SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM XÂY DỰNG NỘI DUNG KIẾN THỨC ĐỂ DẠY HỌC BÀI CÁC ĐƠN CHẤT HALOGEN THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: XÂY DỰNG NỘI DUNG KIẾN THỨC ĐỂ DẠY HỌC BÀI CÁC ĐƠN CHẤT HALOGEN THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018 MƠN HĨA HỌC TÁC GIẢ: LÊ VĂN AN ĐT: 0986624842 TỔ KHTN NGHỆ AN, THÁNG NĂM 2021 MỤC LỤC Trang PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1 Lí chọn đề tài Mục đích nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu Khách thể đối tượng nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Giả thuyết khoa học Dự kiến đóng góp đề tài .2 PHẦN II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Cơ sở lí luận 1.1.1 Định hướng chung chương trình giáo dục phổ thơng 2018 .3 1.1.1.1 Quan điểm xây dựng chương trình giáo dục phổ thông 1.1.1.2 Mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông 1.1.1.3 Yêu cầu cần đạt phẩm chất lực .4 1.1.2 Định hướng chương trình GDPT mơn Hóa học 2018 1.1.2.1 Đặc điểm mơn hóa học .5 1.1.2.2 Quan điểm xây dựng chương trình 1.1.2.3 Mục tiêu chương trình .6 1.1.2.4 Yêu cầu cần đạt phẩm chất lực .6 1.1.2.5 Nội dung giáo dục .8 1.1.2.6 Phương pháp giáo dục .8 1.1.2.6.1 Định hướng phương pháp hình thành, phát triển phẩm chất chủ yếu lực chung 1.1.2.6.2 Định hướng phương pháp hình thành, phát triển lực hoá học 1.1.3 So sánh số đặc trưng chương trình định hướng nội dung chương trình định hướng lực 10 1.1.4 Những điểm CTGDPT mơn Hóa học năm 2018 .11 1.2 Cơ sở thực tiễn đề tài 12 TIỂU KẾT CHƯƠNG 13 Chương XÂY DỰNG NỘI DUNG KIẾN THỨC ĐỂ DẠY HỌC BÀI CÁC ĐƠN CHẤT HALOGEN THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 14 2.1 Quy trình xây dựng nội dung kiến thức để dạy học theo định hướng chương trình GDPT 2018 14 2.2 Xây dựng nội dung kiến thức để dạy học đơn chất halogen theo định hướng chương trình GDPT 2018 17 2.3 Thiết kế kế hoạch học “Các đơn chất nhóm halogen” 25 TIỂU KẾT CHƯƠNG 36 Chương 3.THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 37 3.1 Mục đích thực nghiệm 37 3.2 Nhiệm vụ thực nghiệm 37 3.3 Kế hoạch thực nghiệm 37 3.3.1 Chọn đối tượng, địa bàn thực nghiệm 37 3.3.2 Nội dung thực nghiệm 37 3.4 Tiến hành thực nghiệm sư phạm 38 3.5 Xử lý kết thực nghiệm nhận xét đánh giá 38 3.5.1 Phương pháp xử lí kết thực nghiệm sư phạm 38 3.5.2 Kết thực nghiệm sư phạm 39 3.5.2.1 Kết định tính .39 3.5.2.2 Kết định lượng 40 3.5.3 Đánh giá kết thực nghiệm sư phạm 47 3.5.3.1 Đánh giá mặt định tính .47 3.5.3.2 Đánh giá định lượng 48 PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 50 Kết luận 50 Đề xuất 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO 51 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NỘI DUNG ĐẦY ĐỦ VIẾT TẮT Giáo viên GV Học sinh HS Trung học phổ thông THPT Trung học phổ thông THPT Giáo dục phổ thơng GDPT Chương trình giáo dục phổ thơng CTGDPT Thực nghiệm TN Đối chứng ĐC Phương pháp dạy học PPDH Tiêu chí TC Sách giáo khoa SGK Giáo dục phổ thơng GDPT Phương trình phản ứng PTPƯ Năng lực NL Năng lực nhận thức hóa học NLNTHH Năng lực tìm hiểu giới tự nhiên NLTN Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ NLVD Năng lực tự học tự chủ NLTH-TC Năng lực giao tiếp hợp tác NGT-HT Năng lực giải vấn đề sáng tạo NLGQVĐ học DANH MỤC HÌNH