B ộ KHOA H Ọ C V À C Ô N G NGHỆ T R Ư Ờ N G ĐẠI H Ọ C NGOẠI T H Ư Ơ N G B Á O C Á O KIẾN NGHỊ K É T Q U Ả N G H I Ê N cứu KHOA H Ọ C Nhiệm vụ họp tác quốc tế khoa học công nghệ theo Nghị định thư NGHIÊN CỬU PHÁT TRIỀN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TÉ QUỐC KINH NGHIỆM CỦA HÀN QUỐC VÀ VẬN DỤNG TÉ VÀO VIỆT NAM Chủ nhiệm nhiệm vụ: PGS, TS Nguyễn Thị Quy Phó chủ nhiệm nhiệm vụ: TS Đặng Thị Nhàn Thư ký khoa học: TS Nguyễn Đình Thọ Thư ký hành chỉnh: ThS Lê Thị Ngọc Lan Các thành viên chính: GS, TS Nguyễn Đình Hương GS, TS Hồng Văn Châu GS, TS Nguyễn Văn Nam TS Nguyễn Văn Hà T HU' V I S M Ị PGS, TS Lê Bào Lâm Ị^; V PGS, TS Bùi Anh Tu n ỵỹí Vi í li Hà Nội, 2008 Ao MỤC LỤC G i ả i pháp phát t r i ể n thị trường tài V i ệ t N a m 1.1 Giải pháp phát triển thị trường vốn 1.2 Giải pháp phát triển thị trường tiền tệ Giải pháp phát t r i ể n định chế t r u n g gian tài V i ệ t N a m 5 l i 14 2.1 Định hướng phát triển định chế trang gian tài V i ệ t Nam 14 2.2 Giải pháp phát triển định chế trang gian tài V i ệ t Nam 15 M ộ t số giải pháp để phát t r i ể n sản p h ẩ m tài m i V i ệ t Nam 18 3.1 Xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển sản phẩm tài ngần hàng 23 3.2 Đ ầ u tư phát ừiển công nghệ thông tin 24 3.3 Nâng cao chứt lượng dịch vụ tài m i 25 3.4 Nâng cao lực quản trị phòng ngừa rủi ro 26 3.5 Nâng cao vốn tự có ngân hàng thương mại cơng ty chứng khốn 27 3.6 Tăng cường hoạt động marketing, quan hệ khách hàng 28 3.7 Tập trang phát triển nguồn nhân lực 29 3.8 Đ ả m bảo liên thông v ố n thị trường chửng khoán ngân hàng thương mại cách thông suốt phù hợp v i thông lệ quốc tế tăng cường hợp tác liên kết ngân hàng thương mại nước họp tác quốc tế 29 G i ả i pháp để thực cam kết t ự hóa tài theo W T O V i ệ t N a m 30 4.1 Định hướng tiếp tục lộ trình tự hóa tài theo cam kết WTO Việt Nam ! ' 30 4.2 Các giải pháp chung 32 4.3 Các giải pháp cụ thể 39 -2- LỜI MỞ ĐÀU Cùng v i cải cách kinh tế mở cửa thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế ngày trở thành tiêu điểm nhân tố ảnh hưởng quan trọng có ý nghĩa định đối v i phát triển kinh tế Việt Nam H ộ i nhập kinh tế quốc tế thực trở thành nguồn xung lực quan trọng cho trình đổi m i phát triển kinh tế hệ thống tài Việt Nam Trong đó, việc thực Hiệp định Thương mằi song phương trình gia nhập W T O bước khởi đầu có tầm quan trọng đặc biệt đối v i V i ệ t Nam nói chung hệ thống tài Việt Nam nói riêng Nhằm chủ động q trình h ộ i nhập, cần phải có nghiên cứu nhận thức đầy đủ l ợ i phát huy khó khăn thách thức m hệ thống tài phải vượt qua điều kiện hội nhập Thị trường tài hiểu theo nghĩa chung tất nơi m tằi diễn hoằt động trao đổi liên quan tới nguồn lực tài Theo nghĩa đó, thị trường tài tồn tằi tất kinh tế m tồn tằi quan hệ tiền tệ Thị trường tài chính, ngày trở nên quan trọng, đóng vai trị định đối v i phát triển quốc gia Thị trường tài nơi huy động m ọ i nguồn vốn nhàn rỗi ương xã hội phân bổ chúng vào dự án đầu tư hiệu đem lằi l ợ i ích to lớn cho xã hội Hiện nay, thị trường tài giới phát triển đằt tới trình độ cao Các khủng hoảng tài nước cho thấy hoằt động tài có tác động chi phối m ọ i hoằt động kinh tế khác ảnh hưởng tới toàn kinh tế Hệ thống tổ chức tài đằi Hàn Quốc xây dựng t đầu năm 1950 sở Luật Ngân hàng Luật Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc Các ngân hàng chuyên doanh thành lập năm 1960 hầu hết định chế phi ngân hàng khác thành lập n ă m 1970 Trong năm thập kỷ 1980, nhiều ngân hàng thương mằi định chế tài phi ngân hàng thành lập theo sau sách dịch chuyển từ kiểm sốt nhà nước sang định hướng thị trường Hàn Quốc -3- Kể từ sau Khủng hoảng Tài năm 1997, hệ thống tổ chức tài Hàn Quốc cải tổ mạnh mẽ Hàn Quốc trải qua q trình hội nhập tài quốc tế, có nhiều học thất bại thành cơng q trình phát triển thị trường tài Đ c biệt học Hàn Quốc vấn đề ngăn chửn khủng hoảng tài chính, giải hậu khủng hoảng tài giúp Việt Nam nhìn trước nguy h ộ i k h i m cửa thị trường hội nhập v i thị trường tài quốc tế Dựa sở kết nghiên cứu đạt được, nhóm nghiên cứu tổng họp đề xuất kiến nghị báo cáo phủ quan hữu quan để nghiên cứu, triển khai ứng dụng thực tế -4- HỆ T H Ô N G C Á C GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ NHẰM PHẤT TRIỂN THỊ T R Ư Ờ N G TÀI C H Í N