1 MỞ ĐẦU Sự cần thiết đề tài nghiên cứu Để góp phần quản lý thống tài quốc gia, nâng cao tính chủ động trách nhiệm quan, tổ chức, cá nhân việc quản lý sử dụng ngân sách nhà nước, củng cố kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm, có hiệu ngân sách tài sản Nhà nước, tăng tích luỹ nhằm thực cơng nghiệp hoá, đại hoá đất nước theo định hướng XHCN, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại, cần thiết phải tăng cường chức kiểm sốt NSNN Kiểm sốt NSNN ln khâu thiếu, tách rời trình quản lý, điều hành tài có tính chất chiến lược quốc gia Việc kiểm tra, kiểm sốt phải thực cách thường xuyên, đồng tất nội dung chi ngân sách, chi thường xuyên coi nhiệm vụ quan trọng tổng thể chi tiêu công Việt Nam, chi thường xuyên bao gồm loại chi đa dạng, có phạm vi tác động rộng, chứa đựng nhiều mục tiêu khác nhau, chi cho hoạt động máy Nhà nước chiếm tỷ trọng lớn Vì cần thiết phải thường xun kiểm tra, kiểm sốt nhằm cung cấp thơng tin cho quan Nhà nước, cho người nộp thuế việc quản lý sử dụng tiền nộp tiền thuế dân, cần phải có quan độc lập chuyên môn đưa ý kiến khách quan chi tiêu NSNN, có chi thường xuyên Từ thành lập đến nay, KTNN Khu vực III triển khai hàng trăm kiểm toán thuộc nhiều lĩnh vực, kiểm tốn chi thường xun cấp ngân sách nhiệm vụ thường xun liên tục Thơng qua góp phần lành mạnh hóa tài quốc gia, tăng thu, giảm chi cho NSNN hàng trăm tỷ đồng bước ngăn chặn tình trạng chi sai mục đích, lãng phí, thất tiền nhà nước Tuy nhiên, q trình thực kiểm tốn chi thường xun ngân sách cấp cịn gặp nhiều khó khăn, bất cập, trước hết quy trình định dự toán chi thường xuyên, chế độ, tiêu chuẩn định mức chi ngân sách nhiều bất cập, song nhận thức trách nhiệm Thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách chưa cao, nhận thức vai trò quan Kiểm toán Nhà nước chưa coi trọng, nên làm cho hiệu hiệu lực quản lý NSNN thời gian qua nhiều tồn tại, hạn chế Chính việc nghiên cứu đề tài “Hồn thiện tổ chức kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán chi ngân sách địa phương KTNN Khu vực III ” để góp phần nâng cao hiệu sử dụng NSNN nâng cao tính minh bạch q trình quản lý sử dụng NSNN yêu cầu xúc hai mặt lý luận thực tiễn giai đoạn nước ta Mục đích nghiên cứu đề tài Trên sở hệ thống hoá vấn đề lý luận phân tích thực tiễn kiểm tốn chi thường xuyên NSĐP, đề xuất quan điểm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng kiểm tốn chi thường xun NSĐP, qua góp phần nâng cao hiệu lực hiệu sử dụng NSNN nói chung, chi thường xuyên địa phương thời gian tới Đối tượng phạm vi nghiên cứu - Đối tượng phạm vi nghiên cứu chủ yếu khoản chi thường xuyên báo cáo toán NSĐP - Đề tài tập trung nghiên cứu tổ chức kiểm toán chi thường xuyên báo cáo toán NSĐP, qua giai đoạn quy trình NSNN KTNN Khu vực III thực Phương pháp nghiên cứu Đề tài tiếp cận đối tượng nghiên cứu dựa sở vận dụng phương pháp vật biện chứng phương pháp trừu tượng hố làm phương pháp luận chung Ngồi cịn sử dụng phương pháp hệ thống, phân tích tổng hợp; phương pháp thống kê so sánh kết hợp nghiên cứu thực tiễn hoạt động kiểm toán KTNN Khu vực III thời gian qua Những đóng góp Đề tài Đề tài góp phần làm rõ thêm sở lý luận thực tiễn kiểm toán chi thường xuyên NSĐP, đưa đánh giá thực trạng kiểm toán chi thường xuyên NSĐP Qua đó, đề xuất định hướng giải pháp để nâng cao chất lượng kiểm toán chi thường xuyên NSĐP thời gian tới Kết cấu đề tài Ngoài phần mở đầu kết luận, đề tài trình bày với ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán chi NSĐP Chương 2: Thực trạng tổ chức kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán NSĐP KTNN Khu vực III Chương 3: Giải pháp hồn thiện tổ chức kiểm tốn chi thường xuyên kiểm toán NSĐP KTNN Khu vực III Tổng quan tài liệu nghiên cứu Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn tổng số chi ngân sách địa phương Nhiệm vụ chi thường xuyên đảm bảo hoạt động quan nhà nước, Đảng, đoàn thể; đảm bảo an ninh quốc phịng trật tự an tồn xã hội, thực nhiệm vụ kinh tế - văn hoá - xã hội nhiệm vụ thường xuyên khác thuộc lĩnh vực nhà nước phải đảm bảo Với vai trò trên, chi thường xuyên định khối lượng chất lượng hoạt động quản lý nhà nước, giữ gìn an ninh trật tự, trì phát triển nghiệp xã hội, dịch vụ công đảm bảo cho xã hội hoạt động bình thường Chi thường xuyên bao gồm loại chi đa dạng, có phạm vi tác động rộng chứa đựng nhiều mục tiêu khác nhau: từ giải