Trong các nội dung kiến thức trọng tâm của chương trình Sinh học lớp 11, thì “ Hô hấp” là một chủ đề có nhiều nội dung kiến thức ở các phương diện lý thuyết và thực hành, các ứng dụng tr
Trang 11 MỞ ĐẦU
1.1 Lý do chọn đề tài
Từ năm học 2017-2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo thay đổi nội dung trong
đề thi trung học phổ thông (THPT) quốc gia (tốt nghiệp THPT), ngoài phần lớn nội dung là trong chương trình lớp 12, còn có khoảng 10% lượng kiến thức ở chương trình Sinh học 11; Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh hóa bắt đầu thi học sinh giỏi văn hóa lớp 11 (2017- 2018, 2018 -2019, 2019 -2020) nội dung đề thi
là chương trình lớp 11, thi học sinh giỏi văn hóa lớp 12 năm 2020 -2021, trong
đó lượng kiến thức của chương trình lớp 11 chiếm tỉ trọng khoảng 50% Năm 2020-2021 đang đề xuất phương án thi học sinh giỏi cũng thi trắc nghiệm, cấu trúc tương tự giống cấu trúc đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông của Bộ Giáo dục và Đào tạo Như vậy dù thi tốt nghiệp THPT hay thi học sinh giỏi văn hóa thì ở các năm học trước thì nội dung kiến thức lớp 11 đều mới được khai thác
Sự thay đổi này quả thực là một thách thức lớn đối với giáo viên và học sinh Đồng hành cùng với sự thay đổi trong kì thi tốt nghiệp THPT và sự thay đổi rất lớn trong kì thi học sinh giỏi văn hóa cấp tỉnh, trong cả 4 năm học 2017-2018,
2018 - 2019, 2019 - 2020, 2020 - 2021 tôi đều được nhà trường giao nhiệm vụ giảng dạy lớp 12 lựa chọn bài thi khoa học tự nhiên để thi tốt nghiệp THPT đồng thời phụ trách đội tuyển học sinh giỏi văn hóa Thật sự khi nhận nhiệm vụ tôi đã rất trăn trở, đôi khi với từng mảng kiến thức sau khi đưa ra phương pháp hướng dẫn, định hướng học sinh cách khai thác kiến thức sau khi thực hiện thì liên tục phải rút kinh nghiệm, điều chỉnh, bổ sung Có lẽ nhiều đồng nghiệp cũng gặp phải những khó khăn như tôi
Trong các nội dung kiến thức trọng tâm của chương trình Sinh học lớp 11, thì “ Hô hấp” là một chủ đề có nhiều nội dung kiến thức ở các phương diện lý thuyết và thực hành, các ứng dụng trong thực tiễn Để giúp học sinh có thể vận dụng kiến thức các câu hỏi ở mức độ nhận thức là biết, hiểu, vận dụng điều không hề dễ Tôi đã đề xuất và thử nghiệm một số giải pháp khác nhau và nhận thấy khi sử dụng phương pháp sơ đồ hóa kiến thức trong các tiết ôn tập kết hợp với kỹ thuật dạy học tích cực để hệ thống hóa toàn diện kiến thức trọng tâm, liên kết các kiến thức thực sự đã góp phần thay đổi hiệu quả giảng dạy
Từ những lý do trên cùng với kinh nghiệm giảng dạy tôi đã quyết định chọn đề tài:“Sử dụng phương pháp sơ đồ hóa kiến thức để nâng cao hiệu quả
ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông và ôn thi học sinh giỏi văn hóa cấp tỉnh, khi giảng dạy chủ đề “ Hô hấp” Sinh học 11” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm
của bản thân trong năm học 2020 - 2021 Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến, của đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn
1.2 Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là đưa ra và sử dụng giải pháp sơ đồ hóa kiến thức nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy của giáo viên ở chuyên đề “Hô hấp” trong ôn thi tốt nghiệp THPT và ôn thi học sinh giỏi văn hóa cấp tỉnh Qua
đó rèn luyện và định hướng phát triển cho học sinh những năng lực sau:
- Năng lực tư duy, năng lực sơ đồ hóa kiến thức
- Năng lực phân tích, liên kết các kiến thức liên quan để giải quyết tình huống có vấn đề
Trang 2- Năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực đọc và phân tích sơ đồ.
