Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 1 LỜI MỞ ĐẦU Nền kinh tế nước ta đã và đang hội nhập với nền kinh tế thế giới, đặc biệt khi nước ta đã gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO). Nền kinh tế đang đứng trước những thách thức, cơ hội và vấn đề đặt ra với các doanh nghiệp là làm thế nào để đứng vững trong hoàn cảnh hiện nay. Trong doanh nghiệp, lao động là yếu tố cơ bản quyết định quá trình sản xuất kinh doanh. Muốn làm cho quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp được diễn ra liên tục, thường xuyên chúng ta phải tái tạo sức lao động hay phải trả thù lao cho người lao động trong thời gian họ tham gia sản xuất kinh doanh. Tiền lương là biểu hiện bằng tiền mà doanh nghiệp trả cho người lao động tương ứng với thời gian, chất lượng và kết quả lao động mà họ đã cống hiến. Tiền lương là thu nhập chủ yếu của người lao động, ngoài ra người lao động còn được hưởng một số nguồn thu nhập khác như các khoản trợ cấp, tiền thưởng…Tiền lương đảm bảo cho cuộc sống của người lao động được ổn định và có xu hướng được nâng cao. Mặt khác, tiền lương đối với doanh nghiệp lại là một yếu tố chi phí. Như vậy ta xét tính hai mặt của tiền lương: Người lao động thì muốn thu nhập cao hơn nhằm phục vụ cho cuộc sống của bản thân và gia đình được tốt hơn, còn doanh nghiệp lại muốn tiết kiệm chi phí nhằm hạ giá thành sản phẩm và tăng chỉ tiêu lợi nhuận. Biện pháp quản lý tiền lương phù hợp sẽ góp phần nâng cao công tác quản lý và sử dụng lao động hiệu quả, thu hút được nguồn lao động có tay nghề cao, đời sống người lao động luôn được cải thiện nhằm theo kịp với xu hướng phát triển của xã hội, bên cạnh đó phía doanh nghiệp vẫn đảm bảo tiết kiệm được chi phí tiền lương hợp lý và hiệu quả. Ngoài ra, việc tính toán và hạch toán các khoản trích nộp theo lương như: Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn, bảo hiểm thất nghiệp có ý nghĩa rất quan trọng đối với doanh nghiệp và người lao động ở hiện tại và sau này, tạo nguồn tài trợ và đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Từ nhận thức vai trò quan trọng của kế toán tiền lương và các khoản trích Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 2 theo lương trong doanh nghiệp, trong thời gian thực tập tại Công ty cổ phần TM và DV Kỹ Nghệ Hàng Hải nhờ sự hướng dẫn của cán bộ kế toán và sự hướng dẫn của giáo viên, em đã đi sâu tìm hiểu và lựa chọn đề tài “Hoàn thiện công tác kế toán tiền lƣơng và các khoản trích theo lƣơng tại Công ty cổ phần TM và DV Kỹ Nghệ Hàng Hải” làm khoá luận tốt nghiệp. Nội dung của khoá luận gồm: Chƣơng 1: Lý luận chung về công tác kế toán tiền lƣơng và các khoản trích theo lƣơng trong các doanh nghiệp. Chƣơng 2: Thực trạng công tác kế toán tiền lƣơng và các khoản trích theo lƣơng tại Công ty cổ phần tƣ vấn TM và DV Kỹ Nghệ Hàng Hải. Chƣơng 3: Một số biện pháp nhằm hoàn thiện công tác kế toán tiền lƣơng và các khoản trích theo lƣơng tại công ty cổ phần TM và DV Kỹ Nghệ Hàng Hải. Mặc dù đã cố gắng nắm bắt vấn đề lý thuyết, áp dụng lý thuyết vào tình hình thực tế của đơn vị nhưng do thời gian và trình độ hiểu biết chưa nhiều nên bài khoá luận của em không thể tránh khỏi những sai sót. Em rất mong nhận được sự đóng góp của thầy cô giáo. Em xin chân thành cảm ơn. Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 3 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN TIỀN LƢƠNG VÀ CÁC KHOẢN TRÍCH THEO LƢƠNG TRONG DOANH NGHIỆP 1.1. Một số vấn đề chung về tiền lƣơng và các khoản trich theo lƣơng. 