DANH MỤC BẢNG Trang PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ Lí chọn đề tài Trong bối cảnh khoa học, kỹ thuật công nghệ phát triển vũ bão, việc đổi bản, toàn diện giáo dục đào tạo nhằm đáp ứng u cầu cơng nghiệp hố, đại hoá hội nhập quốc tế cấp thiết Chương trình giáo dục phổ thơng xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất lực học sinh; tạo môi trường học tập rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hòa thể chất tinh thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết vận dụng phương pháp học tập tích cực để hồn chỉnh tri thức kĩ tảng, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp học tập suốt đời; có phẩm chất tốt đẹp lực cần thiết để trở thành người cơng dân có trách nhiệm, người lao động có văn hoá, cần cù, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển cá nhân yêu cầu nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước thời đại toàn cầu hố cách mạng cơng nghiệp Như vậy, lần đổi mang tính chất liệt, tồn diện Đặc biệt lần đổi có khác biệt lớn người giáo viên có quyền chủ động việc lựa chọn nội dung, xây dựng chương trình Việc đổi chương trình GDPT đặt yêu cầu chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, phong cách, phẩm chất nghề nghiệp đội ngũ giáo viên việc đổi nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học đánh giá kết dạy học theo lực, hướng tới phát triển lực người học Rõ ràng, người giáo viên có trách nhiệm nặng nề việc lựa chọn nội dung, phương pháp dạy học, chuyển từ vai trò truyền thụ kiến thức, sang việc tổ chức cho học sinh học tập, hoạt động rèn luyện Người giáo viên phải huy động tối đa nguồn tri thức xã hội thân để đáp ứng yêu cầu người học Yêu cầu sử dụng rộng rãi phương tiện dạy học đại, phương tiện truyền tin, người giáo viên phải trang bị thêm kiến thức, kỹ cần thiết Trong năm gần đây, giáo viên có đổi phương pháp giảng dạy kiểm tra đánh giá theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo học sinh Tuy nhiên, giáo viên phụ thuộc nhiều vào nội dung kiến thức định sẵn SGK Trong chương trình GDPT yêu cầu người giáo viên phải biết lựa chọn, xây dựng nội dung, phương pháp dạy học phù hợp nhằm “phát triển phát triển toàn diện phẩm chất lực, hài hồ đức, trí, thể, mĩ phát huy tốt tiềm học sinh.” Vì lý trên, chọn đề tài nghiên cứu là: “Xây dựng nội dung kiến thức dạy học đơn chất halogen theo định hướng chương trình GDPT năm 2018 mơn hố học” Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu, tìm hiểu vấn đề đổi chương trình GDPT mơn Hóa học Từ đó, xây dựng nội dung dạy học “các đơn chất halogen” theo định hướng chương trình GDPT 2018 nhằm nâng lực dạy học thân để đáp ứng yêu cầu người giáo viên việc thực chương trình GDPT Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu sở lý luận thực tiễn liên quan đến việc xây dựng nội dung kiến thức dạy học mơn hóa học theo định hướng chương trình GDPT 2018 - Tìm hiểu, nghiên cứu PP kĩ thuật dạy học nhằm phát triển phẩm chất, lực học sinh - Nghiên cứu quy trình xây dựng nội dung kiến thức dạy học mơn hóa học theo định hướng chương trình GDPT 2018 - Xây dựng nội dung, thiết kế hoạt động dạy học “các đơn chất nhóm halogen” - Tiến hành thực nghiệm sư phạm xử lý kết thực nghiệm sư phạm Khách thể đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Q trình dạy học hóa học - Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống nội dung đơn chất halogen chương trình mơn hóa học bậc THPT Cách thức xây dựng nội dung chương trình hóa học để dạy học theo định hướng chương trình THPT 2018 Phương pháp nghiên cứu 5.