H VIỆT NAM DỰA TRỂN KINH NGHIỆM P H Á T TRIỂN THỊ T R Ư Ờ N G TÀI C H Í N H CỦA H À N QUỐC Giải pháp phát triển thị trường tài Việt Nam LI Giải pháp phát triển thị trường vốn Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng phê duyệt Đ ề án phát triển thị trường v ố n Việt Nam đến năm 2010 tầm nhìn đến năm 2020 M ụ c tiêu đặt phát triển thị trường vốn đa dạng để đáp ứng nhu cầu huy động v ố n đầu tư kinh tế Đ ế n 2010, giá trị v ố n hoa thị trường chứng khoán đạt % tổng sởn phẩm quốc nội (GDP) đến 2020 đạt % GDP Theo Đ ề án phát triển, thị trường chứng khoán thành phần chủ đạo để đưa thị trường vốn trở thành cấu thành quan trọng thị trường tài Việt Nam Đ ế n năm 2020, thị trường v ố n V i ệ t Nam phát triển tương đương thị trường nước khu vực Theo định hướng, thị trường v ố n sớm hoàn chinh cấu trúc bao gồm thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu, thị trường công cụ phái sinh, thị trường phi tập trung vận hành theo thông lệ quốc tế tốt nhất, có k h liên kết v i thị trường k h u vực quốc tế Phát triển mạnh kênh cung cấp v ố n cở nước cho thị trường; m rộng hệ thống nhà đầu tư, phát triển đầy đủ định chế trung gian, đa dạng hoa dịch v ụ hướng tới thị trường vốn phát triển khu vực Trước mắt, tập trung phát triển quy m ô , hoàn chỉnh cấu trúc thị trường vốn, nâng cao chất lượng đa dạng hoa loại hàng hoa; m rộng quy -5- m ô đa dạng hoa loại trái phiếu, phương thức phát hành trái phiếu Chính phủ ; Phát triển loại chứng khoán phái sinh như; quyền chọn mua, quyền chọn bán chứng khoán; hợp đồng tương lai; hợp đồng kỳ hạn; sản phẩm liên kết Chính phủ tiếp tục đẩy mạnh chương trình cổ phần hoa doanh nghiệp, tổng cơng ty nhà nước, tập đồn kinh tế ngân hàng thương mại nhà nước, gởn việc cổ phần hoa v i niêm yết thị trường chứng khoán; mở rộng việc phát hành cổ phiếu m i để huy động v ố n thị trường Đ ố i v i doanh nghiệp cổ phần hoa đủ điều kiện phải thực việc niêm yết; đồng thời bán tiếp phần v ố n nhà nước doanh nghiệp nhà nước không cần g i ữ cổ phần chi phối không cần nởm g i ữ cổ phần Chuyển đổi doanh nghiệp có v ố n đầu t u nước ngồi sang hình thức cơng ty cổ phần niêm yết, giao dịch thị trường chứng khốn Bên cạnh đó, phát triển định chế trung gian dịch vụ thị trường cơng ty chứng khốn, cơng ty qn lý quỹ, cơng ty đầu tư chứng khốn hình thành thị trường định mức tín nhiệm V i ệ t Nam Cho phép thành lập tổ chức định mức tín nhiệm đủ điều kiện V i ệ t Nam cho phép số tổ chức định mức tín nhiệm có uy tín nước thực hoạt động V i ệ t Nam Đồng thời, thực lộ trình m cửa đối v i nhà đầu tư chuyên nghiệp nước vào thị trường V i ệ t Nam theo l ộ trình cam kết; cho phép Bào hiểm xã hội Việt nam, tiết kiệm bưu điện tham gia đầu tư thị trường vốn; khuyến khích việc thành lập quỹ đầu tư nước đầu tư dài hạn vào thị trường Việt Nam ỉ Ì Giải pháp phát triển thị trường chiêng khốn Ị Ị Ị Ị • v ề phát triển cơng ty chửng khốn K i n h nghiệm quốc tế nói chung, có kinh nghiệm Hàn Quốc cho thấy, phát triển vững chởc T T C K phụ thuộc lớn vào hoạt động tổ chức tham gia thị trường, vào môi trường pháp lý, vào kỹ thuật nghiệp v ụ -6- vận hành thị trường, tổ chức thị trường Thực tế cho thấy đa dạng, phong phú, có kinh nghiệm hiệu hoạt động tổ chức tham gia thị trường có ảnh hường quan trọng đến việc thúc đẩy T T C K phát triển B i việc khuyến khích, tạo điều kiện cho việc thành lập m ợ i vào hoạt động có hiệu Cơng ty kinh doanh chứng khốn, quỹ đầu tư, cần thiết chiến lược đẩy nhanh phát triển vững Thị trường chứng khoán Các nhà đầu tư cá nhân nắm giữ khoảng 25 - % số lượng cổ phiếu tồn thị trường; cịn lại nhà đầu tư có tổ chức, như: Quỹ đầu tư, Cơng ty chứng khốn, Cơng ty bảo hiểm, Trong k h i thị trường chứng khoán phát triển giợi tỷ lệ nhà đầu tư cá nhân chi chiếm khoảng % Bởi giai đoạn tợi cần định hượng phát triển phù họp dần v ợ i thông lệ quốc tế Việc nâng số vốn điều lệ cần kết hợp v ợ i nâng cao chất lượng hoạt động Cơng ty chứng khốn, c ầ n có chế tài đầu tư đại hoa công nghệ, trình độ cán bộ, chất lượng tính ổn định giao dịch kinh doanh chứng khoán, giao dịch v ợ i khách hàng công ty chứng khốn Ị Ị • Ị ,2 Đàm bảo sư liên thơng vốn thi trường chứng khốn ngân hà thương mai mốt cách thơng suốt phù hóp v ợ i thông lẽ quốc tế M ộ t nhân tố quan trọng thúc đẩy thị trường chứng khoán V i ệ t N a m phát triển thời gian qua nghiệp vụ Repo Công ty chứng khoán nghiệp vụ cho vay cầm cố cổ phiếu N H T M cổ phần cho khách hàng vay v ố n để mua cổ phiếu Hiện nược dư nợ cho vay cầm cố cổ phiếu để đầu tư chứng khoán theo số liệu Ngân hàng N h nược chiếm khoảng 2,5% tổng dư nợ N H T M , chưa phải số đáng lo ngại Tuy tỷ lệ số N H T M cổ phần lên tợi - 8%, cá biệt có N H T M cổ phần quy m ô nhỏ chiếm tợi % -7- 1.1.1.3 Tăng tỷ lê sở hữu cố phần nhả đầu t u nước ngồi mót doanh nghiệp, mót Ngân hàng thương mai Theo quy định Chính phủ, tỷ lệ giới hạn t ố i đa nhà đầu tư nước sờ hữu cổ phần N H T M cổ phần Việt Nam không % vốn điều lệ N H T M CP M ộ t nhà đầu tư nước ngồi khơng sở hữu % ; trường hợp đặc biệt sở hữu t ố i đa % v ố n điều lệ N H T M cổ phần Việt Nam phải sể chấp thuận Thủ tướng Chính phủ Đ ể thúc đẩy sể phát triển thị trường chứng khốn Việt Nam, góp phần thúc đẩy thểc có hiệu sách thu hút đầu tư nước ngồi, Chính phủ nên nới rộng tỷ lệ v ố n điều lệ nhà đầu tư nước ngân hàng Việt Nam tăng lên % phù hợp v i Luật đầu tư nước ngồi, khơng nên cho phép tỷ lệ tới đa % - % Các quy định pháp lý khác đầu tư, hoạt động tiền tệ, cần chỉnh sửa, bổ sung phù họp k h i V i ệ t N a m gia nhập WTO, tạo điều kiện cho ngân hàng nước m rộng cho vay vốn, đầu tư vốn vào kinh tế Việt Nam 1.1.1.4 Sửa đồi mót số quy đinh niêm vết cổ phiếu Một công ty đáp ứng đủ tiêu chuẩn nên cho phép niêm yết cổ phiếu cà hai Trung tâm giao dịch chứng khoán H N ộ i Sở giao dịch chứng khốn thành phố H Chí Minh B i hai nơi nâng cấp, tiêu chuẩn quàn lý giám sát Đ n g thời tương lai gần hai nơi kết nối với nhau, tức kết n ố i hai thị trường, bao gồm hợp hệ thông báo cáo giao dịch yết giá giao dịch 1.1.1.5 Cần sớm dưa thi trường OTC vào giao dịch có tồ chức Trong thời gian tới, thị trường OTC chắn tiếp tục phát triển sôi động nước ta Sể phát triển thị trường O T C tạo điều kiện cho cổ phiếu sớm niêm yết thị trường thức thúc đẩy thị trường chứng khốn Việt Nam phát triển Song vấn đề đặt hành lang pháp lý cho giao dịch -8- OTC yếu thiếu, chủ yếu Luật doanh nghiệp, Luật dân sự, quy định N H T M cổ phần Vì vậy, để phịng tránh rủi ro, tránh gây tranh chấp quyền lợi cho nhà đầu tư cổ phiếu thị trường OTC, cần sớm đưa vào hoạt động có hiệu trung tâm giao dịch cổ phiếu OTC d ự án đưa sở tiếp thu ý kiến chu n gia, cơng ty chừng khốn việc đưa đề án thào luận thời điểm đầu tháng 8-2007 1.1.1.6 Cần xem xét đơn giàn thủ túc cấp phép chào bán cồ phiếu công chủng Kế hoạch tăng vốn nói Ngân hàng thương mại doanh nghiệp cổ phần hầu hết Đ i h ộ i cồ đông thông qua từ đầu năm Song với nhiềuthủ tục trình xem xét, cấp phép, chấp thuận kéo dài tới vài tháng Uỷ ban chừng khoán Nhà nước, tạo dồn ép vào cuối năm, gây khó khăn cho cổ đông đơn vị phát hành, tác động thiếu tích cực đến thị trường kế hoạch cổ phần hoa Đây vấn đề cần chỉnh sửa sớm 1.1.2 Hồn chỉnh sách phát triển thị trường vốn Việt Nam Bộ tài chính, U y ban chừng khốn Nhà nước quan có liên quan cần sớm hoàn chinh khung pháp lý sách phát triển thị trường Ư B C K N N cần sớm hoàn thành xây dựng Nghị định phát hành riêng lẻ xây dựng quy chế giao dịch, công bố thông tin Công ty đại chúng chưa niêm yết, nghiên cừu triển khai bước việc m tài khoản ký quỹ, tập trung nghiên cừu sản phẩm phái sinh áp dụng nghiệp v ụ qu yền chọn (option) trước, qu chế hướng dẫn đối v i N Đ T N N ; tinh thần quy chế y tăng cường công khai minh bạch, coi h ộ i để huy động v ố n đầu tư nước cho phát triển U B C K N N cần tập trung xây dựng thống quy định tỷ lệ sở hữu, xác định đối tượng N Đ T N N đối v i C K niêm yết, chưa niêm yết, D N CPH, quỹ đầu tư vấn đề góp v ố n bên nước ngồi Hiện cịn số quy chế cần hoàn chủnh ban hành quy chế quỹ nước ngoài, quy chế công ty đầu tư CK, quy chế người hành nghề M ộ t đề án qu trọng xây dựng thị trường giao dịch trái phiếu (TP) chuyên an -9- Căn vào học kinh nghiệm nêu chương l i thực tế q trình tự hoa tài Việt Nam, Việt Nam nên tiếp tục tự hoa tài theo định hướng sau: + T ự hóa tài phải tiến hành theo l ộ trình, bước chủ động, thận trọng hiệu q, trì góp phần ổn định kinh tế vĩ mơ, mục đích cuối nhằm phát triồn kinh tế v i tốc độ cao bền vững lộ trình tự hóa: Việt Nam nên tiếp tục tập trung vào tự