Hầu hết “học sinh cá biệt” không ý thức đợc nhiệm vụ học tập của mình, không ý thức đợc vai trò của việc học tập đối với cuộc đời của mình vì vậy các em không có thói quen tự giác, việc [r]
(1)Së GD-§T Th¸i B×nh Trêng THPT Nam Duyªn Hµ S¸NG KIÕN KINH NGHIÖM gi¸o dôc häc sinh c¸ biÖt b»ng t×nh c¶m I LÝ DO CHäN §Ò TµI: Trong c«ng t¸c cña ngêi gi¸o viªn chñ nhiÖm viÖc gi¸o dôc “häc sinh c¸ biÖt” cã mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng nÕu kh«ng muèn nãi lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña mét gi¸o viªn chñ nhiÖm líp cã “häc sinh c¸ biÖt” Gi¸o dôc “häc sinh c¸ biÖt” ph¶i lµ sù tr¨n trë thêng xuyªn cña mçi ngêi gi¸o viªn chñ nhiÖm “Häc sinh c¸ biÖt” lµ nh÷ng nh©n tè, nh÷ng lùc cản lớn ảnh hởng xấu đến hình ảnh lớp, trờng và ảnh hởng xấu đến việc học tËp vµ rÌn luyÖn cña líp, cña trêng, ®iÒu nµy th× chóng ta rÊt dÔ nhËn thÊy nhng s©u xa h¬n “học sinh cá biệt” không đợc giáo dục thì có thêm mảnh đời éo le, gia đình bất hạnh, địa bàn bất ổn, xã hội có thêm công dân không tốt Và hiệu ứng d©y chuyÒn sÏ lan to¶ theo kiÓu “ ngu tÇm ngu, m· tÇm m·” sÏ cã thªm nhiÒu “häc sinh c¸ biệt” khác vì “học sinh cá biệt” luôn luôn có bạn mình và đó thờng là “học sinh cá biệt” “công dân cá biệt” Nếu chúng ta giáo dục đợc “học sinh cá biệt” thành công chúng ta có đợc công dân tốt, gia đình bất hạnh trở nên hạnh phúc và d âm nó là lớn lao: đứa trẻ h, học hành yếu kém là nỗi bất hạnh gia đình, lo ngại dòng họ, làng xóm khiến nhiều ngời phải ngán ngẩm kêu ca tởng nh đã phải hoàn toàn bó tay, bất lực mà ngời giáo viên chủ nhiệm có thể cảm hoá đợc, giáo dục đợc thành công dân tốt vinh dự ngời giáo viên chủ nhiệm chính là chỗ đó ii mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc häc sinh c¸ biÖt b»ng t×nh c¶m Vậy làm nào để có thể giáo dục “học sinh cá biệt” thành công? đây là câu hỏi lớn giáo viên chủ nhiệm mà lớp có “học sinh cá biệt” cần phải tìm lời giải đáp đây không có khuôn mẫu, công thức cụ thể nào để áp dụng Giáo dục “học sinh cá biệt” đòi hỏi sáng tạo lớn ngời giáo viên chủ nhiệm Mỗi trờng hîp “häc sinh c¸ biÖt” ngêi gi¸o viªn chñ nhiÖm sÏ cã nh÷ng c¸ch gi¶i quyÕt riªng cô thÓ Trong phạm vi sáng kiến này mình tôi không có tham vọng nêu nên vấn đề to t¸t, víi kinh nghiÖm lµm c«ng t¸c chñ nhiÖm cha l©u t«i lu«n ý thøc cho m×nh lµ võa lµm võa học hỏi kinh nghiệm các thầy cô trớc, vừa làm vừa rút kinh nghiệm để hiệu công t¸c chñ nhiªm sÏ tèt h¬n Díi ®©y t«i xin tr×nh bµy mét sè kinh nghiÖm cña m×nh vÒ gi¸o dôc “học sinh cá biệt” tình cảm mong nhận đợc đóng góp ý kiến các thầy các cô để công tác chủ nhiệm tôi đạt kết tốt hơn! Cã nªn xö ph¹t häc sinh c¸ biÖt ? Khi nói vấn đề giáo dục “học sinh cá biệt” nhiều ngời nói phải xử phạt thật nghiêm Tôi luôn tự đặt cho mình câu hỏi: Có nên xử phạt học sinh cá biệt không? Câu hỏi này là vô cùng khó trả lời công tác giáo dục đặc biệt giai đoạn Với tôi việc học sinh cã vi ph¹m tÊt nhiªn sÏ ph¶i bÞ xö lÝ, ngêi gi¸o viªn chñ nhiÖm kh«ng thÓ nh¾m m¾t lµm ngơ trớc vi phạm học sinh đợc, nhng xử lí nh nào cho thoả đáng cho có tính giáo dục cao Tôi tâm đắc câu nói GS Nguyễn Cảnh Toàn: ”Quả đấm không phải lµ khoa häc” Víi “häc sinh c¸ biÖt” theo t«i viÖc xö ph¹t lµ cÇn thiÕt nhng xö ph¹t ph¶i đảm bảo “vừa trói”, “ vừa mở”; “trói” không cho các em tiếp tục vi phạm nhng phải “ mở” cho các em lối thoát khỏi bế tắc đời, giúp các em hiểu đ ợc điều đúng đắn để trở thành ngời có ích cho xã hội nh gọi là giáo dục Còn việc đuổi học hay buộc phải chuyển trờng thì đâu có gì là khó nhng xã hội sớm phải đón nhận công dân với nhân cách méo mó vào đời Thật đau xót chứ! Theo tôi dù học sinh có lỗi lầm dù lớn đến đâu mà học sinh biết nhận lỗi và tâm sửa lỗi thì phạm vi mình ngời giáo viên chủ nhiệm hãy tạo cho học sinh hội để sửa chữa, hội làm chủ thân, làm chủ đời mình Hãy đến với học sinh tất quan tâm, lo lắng , giúp đỡ Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc häc sinh c¸ biÖt b»ng t×nh c¶m 2.1 Ph©n lo¹i häc sinh c¸ biÖt Theo tôi việc đầu tiên mà giáo viên chủ nhiệm phải làm đó là phân loại “học sinh cá biÖt” Thùc tÕ viÖc ph©n lo¹i “häc sinh c¸ biÖt” kh«ng khã nhng hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc l¹i phụ thuộc vào nó nhiều Giống nh ngời thầy thuốc có chẩn đoán đúng bệnh thì có đợc phơng thuốc hữu hiệu để chữa trị (2) 2.2 Nguyên nhân dẫn đến “học sinh cá biệt” Sau đã phân loại đợc “học sinh cá biệt”, biết em đó thuộc loại “cá biệt” nào ngời thÇy ph¶i b¾t tay vµo viÖc t×m hiÓu nguyªn nh©n nµo lµm cho häc sinh cña m×nh trë thành “học sinh cá biệt” nh Bản chất ngời vốn là tốt đẹp nh Khổng Tử nói “ nhân chi sơ tính thiện “ Vậy ai, cái gì đã làm cho học sinh mình trở thành học sinh cá biệt nh vậy? Đây là công việc không đơn giản nó đòi hỏi nhiều công phu và hết là cần đến cái “Tâm” lớn ngời thầy giáo Ngời giáo viên chủ nhiệm phải điều tra tỉ mỉ, lại nhiều lần, gặp gỡ nhiều ngời để tìm nguyên nhân sâu xa bên và có biện pháp hữu hiệu để giáo dục Khi đã tìm nguyên nhân ngời giáo viên tìm biện pháp hữu hiệu để giáo dôc ViÖc gi¸o dôc “häc sinh c¸ biÖt” cã thÓ mçi ngêi cã mét c¸ch kh¸c nhng theo t«i viÖc gi¸o dôc “häc sinh c¸ biÖt” b»ng t×nh c¶m lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt 2.3.Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc häc sinh c¸ biÖt b»ng t×nh c¶m Theo t«i viÖc gi¸o dôc “häc sinh c¸ biÖt” hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ¶o tëng, kh«ng ph¶i là không thể nhng đó là việc làm cực kì khó khăn đòi hỏi cái “Tâm” lớn ngời giáo viªn chñ nhiÖm Ngêi gi¸o viªn chñ nhiÖm ph¶i thËt sù nhÉn n¹i, tØ mØ, yªu trß vµ rÊt cÇn phơng pháp đúng đắn Hãy coi “học sinh cá biệt” nh “thử thách” cần phải vợt qua đừng coi đó nh tai nạn, nỗi đau hay đen đủi đợc giao chủ nhiệm vào lớp chủ nhiÖm cã “häc sinh c¸ biÖt” Theo tôi việc giáo dục “học sinh cá biệt” thành công ngời thầy cần đến chữ “Tâm” Chữ “Tâm” đây không phải là yêu thơng vô bờ học trò nh ngòi con, ngời em ruột thịt mình mà còn là tâm huyết tha thiết yêu nghề, tập trung cho hành động nhỏ mình từ lời ăn tiếng nói, ăn mặc, hành động, chăm chút cho tiết giảng mình vì mắt các em ngời thầy đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm là “thần tợng” các em đừng để “thần tợng” sụp đổ mắt các em, các em hụt hẫng và hoàn toàn ph¬ng híng Hầu hết “học sinh cá biệt” không ý thức đợc nhiệm vụ học tập mình, không ý thức đợc vai trò việc học tập đời mình vì các em không có thói quen tự giác, việc học với các em là để vừa lòng cha mẹ, thầy cô, để đợc găp bạn, để không phải làm việc nhà…các em học cho có học không biết học để làm gì, học có tác dụng nh nào đến sống mình sau này vì ngời giáo viên chủ nhiệm phải cho c¸c em thÊy t¸c dông cña viÖc häc b»ng nh÷ng vÝ dô cô thÓ nh÷ng tÊm g¬ng rÊt gÇn gòi víi c¸c em cña sù thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cuéc sèng sù häc mang l¹i Thø nhÊt, theo t«i ngêi gi¸o viªn chñ nhiÖm ph¶i tr¸nh c¸i nh×n lÝ tëng ho¸ vÒ líp häc, vÒ häc sinh cña m×nh Líp nµo, trêng nµo còng cã häc sinh c¸ biÖt chØ kh¸c lµ biÓu hiÖn cña c¸i “cá biệt “ đó nh nào mà thôi và số lợng nhiều hay ít Có em “cá biệt “ đạo đức có em “cá biệt “ học tập có em đặc biệt “cá biệt “… Thứ hai, xin đừng gọi các em là “học sinh cá biệt”, đặc biệt là trớc lớp, trớc mặt ngời khác Các em là “học sinh cha ngoan”, “học sinh có hoàn cảnh đặc biệt” Chóng ta gäi c¸c em lµ “häc sinh c¸ biÖt”( c¸ biÖt tøc lµ kh¸c biÖt) vËy v« h×nh chung chóng ta đã cố tách học sinh đó khỏi lớp, cô lập các em trớc lớp Nhiệm vụ chúng ta là giáo dôc c¸c em häc sinh “cha ngoan” nµy trë thµnh häc sinh ngoan T«i xin trÝch dÉn mét c©u danh ngôn: ” Nếu bạn nhìn đó với ánh mắt yêu thơng ban không nhìn thấy nét xấu xa mà bạn nhìn thấy toàn nét đẹp mà thôi” Thứ ba, đa số các em “học sinh cá biệt” gia đình đã không còn là “ mái ấm” để chở che các em, để các em dựa vào gặp khó khăn chí có số em gia đình giống nh “nhà tù” “địa ngục”… bớc nhà là các em cảm thấy trống trải chán ghét cha mẹ vì các em cần điểm tựa tinh thần tin cậy để có thể đợc sẻ chia tâm sự, để đợc bộc bạch khó khăn nỗi niềm riêng t thầm kín, thầy cô trở thành ngời bạn lớn các em Tìm cách cho các em thể cái “tôi” cá nhân mình trớc tập thể, xin đừng thẳng tay trừng trị các em , đừng làm điểm tựa cuối cùng các em Hãy nh×n c¸c em b»ng sù bao dung cña ngêi cha, sù nh©n tõ cña ngêi mÑ, sù gÇn gòi, c¶m th«ng cña ngêi anh ngêi chÞ , sù th©n thiÕt cña ngêi b¹n Thứ t, thầy cô hãy nhẹ nhàng phân tích u khuyết điểm đúng sai nhận thức và hành động các em, cố gắng giúp các em tự nhận sai lầm, lỗi lầm mình mà không phải mang mặc cảm nặng nề lỗi lầm đó mình, tạo cho các em thiện chí sửa (3) chữa và không tái phạm, xin đừng la mắng chửi bới các em, đừng biến lớp học thành “địa ngục” các em, đừng biến sinh hoạt hay chơi thành “tổng sỉ vả” các em, đừng để học sinh nghĩ găp thầy cô là lại bị la mắng Thứ năm, thầy cô đừng nghĩ mặt “học sinh cá biệt” lúc nào “câng câng”, “bất cần đời” là có “ trái tim đá” Thầy cô ạ, dới vẻ mặt “lạnh lùng” , “câng câng” dờng nh “vô cảm” là hụt hẫng tình thơng đến vô bờ có bao dung, vị tha, kiên nhẫn mơí có thể cảm hoá đợc các em đem lại cho các em ấm tình ngời các em thÊy r»ng ngêi tèt chung quanh chóng ta nhiÒu l¾m “Häc sinh c¸ biÖt” dï cho cã khã gi¸o dục đến đâu thì bên các em luôn tiềm ẩn nhân tố, phẩm chất tích cực có phơng pháp đúng chúng ta khơi gợi để làm thức tỉnh các em để từ đó phát huy làm điểm tựa cho các em, khôi phục lại niềm tin cho các em để các em thấy mình không kém cỏi, không phải là “đồ bỏ đi” để các em có thể vứt bỏ đợc tự ti, mặc cảm mà tự giác, chủ động hội nhập với các bạn Hãy tìm điểm mạnh các em để cã thÓ “ khÝch tíng” v× ®a sè c¸c em sù sÜ diÖn lµ rÊt lín Thứ sáu, thầy cô hãy nhìn nhận vấn đề theo chiều hớng tích cực, đừng nghiêm trọng hoá vấn đề hãy tạo cho các em lối thoát, hội để sửa chữa, xin đừng “mố gà cái búa” Hãy tin tởng chờ đợi chuyển biến các em, không nên nóng vội, vì thầy cô càng nóng vội càng tạo áp lực lên các em, các em càng bối rối, càng sa vào đối phó Thø b¶y, thÇy c« h·y cè g¾ng nh×n nhËn sù tiÕn bé cña c¸c em kh«ng qu¸ kh¾t khe, nªn có cái nhìn bao dung, độ lợng, chân tình, vị tha Trân trọng tiến các em dù là nhỏ vì đó là nỗ lực, cố gắng lớn các em, mạnh dạn biểu d ơng các em trớc tập thể Đừng tiết kiệm lời khen với các em vì lời động viên khen ngợi còn có giá trị h¬n rÊt nhiÒu nh÷ng b¶n kiÓm ®iÓm Thứ tám, hãy tôn trọng