1.1.1 . Khái niệm. Quá trình sản xuất là sự kết hợp đồng thời quá trình tiêu hao các yếu tố cơ bản(lao động,đối tượng lao động và tư liệu lao động), trong đó lao động với tư cách là hoạt động chân tay và trí óc của con người, sử dụng các tư liệu lao động nhằm tác động, biến đổi các đối tượng lao động thành các vật phẩm có ích cho nhu cầu sinh hoạt của mình. Để đảm bảo tiến hành liên tục quá trình tai sản xuất,trước hết cần phải đảm bảo tái sản xuất sức lao động, nghĩa là là sức lao động mà con người bỏ ra phải được bồi hoàn dưới dạng thù lao lao động. Tiền lương(tiền công) chính là phần thù lao lao động được biểu hiện bằng tiền mà doanh nghiệp trả cho người lao động căn cứ vào thời gian, khối lượng và chất lượng công việc của họ. Ở Việt Nam trước đây trong nền kinh tế bao cấp, tiền lương được hiểu là một phần thu nhập quốc dân, được nhà nước phân phối một cách co kế hoạch cho người lao động theo số lượng và chât lượng lao động. Khi chuyển sang nên kinh tế thị trường, với nhiều thành phần kinh tế tham gia hoạt động kinh doanh,có sự quản lý vĩ mô của nhà nước,tiền lương được hiểu đúng nghĩa của nó. Nhà nước định hướng cơ bản cho chính sách lương mới bằng hệ thống áp dụng cho mỗi người lao động làm việc trong các thành phần kinh tế quốc dân và nhà nước công nhận sự hoạt động của thị trường sức lao động. Quan niệm của nhà nước về tiền lương như sau: “tiền lương là giá cả sức lao động được hình thành trên cơ sở giá trị sức lao động thông qua sự thỏa thuận giữa người có sức lao động và người sử dụng sức lao động, đồng thời chịu sự chi phối của các quy luật kinh tế trong đó có quy luật cung cầu, giá cả thị trường và pháp luật hiên hành của nhà nước.” Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 4 - Tiền lương danh nghĩa: là thu nhập bằng tiền mà người lao động nhận được sau khi làm việc. - Tiền lương thực tế:là khối lượng tư liệu sinh hoạt và dịch vụ mà người lao động có thể mua sắm được bằng tiền lương danh nghĩa. - Tiền lương tối thiểu: được xem là cái ngưỡng cuối cùng để từ đó xây dựng các mức lương khác nhau tạo thành hệ thống tiền lương thống nhất chung cho cả nước. 1.1.2. Nội dung. Bản chất của tiền lƣơng: Về mặt kinh tế: Tiền lương chính là biểu hiện bằng tiền của giá cả sức lao động, do đó tiền lương là một phạm trù kinh tế gắn liền với lao động,tiền tệ và nền sản xuát hàng hóa. Mặt khác trong điều kiện tồn tại nền sản xuất hàng hóa, tiền lương là một yếu tố chi phí sản xuất, kinh doanh cấu thành nên sản phẩm, lao vụ dich vụ. Ngoài ra tiền lương còn là đòn bẩy kinh tế quan trọng nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, tăng năng suất lao động, có tác dụng động viên khuyến khích tinh thần hăng hái lao động, kích thích tạo mối quan tâm của người lao động đến kết quả lao động của họ. Về mặt xã hội: tiền lương là khoản thu nhập của người lao động để bù đắp các nhu cầu tối thiểu của người lao động ở một thời điểm kinh tế xã hội nhất định. Chức năng của tiền lƣơng: Tiền lương là một phạm trù kinh tế tổng hợp và bao gồm các chức năng sau: - Tiền lương là công cụ để thực hiện các chức năng phân phối thu nhập quốc dân,các chưc năng thanh toán giữa người sử dụng lao động và người lao động. - Tiền lương nhằm tái sản xuất sức lao động thông qua việc trao đổi tiền tệ do thu nhập mang lại với các vân dụng sinh hoạt cần thiết cho người lao động và gia đình họ. - Kích thích con người tham gia lao động bởi lẽ tiền lương là một bộ phận quan trọng của thu nhập, chi phối và quyết định mức sống của người lao động. Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 5 Đặc điểm của tiền lƣơng; - Tiền lương là yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất kinh doanh, là vốn ứng trước và đây là một khoản chi phí trong giá thành sản phẩm. - Trong quá trình lao động sức lao động của con người bị hao mòn dần cùng với quá trình tạo ra sản phẩm. Muốn duy trì và nâng cao hiệu quả làm việc của con người thì cần tái sản xuất sức lao động. Do đó tiền lương là một trong những tiền đề vật chất có khả năng tái tạo sức lao động trên cơ sở bù lại sức lao động đã hao phí, bù lại thông qua sự thỏa mãn các nhu cầu tiêu dùng của ngươi lao động. - Đối với các nhà quản lý thì tiền lương là một trong những công cụ để quản lý doanh nghiệp.Thông qua việc trả lương cho người lao động, người sử dụng lao động có thể tiến hành kiểm tra, theo dõi giám sát người lao động làm việc theo kế hoạch tổ chức của mình để đảm bảo tiền lương bỏ ra phải đem lại hiệu quả và kết quả cao nhất. 1.1.2.1.Các hình thức tiền lƣơng, quỹ tiền lƣơng.  Các hình thức tiền lƣơng: Hiện nay nước ta tính việc trả lương cho người lao động trong các doanh nghiệp được tiến hành theo hai hình thức chủ yếu: hình thức tiền lương theo thời gian và hình thức tiền lương theo sản phẩm.  Hình thức tiền lƣơng theo thời gian: Là tiền lương trả cố định căn cứ vào hợp đồng lao động và thời gian làm việc: Hình thức tiền lương theo thời gian được chia thành: Tiền lương tháng, ngày, giờ. theo hình thức này,tiền lương trả cho người lao động được tính theo thời gian làm việc cấp bậc và thang lương theo quy định chuẩn của nhà nước. Tiền lƣơng theo thời gian = thời gian làm việc x Đơn giá tiền lƣơng theo thời gian Tùy theo yêu cầu và khả năng quản lý thời gian lao động của doanh nghiệp ,việc tính trả lương theo thời gian có thể tiến hành trả lương theo thời gian giản đơn và theo thời gian có thưởng. Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 6 Trả lương theo thời gian giản đơn: Lương theo thời gian giản đơn bao gồm: - Tiền lương tháng: là tiền lương trả cho người lao động theo bậc lương quy định gồm có tiền lương cấp bậc và các khoản phụ cấp (nếu có). Được áp dụng cho nhân viên làm công tác quản lý hành chính, quản lý kinh tế và các nhân viên thuộc các ngành hoạt động không có tính chất sản xuất. Mức lƣơng tháng = Mức lƣơng cơ bản x( hệ số lƣơng + Tổng hệ số các khoản phụ cấp ) Tiền lương tuần: là tiền lương trả cho một tuần làm việc.lương tuần thương được áp dụng cho các đối tượng lao động có thời gian ổn định mang tính thời vụ Tiền lƣơng tháng x 12 tháng Mức lƣơng tuần = 52 tuần - Lương ngày: được tính bằng cách lấy lương tháng chia cho số ngày làm việc theo chế độ. Lương ngày làm căn cứ để tính trợ cấp BHXH phải trả công nhân, tính trả lương cho công nhân viên trong những ngày hội họp, học tập, trả lương theo hợp đồng. Tiền lƣơng tháng Mức lƣơng ngày = Số ngày làm việc quy định trong tháng - Lương giờ: Được tính bằng cách lấy lương ngày chia cho số giờ làm việc trong ngày theo chế độ. Lương giờ thường làm căn cứ để tính phụ cấp làm thêm giờ. Tiền lƣơng ngày Mức lƣơng giờ = Số giờ làm việc trong ngày Lương theo thời gian có thưởng: Thực chất đây là hình thức kết hợp giữa tiền lương thời gian giản đơn với tiền thưởng khi đảm bảo và vượt các chỉ tiêu quy định:tiết kiệm thời gian lao động, tiết kiệm nguyên vật liệu,tăng năng suất lao động…. Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 7 Tiền lƣơng theo thời gian = tiền lƣơng theo thời gian + tiền thƣởng có tính Có thƣởng giản đơn chất lƣợng  Hình thức trả lƣơng theo sản phẩm: Theo hình thức này tiền lương tính trả cho người lao động căn cứ vào kết quả lao động,số lượng chất lượng sản phẩm công việc,lao vụ đã hoàn thành và đơn giá tiền lương cho một đơn vị sản phẩm,công việc và lao vụ đó. Tiền lƣơng sản phẩm = Khối lƣợng(số lƣợng) sản phẩm,công việc hoàn thành,đủ tiêu chuẩn chât lƣợng x Đơn giá tiền lƣơng sản phẩm. Tùy theo mối quan hệ giữa người lao động với kết quả lao động,tùy theo yêu cầu quản lý về nâng cao chất lượng sản phẩm,tăng nhanh sản phẩm và chất lượng sản phẩm mà doang nghiệp có thể thực hiện các hình thức lương như sau: - Tiền lương theo sản phẩm trực tiếp không hạn chế: Hình thức này được áp dụng chủ yếu đối với công nhân trực tiếp sản xuất căn cứ vào số lượng sản phẩm mà họ đã sản xuất ra và đơn giá của mỗi đơn vị sản phẩm không hạn chế số lượng sản phẩm,công việc là hao hụt hay vượt mưc quy định. Tiền lƣơng phải trả = Sản phẩm thực tế x Đơn giá tiền lƣơng - Tiền lương theo sản phẩm gián tiếp: Được áp dụng để trả lương cho công nhân làm các công việc phục vụ sản xuất ở các bộ phận sản xuất như: công nhân vận chuyển nguyên vật liệu, thành phẩm, bảo dưỡng máy móc thiết bị. Trong trường hợp này căn cứ vào kết quả sản xuất của lao động trực tiếp để tính lương cho lao động phục vụ sản xuất. - Tiền lương tính theo sản phẩm có thưởng: Đây là sự kết hợp tiền lương sản phẩm trực tiếp với tiền thưởng khi người lao động hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu quy định như tiết kiệm nguyên liệu,nâng cao chất lượng sản phẩm - Tiền lương theo sản phẩm lũy tiến: Tiền lương trả cho công nhân viên căn cứ vào số lượng sản phẩm đã sản xuât ra theo hai loại đơn giá khác nhau.Hình thức trả lương này có tác dụng khuyến Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 8 khích nâng cao năng suất lao động nên nó thường được áp dụng ở những khâu trọng yếu mà việc tăng năng suất lao động có tác dụng thúc đẩy tăng năng suất ở khâu khác nhau trong thời điểm chiến dịch kinh doanh để giải quyết kịp thời hạn quy định - Tiền lương khoán : Theo hình thức này người lao động sẽ nhận được một khoản tiền nhất định sau khi hoàn thành xong khối lượng công việc được giao đúng thời gian ,chất lượng quy định đối với loại công việc này Có 3 phương pháp khoán: khoán công việc ,khoán quỹ lương,khoán thu nhập. + Khoán công việc: theo hình thức này,doanh nghiệp quy định mức lương cho mỗi công việc hoặc khối lượng sản phẩm hoàn thành.Người lao động căn cứ vào mức lương này có thể tính được tiền lương của mình thông qua khối lượng công việc mình đã hoàn thành. Tiền lƣơng khoán = Mức lƣơng quy định cho x Khối lƣợng công việc Công việc từng công việc đã hoàn thành + Khoán quỹ lương: theo hình thức này người lao động biết trước số tiền lương mà họ sẽ được nhận sau khi hoàn thành công việc và thời gian hoàn thành công việc được giao.Trả lương theo cách khoán quỹ lương áp dụng cho những công việc không thể định mức cho từng bộ phận công việc hoặc những công việc mà xét ra giao khoán từng công việc chi tiết thì không có lợi về mặt kinh tế,thường là những công việc cân hoàn thành đúng thời hạn. + Khoán thu nhập: Là thu nhập mà doanh nghiệp phải trả cho người lao động là một bộ phận nằm trong tổng thu nhập chung của doanh nghiệp.Đối với những doanh nghiệp áp dụng hình thức trả lương này,tiền lương phải trả cho người lao động không tính vào chi phí sản xuất kinh doanh mà là một nội dung phân phối thu nhập của doanh nghiệp. Hình thức trả lương này buộc người lao động không chỉ quan tâm đến kết quả lao động của bản thân mà phải quan tâm đến mọi hoạt động sản xuất kinh Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 9 doanh của doanh nghiệp. Do vậy nó phát huy sức mạnh tập thể trong tất cả các khâu của quá trình sản xuất kinh doanh. Ưu nhược điểm của hình thức tiền lương tính theo sản phẩm: Ƣu điểm: Đảm bảo nguyên tắc phân phối theo lao động làm cho người lao động quan tâm đến số lượng và chất lương lao động của mình. Đồng thời tiền lương tính theo sản phẩm phát huy đầy đủ vai trò đòn bẩy kinh tế kích thích sản xuất phát triển thúc đẩy tăng năng suất lao động, tăng sản phẩm tạo ra cho xã hội. Nhƣợc điểm: Tính toán phức tạp đòi hỏi phải theo dõi chính xác kết quả lao động của công nhân viên. Nhìn chung các doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế thị trường, đặt lợi nhận lên mục tiêu hàng đầu nên việc tiết kiệm được chi phí lương là một nhiệm vụ quan trọng, trong đó cách trả lương được lựa chọn sau khi nghiên cứu thực tế các loại công việc trong doanh nghiệp là biện pháp cơ bản, có hiệu quả cao để tiết kiệm khoản chi phi này.  Quỹ tiền lƣơng. Là toàn bộ số tiền lương trả cho tất cả các loại lao động mà doanh nghiệp do doanh nghiệp quản lý, sử dụng trong và ngoai doanh nghiệp. quỹ tiền lương gồm các khoản sau: Tiền lương hàng tháng,ngày theo hệ số thang bảng lương nhà nước. Tiền lương trả theo sản phẩm. Tiền công nhật cho lao động ngoài biên chế. Tiền lương trả cho người lao động khi làm ra sản phẩm hỏng trong quy định. Tiền lương trả cho người lao động trong thời gian ngừng việc do thiết bị máy móc ngừng hoạt động vì nguyên nhân khách quan. Tiền lương trả cho người lao động trong thơi gian điều động công tác hoặc đi làm nhiệm vụ của nhà nước và xã hội. Tiền lương trả cho người lao động nghỉ phép định kỳ,nghỉ phép theo chế độ của nhà nước. Tiền lương trả cho người đi học nhưng vẫn thuộc biên chế. Trường Đại học dân lập Hải Phòng GVHD:Th.s Nguyễn Thị Thúy Hồng Sinh viên: Đặng Mạnh Cường – Lớp: QTL301K 10 Các loại tiền thường xuyên. Các phụ cấp theo chế độ quy định và các khoản phụ cấp khác được ghi trong quỹ lương. Cần lưu ý là quỹ lương không bao gồm các khoản tiền thưởng không thường xuyên như thưởng phát minh sáng kiến Các trợ cấp không thường xuyên như trợ cấp khó khăn đột xuất… công tác phí,học bổng,sinh hoạt phí của học sinh,sinh viên hoặc bảo hộ lao động. Là toàn bộ số tiền lương trả cho số công nhân viên của doanh nghiệp do doanh nghiệp quản lý, sử dụng và chi trả lương. Về phương diện hạch toán kế toán, quỹ lương của doanh nghiệp được chia thành 2 loại: tiền lương chính, tiền lương phụ. - Tiền lương chính: là tiền lương trả cho người lao động căn cứ vào thời gian làm việc thực tế bao gồm tiền lương cấp bậc, tiền lương, phụ cấp. - Tiền lương phụ: là tiền lương trả cho người lao động khi họ không làm việc bao gồm: nghỉ lễ, nghỉ phép, ngừng sản xuất do nguyên nhân khách quan.  Phụ cấp, tiền thƣởng và các khoản trích theo lƣơng. + Phụ cấp|: Phụ cấp lương là khoản tiền bổ sung cho lương chức vụ,cấp bậc cấp hàm khi điều kiện lao động, mức độ phức tạp của công việc và điều kiện sinh hoạt có yếu tố không ổn định. Phụ cấp lương có vai trò bù đắp hao phí lao động cho người lao động mà tiền lương cấp bậc, chức vụ, chuyên môn nghiệp vụ chưa đầy đủ. Phụ cấp lương có biểu hiện dươi dạng vô hình hoặc hữu hình. Các khoản phụ cấp lương như: - Phụ cấp khu vực. - Phụ cấp trách nhiệm công việc. - Phụ cấp nguy hiểm độc hại. - Phụ cấp tiền ăn ca. - Phụ cấp có điều kiện. . và lựa chọn đề tài Hoàn thiện công tác kế toán tiền lƣơng và các khoản trích theo lƣơng tại Công ty cổ phần TM và DV Kỹ Nghệ Hàng Hải làm khoá luận tốt. lƣơng tại Công ty cổ phần tƣ vấn TM và DV Kỹ Nghệ Hàng Hải. Chƣơng 3: Một số biện pháp nhằm hoàn thiện công tác kế toán tiền lƣơng và các khoản trích theo