hoa đầu tư trực tiếp nước trước đầu tư gián tiếp khoản vay ngân hàng Nên thu hút đầu tư trực tiếp nước vào trước đầu tư trực tiếp nước đồ tạo vốn tạo động lực phát triồn cho kinh tế Luồng v ố n ngắn hạn tự sau luồng v ố n dài hạn Trước thực tế thị trường tài Việt Nam m i phát triồn giai đoạn đầu, Việt Nam khơng nên tự hoa hồn tồn giao dịch vốn + Tự hóa tài phải nằm kiồm tra, giám sát chặt chẽ nhà nước pháp luật, công cụ điều tiết kinh tế nhằm đảm bảo an ninh tiền tệ quốc gia Cùng v i trình t ự hoa tài m cửa thị trường, cần phải bảo đảm yếu tố bên có cải cách tương xứng khung pháp lý, hệ thống quy chế an tồn, giám sát tài quản trị r ủ i ro, hạ tầng công nghệ Đặc biệt, cần nâng cao yêu cầu tính minh bạch, tính có thồ dự đốn sách công khai thông tin + Cài cách cấu trúc thồ chế tài chính, theo hướng như: tăng cường tham gia ngân hàng nước ngoài; phát triồn thị trường trái phiếu thị trường tài phái sinh Ngoài ra, nước phát triồn thực m cửa thị trường dịch v ụ tài sở quy định thận trọng K i n h nghiệm m cửa thị trường dịch vụ nhiều nước giới cho thấy, tham gia ngân hàng nước ngồi nhiều khơng đóng vai trị nhiều phân bổ hiệu nguồn tín dụng cho kinh tế Tình trạng phổ biến nước k é m phát triồn ngân hàng nước chọn khách hàng làm ăn có lãi, r ủ i -31 - ro thấp đẩy doanh nghiệp lại (rủi ro hơn) cho ngân hàng nước Vì thế, cần vào tình hình thực tiễn đất nước để có sách thích hợp với diện tổ chức tài nước ngồi + Tự hoa thương mại cần tiếp tục tiến hành song song với tự hoa tài tảng vững tự hóa tài Bảng 2.2 cho thấy, đến năm 2015, Việt Nam bàn hoàn thành cam kết WTO Cụ thể, năm 2011 mốc Việt Nam xóa bỏ hết hạn chế gia nhập thị trường ngân hàng nước doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngồi đồng thời cho phép thành lập cơng ty chứng khốn 100% vốn nước ngồi, chi nhánh cơng ty chứng khốn nước ngồi Đến năm 2015, Việt Nam hoàn thành phát triển thị trường vốn tự hoa tài khoản vốn Bảng 2.2 Lộ trình tự hóa thị trường dịch vụ tài Việt Nam Năm Các biện pháp thực 2011 - Xóa bỏ hết hạn chế hoạt động ngân hàng 100% vốn nước - Cho phép thành lập cơng ty chứng khốn 100% vốn nước ngồi, chi nhánh cơng ty chứng khốn nước - Chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm nước cung cấp dịch vụ bào hiểm phi nhân thọ 2015 Hoàn thành phát triển thị trường vốn, tự hoa tài khoản vốn, tự hoa dịch vụ tài Nguồn: Ngân hàng nhà nước Việt Nam, 4.2 Các giải pháp chung Tự hoa tài chính, hay tự hóa tài WTO, địi hỏi mơi trường kinh tế vĩ m ô ổn định nhằm hấp thụ đầy đủ lợi ích giảm thiểu rủi ro Mặt khác, sai lầm mặt sách tác hại thị trường -32- t i chưa phát triển, niềm tin vào chế sách chưa rõ ràng kinh nghiệm quản lý vĩ m ò non nớt Do vậy, quản lý vĩ m thận trọng có vai trị quan trọng đảm bảo tiến trình tự hoa thành công Đây học kinh nghiệm đắt giá q trình tự hoa tài Hàn quốc Dưới số giải pháp cải cách kinh tế vĩ m 4.2 Ì Thực sách tỷ giá hối đối linh hoạt Bài học sách kinh tế vĩ m từ kinh nghiệm quốc gia nước nên áp dụng sách tỷ giá hối đối linh hoạt để đối phó hiệu quà với phát triển nóng dịng vốn nước ngồi ngắn hạn và, nhiều trưổng họp, làm giảm khả dễ bị tổn thương đảo ngược dòng vốn lâu dài, Việt Nam nên chuyển sang điều hành tỷ giá theo kiểu dải băng tỷ giá trượt crawling band, tức dài băng tỷ giá trượt tỷ giá cân dài hạn phù họp với số kinh tế Việt Nam Trước mắt, có vấn đề NHNN nên xem xét: (ì) bề rộng dải băng; (2) xác định ngang giá trung tâm hướng vào tỷ giá thực tế cân dài hạn Thứ nhất, chiều rộng dự kiến dải băng tày thuộc vào mức độ độc lập sách tiền tệ Phạm v i tỷ giá lệch khỏi ngang giá trung tâm lớn, tức khung rộng mức độ tự chủ sách tiền tệ NHTW cao Hiện nay, sách tài khoa Việt Nam bị giới hạn nghiêm ngặt, cụ thể thâm hụt ngân sách bàng giá không vượt % GDP, có 5/56 tỉnh thành có thu ngân sách điều tiết trung ương Bài học quản l kinh tế vĩ m ô nước cho thấy, điều kiện khơng tự chủ ý sách tài khóa cịn cửa tăng tính linh hoạt sách tiền tệ NHTW cách m tương đổi rộng dài băng tỳ giá Một số giải pháp dài băng tỷ giá đồng Việt Nam sau: -33- - Trước mắt tăng dần biên độ dao động tỷ giá lên 3-7% Từ năm 2010, Việt Nam xóa bỏ biên độ dao động, NHNN chi thực can thiệp vào thị trường ngoại tệ liên ngân hàng cần thiết biện pháp vô hiệu hoa - Neo tỷ giá đồng VND