1.3 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các giải pháp hướng dẫn học sinh vẽ, lập sơ đồ với vai trò là phương tiện trực quan, vai trò hệ thống hóa kiến thức và các kỹ thuật dạy học tích cực (kỹ thuật đặt câu hỏi ) để định hướng học sinh khai thác kiến thức từ sơ đồ
1.4 Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu sử dụng trong đề tài bao gồm
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: Dựa vào sách giáo khoa Sinh học 11 và Sinh học 11 nâng cao; Sách bài tập Sinh học 11 và Sinh học 11 nâng cao , tài liệu ôn thi học sinh giỏi, tài liệu về dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh; Đề thi khảo sát học sinh lớp 12 của các Sở Giáo dục và Đào tạo; Đề thi THPT quốc gia, đề thi minh họa, đề thi tham khảo của Bộ Giáo dục và Đào tạo
- Phương pháp thống kê, xử lý số liệu: Thống kê và xử lý số liệu từ kết quả thi chính thức kì thi do Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh hóa, kì thi THPT quốc gia do
Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức làm cơ sở đánh giá hiệu quả của đề tài
1.5 Những điểm mới của SKKN
Năm học 2018- 2019 tôi đã vận dụng phương pháp này để hoàn thành SKKN ở chuyên đề “Quang hợp ở thực vật” khi ôn thi học sinh giỏi văn hóa lớp
11 Năm học 2019- 2020 tôi đã vận dụng phương pháp này để hoàn thành SKKN ở chuyên đề mới là “Tuần hoàn máu” ở cả mục đích ôn thi học sinh giỏi lớp 11 và ôn thi tốt nghiệp THPT quốc gia Và năm học 2020 - 2021 tôi tiếp tục phát triển đề tài ở chủ đề mới là “ Hô hấp” ở cả mục đích ôn thi học sinh giỏi lớp 12 và ôn thi tốt nghiệp THPT quốc gia
Trang 32 NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1 Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Theo công văn số 3280/ BGDĐT – GDTrH ngày 27/8/ 2020 về việc hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học cấp THCS, THPT và quyết định 16/2006/BGD ĐT ngày 05/05/2006 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về chuẩn kiến thức, kỹ năng môn Sinh học thì khi giảng dạy chủ đề “Hô hấp” cần đạt được:
Nội dung 1 Hô hấp ở thực vật:
Nhận biết:
- Nêu được khái niệm hô hấp
- Gọi được tên bào quan thực hiện quá trình hô hấp
- Liệt kê được các nguyên liệu, sản phẩm của quá trình hô hấp
- Viết được phương trình hô hấp
- Gọi được tên các cơ quan, giai đoạn diễn ra hô hấp mạnh ở thực vật
- Nêu được các ý nghĩa của hô hấp ở thực vật
- Liệt kê các đặc điểm, điều kiện, bào quan tham gia hô hấp sáng ở thực vật
- Kể được tên các con đường hô hấp ở thực vật
Thông hiểu:
- Phân tích được mối quan hệ giữa hô hấp với quang hợp và môi trường
- Trình bày được ý nghĩa của các con đường hô hấp ở thực vật
- Trình bày được quá trình hô hấp sáng ở thực vật
Vận dụng:
- Lấy được ví dụ chứng minh ý nghĩa của quá trình hô hấp ở thực vật
- Giải thích được, thực hiện được thí nghiệm phát hiện hô hấp ở thực vật
Vận dụng cao:
- Giải thích được một số biện pháp kỹ thuật áp dụng trong trồng trọt, như bảo quản nông phẩm….; hiện tượng thối rễ ở cây trồng do ngập úng lâu ngày
Nội dung 2 Hô hấp ở động vật:
Nhận biết:
- Nêu được khái niệm, các đặc điểm của bề mặt trao đổi khí và các hình thức
hô hấp ở động vật
- Kể được tên các hình thức hô hấp ở các nhóm động vật qua các ví dụ
Thông hiểu:
- Trình bày được các hình thức hô hấp ở động vật và lấy được các ví dụ
Muốn đáp ứng được các yêu cầu nhận thức như trên đòi hỏi học sinh ngoài nắm chắc bản chất của kiến thức thì cần phải biết cách xác định các kiến thức có liên quan và liên kết kiến thức các phần một cách nhuần nhuyễn