quyền lựa chọn, định học sinh pham vi cho phÐp, cïng x©y dùng néi quy cña líp nh mét b¶n “ khÕ íc x· héi” víi häc sinh c¸c em tự giác thực vì nội quy đó chính các em đa Tôn trọng “cá biệt” các em vì cá nhân là nhân cách độc đáo cần phải đợc tôn trọng Xin đừng áp đặt thô bạo víi c¸c em, kh«ng xóc ph¹m lµm tæn th¬ng danh dù cña c¸c em tríc tËp thÓ, cè g¾ng thËn träng ph¸t ng«n v× häc sinh c¸ biÖt hÕt søc nh¹y c¶m H·y lµm cho c¸c em thÊy m×nh kh«ng ph¶i chØ lµ thÇy gi¸o cña c¸c em mµ cßn lµ mét ngêi b×nh thêng nh c¸c em, cã nh÷ng së thÝch gièng c¸c em c¸c em sÏ thÊy thÇy c« m×nh thËt lµ gÇn gòi Thø chÝn, thÇy c« h·y cè g¾ng ®iÒm tÜnh, biÕt tù kiÒm chÕ v× “häc sinh c¸ biÖt” lµ mét sù “thử thách” lớn đức tính điềm tĩnh, tự kiềm chế giáo viên, nóng vội là công sức mà chúng ta cố gắng đổ xuống sông xuống biển Không nên quá khắt khe xử lí m¹nh tay b»ng nh÷ng h×nh thøc kØ luËt nÆng nÒ, kh«ng nªn ®e do¹, thµnh kiÕn víi c¸c em §õng nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn lçi vi ph¹m cña c¸c em sÏ t¹o nªn sù xÊu hæ dÇn dÇn dÉn đến chai lì Thứ mời, phải kiên cứng rắn, lời nói phải đôi với việc làm, Xin đừng hứa suông Đã nói thì phải kiên thực hiện, biết không thực đợc thì kiên không nói Vận dông linh ho¹t “l¹t mÒm buéc chÆt”, “ mÒm n¾n r¾n bu«ng”.Dï rÊt gÇn gòi víi c¸c em nh ng luôn phải giữ khoảng cách định thầy trò III Kết đạt đợc thực đề tài kinh nghiệm Đề tài kinh nghiệm đợc tôi thực suốt thời gian làm công tác chủ nhiệm lớp 10A6 n¨m häc 2007-2008, líp 11A6 n¨m häc 2008-2009, líp 12A6 n¨m häc 2009-2010, vµ đã đạt đợc kết cụ thể sau: STTLíp CN Häc sinh c¸ biÖt Häc sinh c¸ biÖt ®Çu n¨m cuèi n¨m 10A6 TrÇn Duy B×nh TrÇn Duy B×nh TrÇn Ých D¬ng TrÇn Ých D¬ng TrÇn Quèc §¹t TrÇn §×nh L¨ng NguyÔn V¨n §iÖp TrÇn Ých Long TrÇn §×nh L¨ng TrÇn Ých Long §ç Duy Ninh Ph¹m m¹nh TuÊn TrÇn H÷u Trung 11A6 TrÇn Duy B×nh TrÇn Duy B×nh TrÇn Ých D¬ng TrÇn Ých Long TrÇn §×nh L¨ng TrÇn Ých Long 12A6 TrÇn Duy B×nh TrÞnh V¨n TruyÒn (4) TrÇn Ých Long Lª TiÕn Thanh* TrÞnh V¨n TruyÒn* (*) là học sinh chuyển đến Hầu hết học sinh cá biệt lớp đã có tiến định quá trình giáo dôc cña gi¸o viªn vÒ c¶ ý thøc vµ häc tËp IV KÕt luËn C«ng t¸c gi¸o dôc häc sinh c¸ biÖt lµ c¶ mét qu¸ tr×nh l©u dµi khã kh¨n nhng kÕt qu¶ thu đợc là lớn lao, tôi xin kết thúc sáng kiến mình câu danh ngôn và là phơng châm giáo dục tôi: “Cái gì xuất phát từ trái tim thì đến trái tim” Phô lôc Mét sè biÓu mÉu ®iÒu tra, theo dâi häc sinh MÉu Đánh dấu X vào hành vi mà em đã thực hiện: STT 10 11 12 13 14 15 16 17 C¸c hµnh vi Mức độ Kh«ng RÊt Ýt NhiÒu lÇn Bá tiÕt, trèn häc Bá c¸c buæi