theo rỗ tiền tệ bao gồm USD, euro, yên Nhật không theo USD - Dải băng tỷ giá tính theo bình qn gia quyền rổ tiền tệ, nghĩa có thời điểm tỷ giá đồng Việt Nam USD vượt qua biên đả % tỷ giá đồng Việt Nam euro, tỷ giá đồng Việt Nam yên Nhật thấp % NHTW khơng can thiệp vào tỷ giá đồng Việt Nam USD Biên đả dải băng thực chi có quan chức NHTW nắm bắt quản lý linh hoạt giai đoạn Thứ hai, xác định ngang giá trung tâm hướng vào tỷ giá thực tế cân dài h n Các kinh nghiệm Chile, Colombia nước Đông Á cho thấy việc ấn định ngang giá trung tâm nhằm mục tiêu t ì tính cạnh tranh r hàng hóa nải địa thị trường giới Ngang giá trung tâm nên xác định theo tỷ giá thực cân dài hạn để ngăn chặn dự kiến vềcác t i xếp u riêng rẽ thị trường Trong điề kiện dự trữ ngoại hối thấp lại kèm với thâm hụt liên tục cán cân tài khoản vãng lai điề chỉnh ngang u giá không theo chênh lệch lạm phát nước nước ngồi mà cịn phải ý đến thay đổi tỷ giá thực tế cân bản, thường thay đổi thường xuyên yếu tố cùa nề kinh tế, thay đổi n tỷ lệ xuất nhập khẩu, tiến trình thực AFTA cam kết WTO, mức thâm hụt ngân sách điề kiện thị trường tài bên u Những nghiên cứu gần IMF bổ sung thêm cho nhận định nề kinh tể Đông Nam Á gần gũi với Indonesia, Malaysia, n Philippines, Singapore, Thái Lan đề theo dấu sát giá trị cân dài u hạn suốt thời kỳ dòng vốn quốc tế chảy vào quốc gia [1] -34- 4.2.2 Thục sách tiền tệ theo hưởng ồn định Kinh nghiệm nước cho thấy hai số nguy xảy từ sách tiền tệ mờ rộng hệ thống tài nằm tình trạng cho vay bừa bãi lạm phát cao Cơ chế vận hành sau: việc mở rộng tiền tệ cho phép ngân hàng dễ dàng cung cấp tín dụng cho cơng ty cho ngành bất động sản mịc l i suất thấp Điều dễ cho phép số khoản vay rủi ro ã đẩy giá tài sản đất nhà lên cao Kết giá tiêu dùng bị kéo lên theo Để t ì ổn định giá, NHTW buộc phải theo đuổi sách hạn chế r việc áp dụng lãi suất cao Chính sách tiền tệ thắt chặt làm giảm nhu cầu kinh tế Lãi suất cao nhu cầu thấp tạo chênh lệch chi phí cho vay lợi tịc đầu tư Giá tài sản sau hạ xuống lợi tịc từ tài sản khơng cịn đủ chi trả chi phí vay tín dụng Các ngân hàng gặp nhiều khoản vay xấu danh mục đầu tư Các biện pháp tịch thu tài sàn nhà đầu tư chi giúp ích phần giá trị tín dụng vượt nhiều so với giá trị t i sản vấn đề nợ xấu cịn lớn nhiều ngân hàng chủ quan cho vay trước khơng cần chấp Trong tình xấu nhất, ngân hàng khơng cịn khả thu hồi nợ phần lớn ngành ngân hàng bị ảnh hưởng khủng hoảng ngân hàng nổ Trên thực tế, có số nước phát triển phát triển gặp phải khủng hoảng ngân hàng Nếu nhà tạo lập sách sử dụng NHTW để giải vấn đề ngành ngân hàng gia hạn tín dụng ổn định giá bị ảnh hưởng nặng Một vịng luẩn quẩn sách tiền tệ lỏng lẻo, lạm phát vấn đề ngành ngân hàng luôn tồn Hệ thống ngân hàng đóng vai trị quan trọng việc phân phối vốn, đặc biệt nước phát triển Việt Nam Trong thời gian qua, ngân hàng có xu hướng gia tăng cho vay cách dễ dàng gánh chịu rủi ro lớn Vì vậy, trước mắt, Việt Nam cẩn thi hành sách tiền tệ thắt chặt song -35- song với trình kiềm chế lạm phát cao thời gian gần Tiếp theo, cần kiềm chế bùng nỗ cho vay Trong trường họp cần thiết, NHNN tăng yêu cầu dự trữ tăng yêu cầu độ rủi ro chấp nhận Những hạn chế họp l giúp làm dịu áp lực q nóng ý dịng chảy vốn ổ ạt làm giảm bớt tính dễ bị tổn thương hệ thống ngân hàng 4.2.3 Thực cải cách bản, tồn diện hệ thống giám sát tài Chính sách tự hoa tài nói chung tự hóa giao dịch vốn nói riêng thực nước có hệ thống giám sát tài có hiệu Để xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả, cần thực giải pháp sau: Thứ nhất, xây dựng phát triển hệ thống quản trị doanh nghiệp lĩnh vực ngân hàng phù họp với thông lệ tốt chuẩn mực quốc tế gắn liền với xây dựng vãn hóa kinh doanh, tinh thần doanh nghiệp lành mạnh lĩnh vực ngân hàng Đây vấn đề then chốt nhằm tạo mơi trường thuận lợi hình thành phong cách kinh doanh dựa sở rủi ro tăng cường kỷ luật thị trường, tính trách nhiệm tính minh bạch hoạt động TCTD Việt Nam Thứ hai, hoàn thiện hệ thống qui chế quản lý biện pháp thận trọng lĩnh vực ngân hàng theo hướng phù hợp với nguyên tắc thị trường cam kết mở cửa thị trường dịch vụ ngân hàng; thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh sờ bước tạo sân chơi bình đẳng, loại bỏ rào cản gia nhập thị trường tiếp cận dịch vụ ngân