Vẽ sơ đồ với vai trò là phương tiện trực quan, vai trò hệ thống hóa, liên kết kiến thức Từ sơ đồ giáo viên sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực như kỹ thuật câu hỏi, kỹ thuật động não… hướng dẫn học biết cách khai thác kiến thức
từ sơ đồ Biết cách vẽ và biết cách sử dụng sơ đồ học sinh sẽ sâu chuỗi, liên hệ
và trả lời những câu hỏi có nội dung kết hợp, việc trình bày sẽ logic góp phần nâng cao hiệu quả làm bài
2.2 Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Trang 4Đối với thi tốt nghiệp THPT thì phần lớn chỉ thi với mục đích xét tốt nghiệp, rất ít em thi với mục đích xét tuyển đại học, mỗi khóa học của trường chỉ có khoảng hơn 10 học sinh muốn xét tuyển vào các trường đại học có tổ hợp xét tuyển liên quan đến bộ môn Sinh học, đo đó số đông còn lại chỉ học với tư tưởng chống liệt Còn một bộ phận không nhỏ học sinh còn cho rằng không cần phải học cũng không thể liệt, bài tập giao về nhà gần như các em chỉ làm mang tính chất đối phó, nhiều em trên lớp còn chớp cơ hội làm bài tập môn khác hoặc thể hiện thái độ uể oải, không tập trung
Đối với thi HSG khi lựa chọn đội tuyển nguồn ít, năng lực không đồng đều, vì đặc thù nội dung kiến thức ở lớp 11 chủ yếu là lý thuyết Các em thấy sợ
và ngại
Khó khăn trong việc hướng dẫn học sinh học chủ đề “Hô hấp” là nhiều kiến thức thực tiễn, có nhiều câu hỏi liên quan đến giải thích hiện tượng thực tiễn
Do vậy Việc thiết kế bài giảng phải lựa chọn được các nội dung trọng tâm, đễ hiểu, tổ chức hoạt động phải truyền cảm hứng cho học sinh, học sinh chủ động và tự giác tham gia thực hiện nhiệm vụ học tập Tôi đã thiết kế bài giảng theo hướng sử dụng giải pháp vẽ sơ đồ với mục đích là nguồn kiến thức, mục đích hệ thống kiến thức, định hướng liên kết để học sinh sẽ tích cực, hứng thú và chủ động học tập
2.3 Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
Tôi đã thiết kế bài giảng theo hướng phân tách thành các nội dung trọng tâm và sử dụng giải pháp vẽ và khai thác kiến thức từ sơ đồ để hệ thống toàn diện kiến thức trọng tâm, liên kết các kiến thức Học sinh biết cách đọc và hiểu
sơ đồ để nhận diện các câu hỏi, bài tập Cụ thể như sau:
2.3.1 Vấn đề chung về hô hấp ở thực vật.
2.3.1.1 Định hướng học sinh phân tích phương trình tổng quát của quá trình hô hấp chỉ ra được khái niệm, vai trò của hô hấp và cách bố trí thí nghiệm để phát hiện hô hấp ở thực vật.
2.3.1.1.1 Định hướng học sinh chỉ ra khái niệm hô hấp ở thực vật từ phương
trình tổng quát hô hấp (Sơ đồ 1)
C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 12H2O + Năng lượng (Nhiệt + ATP)
Từ sơ đồ giáo viên sử dụng kỹ thuật đặt câu hỏi giúp học sinh xác định được:
Hô hấp là quá trình ôxi hóa các hợp chất hữu cơ tạo thành CO2, H2O đồng thời giải phóng năng lượng cần thiết cho các hoạt động sống của cơ thể
2.3.1.1.2 Định hướng học sinh chỉ ra vai trò hô hấp ở thực vật từ phương trình
tổng quát hô hấp và nghiên cứu sách giáo khoa (Sơ đồ 2)
Ôxi hóa
Khử
Trang 5
C6 H12 O6 + 6O2 6CO2 + 12H2 O + Năng lượng (Nhiệt + ATP)
Học sinh xác định vai trò thứ hai và vai trò thứ ba dựa vào phương trình tổng quát và vai trò thứ nhất dựa vào sách giáo khoa cũng như nội dung kiến thức về
hô hấp nội bào đã học ở Sinh học 10
2.3.1.1.3 Định hướng học sinh cách giải thích các thí nghiệm về hô hấp ở thực
vật từ phương trình tổng quát hô hấp (Sơ đồ 3)
C6 H12 O6 + 6O2 6CO2 + 12H2 O + Năng lượng (Nhiệt + ATP)
2.3.1.4 Giáo viên hướng dẫn học sinh học sinh quan sát, phân tích và kết hợp kiến thức để phân tích và trả lời các câu hỏi trắc nghiệm khách quan
và câu hỏi tự luận trong đề thi HSG văn hóa lớp 11, 12, trong đề thi tốt nghiệp THPT quốc gia.