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết Nghiên cứu, thu thập tài liệu, văn có liên quan đến đề tài Phân loại, hệ thống hóa nguồn tài liệu thu thập Nhận xét, tổng hợp nguồn tài liệu thu thập 5.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Tìm hiểu, quan sát, điều tra, vấn q trình dạy học hố học trường PT - Thực nghiệm sư phạm, kiểm tra, dự giờ, đánh giá tính khả thi đề tài 5.3 Nhóm phương pháp xử lí thơng tin Sử dụng thống kê tốn học, cơng nghệ thơng tin để xử lí kết TNSP Giả thuyết khoa học Nếu lựa chọn và xây dựng hệ thống nội dung dạy học phù hợp với trình độ nhận thức học sinh điều kiện giảng dạy thực tế mang lại hiệu cao việc thiết kế giảng theo định hướng phát triển phẩm chất lực người học Từ nâng cao hiệu dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu đổi Dự kiến đóng góp đề tài - Biên soạn nội dung kiến thức thiết kế hoạt động dạy học đơn chất halogen theo định hướng chương trình GDPT 2018 mơn Hóa học - Đề xuất quy trình xây dựng nội dung kiến thức dạy học mơn hóa học bậc THPT làm tài liệu tham khảo cho giáo viên phổ thơng để góp phần thực tốt chương trình phổ thơng 2018 PHẦN II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Cơ sở lí luận 1.1.1 Định hướng chung chương trình giáo dục phổ thơng 2018 1.1.1.1 Quan điểm xây dựng chương trình giáo dục phổ thơng Chương trình GDPT tổng thể năm 2018 [3] nêu quan điểm xây dựng chương trình sau: Chương trình giáo dục phổ thơng văn thể mục tiêu giáo dục phổ thông, quy định yêu cầu cần đạt phẩm chất lực học sinh, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục phương pháp đánh giá kết giáo dục, làm quản lí chất lượng giáo dục phổ thơng; đồng thời cam kết Nhà nước nhằm bảo đảm chất lượng hệ thống sở giáo dục phổ thơng Chương trình giáo dục phổ thông xây dựng sở quan điểm Đảng, Nhà nước đổi bản, toàn diện giáo dục đào tạo; kế thừa phát triển ưu điểm chương trình giáo dục phổ thơng có Việt Nam, đồng thời tiếp thu thành tựu nghiên cứu khoa học giáo dục kinh nghiệm xây dựng chương trình theo mơ hình phát triển lực giáo dục tiên tiến giới; gắn với nhu cầu phát triển đất nước, tiến thời đại khoa học - công nghệ xã hội; phù hợp với đặc điểm người, văn hoá Việt Nam, giá trị truyền thống dân tộc giá trị chung nhân loại sáng kiến định hướng phát triển chung UNESCO giáo dục; tạo hội bình đẳng quyền bảo vệ, chăm sóc, học tập phát triển, quyền lắng nghe, tôn trọng tham gia học sinh; đặt tảng cho xã hội nhân văn, phát triển bền vững phồn vinh Chương trình giáo dục phổ thông bảo đảm phát triển phẩm chất lực người học thông qua nội dung giáo dục với kiến thức, kĩ bản, thiết thực, đại; hài hồ đức, trí, thể, mĩ; trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ học để giải vấn đề học tập đời sống; tích hợp cao lớp học dưới, phân hố dần lớp học trên; thông qua phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục phát huy tính chủ động tiềm học sinh, phương pháp đánh giá phù hợp với mục tiêu giáo dục phương pháp giáo dục để đạt mục tiêu Chương trình giáo dục phổ thơng bảo đảm kết nối chặt chẽ lớp học, cấp học với liên thơng với chương trình giáo dục mầm non, chương trình giáo dục nghề nghiệp chương trình giáo dục đại học Chương trình giáo dục phổ thông xây dựng theo hướng mở, cụ thể là: - Chương trình bảo đảm định hướng thống nội dung giáo dục cốt lõi, bắt buộc học sinh toàn quốc, đồng thời trao quyền chủ động trách nhiệm cho địa phương, nhà trường việc lựa chọn, bổ sung số nội dung giáo dục triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với đối tượng giáo dục □1 Việc tham gia thảo □2 TC5 luận, hoạt động nhóm □3 nhóm Thường khơng tích cực lắng nghe Tích cực, lắng nghe phát biểu ý kiến Tích cực, lắng nghe, phát biểu ý kiến, phân tích, đưa ý kiến phản biện □1 Khơng tự phát vấn đề Khả giải TC6 vấn đề học tập sống □2 Thường xuyên phát vấn đề tìm hướng giải □3 Thường xuyên phát vấn đề tìm hướng để giải nhiều vấn đề Gọi tên chất, nêu khái niệm, định luật TC7 học, viết PTPƯ minh họa tính chất □1 Chỉ số chất, khái niệm, PTPƯ đơn giản, quen thuộc □2 Hầu hết chất, khái niệm, PTPƯ học □3 Hầu hết chất, khái niệm, PTPƯ học nhiều chất, PTPƯ tương tự chưa học □1 Khơng, trình bày □2 Chỉ trình bày nội dung đơn giản quen thuộc □3 Trình bày tốt hầu hết nội dung học trình cày số nội dung tương tự, □1 Không phát giải thích Khả trình bày nội dung hóa TC8 học ngơn ngữ Giải thích số □ TC9 tượng tự nhiên liên quan đến hóa học □3 □1 Khả xử lí □2 TC10 vấn đề thực tiễn liên quan đến hóa học □3 Phát nhiều tượng, giải thích số tượng đơn giản Phát nhiều tượng, đưa phán đốn giải thích nhiều tượng Không phát phát số vấn đề Phát số vấn đề phân tích mức độ ảnh hưởng vấn đề Phát số vấn đề, phân tích mức độ ảnh hưởng đề xuất phương án xử lí Phiếu số 4: PHIẾU TỰ GV ĐÁNH GIÁ HS THÔNG QUA QUAN SÁT PL4 Họ Và Tên HS: ….……………………………………………………… Trường:…………………………………………………… Lớp:……… Mã Tiêu chí Mức độ Khả thực □ TC1 nhiệm vụ học tập □ giao □3 Khả đặt mục TC2 tiêu học tập TC3 TC4 Khả lập kế hoạch học tập Việc thực kế hoạch học tập Biểu mức độ tiêu chí Khơng thực thực Thường xuyên thực Luôn thực nhiệm vụ □1 Không đặt mục tiêu □2 Đặt mục tiêu không cụ thể, không chi tiết □3 Đặt mục tiêu cụ thể chi tiết □1 Không lập kế hoạch □2 Lập kế hoạch không chi tiết □3 Lập kế hoạch chi tiết, cụ thể □1 Không thực kế hoạch □2 Thường xuyên thực kế hoạch □3 Luôn thực kế hoạch có điều chỉnh cho phù hợp cần thết □1 Việc tham gia thảo □2 TC5 luận, hoạt động nhóm □3 nhóm Thường khơng tích cực lắng nghe Tích cực, lắng nghe phát biểu ý kiến Tích cực, lắng nghe, phát biểu ý kiến, phân tích, đưa ý kiến phản biện □1 Khơng tự phát vấn đề Khả giải TC6 vấn đề học tập sống □2 Thường xun phát vấn đề tìm hướng giải □3 Thường xuyên phát vấn đề tìm hướng để giải nhiều vấn đề Gọi tên chất, nêu khái niệm, định luật TC7 học, viết PTPƯ minh họa tính chất □1 Chỉ số chất, khái niệm, PTPƯ đơn giản, quen thuộc □2 Hầu hết chất, khái niệm, PTPƯ học □3 Hầu hết chất, khái niệm, PTPƯ học nhiều chất, PTPƯ tương tự chưa học PL5 Khả trình bày nội dung hóa TC8 học ngơn ngữ □1 Khơng, trình bày □2 Chỉ trình bày nội dung đơn giản quen thuộc □3 Trình bày tốt hầu hết nội dung học trình cày số nội dung tương tự, □1 Khơng phát giải thích Giải thích số □ TC9 tượng tự nhiên liên quan đến hóa học □3 □1 Khả xử lí □2 TC10 vấn đề thực tiễn liên quan đến hóa học □3 