc chưa kịp trả lời, nàng đứng dậy xuống nhà Một lát sau, nàng mang lên ôm củi, lúi húi nhóm lửa Lò nóng nên lửa bén mau Chẳng bao lâu củi đã lách tách nổ Có tiếng gà gáy Mai hỏi Lộc: - Anh không buồn ngủ? - Không Gà gáy sáng Lộc yên lặng nhìn lò sưởi Mai đăm đăm suy xét Rồi hình sực nghĩ nàng bảo Lộc: - Ờ này! Sao hai ta lẩn thẩn lại quanh quẩn mãi vòng ái ân, sum họp Ta không yêu ngoài sum họp ư? Lộc mắt lim dim cố tìm chân lý ý tưởng phức tạp Mai Trong đầu Lộc hình ảnh chàng niên cứng cáp theo đuổi việc xã hội, việc mà tất phải đem hết nghị lực và tâm trí làm nỗi Trong ấy, nơi hẻo lánh, thiếu phụ yêu chàng đương nhớ tưởng tới chàng, đương mong mỏi hành động chàng, đương đếm bước chàng đặt trên đường đời 116 NỬA CHỪNG XUÂN (117) Rồi Lộc nói: - Cái ý tưởng cao thượng làm cho anh phấn khởi Phải, thở than, buồn bực có ích chi! Cái đời tẻ ngắt anh mà anh cho là hết hy vọng, anh cam đoan với em vì em nó thành đời đầy đủ Thấy Lộc mặt đỏ bừng và mắt long lanh, Mai lo lắng: - Anh không nên nghĩ xa xôi quá Anh sung sướng là em sung sướng Lộc mê man: - Nhưng em ạ, anh không nghĩ tới xã hội, đem hết nghị lực, tài trí làm việc cho đời Rồi hưởng vài thư nhàn mà tưởng nhớ tới em, mà yêu dấu cái hình ảnh dịu dàng em, cái linh hồn cao thượng em Trời ơi! Anh sung sướng quá, anh trông thấy rõ rệt đường tương lai sáng sủa anh Đời anh từ nào đổi khác hẳn Đời anh từ không riêng anh Anh vì người khác, anh bỏ cái đời an nhàn phú quý mà dấn thân vào đời gió bụi Anh đã trông thấy trước mắt cay cực lâm than đương đợi anh Nhưng anh không ngại, vì có em Lộc ngước mặt nhìn Mai: - Em là người an ủi và khuyến khích anh Mai mỉm cười Trong lò sưởi lửa đỏ tươi vui vùn bốc lên Bụi than văng lấm hoa, tiếng củi cháy lách tách reo vui Hạnh phúc bao bọc, âu yếm hai tâm hồn khoáng đoạt, đã siêu thoát ngoài vòng tư tưởng nặng nề, u ám Ngoài đường có tiếng người chợ sớm Mai trông qua khe cửa sân trước bảo Lộc - Kìa! Giời sáng anh Lộc ôn tồn nói: - Thôi, anh đi, anh vui vẻ mà Chúng ta xa nhau, người sống riêng đời Đời em, anh yên lặng Còn đời anh, anh nói sửa đổi khác hẳn, anh chưa biết nó Anh biết anh mãi mãi sung sướng, vì anh tin ngày ngày, tháng tháng lúc nào em âu yếm nghĩ đến anh, đủ an ủi anh Em xa anh, tâm trí hai ta lúc nào gần nhau, thì trọn đời hai ta gần Tia vàng ánh sáng mặt trời xiên qua khe cửa, Lộc tưởng tượng ngoài cảnh vật đương tưng bừng đón chào ngày quang đãng HẾT 117 NỬA CHỪNG XUÂN (118)