Câu 1 (Trích đề minh họa của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2019) Có thể sử
dụng hóa chất nào sau đây để phát hiện quá trình hô hấp ở thực vật thải ra khí CO2 ?
Thí nghiệm: Phát hiện sự hấp
thụ O2
Hô hấp sử dụng O2 nên
lượng O2 trong ống mao dẫn
giảm, giọt nước màu dịch
chuyển dần về phía hạt nảy
mầm
Thí nghiệm: Phát hiện sự tăng
nhiệt độ
Do hô hấp tỏa nhiệt nên nhiệt
kế đặt trong bình thủy tinh chứa hạt nảy mầm, đậy nút kín, bên ngoài hộp có mùn cưa cách nhiệt, thấy nhiệt kế đo nhiệt độ tăng dần
Thí nghiệm: Phát hiện sự thải khí CO2
Do hô hấp tạo CO2 nên nước vôi trong vẫn đục
PTPƯ: Ca(OH)2 + CO2 -> CaCO3 + H2O
Vai trò thứ nhất: Tạo ra các
sản phẩm trung gian là
nguyên liệu của quá trình
tổng hợp các chất khác trong
cơ thể
Vai trò thứ hai: Duy trì nhiệt độ thuận lợi cho các hoạt động sống
Vai trò thứ ba: Sử dụng cho các hoạt động sống: Trao đổi chất, hấp thụ và vận chuyển chủ động các chất, vận động sinh trưởng
Trang 6A Dung dịch NaCl B Dung dịch Ca(OH)2
C Dung dịch KCl D Dung dịch H2SO4
Học sinh phân tích dựa vào sơ đồ 3 xác định được câu trả lời là B.
Câu 2 (Trích đề thi thử tốt nghiệp THPT của
trường chuyên Trần Phú Hải Phòng năm
2020) Rót nước từ từ từng ít một qua phễu vào
bình chứa hạt đang nảy mầm trong ống nghiệm
được thiết kế ở bình bên Kết quả cho thấy nước
vôi trong ở ống nghiệm vẩn đục Đây là thí
nghiệm chứng tỏ
A quá trình hô hấp ở hạt đang nảy mầm có sự
tạo ra CaCO3
B quá trình hô hấp ở hạt đang nảy mầm có sự
thải ra CO2
C quá trình quang hợp ở hạt đang nảy mầm có
sự thải ra CO2
D quá trình quang hợp ở hạt đang nảy mầm có
sự thải ra O2
Qua sơ đồ 3 học sinh xác định được bình chứ hạt nảy mầm nối với ống nghiệm đựng nước vôi trong là thí nghiệm nhận biết hô hấp ở thực vật nên loại trừ được phương án C, D Quá trình hô hấp ở hạt nảy mầm chỉ tạo ra CO 2 chứ không tạo
ra CaCO 3 nên ý B đúng.
Câu 3 (Trích đề thi THPT quốc gia
năm 2019 của Bộ Giáo dục và Đào
tạo) Hình bên mô tả thời điểm bắt
đầu thí nghiệm phát hiện hô hấp ở
thực vật Thí nghiệm được thiết kế
đúng chuẩn quy định Dự đoán nào
sau đây đúng về kết quả của thí
nghiệm?
A Nồng độ khí ôxi trong ống chứa hạt nảy mầm tăng nhanh.
B Vị trí của giọt nước màu trong ống mao dẫn bị không thay đổi.
C Một lượng vôi xút chuyển thành canxi cacbonat.
D Nhiệt độ trong ống chứa hạt nảy mầm giảm.
Học sinh phân tích dựa vào sơ đồ 3, xác định được: Quá trình hô hấp sử dụng
O 2 nên ôxi trong mao dẫn giảm Do đó giọt nước màu dịch chuyển về bên trái Nhiệt độ trong ống tăng Do đó ý A, B, D sai; ý C đúng.
Câu 4 (Trích đề thi THPT quốc gia năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo) Để
phát hiện hô hấp ở thực vật, một nhóm học sinh đã tiến hành thí nghiệm như sau: Dùng 4 bình cách nhiệt giống nhau đánh số thứ tự 1, 2, 3, 4 Cả 4 bình đều đựng hạt của một giống lúa: Bình 1 chứa 1 kg hạt mới nhú mầm, bình 2 chứa 1
kg hạt khô, bình 3 chứa 1 kg hạt mới nhú mầm đã luộc chín và bình 4 chứa 0,5
kg hạt mới nhú mầm Đậy kín nắp mỗi bình rồi để trong 2 giờ Biết rằng các điều kiện khác ở 4 bình là như nhau và phù hợp với thí nghiệm Theo lý thuyết,
có bao nhiêu dự đoán sau đây đúng về kết quả thí nghiệm?
Trang 7I Nhiệt độ ở cả 4 bình đều tăng II Nhiệt độ ở bình 1 cao nhất.
III Nồng độ O2 ở bình 1 và bình 4 đều giảm IV Nồng độ O2 ở bình 3 tăng
Học sinh phân tích dựa vào sơ đồ 3, xác định được:
+ Bình 3 hạt đã luộc chín không xảy ra hô hấp nên nhiệt độ không tăng, lượng ôxi không đổi nên ý I, III sai
+ Bình 1,4 hạt chứa hạt nhú mầm cường độ hô hấp mạnh hơn hạt khô bình 3, bình 1 chứa lượng hạt nhiều hơn bình 4 Do đó bình 1 lượng nhiệt tạo ra nhiều nhất -> Nhiệt độ bình 1 cao nhất -> Ý II đúng.
+ Bình 3 chứa hạt khô vẫn thực hiện hô hấp nên lượng ôxi trong bình giảm -> Ý
IV sai.
2.3.1.2 Các con đường hô hấp ở thực vật, mối quan hệ giữa quang hợp và
hô hấp.
2.3.1.2.1 Định hướng học sinh phân tích nghiên cứu sách giáo khoa vẽ sơ đồ các giai đoạn của các con đường hô hấp ở thực vật và sơ đồ mối quan hệ giữa quang hợp và hô hấp.
Sơ đồ 4: Các giai đoạn của các con đường hô hấp ở thực vật.
Hô hấp hiếu khí (Đủ O 2 )
Giai đoạn 2
Chu trình Crep Xảy ra
ở chất nền của
ti thể, tạo
NADH, 2FADH2, 4CO2
Giai đoạn 3:
Chuỗi chuyền electron Xảy
ra ở màng trong của ti thể Tạo 34 ATP, H2O
Hiệu quả năng lượng
Tạo ra 38 ATP, nhiệt, giúp duy trì hoạt động của cây
Hô hấp ở thực vật
Hô hấp kị khí (Thiếu O 2)
Giai đoạn 2
Lên men,
xảy ra ở tế
bào chất của
tế bào, tạo
rượu etilic
hoặc axit
lactic và
CO2
Giai đoạn 1: Đường phân, xảy ra ở tế bào chất của tế bào, tạo 2ATP, 2 NADH,
2 axitpiruvic
Hiệu quả năng lượng Tạo ra 2ATP, giúp duy trì hoạt động của cây trong điều kiện bị ngập úng, khi hạt ngâm vào nước hoặc các điều kiện làm cây thiếu O2
Trang 8Qua sơ đồ này giáo viên vấn đáp học sinh đưa ra một số kết luận sau:
+ Hô hấp hiếu khí và hô hấp kị khí đều xảy ra giai đoạn đường phân
+ Bào quan thực hiện hô hấp hiếu khí là ti thể Ở thực vật chưa có cơ quan hô hấp
Sơ đồ 5: Mối quan hệ giữa quang hợp và hô hấp.