Phát nhiều tượng, giải thích số tượng đơn giản Phát nhiều tượng, đưa phán đốn giải thích nhiều tượng Không phát phát số vấn đề Phát số vấn đề phân tích mức độ ảnh hưởng vấn đề Phát số vấn đề, phân tích mức độ ảnh hưởng đề xuất phương án xử lí PL6 PHỤ LỤC ĐỀ KIỂM TRA Đề kiểm tra đánh giá lực chủ đề “các đơn chất halogen” Mục đích: Đánh giá lực hóa học thơng qua thành phần lực: a Năng lực nhận thức hóa học [a1] Phát biểu trạng thái tự nhiên nguyên tố halogen [a2] Mơ tả trạng thái, màu sắc, nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi đơn chất halogen [a3] Giải thích biến đổi nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi đơn chất halogen dựa vào tương tác van der Waals [a4] Trình bày xu hướng nhận thêm electron (từ kim loại) dùng chung electron (với phi kim) để tạo hợp chất ion hợp chất cộng hố trị dựa theo cấu hình electron [a5] Giải thích xu hướng phản ứng đơn chất halogen với hydrogen theo khả hoạt động halogen lượng liên kết H–X (điều kiện phản ứng, tượng phản ứng hỗn hợp chất có bình phản ứng) [a6] Viết phương trình hố học phản ứng tự oxi hố – khử chlorine phản ứng với dung dịch sodium hydroxide nhiệt độ thường đun nóng; ứng dụng phản ứng sản xuất chất tẩy rửa b Năng lực tìm hiểu giới tự nhiên góc độ hóa học (NLTN) [b1] Thực (hoặc quan sát video) thí nghiệm chứng minh xu hướng giảm dần tính oxi hố halogen thơng qua số phản ứng: Thay halogen dung dịch muối halogen khác; Halogen tác dụng với hydrogen với nước [b2] Thực (hoặc quan sát video) số thí nghiệm (tính tẩy màu khí Cl2 ẩm; nước chlorine phản ứng với dung dịch NaBr; nước bromine phản ứng với dung dịch NaI), từ chứng minh tính oxi hóa giảm dần từ F đến I2 c Năng lực vận dụng kiến thức kĩ học (NVD) Vận dụng kiến thức, kĩ học (trong chủ đề nội dung học trước đó) để giải thích số vấn đề học tập giải số vấn đề có liên quan đến thực tiễn Cấu trúc đề: Đề gồm 10 tập trắc nghiệm khách quan Đề kiểm tra: PL7 ĐỀ KIỂM TRA Chủ đề: Tính chất vật lí hóa học đơn chất nhóm VIIA (thời gian làm 15 phút) Câu Phát biểu sau khơng đúng? A Khí Cl2 có màu vàng lục B Các halogen có tính oxi hóa C Br2 thể tính khử D Tính oxi hóa bromine mạnh chlorine Câu Có bốn lọ nhãn đựng bốn dung dịch riêng biệt sau: dung dịch KCl, dung dịch HCl, dung dịch KNO3, dung dịch NaBr Dùng hóa chất sau phân biệt tất dung dịch A Quỳ tím, dung dịch AgNO3 B Quỳ tím, nước chlorine C Quỳ tím, dung dịch NaOH D Dung dịch AgNO3, dung dịch NaOH Câu Khi tan nước phần khí clo tan nước Nước clo gồm: A HCl,HClO B HCl,HClO,Cl2 C HCl,HClO,H2O D HCl,HClO,H2O,Cl2 Câu Dãy sau xếp theo chiều giảm dần tính oxi hóa halogen? A Br2, Cl2, F2, I2 B F2, Cl2, Br2,I2 C I2, Br2 , Cl2, F2 D Cl2, F2, Br2, I2 Câu Trong nước gia ven khơng có chất sau A NaCl B NaClO C HCl D H2O Câu Năng lượng liên kết X─X phân tử đơn chất halogen sau: F − F (159 kJ/mol), Cl − Cl (242 kJ /mol), Br − Br (192 kJ/mol), I − I (150 kJ /mol) Ta thấy lượng liên kết giảm dần từ chlorine đến iodine, lượng liên kết phân tử fluorine lại nhỏ cách bất thường so với chlorine Nguyên nhân bất thường A Fluorine có độ âm điện lớn B Fluorine có bán kính ngun tử nhỏ C Fluorine có tính oxi hóa mạnh D Trong phân tử fluorine khơng có liên kết π electron p AO d trống Câu Khí Cl2 độc, sơ suất q trình điều chế khí Cl 2, nên PL8 lượng lớn khí Cl2 tràn