sinh ho¹t tËp thÓ Nãi n¨ng côc c»n th« lç thiÕu v¨n ho¸ V« lÔ víi gi¸o viªn Gây gổ đánh Gian dèi cuéc sèng Gian dèi häc tËp Hót thuèc l¸ Uèng rîu Ngñ giê häc Kh«ng chó ý nghe gi¶ng Nãi leo Kh«ng chuÈn bÞ bµi ë nhµ Chống lại đạo gv Sèng cÈu th¶ mÊt vÖ sinh G©y MTT n¬i c«ng céng Lµm « nhiÔm m«i trêng Mẫu này là sở để ngời thầy có thể xác định số hành vi học sinh mµ b×nh thêng th× ngêi thÇy cha biÕt v× thùc tÕ häc sinh sÏ kh«ng ghi hÕt hành vi mình và mức độ vi phạm mình Việc phát học sinh cá biệt không khó thờng các em có biểu cụ thể nh trên (5) MÉu Th«ng tin häc sinh - Hä tªn häc sinh……………………………………… - Líp……………… - Ngµy sinh - N¬i sinh - Hä tªn cha……………………… tuæi……….nghÒ nghiÖp ……………… Trình độ văn hoá…………………… KhoÎ m¹nh §au yÕu §· mÊt - Hä tªn mÑ……………………… tuæi……….nghÒ nghiÖp ……………… Trình độ văn hoá…………………… KhoÎ m¹nh §au yÕu §· mÊt Gia đình em có ……… anh chị em Trong đó nam…… nữ………., Em lµ thø……… Diện tích đất nhà em…… đó diện tích nhà…… Em cã phßng riªng: Cã Kh«ng Kh«ng cã th× cïng phßng víi ………………….………… Kinh tÕ g® nhµ em: Đầy đủ Kh¸ Trung b×nh Khã kh¨n Em ë víi c¶ bè vµ mÑ: Cã Kh«ng ë víi bè……… LÝ do………… ë víi mÑ……… LÝ do……………… ë víi ngêi kh¸c lµ…………… tuæi … mèi quan hÖ lµ………… LÝ do……… Quan hÖ gi÷a cha vµ mÑ: Hoµ thuËn Bình đẳng Cëi më Cha mÑ víi em: Tin tëng ChiÒu chuéng Cëi më Giao viÖc cô thÓ BÞ bá r¬i BÊt hoµ Bất bình đẳng §éc ®o¸n Kh«ng tin tëng Kh¾t khe Kh¾t khe KiÓm tra chÆt chÏ SØ nhôc §¸nh ®Ëp ý thức chấp hành pháp luật các thành viên gia đình: ChÊp hµnh tèt Cã vi ph¹m Vi ph¹m nhiÒu Bè MÑ Anh, chÞ MÉu Tìm hiểu các thông tin liên quan đến học sinh VÒ häc tËp M«n häc To¸n LÝ Ho¸ Sinh Tin V¨n Sö §Þa Høng thó Kh«ng høng thó LÝ (6) Ngo¹i ng÷ GDCD C«ng nghÖ ThÓ dôc GD quèc phßng Hoạt động ngoài Híng nghiÖp C¸c së thÝch c¸ nh©n: Em thÝch m«n thÓthao nµo? lÝ ……………………………………………… Em thÝch m«n nghÖ thuËt nµo? lÝ ……………………………………………… Em thÝch mµu s¾c nµo? lÝ ……………………………………………… Em thÝch kiÓu tãc nµo? lÝ …………………………………………… Em thÝch kiÓu thêi trang nµo? lÝ ……………………………………………… ………… Em dành bao nhiêu thời gian ngày để: Ngñ………… Häc tËp……… Xem TV……… Ch¬i thÓ thao……… Lµm viÖc nhµ………… Hoạt động khác……… Trß chuyÖn víi cha mÑ……… Trß chuyÖn víi anh chÞ em………… Ngêi mµ em tin tëng nhÊt………………………… V× ………… Ngêi mµ em t©m sù nhiÒu nhÊt …………………… V×…………… Sau điều tra đợc các số liệu trên ngời thầy xử lí số liệu để tìm nguyên nh©n vµ lùa chän PPGD thÝch hîp MÉu PhiÕu theo dâi häc sinh STT Ngµy th¸ng Häc sinh Hµnh vi VP LÝ VP BiÖn ph¸p thùc Ghi chó hiÖn (7) Nam Duyªn Hµ, ngµy 09 th¸ng n¨m 2010 X¸c nhËn cña c¬ quan Ngêi viÕt s¸ng kiÕn NguyÔn ThÕ HÖ (8)