chế độ xã hội đến chi nghiệp phát triển kinh tế Với ý nghĩa đó, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng đáng kể tổng chi NSĐP Cùng với phát triển kinh tế-xã hội địa bàn địa phương, nhiệm vụ chi thường xuyên ngày gia tăng Tuy nhiên, điều kiện tổng nguồn ngân sách cịn hạn hẹp việc tiết kiệm chi thường xuyên để dành phần ngày cao cho chi đầu tư phát triển nhiệm vụ quan trọng, song khơng mà để ảnh hưởng đến chi thường xuyên, mà phải phát triển nâng cao hiệu hoạt động này, lĩnh vực cần ưu tiên chi cho nghiệp môi trường sinh thái, chi đảm bảo an sinh xã hội….Vì vậy, vấn đề đặt công tác quản lý chi phải phù hợp để tránh lãng phí, thất khoản chi thường xuyên Bên cạnh việc cấu lại khoản chi cần thiết cần phải thận trọng rà soát đánh giá khoản chi để mạnh dạn cắt bỏ khoản chi bao cấp không cần thiết, đồng thời dành ưu tiên thoả đáng cho khoản chi quan trọng có hiệu kinh tế- xã hội giáo dục- đào tạo, khoa học-công nghệ, an sinh xã hội địa phương Trong năm qua, việc quản lý chi NSNN nói chung, chi thường xuyên nói riêng có nhiều tiến bộ, tích cực theo định hướng hiệu số bất cập, hạn chế, chưa đạt hiệu cao mong muốn như: NS hầu hết tỉnh năm bổ sung kinh phí nhiều lần cho đơn vị ngồi dự tốn HĐND giao đầu năm, kinh phí nghiệp chưa phân bổ đến cuối năm cho đơn vị lớn; cuối năm kinh phí khơng kịp sử dụng chưa chuyển nguồn sang năm sau; chương trình mục tiêu quốc gia chậm giải ngân, chi chuyển nguồn chưa thực kịp thời; số khoản chi chuyển nguồn từ năm trước chuyển sang chậm thực làm giảm hiệu sử dụng ngân sách ảnh hưởng đến việc điều hành ngân sách địa phương; sử dụng ngân sách tỉnh cho vay hạn nhiều năm chưa thu hồi, số trường hợp khó có khả thu hồi số địa phương; cịn tình trạng chưa chấp hành chế độ tài chính, chi sai chế độ, tốn vượt nguồn đảm bảo, nguồn kinh phí hết nhiệm vụ chi chưa nộp trả ngân sách kịp thời; sử dụng số nguốn vốn bổ sung có mục tiêu, chương trình dự án…cịn sai mục đích, sử dụng khơng kịp thời tiến độ, giải ngân thấp làm giảm hiệu nguồn vốn bố trí cho địa phương; bố trí nguồn dự phịng không đảm bảo mức tối thiểu theo qui định Luật NSNN; điều tiết nguồn thu cấp hưởng; sử dụng nguồn dự phịng, nguồn CCTL khơng mục đích…làm giảm hiệu sử dụng ngân sách, tài sản công Từ KTNN Khu vực III thành lập tiến hành trăm kiểm toán thuộc nhiều lĩnh vực khác khối lượng lớn cơng việc thực kiểm tốn chi thường xun Kết kiểm toán qua năm thực kiểm tốn chi thường xun khơng dừng lại số mà cịn đóng góp ý kiến, kiến nghị quan có liên quan sửa đổi chế chi khơng cịn phù hợp, góp phần nâng cao hiệu sử dụng ngân sách, tiền, tài sản nhà nước, thực hành tiết kiệm chống lãng phí, bảo đảm an sinh xã hội Vì việc nghiên cứu đề tài “Hồn thiện tổ chức kiểm tốn chi thường xun kiểm toán chi NSĐP KTNN Khu vực III” có ý nghĩa lý luận thực tiễn, kết đề tài góp phần làm rõ thêm sở lý luận thực tiễn kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán NSĐP, đề xuất quan điểm giải pháp mang tính thực tiễn, ứng dụng vào q trình kiểm tốn, nâng cao chất lượng kiểm toán chi thường xuyên Đề tài tiếp cận đối tượng nghiên cứu dựa sở phương pháp nghiên cứu phổ biến, vận dụng phương pháp vật biện chứng phương pháp trừu tượng hóa kết hợp sử dụng phương pháp hệ thống hóa, phân tích tổng hợp, thống kê so sánh kết hợp nghiên cứu thực tiễn hoạt động kiểm toán KTNN Khu vực III dựa nguồn thông tin, tài liệu có nguồn gốc xuất xứ trích dẫn cụ thể, rõ ràng, có độ tin cậy cao - Đề tài kết cấu theo lối truyền thống, trình bày Chương, nội dung thông tin chương phải nêu đầy đủ, bám sát nội dung, chủ đề mục đích nghiên cứu Thơng qua đề tài giúp làm rõ tính thực tiễn, chuyên sâu kiểm toán chi thường xuyên NSĐP - Trên sở lý luận, phương pháp luận thực trạng tổ chức kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán NSĐP kinh nghiệm kiểm tốn NSĐP nước ngồi, Đề tài giúp quan điểm đổi hồn thiện kiểm tốn chi thường xun kiểm tốn NSĐP Kết nghiên cứu đề số giải pháp chủ yếu hồn thiện tổ chức kiểm tốn chi thường xuyên NSĐP, tập trung giải pháp hồn thiện chuẩn mực, quy trình, phương pháp chun mơn nghiệp vụ; tổ chức đồn kiểm tốn chi thường xuyên NSĐP; tăng cường kiểm toán hoạt động, kiểm toán tuân thủ mối quan hệ kết hợp với kiểm tốn báo cáo tài chính; đào tạo nâng cao trình độ kiểm toán viên; quản lý, kiểm soát chất lượng kiểm tốn cơng khai kết kiểm tốn + Góp phần làm rõ thêm sở lý luận thực tiễn kiểm toán chi thường xuyên NSĐP; + Đưa đánh giá thực trạng kiểm toán chi thường xuyên NSĐP nước ta; + Đề xuất định hướng giải pháp để nâng cao chất lượng kiểm toán chi thường xuyên NSĐP nước ta thời gian tới CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM TOÁN CHI THƯỜNG XUYÊN TRONG KIỂM TOÁN CHI NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG 1.1 KHÁI QUÁT VỀ NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG 1.1.1 Khái niệm ngân sách địa phương Trong lịch sử loài người xuất đấu tranh giai cấp tất yếu Nhà nước đời Để tồn phát triển, Nhà nước phải tập trung nguồn lực tài vào tay chi tiêu nhằm tồn máy Nhà nước, việc thực chức kinh tế - xã hội Nhà nước như: chi trả nhu cầu văn hóa giáo dục, xã hội, chi đầu tư phát triển Để có khoản chi tiêu Nhà nước sử dụng quyền lực để tham gia vào trình phân phối cải xã hội Trong điều kiện kinh tế hàng hóa - tiền tệ Nhà nước sử dụng hình thức phân phối tiền thu thuế, phí, lệ phí, vay nợ, nhằm tạo lập quỹ NSNN để thực chi dùng cho mục đích định NSĐP phận hệ thống NSNN quyền Trung ương phân cấp cho quyền địa phương việc quản lý điều hành chi tiêu NS thuộc cấp Giống NSNN, NSĐP phạm trù kinh tế - lịch sử; phát sinh, tồn phát triển gắn liền với đời, tồn phát triển quyền địa phương kinh tế hàng hóa - tiền tệ phạm vi tỉnh, thành phố Thuật ngữ “Ngân sách địa phương” chưa có khái niệm thống Nếu biểu bên ngồi có hai quan niệm phổ biến là: Thứ nhất: NSĐP dự toán thu, chi tài địa phương khoản thời gian định, thường năm Thứ hai: Nếu xem xét hình thức tiền tệ NSĐP quỹ tiền tệ tập trung lớn địa phương Các quan niệm mô tả mặt cụ thể, mặt vật chất NSĐP, chưa thể nội dung kinh tế - xã hội NSĐP Trong thực tiễn, hoạt động NSĐP hoạt động thu chi quỹ tiền tệ tập trung địa phương, phản ánh mối quan hệ bên quyền địa phương bên chủ thể kinh tế - xã hội địa bàn tỉnh, thành phố, trình phân phối cải xã hội hình thức giá trị Phía sau hoạt động thu, chi chứa đựng mối quan hệ kinh tế quyền địa phương với chủ thể khác phân phối sản phẩm xã hội nhằm thực chức nhiệm vụ Nhà nước địa phương NSĐP khâu chủ đạo hệ thống tài Nhà nước địa phương Bởi lẽ, tồn nguồn tài ngân sách địa phương nguồn tài mà quyền địa phương trực tiếp nắm giữ, chi phối để thực chức năng, nhiệm vụ Nguồn tài giữ vị trí chủ đạo nguồn tài xã hội cơng cụ để quyền địa phương thực kiểm soát hoạt động kinh tế-xã hội địa bàn tỉnh, thành phố Như vậy, thực chất NSĐP quan hệ nguồn thu khoản chi địa phương biểu qua kế hoạch tài quyền địa phương NSĐP phản ánh mối quan hệ kinh tế quyền địa phương chủ thể quan hệ kinh tế xã hội địa phương, phát sinh trình phân phối phân phối lại, nhằm tập trung phần nguồn lực tài vào NSĐP để đáp ứng nhu cầu chi gắn với việc thực chức năng, nhiệm vụ quyền địa phương Quan hệ tạo lập sử dụng NSĐP mang tính pháp lý cao chủ yếu khơng mang tính hồn trả trực tiếp Theo Luật NSNN Việt Nam kỳ họp thứ hai Quốc hội khố XI thơng qua ngày 16/12/2002 quy định "NSĐP toàn khoản thu, chi quyền địa phương quan nhà nước có thẩm quyền định thực năm để bảo đảm thực chức năng, nhiệm vụ Nhà nước địa phương" Với ý nghĩa đó, quản lý ngân sách địa phương nói chung kiểm tốn chi thường xun NSĐP nói riêng phận quản lý NSNN cần quan tâm khơng theo góc độ tiền tệ mà quan trọng quan hệ kinh tế, xã hội, pháp lý chi NSĐP 1.1.2 Chu trình ngân sách địa phương Chu trình ngân sách thuật ngữ toàn hoạt động năm ngân sách từ hình thành kết thúc theo trình tự khoa học định Cũng giống chu trình NSNN, chu trình NSĐP mở đầu việc lập dự toán NSĐP, chấp hành NSĐP cuối toán NSĐP Do hoạt động ngân sách có tính chu kỳ, lặp lặp lại (Khi năm ngân sách kết thúc, năm ngân sách lại bắt đầu) nên chu trình ngân sách ln diễn liên tục Một chu trình ngân sách ln phải có khâu: Lập dự tốn ngân sách, chấp hành ngân sách toán ngân sách Lập dự toán ngân sách q trình phân tích đánh giá khả năng, nhu cầu nguồn tài để tính toán đưa dự toán khoản thu, chi cho năm ngân sách; khâu bao gồm nội dung lập dự toán, thẩm tra dự toán, định dự tốn cơng bố dự tốn Lập dự tốn ngân sách khâu mở đầu chu trình ngân sách có tầm quan trọng đặc biệt, thực trước năm ngân sách bắt đầu coi hồn thành dự tốn ngân sách quan Nhà nước có thẩm quyền xét duyệt thông qua Chấp hành ngân sách trình sử dụng biện pháp kinh tế - tài biện pháp khác để thực dự toán thu, chi ngân sách Đây khâu trọng tâm chu trình ngân sách với nội dung tổ chức thực thu, 10 chi NSĐP theo dự tốn cấp có thẩm quyền định Về nguyên tắc khâu thường trùng với năm ngân sách, thực tế xảy trường hợp việc chấp hành ngân sách kéo dài qua năm ngân sách địa phương Quyết toán ngân sách khâu cuối chu trình ngân sách thực sau năm ngân sách kết thúc; nội dung khâu tổng hợp kết thực ngân sách năm theo nội dung dự tốn định theo tiêu chí định khác nhằm đánh giá toàn kết hoạt động năm ngân sách Quyết toán NSĐP phải HĐND cấp tỉnh, thành phố phê chuẩn Về khoảng thời gian, chu trình ngân sách liên quan đến năm ngân sách Việc chấp hành ngân sách trùng với thời gian năm ngân sách, việc lập dự toán ngân sách phải tiến hành trước bắt đầu năm ngân sách toán ngân sách tiến hành năm ngân sách kết thúc (thực năm ngân sách tiếp theo) Xét tính thời điểm, thời gian năm ngân sách đồng thời diễn khâu chu trình ngân sách: chấp hành ngân sách năm tại, lập dự toán ngân sách năm sau toán ngân sách năm trước 1.1.3 Các cấp ngân sách thuộc ngân sách địa phương Theo quy định hành NSĐP bao gồm ngân sách đơn vị hành cấp có Hội đồng nhân dân (HĐND) Uỷ ban nhân dân (UBND) Ngân sách cấp quyền địa phương phân cấp nguồn thu nhiệm vụ chi cụ thể Theo phân cấp đó, NSĐP phân cấp nguồn thu bảo đảm chủ động thực nhiệm vụ giao Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung cấp tỉnh) định việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách cấp quyền địa phương phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh 91 Một là, Đối với kinh phí giao thực chế độ tự chủ chưa sử dụng chuyển tiếp sang năm sau khoản kinh phí phép chuyển đương nhiên theo chế độ quy định; Hai là, Đối với số dư dự toán, nguyên tắc nhiệm vụ chi thường xun bố trí dự tốn năm chi năm ngân sách năm Dự tốn giao cho đơn vị chưa chi hết không chi tiếp, trừ trường hợp nêu nguồn thực cải cách tiền lương theo chế độ giao cho đơn vị dự toán chưa sử dụng sử dụng chưa hết chuyển sang năm sau để sử dụng chế độ quy định 3.2.2 Tổ chức đồn kiểm tốn chi thường xun NSĐP Theo chúng tơi việc tổ chức đồn kiểm tốn chi thường xun thiết kế chung với kiểm toán chi đầu tư xây dựng kiểm toán thu ngân sách tiến hành kiểm tốn NSĐP Vì thực tế, trình điều hành, sử dụng NSĐP lập toán theo quy định Luật Ngân sách nhà nước Thực trạng năm vừa qua cho thấy, đồn kiểm tốn thường gặp khó khăn kiểm tốn NSĐP chưa hồn thành báo cáo toán NSĐP, ngân sách cấp tỉnh, thời điểm kiểm toán triển khai trước thời điểm quy định nộp báo cáo toán NSNN cấp (Luật Ngân sách nhà nước quy định thời điểm nộp toán NSNN muộn 1/10 hàng năm) Đây nguyên nhân dẫn tới đoàn kiểm tốn thường khơng phát hành báo cáo kiểm tốn thời hạn theo quy định Luật Kiểm toán nhà nước Để khắc phục hạn chế nâng cao chất lượng cơng tác kiểm tốn đồn kiểm tốn, theo chúng tơi kiểm tốn NSĐP cần lưu ý tới số vấn đề sau: - Thành lập đồn kiểm tốn, bố trí, phân cơng Tổ kiểm toán thực kiểm toán theo lĩnh vực (chi đầu tư xây dựng, chi thường xuyên thu ngân sách) toàn đoàn kiểm tốn NSĐP thiết 92 phải có Lãnh đạo Đoàn phụ trách theo lĩnh vực (chi đầu tư xây dựng, chi thường xuyên thu ngân sách), nhằm tăng cường công tác quản lý, đạo điều hành hoạt động tổ kiểm toán cho thống chun mơn hố (do có 01 trưởng đồn phụ trách chung tất lĩnh vực, nên không bao quát hết lĩnh vực kiểm tốn) Ngồi q trình tổ chức kiểm toán chi thường xuyên, cần thực lồng ghép loại hình kiểm tốn, chi thường xun chiếm tỷ trọng lớn cấu chi NSĐP - Phương thức triển khai kiểm toán: Các tổ kiểm toán chi thường xuyên phải thực kiểm toán cấp độ: kiểm toán chi tiết (đơn vị dự toán cấp III ) kiểm toán tổng hợp (đơn vị dự toán cấp I cấp II) nhằm tạo nối kết đánh giá tổng thể khâu điều hành, quản lý với khâu sử dụng kinh phí cấp ngân sách Trong đó, ưu tiên thời gian đầu triển khai kiểm toán, Tổ kiểm toán chi thường xuyên phải tiến hành kiểm toán tổng hợp, để qua có phương pháp tiếp cận kỹ thuật kiểm tốn phù hợp q trình thực kiểm toán - Về thời gian tiến hành phương pháp kiểm toán: Tổ kiểm toán chi thường xuyên cần thực lồng ghép thời gian kiểm tốn tổng hợp kiểm tốn chi tiết, tập trung sâu kiểm toán tổng hợp đơn vị dự tốn cấp I, II, để qua đánh giá thiết kế thủ tục kiểm toán phù hợp đồng thời quán triệt vận dụng phương pháp chọn mẫu kiểm toán kiểm toán khoản mục, nội dung chi đơn vị dự toán cấp III - Tạo phối kết hợp với đơn vị kiểm tốn việc hồn thành báo cáo tốn NSĐP đồn kiểm tốn tiến hành kiểm tốn mà đơn vị