phịng thí nghiệm Có thể xịt vào phịng thí nghiệm dung dịch sau để xử lí A Dung dịch NaOH loãng B Dung dịch HCl loãng C Nước cất D Dung dịch NH3 Câu Iodine nguyên tố quan trọng sức khỏe người, thể thiếu iodine gây nên bướu cổ Người ta tạo muối iodine cách thêm vào muối ăn (NaCl) lượng nhỏ chất sau đây? A I2 B HI C KI KIO3 D HIO3 Câu Nước gia ven có tính oxi hóa mạnh, có tính sát trùng tẩy màu Trong q trình sử dụng nước Gia ven ta không nên A Dùng để rửa tay sát khuẩn B Đậy kín nắp bình không sử dụng C Đeo găng tay cao su sử dụng D Đựng bình nhựa Câu Cho luồng khí chlorine vào dung dịch KI, sau nhỏ vài giọt dung dịch hồ tinh bột tượng xảy là: A không màu B màu vàng nâu C màu đỏ D màu xanh Câu 10 Để xử lí nước sinh hoạt khí chlorine, khâu cuối người ta bơm vào nước bể tiếp xúc theo tỉ lệ g/m nước Để xử lí nước sinh hoạt cho tành phố có triệu dân, trung bình người dùng hết 150 lít nước/1ngày khối lượng chlorine nhà máy phải dùng để xử lí nước ngày là: A 1,5 B 2,0 C 2,5 D 3,0 Phân tích đề a Dựa vào bảng để phân tích đề đánh giá lực Bảng Bảng sử dụng động từ mô tả mức độ biểu lực hóa học mã hóa NL thành phần Biểu Nhận thức hóa học 1.1 Gọi tên, kể tên, phát biểu, nêu: đối tượng, kiện, khái niệm q trình hóa học 1.2 Trình bày kiện, đặc điểm, vai trị đối tượng, kiện, khái niệm trình hóa học 1.3 Mơ tả hình thức biểu đạt ngơn ngữ nói, PL9 NL thành phần Biểu viết, công thức, sơ đồ, biểu đồ, bảng 1.4 Phân loại đối tượng, kiện, khái niệm q trình tự nhiên theo tiêu chí khác 1.5 Phân tích khía cạnh đối tượng, kiện, khái niệm q trình hóa học theo logic định 1.6 So sánh, lựa chọn đối tượng, kiện, khái niệm trình hóa học dựa theo tiêu chí 1.7 Giải thích đối tượng, kiện, khái niệm trình hóa học (cấu tạo –tính chất, ngun nhân- kết quả, vận dụng cơng thức tính tốn ) 1.8 Lập dàn ý tìm từ khố, sử dụng ngôn ngữ khoa học đọc văn khoa học 1.9 Nhận điểm sai chỉnh sửa vấn đề lời giải thích Thảo luận đưa nhận định phê phán có liên quan đến chủ đề 2.Tìm hiểu thếgiới tự nhiên góc độ hóa học 2.1.Đề xuất vấn đề Đặt câu hỏi cho vấn đề tìm tịi, khám phá: Nhận đặt câu hỏi liên quan đến vấn đề; Phân tích bối cảnh để đề xuất vấn đề nhờ kết nối tri thức kinh nghiệm có dùng ngơn ngữ để biểu đạt vấn đề đề xuất 2.2 Đưa phán đoán, xây dựng giả thuyết: phân tích vấn đề để nêu phán đốn; xây dựng phát biểu giả thuyết cần tìm hiểu 2.3 Lập kế hoạch thực hiện: xây dựng khung logic nội dung tìm hiểu; lựa chọn phương pháp thích hợp (quan sát, thực nghiệm, điều tra, vấn, ); lập kế hoạch triển khai tìm hiểu 2.4 Thực kế hoạch: Thu thập kiện chứng (quan sát, ghi chép, thu thập liệu, thực nghiệm); Phân tích liệu nhằm chứng minh hay bác bỏ giả thuyết; Rút kết luận và điều chỉnh cần thiết 2.5 Viết, trình bày báo cáo thảo luận : Sử dụng ngơn ngữ, hình vẽ, sơ đồ, biểu bảng để biểu đạt trình PL10 NL thành phần Biểu kết tìm hiểu; viết báo cáo sau trình tìm hiểu; hợp tác với đối tác thái độ lắng nghe tích cực tơn trọng quan điểm, ý kiến đánh giá người khác đưa để tiếp thu tích cực giải trình, phản biện, bảo vệ kết tìm hiểu cách thuyết phục 2.6 Ra định đề xuất ý kiến xử lí cho vấn đề tìm hiểu 3.1 Phát giải thích tình học tập tượng thực tiễn có liên quan đến hố học 3.2 Phát giải thích ứng dụng hố học với vấn để, lĩnh vực khác thực tiễn 3.3 Vận dụng kiến thức hoá học