hàng mà nguyên nhân tạo lên bất bình đẳng hạn chế cạnh tranh lĩnh vực ngân hàng Có biện pháp khuyến khích kết hợp cưỡng chế TCTD nâng cao lực quản trị rủi ro, thời nâng cao -36- điều kiện cấp phép liên quan đến an toàn hoạt động quàn trị đối v i T C T D thành lập Thứ ba, xây dựng thể chế giám sát ngân hàng m i đôi v i thực chế giám sát dựa sở r ủ i ro xây dựng Luật Giám sát an toàn hoạt động ngân hàng nguyên tắc cài thiện tính độc lập gắn liền nâng cao v i tính trách nhiệm minh bạch quan giám sát ngân hàng Thứ tư, không ngừng hoàn thiện hạ tầng trợ giám sát an toàn hoạt động ngân hàng như: (i) đổi m i hệ thống kế toán ngân hàng phù hợp v i chuẩn mực kế toán quốc tế để tạo điều kiện thuận l ợ i cho T C T D ứng dụng công nghệ quản trị ngân hàng đại tạo rào chắn chống lại lạm dụng gian lận, đặc biệt lưu ý đến khác biệt chuẩn mực kế toan M ỹ (GAAP) chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS) x u hướng họp hai chuẩn mực này; (li) đại hóa hạ tầng cơng nghệ hệ thống thông t i n , báo cáo phục vụ mục đích giám sát an tồn hoạt động ngân hàng; tăng cường qui chế công bố thông t i n ; nâng cao chất lượng mức độ t i n cậy thông t i n thông qua cải thiện chất lượng hiệu hoạt động kiểm toán độc lập; (iii) xây dựng vận hành có hiệu chế thực t h i đấu tranh chống t ộ i phạm lĩnh vực ngân hàng, quan tâm đến việc hồn thiện tổ chức m y chế vận hành Trung tâm Thông t i n chống rửa tiền C quan giám sát ngân hàng cần tăng cường trao đổi thông t i n phối họp v i quan giám sát tài nước việc triển khai giám sát hợp quan giám sát tài T C T D nước ngoài; (iv) đầu tư phát triển nguồn nhân lực cho hệ thống giám sát ngân hàng phải đặc biệt coi trọng xem nhân tố định để tạo chuyển biến có tính đột phá ngắn hạn bào đảm phát triển bền vững dài hạn hệ thống giám sát ngân hàng -37- 4.2.4 Tiếp tục cải cách pháp luật dịch vụ tài Cải cách pháp luật vừa yêu cầu bắt buộc trình tự hoa dịch vụ tài đồng thời cơng cụ để nhà nước kiểm sốt, ngăn ngừa hay í t hạn chế tác động xấu q trình tư đo hóa dịch vụ tài - Viẩc cài cách quy định lĩnh vực dịch vụ tài cần thực hiẩn sở so sánh phù hợp pháp luật nội địa v i chuẩn mực thông lẩ quốc tế, có 25 nguyên tắc giám sát ngân hàng hiẩu ủ y ban Basel, tiêu chuẩn hẩ thống tốn có tính hẩ thống quan trọng, thị trường chứng khoán, bảo hiểm, tiêu chuẩn kiểm toán bắt buộc kế toán, quy định bảo hiểm tiền gửi - Pháp luật phải tạo môi trường cạnh tranh hợp lý viẩc thiết lập quy định hữu hiẩu cạnh tranh, vấn đề quyền tự cá nhân tính minh bạch thơng tin đạo đức nghề nghiẩp Tuy nhiên, sách pháp luật phải có quy định thận trọng họp lý nhằm hạn chế phá sản ngân hàng nước trước áp lực cạnh tranh gay gắt từ bên ngồi làm tăng tính ổn định hẩ thống tài K i n h nghiẩm từ Đan Mạch nước Scandinavi vào cuối năm 80 cho thấy đối v i nước có kinh tế vĩ m phát triển tương tự nhau, viẩc giám sát tốt kết hợp v i chuẩn mực thận trọng mang tính ép buộc nghiêm ngặt ngân chặn khủng hoảng - Viẩc cải cách hẩ thống pháp luật cần tiến hành song song v i viẩc tăng cường hiệu hoạt động giám sát Viẩc cải cách pháp luật giám sát hẩ thống tài cần tiến hành v i viẩc (i) thành lập quan giám sát cho tất dịch vụ tài (li) thiết lập chế phối hợp, chia sẻ thông t i n cách hữu hiẩu quan giám sát tài hiẩn -38- 4.2.5 Nâng cao khả dự báo chỉnh sách chinh phủ D ự báo tốt giúp quan quản lý nhà nước nâng cao hiệu quà điêu hành thực tiễn Các giải pháp trước mắt bao gồm: + Thành lập tổ chức khách quan để dự báo vấn đề k i n h tế, tài C quan dựa phương pháp khoa học để đưa d ự báo xác T đó, m i giúp nhà quản lý đưa sách cụ thể lâu dài biện pháp thời H i ệ n k h i chưa đủ lực, thuê tổ chức có kinh nghiệm nước ngồi để cơng tác d ự báo thực kịp thời xác + Hồn thiện hệ thống thơng tin liệu chuyên ngành phục vụ trực tiếp công tác dự báo kinh tế + Cần đảm bảo tính chuyên nghiệp phối hợp ăn khép cần có quan chức loại công cụ dự báo, công tác d ự báo v i công tác tổ chức thực 4.3 Các giải pháp cụ thể 4.3.1 Các giải pháp tăng cường diện thương mại - Thứ nhất, lâu đài cần tiếp tục thực quy định thận trọng việc cấp phép m i tổ chức tài nước ngồi; đồng thời tùy tình hình mục đích tạng giai đoạn m nới lỏng/thắt chặt quy định cấp phép Trước mắt, V i ệ t Nam nên dạng việc cấp phép tổ chức tài mới, nước lẫn nước - Thứ hai, nâng tỷ lệ sở hữu nước ngồi tổ chức tài nước Trước mắt nâng tỷ lệ sở hữu nước t ố i đa đối v i ngần hàng lên 35-37% r i lên đến % ; g i ữ nguyên tỷ lệ sở hữu đối v i tổ chức tài phi ngân hàng % -39- - Thứ ba, thực phân cấp thẩm quyền rõ ràng, tập trung việc cấp phép thành lập ngân hàng đầu mối Thanh tra Ngân hàng phải đóng vai trò chủ đạo việc giám sát trước sau cấp phép Thực tế nay, việc cấp phép thành lập hoạt động ngân hàng phân tán nhiều đơn vị, Vụ, Cục khác N H N N , chủ yếu tập trung N H N N trung ương ( V ụ Các ngân hàng, V ụ Tín dụng, V ụ Quản lý Ngoại hối, V ụ T C T D hợp tác, cá chi nhánh NHNN) Thanh tra Ngân hàng chể đơn vị tham gia ý kiến Đây phàn cấp thẩm quyền cấp phép không phù họp v i thông lệ quốc tế chuẩn mực tra giám sát ủ y ban B A S E L đưa Vì vậy, hiệu chức tra - giám sát (trước sau cấp phép) N H N N bị hạn chế phần Do đó, cần thực phân cấp thẩm quyền rõ ràng, tập trung việc cấp phép thành lập ngân hàng đầu m ố i trọng giám sát trước sau cấp phép 4.3.2 Các giải pháp tự hóa dịng vốn quốc tế N h phân tích trên, Việt N a m chua đủ điều kiện để t ự hóa tài khoản v ố n cách an tồn chưa có kinh tế vĩ m ô lành mạnh, hệ thống tài hạ tầng sở giám sát vững V i định hướng tự hóa giao dịch vốn có chọn lọc, Việt N a m cần áp dụng giải pháp sau: Thứ nhất, xóa bỏ rào cản cịn tồn đối v i tự hóa hồn toàn giao dịch vãng lai H i ệ n nay, tự hoa giao dịch vãng lai, mặt quy định pháp lý tưởng chừng khơng có khó khăn, thực tế có vơ vàn giấy phép Ví dụ như, có trường hợp doanh nghiệp muốn chuyển tiền N H N N nói cần phải có giấy phép kinh doanh loại ngành hàng đó, doanh nghiệp x i n giấy phép kinh doanh ngành hàng Sở kế hoạch đầu tư trả l i cần phải chấp nhận N H N N chuyển tiền vào Vì thế, cần thiết phải -40- xóa bỏ giấy phép tồn để giao dịch vãng lai thật tự hóa Thứ hai, tiếp tục bước tự hóa giao dịch v ố n + Cho phép nhà đầu tư nước tự chuyển v ố n nước đối v i khoản đầu tư dài hạn + Đ ố i v i luồng v ố n ngửn hạn, cho phép tự chu chuyên vào khỏi Việt N a m tổ chức phải ký gửi không hưởng lãi suất N H N N phải chịu mức thuế suất cao l ợ i nhuận đạt + Cho phép doanh nghiệp Việt Nam chủ động tiếp cận thị trường v ố n quốc tế thông qua phát hành cổ phiếu trái phiếu + Tăng cường dự trữ ngoại hối, tạo khoản đệm bảo vệ k i n h tế tránh khỏi khủng hoảng cán cân tốn khủng hoảng tài + Đ ả m bảo thâm hụt ngân sách mức vừa phải, giảm thiểu áp chế tài dự trữ bửt buộc, trần lãi suất, sở hữu can thiệp nhà nước ngân hàng thương mại, tăng cường tạo sân chơi bình đẳng giảm dần tín dụng chi định Song song v i cài cách này, cần có bước cải cách thương mại quản lý theo hướng nới lỏng tỷ giá hối đoái phù họp Thứ ba, tiếp tục phát triển thị trường v ố n thành kênh huy động v ố n dài hạn, an tồn, có hiệu cao cho đầu tư phát triển bước h ộ i nhập v i thị trường v ố n khu vực giới Các biện pháp trước mửt bao gồm: + Phát triển quy mô, nâng cao chất lượng đa dạng hóa loại hàng hóa để đáp ứng nhu cầu thị trường: đẩy mạnh chương trình cổ phần hóa doanh nghiệp, Tổng cơng ty, N H T M N N , gửn việc cổ phần hóa v i niêm yết thị trường chứng khốn; m rộng quy m đa dạng hóa phương thức phát hành trái phiếu phủ, quyền địa phương, doanh nghiệp thị trường vốn; phát triển loại trái phiếu chuyển đổi doanh nghiệp, trái phiếu cơng trình để đầu tư vào dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia; phát triển loại -41 - chứng khoán phái sinh quyền chọn mua, quyền chọn bán chứng khoán; hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, sản phẩm liên kết (chứng khoán - bảo hiểm, chứng khoán - tín dụng, tiết kiệm - chứng khốn), + Phát triển thị trường vốn theo hướng đại, hoàn chinh cẩu trúc, quản lý, giám sát Nhà nước có khả liên kết với thị trường khu vực quốc tế: m rộng thị trường giao dịch chứng khốn có tổ chức (qua Sở Giao dịch chứng khoán, Trung tâm giao dịch chứng khoán) xây dừng thị trường giao dịch chứng khoán phi tập trung, tách thị trường trái phiếu khỏi thị trường cổ phiếu để hình thành thị trường trái phiếu chuyên biệt; từ sau năm 2010 nghiên cứu hình thành phát triển thị trường giao dịch tương lai cho cơng cụ phái sinh, thị trường chứng khốn hóa khoản cho vay trung dài hạn ngân hàng; nâng cấp đồng hạ tầng kỹ thuật thị trường đảm bảo khả liên kết v