chưa có báo cáo toán NSĐP (do chưa đến thời hạn Luật NSNN quy định nộp) Đây vấn đề quan trọng ảnh hưởng đến kết kiểm toán tiến độ phát hành báo cáo kiểm tốn đồn kiểm toán 93 3.2.3 Tăng cường kiểm toán hoạt động, kiểm toán tuân thủ mối quan hệ kết hợp với kiểm tốn báo cáo tài Hoạt động kiểm toán KTNN Khu vực III việc kiểm tra, đánh giá xác nhận tính đắn, trung thực báo cáo tài chính; việc tuân thủ pháp luật; tính kinh tế, hiệu lực hiệu quản lý, sử dụng ngân sách, tiền tài sản nhà nước Như để thực quy định Luật KTNN nói chung triển khai loại hình kiểm toán hoạt động, KTNN cần sớm ban hành chuẩn mực kiểm toán hoạt động ban hành hướng dẫn chi tiết cho việc triển khai loại hình kiểm tốn hoạt động; Về thiết kế quy trình chung quy trình chi tiết cho loại hình kiểm tốn hoạt động cần tập trung theo hướng xây dựng tiêu chí hướng dẫn xem xét đến tính kinh tế, hiệu hiệu lực việc sử dụng nguồn lực nhà nước cho mơ hình, lĩnh vực ngành, nghề Các tiêu chí thiết kế sở định mức kinh tế, kỹ thuật Nhà nước ban hành tổ chức, hiệp hội, thông lệ quốc tế thừa nhận; Về phương thức thực hiện: Trong thời kỳ độ, KTNN Khu vực III nên kiến nghị với Tổng KTNN bố trí cơng tác kiểm tốn theo chế thực lồng ghép kiểm toán hoạt động mối quan hệ đồng thời với kiểm toán tuân thủ, kiểm tốn báo cáo tài thực độc lập số kiểm toán hoạt động theo chuyên đề riêng ngành, lĩnh vực Theo chúng tôi, để phù hợp với thực trạng nhân lực, kỹ thuật KTNN Khu vực III việc đưa loại hình kiểm tốn hoạt động vào kế hoạch kiểm toán hàng năm bước đệm tạo đà cho kiểm tốn hoạt động hồn chỉnh sau thí điểm thực số nội dung kiểm toán định, như: kiểm toán chuyên đề việc mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, trang thiết bị trường học xem xét quan hệ nhu cầu khả đáp ứng NSĐP, hiệu khai thác, sử dụng thiết bị, kết (sản 94 phẩm) đầu với chi phí đầu tư; kiểm tốn chi phí quản lý hành nhà nước, đánh giá xem xét mối quan hệ nhiệm vụ thực với chi phí lương (nhân sự) đảm bảo máy vận hành Đồng thời qua kiểm toán này, KTNN Khu vực III tổng kết rút kinh nghiệm cho việc hồn thiện quy trình nghiệp vụ chun mơn mở rộng phạm vi kiểm toán hoạt động tới lĩnh vực cần kiểm toán 3.2.4 Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kiểm tốn viên Theo u cầu ngành KTNN đưa điều kiện đòi hỏi KTV nhà nước công chức thuộc quan KTNN Khu vực III phải có đủ lực cần thiết, trực đạo đức đáp ứng nhiệm vụ giao, đồng thời coi trọng việc đào tạo bồi dưỡng mặt lý luận thực tiễn thường xuyên cho tất KTV, công chức thuộc quan KTNN Khu vực III Vì vậy, KTNN Khu vực III thường xuyên bồi dưỡng KTV, tạo điều kiện cho họ tiếp cận với tiến khoa học cơng nghệ kiểm tốn phổ biến Kết hợp bồi dưỡng kiến thức chuyên môn với việc rèn luyện đạo đức nghề nghiệp cho KTV nâng cao trình độ tin học hố cho đội ngũ KTV, đẩy nhanh việc ứng dụng tin học hoá hoạt động kiểm tốn, quan tâm đến việc ứng dụng phần mềm kiểm tốn vào cơng tác kiểm toán chi thường xuyên NSĐP 3.2.5 Quản lý, kiểm sốt chất lượng kiểm tốn Vấn đề có ý nghĩa quan trọng chất lượng kiểm soát chất lượng Đây vấn đề cốt lõi để tạo lập nâng cao lịng tin cơng chúng minh bạch hố cơng tác quản lý chi tiêu NS, trước u cầu địi hỏi cơng luận người dân; Cơng tác kiểm sốt chất lượng kiểm toán phải thực từ khâu chuẩn bị kiểm toán: Kiểm soát giai đoạn tập trung vào khâu 95 khảo sát; thu thập chứng kiểm toán để đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ, trọng yếu rủi ro Từ đó, xác định kế hoạch kiểm toán cho kiểm toán phù hợp đạt chất lượng; Cơng tác kiểm sốt giai đoạn thực kiểm tốn: Sốt xét cơng việc kiểm tốn có thực đúng, đầy đủ, tn thủ trình tự, phương pháp kiểm tốn kế hoạch lập; việc thu thập chứng kiểm toán có đáp ứng mục tiêu đặt thời gian có đảm bảo tiến độ kế hoạch khơng? Cơng tác kiểm sốt giai đoạn lập báo cáo: Sốt xét việc lập báo cáo kiểm tốn có phản ánh đầy đủ kết kiểm toán từ biển xác nhận số liệu tình hình kiểm toán KTV, biên kiểm toán Tổ kiểm toán? đánh giá, nhận xét kiến nghị có xác đáng dựa chứng kiểm tốn tin cậy khơng? Cơng tác kiểm sốt giai đoạn kiểm tra thực kiến nghị kiểm toán: Xem xét việc kiểm tra thực kiến nghị có thực theo trình tự có bám sát kiến nghị báo cáo đề cập hay không Đồng thời, đánh giá việc chấp hành qua thấy hiệu lực, phù hợp kiến nghị kiểm tốn Do vậy, để thực cơng tác kiểm soát chất lượng kiểm toán, KTNN Khu vực III cần phải triển khai diện rộng việc