kiến thức liên mơn để 3.Vận dụng kiến giải thích số tượng tự nhiên, ứng dụng hoá học thức, kĩ sống học 3.4 Có khả phân tích, tổng hợp kiến thức hoá học để phản biện, đánh giá ảnh hưởng vấn đề thực tiễn 3.5 Vận dụng kiến thức tổng hợp để phản biện (đánh giá) ảnh hưởng vấn đề thực tiễn đề xuất số phương pháp, biện pháp mới, thiết kế mơ hình, kế hoạch giải vấn đề b Phân tích đề theo lực thành phần, đáp án thang điểm Bảng Bảng phân tích đề kiểm tra theo lực, đáp án thang điểm Câu Câu Đánh giá lực thành tố [1.5] Phân tích khía cạnh đối tượng [1.6] So sánh, lựa chọn đối tượng Đáp án Điểm D Câu [3.4] Có khả phân tích tổng hợp kiến thức để vận dụng vào giải tình thực tiễn A Câu [1.5] Phân tích khía cạnh đối tượng: Sản phẩm phản ứng gồm HCl, HClO, ngồi dung dịch cịn có H2O Cl2 chưa phản ứng có phần Cl2 phản ứng D PL11 Câu Đánh giá lực thành tố Đáp án Điểm Câu [1.6] So sánh đối tượng (so sánh tính oxi hóa đơn chất halogen) B Câu [1.7] Giải thích đối tượng (dựa vào cấu tạo nguyên tử, phân tử để giải thích tính chất vật lí) D Câu [3.5] Vận dụng kiến thức tổng hợp để đề xuất phương án giải vấn đề thực tiễn sống D Câu [3.2] Phát giải thích ứng dụng hóa học thực tiễn C Câu [3.4] Có khả phân tích, tổng hợp kiến thức hóa học để đánh giá ảnh hưởng vấn đề thực tiễn, từ lựa chọn phương án phù hợp A Câu [1.5] Phân tích Cl2 phản ứng với dung dịch KI sinh I2, I2 làm dung dịch hồ tinh bột chuyển sang màu xanh D Câu 10 [3.5] Vận dụng kiến thức tổng hợp (Hóa học, tốn học để đánh giá ảnh hưởng vấn đề thực tiễn) A PL12 PHỤ LỤC PHIẾU HỌC TẬP PHIẾU HỌC TẬP CÁ NHÂN Họ tên HS: ……………………………… Lớp…………… F Cl Br I I Vị trí, cấu hình electron ngun tử, cấu tạo phân tử Vị trí Cấu hình electron lớp ngồi Nhóm …………… Chu kì …… … …… ……… Chưa có phân lớp d Có phân lớp d cịn trống Có phân lớp d cịn trống Có phân lớp d cịn trống Đều có electron lớp Ở trạng thái bản, nguyên tử halogen có electron độc thân, trạng thái kích thích, nguyên tử nguyên tố có electron độc thân Cấu tạo phân Các nguyên tử halogen liên kết với cách nguyên tử tử đơn chất góp electron tạo thành cặp electron dùng chung tạo thành phân halogen tử gồm nguyên tử Liên kết phân tử halogen thuộc loại liên kết CTPT; CTCT Năng lượng liên kết X─X (kJ/mol) ; 159 ; 242 ; 192 ; 150 - Năng lượng liên kết phân tử F nhỏ halogen khác phan tử Cl2, Br2, I2 có thêm phần liên kết π hình thành xen phủ obital nguyên tử obital có cặp electron ngun tử (F khơng có obital d) - Năng lượng liên kết giảm dần từ theo thứ tự Cl2, Br2, I2 II Tính chất vật lí Trạng thái Màu sắc tonc, tos Nhiệt độ sơi nhiệt độ nóng chảy halogen dần từ đến .là PL13 F Tính tan Cl Br I - F2 khơng tan nước - Cl2, Br2, I2 tan tương đối nước tan nhiều số dung môi hữu xăng, benzene, carbon tetrachloride, ete, ethanol III Trạng thái tự nhiên Trong tự nhiên halogen tồn dạng IV Tính chất hóa học Các halogen có tính .mạnh, ngun tử dễ electron Chúng điển hình X + 1e X−  → .ns np5 ns 2np F2 thể tính ., Cl2, Br2, I2 cịn thể tính Tác dụng với F2 oxi hóa tất kim loại kim loại Cl2 oxi hóa hầu hết kim loại, phản ứng xảy nhanh tỏa nhiều nhiệt Br2 oxi hóa nhiều kim loại, phản ứng tỏa nhiệt I2 oxi hóa nhiều kim loại, phản ứng xảy đun nóng có xúc tác Ví dụ: Fe + o t Cl  → o K t + Br2  → Al xóc t¸c: H2O + I  → Tác dụng với F2 phản ứng Cl2 phản ứng Br2 phản