2.3.1.2.2 Giáo viên hướng dẫn học sinh học sinh quan sát sơ đồ , phân tích
và kết hợp kiến thức để phân tích và trả lời các câu hỏi trắc nghiệm khách quan và câu hỏi tự luận trong đề thi HSG văn hóa lớp 11, 12, trong đề thi THPT quốc gia.
Câu 1 (Trích đề thi thử tốt nghiệp THPT của Sở Giáo dục và Đào tạo Cà Mau
năm 2019) Trong tế bào thực vật, bào quan nào sau đây thực hiện hô hấp hiếu
khí?
A Không bào B Lục lạp C Ti thể D Nhân
Qua phân tích sơ đồ 4 học sinh nhận thấy: Ý C đúng
Câu 2 (Trích đề thi thử tốt nghiệp THPT của Đại học sư phạm Hà nội năm
2020) Về hoạt động hô hấp của thực vật, trong các phát biểu sau đây, phát biểu
nào chính xác?
A Toàn bộ các giai đoạn của quá trình hô hấp hiếu khí trong tế bào thực vật từ nguyên liệu glucozo đều được thực hiện trong ti thể
B Hoạt động hô hấp hiếu khí trong tế bào thực vật thu được nhiều ATP nhất từ chuỗi vận chuyển điện tử hô hấp
C Hoạt động hô hấp hiếu khí thì giải phóng CO2 trong khi hoạt động hô hấp kị khí không giải phóng CO2
D Hô hấp hoàn toàn trái ngược với quang hợp, các sản phẩm của hô hấp không liên quan gì đến quang hợp
Qua phân tích sơ đồ học sinh nhận thấy:
+ Ý A là sai vì giai đoạn 1: giai đoạn đường phân xảy ra ở tế bào chất.
+ Ý B đúng vì giai đoạn 1 Đường phân tạo 2ATP; Giai đoạn 2: Chu trình Crep tạo 2 ATP; Giai đoạn 3: Chuỗi truyền electron hô hấp: 34ATP Do đó giai đoạn
3 tạo nhiều ATP nhất.
+ Ý C là sai vì cả hô hấp hiếu khí và kị khí đều tạo ATP.
+ Ý D là sai vì một số sản phẩm của quá trình này là nguyên liệu cho quá trình kia và ngược lại.
Quang
hợp
Hô hấp
Glucozơ, O2
CO2
Trang 9Câu 3 (Trích đề thi học sinh giỏi cấp tỉnh lớp 12, Sở Giáo dục và Đào tạo
Thanh Hóa năm 2020 -2021) Một học sinh đã dùng sơ đồ sau để ôn tập về các quá trình
sinh học diễn ra trong các bào quan của một tế bào thực vật
Kí hiệu:
- Bào quan I:
- Bào quan II:
- A, B, C, D,E: giai đoạn/pha
- 1, 2, 3: các chất tạo ra
a Tên gọi của A, B, C, D,E ?
b Tên gọi của các chất 1, 2, 3?
Qua quan sát sơ đồ 4,5 kết hợp kiến thức về cơ chế của quá trình quang hợp và hô hấp học sinh xác định được:
- A : Pha sáng - B : Pha tối
- C: Đường phân - D: Chu trình Crep
- E: Chuỗi truyền Electron
- 1: CO2
- 2: O2
- 3: Glucozo
2.3.1.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến hô hấp ở thực vật
2.3.1.3.1 Định hướng học sinh phân tích nghiên cứu sách giáo khoa vẽ sơ
đồ về các yếu tố ảnh hưởng đến hô hấp ở thực vật (Sơ đồ 6)
2
3
1 A
B
ATP
C D
+ E
ATP
- Nồng độ CO 2: Nếu nồng độ CO2 quá cao thì hô hấp bị
ức chế
- Ứng dụng: Sử dụng kho kín hoặc túi pôlietilen
- Nhiệt độ: Ảnh hưởng tới hoạt động của enzim.