đánh giá chất lượng tồn kiểm tốn theo tiêu chí ban hành, với thực quy định phân cơng, phân cấp kiểm sốt chất lượng kiểm tốn ngành KTNN 3.2.6 Cơng khai kết kiểm toán Luật KTNN quy định báo cáo kiểm toán năm báo cáo kết thực kết luận, kiến nghị kiểm tốn ngành KTNN nói chung KTNN Khu vực III nói riêng theo hình thức: họp báo, cơng bố Cơng báo 96 phương tiện thông tin đại chúng đăng trang thông tin điện tử ấn phẩm KTNN; Cơng khai kết kiểm tốn cần thiết hoạt động kiểm toán đồng thời điều kiện để nâng cao trách nhiệm quản lý quan, đơn vị kiểm toán, điều kiện để nâng cao chất lượng kiểm toán, tăng cường giám sát xã hội cơng chúng kết kiểm tốn Mặt khác, việc cơng khai kết kiểm tốn phải phù hợp với quy định pháp luật bí mật nhà nước đơn vị kiểm tốn; Hiện tại, ngành KTNN ban hành quy trình cơng khai kết kiểm tốn, song diện cơng khai kết kiểm tốn cịn phạm vi hẹp, thời gian tới cần mở rộng đối tượng phạm vi công khai; Theo chúng tơi, cơng khai kết kiểm tốn nói chung cơng khai kết kiểm tốn chi thường xun NSĐP nói riêng phát huy hiệu cao công khai với báo cáo toán ngân sách cấp trực tiếp đến với đối tượng quan tâm Theo đó, báo cáo kiểm tốn hàng năm ngành KTNN có phạm vi điều chỉnh rộng, liên quan đến vấn đề trọng đại quốc gia Tổng KTNN chịu trách nhiệm cơng bố cơng khai trừ bí mật nhà nước theo quy định Còn báo cáo kiểm tốn NSĐP nội dung cần cơng bố công khai phù hợp với công bố công khai tài ngân sách địa phương để cung cấp đầy đủ thông tin rõ ràng cho công luận người dân; Về trách nhiệm công bố công khai cần quy định rõ trách nhiệm trước hết thuộc quan, đơn vị kiểm toán Các quan phải có trách nhiệm niêm yết cơng khai trụ sở quan cấp báo cáo tốn ngân sách Ngồi ra, ngành KTNN cơng khai kết kiểm tốn Website ấn phẩm, công bố phương tiện thông tin đại chúng 97 3.2.7 Một số giải pháp khác Để nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động kiểm toán kết luận kiến nghị kiểm toán, cần thiết gắn hoạt động KTNN Khu vực III với hoạt động quan tiến hành tố tụng Theo đó, KTNN Khu vực III sớm xây dựng quy chế phối hợp với quan điều tra, tố tụng địa phương nhằm nâng cao hiệu chống tham nhũng, lãng phí sử dụng kinh phí thường xuyên NSĐP ngày tiết kiệm có hiệu hơn; Hoạt động kiểm tốn có phạm vi rộng liên quan đến nhiều đơn vị, cấp quyền địa phương Do để nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán chi thường xuyên NSĐP phải triển khai nhiều giải pháp khác nhau, phía nhà nước, quan có thẩm quyền; Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn pháp luật phù hợp với điều kiện phát triển địa phương, đồng thời nâng cao chất lượng phổ biến đến đơn vị; tăng cường quản lý nhà nước kế toán, kiểm toán Bên cạnh đó, cần phối hợp chặt chẽ với quan quản lý chức nhà nước để khai thác có hiệu thơng tin, tài liệu mà đơn vị nắm giữ Đối với ngành Thanh tra cần phối hợp chặt chẽ việc xây dựng kế hoạch kiểm toán để tránh chồng chéo, đồng thời cung cấp, trao đổi, sử dụng thông tin, tài liệu cần thiết với Đối với Ngân hàng, Kho bạc Nhà nước việc đối chiếu xác nhận số dư, tình hình dự tốn, kinh phí thực nhận, giao dịch toán, chi trả Đối với quan chủ quản đơn vị kiểm toán việc đối chiếu xác nhận quan hệ tài chính, định quản lý, mua bán tài sản Các quan Thanh tra, kiểm tra khác: KTNN Khu vực III cần có phối hợp từ lập kế hoạch kiểm toán, thực kiểm toán Để tránh trùng lắp KTNN Khu vực III quan tra, kiểm tra địa phương Mặt khác, KTNN Khu vực III cần xem xét, sử dụng kết tra 98 việc đánh giá rủi ro đơn vị kiểm toán giai đoạn lập kế hoạch phát tra giảm bớt công việc KT chi tiết 3.3 ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN GIẢI PHÁP 3.3.1 Những điều kiện vật chất Nhà nước cần ưu tiên trang bị điều kiện trang thiết bị kỹ thuật cho ngành KTNN nói chung, KTNN Khu vực III nói riêng Theo đó, KTNN Khu vực III cần xây dựng hình thành phận chuyên thu thập trì hệ thống thơng tin, liệu, hồ sơ địa phương, đơn vị kiểm toán, tích hợp lại thơng tin phục vụ cho mục đích tra cứu, xử lý nghiệp vụ chung cho hoạt động kiểm toán KTNN Khu vực III Bên cạnh đó, Nhà nước cần thiết có sách đãi ngộ phù hợp để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, công chức tồn ngành KTNN nói chung KTNN Khu vực III nói riêng, lực lượng KTV người trực tiếp tham gia việc phát phòng, chống tham nhũng tiêu cực khác 3.3.2 Chính sách, chế độ hệ thống định mức a Về chế độ báo cáo Để tổ chức tốt