ứng I2 phản ứng H2 bóng chiếu sáng đun nóng đun o tối t thấp đun nóng nóng có xúc tác, phản ứng PL14 F Cl Br I khơng tồn hồn X + H2  → 2HX Khả phản ứng với H2 từ F2 đến I2 lượng liên kết H─X .từ H─F đến H─I Tác dụng với …F2 + …H2O  → nước ˆ ˆ …Cl2 + …H2O ‡ˆ ˆ† …Br2 + …H2O ‡ˆ ˆ† ˆ ˆ …I2 + …H2O Khả phản ứng với nước halogen từ đến Tác dụng với - Ở nhiệt độ thường: dung dịch kiềm Cl + NaOH  → +4 4+ 4 43 n í c Gia-ven Nước gia-ven có tính ……………, có khả ……… …… ……., dùng để ……… ……… ……… … …… … … … … … … ………………………………………………………… - Khi đun nóng 0 t Cl + NaOH  → + + NaClO3 chất oxi hóa mạnh nhiệt độ cao Tác dụng với - Trong dung dịch: muối Cl2 + NaBr  → …………………………… halogen khác Cl2 + NaI  → ……………………………… Br2 + KI  → ………………………………… - Khí F2 khơ đẩy chlorine khỏi muối chloride F2 + NaCl  → ………………………………… Sắp xếp halogen theo thứ tự giảm dần tính oxi hóa PL15 F Cl Br I …… …… …… …… …… …… … …… …… …… …… … Tác dụng với Ví dụ: chất khử Br2 + SO2 + H2O  → … … … … … … khác Cl2 + P  → ………………………………… F2 Chú ý + S  → ………………………………… Các halogen không phản ứngtrực tiếp với oxygen HOÀN THÀNH CÁC BÀI TẬP SAU Câu 1: Để thu khí Cl2 phịng thí nghiệm, người ta sử dụng phương pháp dời chổ A khơng khí, ngửa bình B khơng khí, để bình tùy ý C khơng khí, úp bình D nước Câu 2: Phản ứng chứng tỏ clo vừa đóng vai trị chất oxi hóa ,vừa đóng vai trị chất khử ? A Cl2 + NaOH → NaCl + NaClO + H2O B Fe + Cl2 → FeCl3 C H2 + Cl2 → HCl D Na + Cl2 → NaCl Câu 3: Muối iot muối ăn trộn lượng nhỏ chất sau đây? A I2 B NaI C KI D HI Câu 4: Cách sử dụng muối iodine là: A Cho vào thực phẩm trước nấu B Cho vào thực phẩm nấu C Cho vào thực phẩm sau nấu D Cho vào lúc Câu 5: Chất sau rơi vào da gây bỏng nặng? A Dung dịch cồn iodine B Nước chlorine C Nước Gia-ven D Br2 Câu 6: Cho 15,8 gam KMnO4 tác dụng hết với dd HCl đặc.Biết hiệu suất phản ứng 80% Thể tích khí clo thu đktc A 5,6 lít B 4,48 lít C 0,28 lít D 2,8 lít Câu 7: Dẫn 6,72 lít khí clo (đktc) vào dung dịch KBr dư Khối lượng brom thu sau phản ứng PL16 F A 42 gam B 35 gam Cl C 52 gam Br I D 48 gam Câu 8: Sau làm thí nghiệm điều chế khí Cl 2, để hạn chế khí Cl mơi trường trước rửa bình phản ứng ta nên cho hóa chất vào bình phản ứng? A Dung dịch HCl B Dung dịch NaOH C Dung dịch H2SO4 D KMnO4 Câu 9: Chất sau có khả oxi hóa nước? A Br2 B Cl2 C F2 D Br2, Cl2, F2 Câu 10 Người ta dùng khí Cl2 để xử lí nước sinh hoạt, nhiên lượng chlorine tồn dư nước vượt mức cho phép gây ảnh hưởng đến sức khỏe Dùng chất sau kiểm tra tồn dư chlorine nước A Dung dịch Ca(OH)2 B Dung dịch NaOH C Dung dịch nước bromine D Muối iot cơm PL17 PHỤ LỤC MỘT SỐ HÌNH ẢNH HS HỌC TẬP TẠI CÁC LỚP TN Một số hình ảnh học tập lớp học TN PL18 ... KIẾN THỨC ĐỂ DẠY HỌC BÀI CÁC ĐƠN CHẤT HALOGEN THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018 14 2.1 Quy trình xây dựng nội dung kiến thức để dạy học theo định hướng chương trình. .. cứu: Q trình dạy học hóa học - Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống nội dung đơn chất halogen chương trình mơn hóa học bậc THPT Cách thức xây dựng nội dung chương trình hóa học để dạy học theo định hướng. .. THIỆN NỘI DUNG KIẾN THỨC CHÍNH XÁC ĐỊNH NHỮNG VẤN ĐỀ HS CĨ THỂ TÌM TỊI, MỞ RỘNG Sơ đồ bước xây dựng nội dung kiến thức dạy học 16 2.2 Xây dựng nội dung kiến thức để dạy học đơn chất halogen theo định