i thị trường nước khu vừc; nghiên cứu chế giao dịch chứng khốn khơng đủ điều kiện niêm yết theo m hình thỏa thuận thơng qua cơng t y chứng khốn; giao dịch chứng khốn tập trung tốn chuyển giao thơng qua Trung tâm lưu ký chứng khoán, đồng thời thiết lập chế giám sát Trung tâm giao dịch chứng khốn việc cơng bố thơng tin, để tăng cường tính cơng khai, minh bạch thị trường, đảm bào sừ quản lý, giám sát N h nước đối v i giao dịch chứng khoán, thu hẹp hoạt động thị trường từ + Phát triển định chế trung gian dịch vụ thị trường: nâng cao chất lượng hoạt động lừc tài cho cơng ty chứng khốn, công ty quản lý quỹ, công t y đầu tư chứng khốn; đa dạng hóa loại hình dịch v ụ cung cấp thị trường; bước hình thành thị trường định mức tín nhiệm V i ệ t Nam; thành lập tổ chức định mức tín nhiệm V i ệ t Nam cho phép số tổ chức định mức tín nhiệm có uy tín nước ngồi thừc hoạt động định mức tín nhiệm V i ệ t Nam -42- + Phát triển hệ thống nhà đầu tư nước: đa dạng hóa loại quỹ đầu tư, tạo điều kiện cho phép Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Tiết kiệm bưu điện tham gia đầu tư thị trường vốn; bước phát triển quỹ r hưu t í tư nhân để thu hút v ố n dân cư tham gia đầu tư; khuyến khích việc thành lập quỹ đầu tư nước đầu tư dài hạn vào thị trường V i ệ t Nam + Nâng cao hiệu lực, hiệu quản lý, giám sát Nhà nước: hoàn thiện hệ thống khuôn k h ổ pháp lý thống nhất, đồng đáp ựng yêu cầu quản lý, giám sát hội nhập v i thị trường vốn khu vực quốc tế; bổ sung chế tài nghiêm khắc dân sự, hình để phịng ngừa x lý hành v i v i phạm hoạt động thị trường vốn, thị trường chựng khốn; nghiên cựu hồn chỉnh sách thuế, phí, lệ phí đối v i hoạt động chựng khốn để khuyến khích thị trường phát triển, đồng thời góp phần giám sát hoạt động thị trường chựng khoán đối tượng, thành viên tham gia thị trường; Thực mở cửa thị trường v ố n theo lộ trình hội nhập cam kết, mở rộng hoạt động hợp tác quốc tế mặt tư vấn sách, pháp luật phát triển thị trường; Đẩy mạnh công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực cho thị trường vốn; Tăng cường phổ cập kiến thực thị trường vốn, thị trường chựng khoán cho công chúng, doanh nghiệp tổ chực kinh tế -43- KÉT LUẬN Đ ể xây dựng thị trường tài có khả hỗ trợ nâng cao khả tiếp cận nguồn lực tài ngồi nước tất thành phần kinh tế, cần phải xây dựng hệ thống sách thể chế hồn thiện để hỗ trợ phát triển thị trường tài Phát triển thị trường tài điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế đễt yêu cầu phải m cửa thị trường tài chính, hội nhập v i thị trường tài tồn cầu M cửa thị trường tài chưa xây dựng hệ thống luật pháp, sách, thể chế hồn thiện làm cho hệ thống tài dễ bị biến động trước cú sốc từ bên ngoài, trường họp xấu gây khủng hoảng tài Trong điều kiện gia nhập WTO, thị trường tài V i ệ t Nam buộc phải m cửa thị trường tài tương lai gần, theo cam kết Việt Nam thỏa thuận Hiệp định thương mại song phương, thỏa thuận gia nhập WTO Hàn quốc thực q trình mở cửa thị trường tài tị nhiều năm qua, có nhiều kinh nghiệm việc đối mễt v i cú sốc khủng hoảng tài cung cấp cho V i ệ t N a m tư liệu học thất bại thành công q giá.Tự hóa tài tất yếu khách quan không đối v i thành viên W T O m đối v i tất cà quốc gia có ý định mở rộng quan hệ hợp tác song phương đa phương v i phần lại giới nhằm tìm kiếm lợi ích to lớn tiềm tàng V i ệ t Nam Hàn Quốc 10 năm trước nhận thấy l ợ i ích từ việc tự hóa tài đối v i phát triển kinh tế Sau năm gia nhập WTO, V i ệ t Nam nỗ lực thực cải cách hệ thống tài nhằm thực tốt cam kết tự hóa tài Qua nghiên cứu k i n h nghiệm Hàn Quốc đề tài đề xuất số kiến nghị để phát triển bền vững thị trường tài V i ệ t Nam -44- ... trợ phát triển thị trường tài Phát triển thị trường tài điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế đễt yêu cầu phải m cửa thị trường tài chính, hội nhập v i thị trường tài tồn cầu M cửa thị trường tài. .. N cứu KHOA H Ọ C Nhiệm vụ họp tác quốc tế khoa học công nghệ theo Nghị định thư NGHIÊN CỬU PHÁT TRIỀN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TÉ QUỐC KINH NGHIỆM CỦA HÀN QUỐC VÀ VẬN... hạn vào thị trường Việt Nam ỉ Ì Giải pháp phát triển thị trường chiêng khốn Ị Ị Ị Ị • v ề phát triển cơng ty chửng khốn K i n h nghiệm quốc tế nói chung, có kinh nghiệm Hàn Quốc cho thấy, phát triển