công tác kiểm toán chi thường xuyên NSĐP cần thiết phải thực tốt yêu cầu sau: (1) Phải lập đầy đủ loại báo cáo tài gửi cho quan thẩm quyền xét duyệt theo quy định (2) Báo cáo toán năm đơn vị dự tốn ngân sách cấp quyền trước trình quan nhà nước có thẩm quyền phê chuẩn phải có xác nhận KBNN (tỉnh, huyện) đồng cấp quan KTNN 99 (3) Trình tự xây dựng thực dự tốn chi NSĐP, mức độ sát thực việc lập phân bổ dự tốn, tình hình thực dự tốn, nguyên nhân khách quan chủ quan ảnh hưởng đến thực dự toán chi NSĐP (4) Việc chấp hành Luật NSNN quản lý điều hành NSĐP, sách chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi NSĐP (5) Tính đắn hợp pháp số liệu báo cáo toán chi NSĐP, khoản chi NS phải phản ánh tốn chi NSĐP Cơng tác xét duyệt, tổng hợp toán chi NSĐP phải đối chiếu với KBNN, yêu cầu phải đảm bảo khớp đúng, chênh lệch phải giải thích nguyên nhân (6) Thực kiểm toán tổng hợp báo cáo toán chi ngân sách quan quản lý tài tổng hợp, báo cáo tốn đơn vị thụ hưởng NSĐP, toán chi ngân sách cấp b Về sách định mức Nhà nước cần sớm hoàn thiện hệ thống chế độ chi tiêu NSNN, quy định tiêu chuẩn chế độ trang thiết bị, phương tiện làm việc quan cán bộ, cơng chức, viên chức hành NN, phù hợp tình hình thực tế, khả NSNN Thực đầy đủ biện pháp triệt để tiết kiệm nguồn lực NN Tăng cường công tác kiểm tra, tra tài chính, kiểm sốt chi hệ thống KBNN, quản lý kinh phí, tài sản cơng chặt chẽ, tiết kiệm, chống lãng phí; Đổi chế quản lý nghiệp công: Thực mạnh mẽ chế giao quyền tự chủ gắn liền với trách nhiệm quản lý cho đơn vị cung ứng dịch vụ công mặt: tổ chức thực nhiệm vụ, tổ chức máy cấp quản lý tài Thúc đẩy sở nghiệp công chuyển sang chế quản lý, hạch toán cung ứng dịch vụ Thực kiểm tốn báo cáo tài cơng khai tài Đổi chế độ học phí, viện phí sở tính đúng, tính đủ chi phí đồng thời Nhà nước đảm bảo trợ cấp toàn phần cho đối tượng sách vùng, miền khó khăn, người nghèo Nhất 100 định phải cắt giảm bao cấp đối tượng có điều kiện, thúc đẩy đơn vị nghiệp có khả tự hạch toán để phát triển Tổ chức tốt việc triển khai Nghị định số 130/2005/NĐ-CP ngày 17/10/2005 Chính phủ việc quy định chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm sử dụng biên chế kinh phí quản lý hành quan nhà nước Triển khai thực có hiệu Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm thực nhiệm vụ, tổ chức máy, biên chế tài đơn vị nghiệp công lập Đẩy mạnh cải cách hành lĩnh vực thu, chi tài chính, cơng khai thủ tục, quy trình, chế độ trách nhiệm thu, chi ngân sách, toán ngân sách, định kỳ tổ chức đối thoại quan quản lý nhà nước có liên quan với doanh nghiệp đơn vị sử dụng ngân sách để kịp thời phát hiện, giải khó khăn, vướng mắc Đẩy mạnh thực chế độ cơng khai dự tốn, cơng khai toán ngân sách cấp, quan, đơn vị cách thiết thực, cụ thể để tăng cường quyền giám sát đoàn thể xã hội, người lao động nhân dân, góp phần thực quy chế dân chủ sở, phát ngăn chặn kịp thời sai phạm, tiêu cực quản lý tài chính- NSĐP Thực tốt việc cải cách tiền lương, thực đầy đủ giải pháp tạo nguồn cải cách tiền lương theo Nghị Quốc hội; 101 Thực đổi phương thức bố trí vốn đầu tư xây dựng bản, mua sắm tài sản, thiết bị, ban hành chế đổi quản lý chi tiêu cơng để góp phần đấu tranh có hiệu với tình trạng đầu tư xây dựng khơng quy hoạch, phân tán, lãng phí, thất thốt, dàn trải nhằm nâng cao hiệu đầu tư, chống lãng phí, thất vốn đầu tư nhà nước Có hành động cụ thể phối hợp ngành, cấp tổ chức triển khai thực Luật đầu tư, Luật đấu thầu nhằm đổi phương thức bố trí, quản lý vốn đầu tư xây dựng bản, mua sắm tài sản 102 KẾT LUẬN CHƯƠNG III Với thực mục tiêu phát triển nâng cao lực hoạt động, hiệu lực pháp lý, chất lượng hiệu kiểm toán nhà nước, Đề tài đưa số định hướng tổ chức kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán chi NSĐP, đưa nguyên tắc tổ chức kiểm toán chi thường xuyên để có sở áp dụng thực kiểm tốn, đồng thời đưa số giải pháp hồn thiện cơng tác tổ chức kiểm tốn chi thường xun kiểm toán chi NSĐP điều kiện thực giải pháp nêu vật chất, sách chế độ, quy trình, định mức chi tiêu lĩnh vực chi thường xuyên NSNN 103 KẾT LUẬN NSNN nói chung, NSĐP nói riêng khâu tài tập trung quan trọng nhất, kế hoạch tài bản, tổng hợp Nhà nước Nó giữ vai trị chủ đạo hệ thống tài có tính chất định phát triển kinh tế quốc dân theo định hướng XHCN Với tầm quan trọng nên Luật NSNN Quốc hội khoá IX thông qua ngày 20/3/1996 nhằm quản lý thống tài