Nhiệt độ tối thiểu: 0 – 100 C Nhiệt độ tối ưu: 30 – 350C Nhiệt độ tối đa: 40 – 450 C
- Ứng dụng: Bảo quản lạnh Điều chỉnh nhiệt độ khi ủ
hạt nảy mầm
- Hàm lượng nước: Tỉ lệ thuận với cường độ hô hấp.
- Ứng dụng: phơi hoặc sấy khô hạt có độ ẩm khoảng
13% -> Cường độ hô hấp ở mức tối thiểu
- Nồng độ O 2: Nếu nồng độ O2 trong không khí giảm xuống dưới 10% thì hô hấp bị ức chế Nếu giảm xuống dưới 5% thì chuyển sang hô hấp kị khí
- Ứng dụng: Làm cho đất tơi xốp, tăng khả năng lấy O2
cho rễ
Ảnh
hưởng của
các nhân
tố môi
trường tới
hô hấp
Trang 102.3.1.3.2 Giáo viên hướng dẫn học sinh học sinh quan sát sơ đồ , phân tích
và kết hợp kiến thức để phân tích và trả lời các câu hỏi trắc nghiệm khách quan và câu hỏi tự luận trong đề thi HSG văn hóa lớp 11, 12, trong đề thi tốt nghiệp THPT quốc gia.
Câu 1 (Trích đề thi tốt nghiệp THPT năm 2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo) Loại
nông sản nào sau đây thường được phơi khô để giảm cường độ hô hấp trong quá trình bảo quản?
A Hạt ngô B Quả thanh long C Cây mía D Qua dưa hấu
Học sinh phân tích dựa vào sơ đồ 6 và kiến thức thực tiễn xác định được câu trả lời là A.
Câu 2 (Trích đề thi thử tốt nghiệp THPT của Sở Giáo dụcvà Đào tạo Tiền
Giang năm 2019) Khi thực hành phát hiện hô hấp ở thực vật, người ta thường
sử dụng loại mẫu vật nào sau đây?
A Hạt khô B Hạt đã được luộc chín
C Hạt đang nhú mầm D Hạt nhú mầm đã được luộc chín
Học sinh phân tích dựa vào sơ đồ 6 và kiến thức thực tiễn xác định được câu trả lời là C.Ý B, D sai vì hạt luộc chín không hô hấp Hạt khô thì cường độ hô hấp nhỏ hơn hạt nảy mầm Nên sử dụng hạt nảy mầm kết quả thí nghiệm sẽ rõ
ràng hơn.
Câu 3 (Trích đề thi HSG lớp 12 của
Sở Giáo dục và Đào tạo Đồng Nai
năm 2020) Quan sát thí nghiệm hạt
đậu xanh nảy mầm (a) và hạt đậu
xanh nảy mầm đã đun sôi (b) được
mô tả ở hình bên Nhận xét nào sau
đây đúng?
A Thí nghiệm chứng tỏ quang hợp
cần CO2
B Thí nghiệm chứng tỏ hô hấp gồm
3 giai đoạn trong đó có đường phân
C Thí nghiệm chỉ thành công khi
thực hiện ngoài sáng
D Kết quả thí nghiệm không đổi nếu
thay hạt đậu xanh bằng hạt đậu
tương
Qua sơ đồ 3,4,6 học sinh xác định được: Ý A là sai quá trình hô hấp chứ không phải quá trình quang hợp Ý B sai vì nến tắt có nghĩa thiếu O 2 thì quá trình hô hấp chỉ gồm 2 giai đoạn là đường phân và lên men.Ý C sai vì ánh sáng không ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp Ý D là đúng vì hạt đậu xanh hay hạt đậu tương thì hạt nảy mầm cường độ hô hấp đều mạnh, hạt đã chết đều không hô hấp Do
đó ý D là đúng
Câu 4 (Trích đề thi thử tốt nghiệp THPT của Sở Giáo dục và Đào tạo Nam
định năm 2020) Để tìm hiểu về quá trình hô hấp ở thực vật, một bạn học sinh đã
làm thí nghiệm theo đúng quy trình với 50g hạt đậu đang nảy mầm, nước vôi trong và các dụng cụ thí nghiệm đầy đủ Nhận định nào sau đây đúng?