quốc gia, xây dựng NSNN lành mạnh, củng cố kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm, có hiệu tiền Nhà nước, tăng tích luỹ để thực cơng nghiệp hố, đại hố đất nước theo định hướng XHCN, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại Do NSNN nói chung, NSĐP nói riêng thiết phải tăng cường cơng tác kiểm tra, kiểm sốt khâu lập, chấp hành toán NSĐP tổ chức, cá nhân giao nhiệm vụ thu, chi sử dụng ngân sách, nhằm nâng cao hiệu sử dụng NSĐP nói chung, chi thường xuyên nói riêng việc huy động, phân phối sử dụng vốn cho trình phát triển kinh tế- xã hội địa bàn địa phương Để thực tốt chức kiểm tra, kiểm soát giai đoạn nước ta công tác quản lý ngân sách chưa chặt chẽ thống nhất; tình trạng thất thu ngân sách cịn lớn phổ biến; việc sử dụng ngân sách lãng phí, chưa tiết kiệm, hiệu Trước thực trạng việc nghiên cứu để hồn thiện tổ chức kiểm toán chi thường xuyên NSĐP giai đoạn nước ta, nhằm nâng cao chất lượng kiểm tốn; góp phần làm lành mạnh hố tài quốc gia, giữ vững kỷ cương, kỷ luật việc quản lý, điều hành, chi tiêu sử dụng tiết kiệm, có hiệu nguồn lực tài Nhà nước cần thiết cấp bách Vì việc 104 hồn thiện tổ chức kiểm tốn chi thường xuyên NSĐP, góp phần nâng cao hiệu lực quản lý vĩ mô Nhà nước việc sử dụng nguồn lực tài chính, tài sản cơng đất nước có chi thường xun NSĐP Để thực mục tiêu trên, đề tài nghiên cứu cách có hệ thống từ sở lý luận đến đánh giá thực trạng tổ chức cơng tác kiểm tốn chi thường xun NSĐP để đưa giải pháp hồn thiện Qui trình kiểm toán chi thường xuyên NSĐP phận quan trọng khơng thể thiếu quy trình nghiệp vụ phục vụ cho cơng tác kiểm tốn quan KTNN Khu vực III Vì vậy, việc nghiên cứu xây dựng quy trình để kịp thời ban hành đưa vào áp dụng hoạt động kiểm toán toán NSĐP nước ta cần thiết cấp bách nhằm không ngừng nâng cao chất lượng kiểm tốn, đóng góp đề tài thể số nội dung bản: (1) Đề tài khái quát chu trình ngân sách tổ chức kiểm tốn chi thường xun, sâu nghiên cứu trình tự, qui trình, nội dung kiểm toán chi thường xuyên để làm sở khoa học thực tiễn cho việc hồn thiện Qui trình kiểm toán chi thường xuyên NSĐP; (2) Đề tài đề xuất giải pháp, kiến nghị yêu cầu, quan điểm hồn thiện Qui trình kiểm tốn tổng hợp chi tiết chi thường xuyên NSĐP; (3) Qua kết nghiên cứu có hệ thống từ sở lý luận chung đến việc đánh giá thực trạng tổ chức hoạt động KTNN Khu vực III , đánh giá thực trạng quy trình kiểm tốn ngân sách, Đề tài đưa số giải pháp để nâng cao chất lượng kiểm tốn chi thường xun NSĐP Hồn thiện tổ chức kiểm toán chi thường xuyên NSĐP phận quan trọng thiếu hệ thống văn pháp quy quan KTNN Vì việc nghiên cứu xây dựng, để kịp thời ban hành đưa vào áp dụng hoạt động kiểm toán chi thường xuyên NSĐP nước ta cần thiết cấp bách, nhằm khơng ngừng nâng cao chất 105 lượng kiểm tốn Tuy nhiên để đề tài áp dụng thời gian tới hoạt động kiểm toán chi thường xuyên, thiết phải có điều kiện sau: (1) Đề nghị Tổng Kiểm toán Nhà nước bố trí thời gian, kinh phí điều kiện cần thiết khác, để kiểm tốn viên có điều kiện tổ chức học tập, hội thảo tập huấn quy trình này, trước cho áp dụng kiểm toán chi thường xuyên NSĐP thời gian tới (2) Đề nghị Tổng KTNN cho thể chế hoá “Quy trình kiểm tốn chi thường xun NSĐP” thành văn pháp quy, để thực thống toàn ngành, tồn kiểm tốn chi thường xuyên thời gian tới Mặc dù cố gắng điều kiện thời gian kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán chi NSĐP vấn đề nhiều ý kiến khác cần làm sáng tỏ ngành kiểm toán nhà nước, nên q trình nghiên cứu khơng tránh khỏi sai sót, tác giả mong nhận góp ý Thầy, Cô giáo bạn đồng nghiệp để Luận văn hoàn chỉnh hơn./ ... thường xuyên 36 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KIỂM TOÁN CHI THƯỜNG XUYÊN TRONG KIỂM TOÁN CHI NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG TẠI KTNN KHU VỰC III 2.1 NHIỆM VỤ CỦA KTNN KHU VỰC III TRONG KIỂM TOÁN CHI THƯỜNG... luận kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán chi NSĐP Chương 2: Thực trạng tổ chức kiểm toán chi thường xuyên kiểm toán NSĐP KTNN Khu vực III Chương 3: Giải pháp hoàn thiện tổ chức kiểm toán chi thường. .. lượng kiểm toán chi thường xuyên NSĐP nước ta thời gian tới 7 CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM TOÁN CHI THƯỜNG XUYÊN TRONG KIỂM TOÁN CHI NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG 1.1 KHÁI QUÁT VỀ NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG