ĐẠI HỌC THÁI NGUN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NƠNG LÂM LỊ ĐỨC THẮNG Tên đề tài: SINH KẾ CỦA NGƯỜI DÂNTẠI XÃ KIM PHƯỢNG HUYỆN ĐỊNH HÓA - TỈNH THÁI NGUYÊN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Định hướng đề tài : Hướng nghiên cứu Chuyên ngành : Kinh tế nông nghiệp Khoa : Kinh tế & PTNT Khóa học : 2015 - 2019 Thái Nguyên - 2020 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NƠNG LÂM LỊ ĐỨC THẮNG Tên đề tài: SINH KẾ CỦA NGƯỜI DÂN TẠI XÃ KIM PHƯỢNG HUYỆN ĐỊNH HÓA - TỈNH THÁI NGUYÊN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Định hướng đề tài : Hướng nghiên cứu Chuyên ngành : Kinh tế nông nghiệp Lớp : K47 - KTNN - N02 Khoa : Kinh tế & PTNT Khóa học : 2015 - 2019 Giảng viên hướng dẫn : ThS Nguyễn Thị Hiền Thương Thái Nguyên - 2020 i LỜI CẢM ƠN Trong suốt trình học tập rèn luyện, sinh viên ngồi ghế nhà trường kiến thức lý thuyết học thực hành thực tập khâu vô quan trọng Việc trang bị kiến thức thực tế cho sinh viên cần thiết, qua giúp sinh viên có điều kiện kiểm tra, kiểm nghiệm, áp dụng kiến thức cách có khoa học, linh hoạt vào thực tế sản xuất, giúp sinh viên có thời gian định để học hỏi, bổ sung hoàn chỉnh kiến thức tiếp thu trường Thực phương châm “học đôi với hành - lý luận gắn với thực tiễn”, trí ban chủ nhiệm Khoa Kinh tế Phát triển Nông thôn, hướng dẫn ThS Nguyễn Thị Hiền Thương, em thực đề tài: “Sinh kế người dân Xã Kim Phượng huyện Định Hóa tỉnh Thái Ngun” Để hồn thành đề tài nhận giúp đỡ tận tình nhiều quan, tổ chức, cá nhân Trước hết, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới thầy ThS Nguyễn Thị Hiền Thương, người tận tình giúp đỡ, hướng dẫn bảo tơi suốt q trình thực tế Tơi xin chân thành cảm ơn thầy cô giáo Khoa Kinh tế &PTNT dạy dỗ năm học tập trường Tôi trân trọng cảm ơn giúp đỡ tận tình cán UBND Xã Kim Phượng giúp đỡ tơi q trình thu thập số liệu để hoàn thành đề tài Mặc dù cố gắng q trình hồn thành khóa luận khơng thể tránh khỏi thiếu sót, nên tơi mong nhận đóng góp ý kiến thầy, cô giáo khoa Kinh tế PTNT để đề tài hoàn thiện Xin chân thành cảm ơn ! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020 Tác giả đề tài Lò Đức Thắng ii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 4.1 Tình hình sử dụng đất đai xã Kim Phượng năm 2019 .20 Bảng 4.2 Kết sản xuất kinh doanh xã Kim Phượng giai đoạn 2017 - 2019 25 Bảng 4.3 Tình hình sản xuất số trồng xã Kim Phượng năm 2019 27 Bảng 4.4 Thống kê vật nuôi xã Kim Phượng giai đoạn 2017 - 2019 28 Bảng 4.5 Tình hình số hộ nhân lao động xã Kim Phượng giai đoạn 2017 - 2019 30 Bảng 4.6 Các thông tin chủ hộ điều tra năm 2019 69 Bảng 4.7 Diện tích đất canh tác đất rừng theo xóm nhóm hộ 72 Bảng 4.8 Tài sản chủ yếu nông hộ 74 Bảng 4.9 Hiện trạng nhà hộ nghiên cứu 75 Bảng 4.10 Diện tích trồng hộ điều tra xã Kim Phượng 77 Bảng 4.11 Tình hình chăn ni gia súc, gia cầm hộ điều tra 78 Bảng 4.12 Chi phí trung bình cho sản xuất nơng nghiệp, phi nơng nghiệp hộ điều tra xóm 80 Bảng 4.13 Thu nhập trung bình từ nơng nghiệp, phi nơng nghiệp hộ điều tra xóm .81 iii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1 Khung sinh kế bền vững .6 Hình 2.2 Tài sản người dân iv DANH MỤC CÁC TỪ, CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT STT Viết tắt Nguyên nghĩa BHYT Bảo hiểm y tế CNH - HĐH Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa DTTS Dân tộc thiểu số HĐND Hội đồng nhân dân KT&PTNT Kinh tế Phát triển Nông thôn PNN Phi nông nghiệp UBNN Uỷ ban nhân dân v MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN i DANH MỤC CÁC BẢNG ii DANH MỤC CÁC HÌNH iii DANH MỤC CÁC TỪ, CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT iv MỤC LỤC v PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết đề tài .1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 1.3 Ý nghĩa đề tài 1.3.1 Ý nghĩa học tập nghiên cứu khoa học .3 1.3.2 Ý nghĩa thực tiễn .3 PHẦN CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN 2.1 Cơ sở lý luận 2.1.1 Khái niệm sinh kế hoạt động sinh kế .4 2.2 Cơ sở thực tiễn 10 2.2.1 Tình hình phát triển sinh kế hộ nông dân nước giới 10 2.2.2 Tình hình nghiên cứu hoạt động sinh kế Việt Nam 11 2.2.3 Những vấn đề liên quan tới hoạt động sinh kế người dân xã Kim Phượng, huyện Định Hóa 13 PHẦN ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 14 3.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 14 3.1.1 Đối tượng nghiên cứu 14 3.1.2 Phạm vi nghiên cứu 14 3.2 Nội dung nghiên cứu 14 3.3 Phương pháp nghiên cứu 14 3.3.1 Phương pháp luận 14 3.3.2 Phương chọn mẫu điều tra 15 vi 3.3.3 Phương pháp thu thập số liệu .15 3.3.4 Phương pháp sử lý thông tin số liệu 16 3.4 Hệ thống số 16 PHẦN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .19 4.1 Điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội xã Kim Phượng, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên 19 4.1.1 Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên .19 4.1.2 Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội 25 4.1.3 Thực trạng kết cấu hạ tầng 66 4.2 Thông tin chung hộ điều tra xã Kim Phượng 69 4.2.1 Nguồn lực xã hội .71 4.2.2 Nguồn lực tự nhiên 72 4.2.3 Nguồn lực vật chất 74 4.2.4 Nguồn lực tài 75 4.3 Đánh giá hoạt động sinh kế người dân xã Kim Phượng 77 4.3.1 Hoạt động sản xuất hộ điều tra 77 4.3.2 Kết hoạt động sinh kế hộ điều tra 79 4.4 Các hoạt động sinh kế xã Kim Phượng, huyện Định Hóa qua phân tích SWOT 82 4.4.1 Hoạt động trồng trọt 82 4.4.2 Hoạt động chăn nuôi .84 4.4.3 Hoạt động lâm nghiệp .86 4.5 Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu hoạt động sinh kế bền vững 86 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 90 5.1 Kết luận 90 5.2 Kiến nghị 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO 93 PHIẾU ĐIỀU TRA HỘ PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết đề tài Nơng nghiệp ngành sản xuất đặc biệt, hoạt động có từ xa xưa lồi người hầu giới xây dựng kinh tế phát triển từ nông nghiệp Dựa vào khai thác tiềm đất, để phát triển ngành khác Vì sử dụng nguồn tài nguyên đất đai hợp lí có hiệu kinh tế cao nhiệm vụ quan trọng hàng đầu nhằm đảm bảo cho nông nghiệp phát triển bền vững Trong bối cảnh nay, với khoảng 70% dân số Việt Nam sống chủ yếu nông thôn, để phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cải thiện đời sống cho người dân khó thiếu yếu tố tác động hỗ trợ từ bên ngồi Các yếu tố tạo thay đổi lớn nhận thức cải thiện sống cho người dân vùng nơng thơn Đối với nơng thơn nói chung nơng nghiệp nói riêng can thiệp, hỗ trợ cần tác động vào trồng trọt chăn nuôi người nông dân chủ yếu Nâng cao thu nhập cải thiện chất lượng sống người dân đặc biệt người dân nông thôn từ lâu mối quan tâm hàng đầu Đảng Nhà nước ta Vì có nhiều sách, chương trình tháo gỡ khó khăn giúp người dân nghèo Và để thực tốt chương trình, sách có hiệu việc quan trọng cần làm nghiên cứu hoạt động sinh kế, phương thức sống người dân, có nhìn tồn diện từ giúp cho nhà hoạch định sách có nhìn tổng qt để có biện pháp tác động hợp lí có hiệu Để phát triển sản xuất, phát triển sinh kế, cần phải có đầy đủ thơng tin trạng hoạt động sinh kế người dân, phân tích cấu, tỷ lệ thu nhập hoạt động sinh kế người dân thời gian mà họ giành cho hoạt động sinh kế để tạo thu nhập ổn định trình sản xuất Xã Kim Phượng xã nghèo huyện Định Hóa Xã có 10 xóm gồm: Bản Lanh, Bản Ngói, Nam Cơ, Bản Đa, Bản Mới, Bản Kết, Nà Pẻn, Đơng Ghè, Nà Pó, Cạm Phước Trong xóm Bản Lanh có 171 hộ với 684 nhân hợp thành từ Bản Lác 1, Bản Lanh, xóm Bản Ngói có 93 hộ với 344 nhân khẩu, xóm Nam Cơ có 88 hộ với 349 nhân số xóm khác, có nhiều dân tộc thiểu số sinh sống, trình độ dân trí khơng cao, canh tác lạc hậu truyền thống,… Đa số người dân xã làm nông nghiệp trồng lúa, ngô, rau màu chè để giúp họ có nhìn tổng thể hoạt động sinh kế em tiến hành nghiên cứu đề tài: “Sinh kế người dân Xã Kim Phượng, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên” 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung Tìm hiểu, phân tích đánh giá hoạt động sinh kế người dân xã Kim Phượng Qua xem xét rút phương thức, tập quán lao động sản xuất người dân nhằm tìm số giải pháp khả thi cho chiến lược sinh kế bền vững phù hợp với điều kiện cư dân địa phương 1.2.2 Mục tiêu cụ thể - Phân tích nguồn lực: tự nhiên, xã hội, người, tài chính, sở hạ tầng,… tác động đến hoạt động sinh kế người dân - Tìm hiểu nguồn lực mà người dân tận dụng để tiếp cận sử dụng vào hoạt động sinh kế - Tìm hiểu đánh giá hiệu hoạt động sinh kế mang lại lợi ích cho người dân - Tìm hiểu khó khăn trở ngại hoạt động sinh kế người dân - Phân tích thực trạng sinh kế người dân địa bàn xã Kim Phượng - Đề xuất giải pháp đa dạng hóa sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương - Đề xuất giải pháp, khuyến nghị để trì phát triển hoạt động kinh tế địa phương 84 nghệ vào trình sản xuất, canh tác theo phuơng thức từ cha ơng để lại q trình chăm sóc cịn gặp nhiều khó khăn sâu bệnh hại địi hỏi người dân cần có biện pháp cải tạo đất áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất bảo vệ trồng nâng cao sản lượng chất lượng sản phẩm + Cơ hội: Trong năm trở lại nhà nước có nghị 30a/CP hỗ trợ chuyển đổi giống trồng vật ni hay chương trình nơng thơn 135 ban ngành xã người dân phải nắm bắt hội để phát triển sản xuất cho địa phương Với việc địa bàn xã có diện tích trồng chè tương đối lớn với nhu cầu sử dụng chè chất lượng thị trường ngày cao người dân cần tâm vào việc sản xuất chè chất lượng để nâng giá thành sản phẩm + Thách thức: Cũng chưa áp dụng khoa học kĩ thuật phương thức canh tác tương đối lạc hậu nên chất lượng sản phẩm chưa cao chưa đáp ứng thị trường khó tính, chưa có sở chế biến địa phương hàng hóa xuất chủ yêu chưa qua sử lí nên giá thành thấp, hộ sản xuất lẻ chưa tập trung nên chưa có mẫu mã bao bì khơng truy xuất nguồn gốc nên trình bao tiêu sản phẩm gặp nhiều khó khăn 4.4.2 Hoạt động chăn nuôi Điểm mạnh - Số lượng đàn vật nuôi tăng qua năm, đàn gia cầm có xu hướng tăng mạnh - Sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường tiêu dùng xã - Việc ứng dụng tiến khoa học kỹ thuật chăn nuôi ngày tăng - Công tác thú y quan tâm thực nên dịch bệnh xảy tương đối ít, khơng gây thiệt hại lớn - Việc giết mổ cung cấp sản phẩm chăn nuôi cho thị trường tiêu thụ đáp ứng tốt nhu cầu thị trường tỉnh - Giải ngày nhiều việc làm nâng cao thu nhập cho người lao động trang trại Điểm yếu - Tốc độ tăng trưởng hàng năm thấp thiếu bền vững - Chăn nuôi hộ gia đình với quy mơ nhỏ cịn phổ biến Số lượng trang trại, gia trại cịn phát triển chậm - Năng suất chất lượng sản phẩm chăn ni cịn thấp, chi phí cao nên thiếu tính cạnh tranh - Chưa có sản phẩm mang thương hiệu địa phương - Chưa hình thành chuỗi sản xuất cho ngành hàng thịt lợn, thịt gà, trứng - Chưa có sở chế biến sản phẩm chăn ni mang tính thương mại - Hoạt động nhà máy chế biến thức ăn chăn chưa đáp ứng nhu cầu thị trường 85 Cơ hội - Có vị trí địa lý thuận lợi để kết nối mở rộng thị trường với địa phương khác nước - Nhu cầu xã hội sản phẩm chăn nuôi ngày tăng Thị trường tiêu thụ nội địa lớn - Người tiêu dùng có xu hướng ưa chuộng sản phẩm mang tính địa - Tiềm phát triển chăn ni địa bàn tỉnh cịn nhiều - Quá trình hội nhập quốc tế tạo hội lớn cho việc phát triển chăn nuôi tập trung Ngành chăn ni có điều kiện tiếp thu khoa học cơng nghệ để phát triển Thách thức - Biến đổi khí hậu thời tiết cực đoan gây nhiều tiềm ẩn xảy dịch bệnh chăn nuôi - Giá bấp bênh giá đầu vào cao nên hạn chế khả đầu tư mở rộng quy mô sản xuất - Cơng tác phịng chống dịch bệnh chưa người chăn nuôi quan tâm mức - Chăn nuôi hộ gia đình thiếu kiểm sốt tiềm ẩn nguy gây dịch bệnh hạn chế việc tiếp cận khoa học kỹ thuật - Việc kiểm soát nguồn gốc chất lượng giống cịn gặp nhiều khó khăn Công tác tuyển chọn giống vật nuôi chưa quan tâm mức - Người chăn nuôi thiếu vốn kinh nghiệm quản lý làm hạn chế phát triển chăn ni quy mơ lớn - Việc bố trí đất cho chăn ni tập trung cịn gặp nhiều khó khăn + Với diện tích sản xuất nơng nghiệp rộng lớn xã Kim Phượng phù hợp để chăn nuôi với lợi vật nuôi tăng trưởng qua năm cao gia cầm, sản phẩm đáp ứng nhu cầu ngoai xã người dân ngày trọng đến khoa học kĩ thuật, công tác thú y quan tâm Người dân ngày quan tâm đến việc phát triển kinh tế gia đình thơng qua chăn nuôi + Tuy nhiên tốc độ tăng trưởng qu năm khơng bền vững quy mơ sản xuất cịn nhỏ lẻ chưa tập trung thành quy mô lớn Chất lượng sản phẩm chưa người tiêu dùng biết đến chưa có thương hiệu địa phương Sản phẩm đơn chưa thành chuỗi thịt, trứng, sữa, Chưa có nhà máy giết mổ chế biến chỗ + Mặc dù hội phát triển chăn nuôi địa bàn lớn vị trí địa lý xã với địa phương lân cận di chuyển thuận lợi Người tiêu dùng 86 ưa chuộng sản phẩm mang đặc trưng địa sản phẩm tạo an tâm chất lượng Quá trình hội nhập quốc tế mạnh nên thị trường quốc tế tiềm + Nhưng địa bàn BĐKH ảnh hưởng khơng nhỏ đến q trình sản xuất người dân Hiện giá nhập vật nuôi giống cao mà sản phẩm bán không chênh lệch cao Chăn ni phân chia theo hộ gia đình quy mơ nhỏ kiểm sốt khó nguy ủ mầm bệnh cao khó kiểm sốt người dân quen sản xuất quy mơ nhỏ lẻ khó điều hành quy mô sản xuất tập chung 4.4.3 Hoạt động lâm nghiệp Điểm mạnh Điểm yếu - Diện tích đất lâm nghiệp lớn - Kỹ thuật canh tác lạc hậu - Đa dạng thực vật rừng - Chưa phát huy tiềm lợi địa phương, đất đai xấu chậm lớn Cơ hội Thách thức - Tranh thủ đầu tư dự án Bảo vệ phát - Thị trường tiêu thụ triển rừng, trồng rừng phát triển lấy gỗ, - Giao thông lại khó khăn lâm sản - Mở xưởng chế biến sản phẩm từ gỗ rừng 4.5 Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu hoạt động sinh kế bền vững Từ kết nghiên cứu, phân tích sinh kế xã Kim Phượng, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Ngun Tơi có đề xuất số giải pháp phát triển sinh kế sản xuất địa bàn miền núi nói chung xã Kim Phượng, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên sau: * Giải pháp chung - Giải pháp đất đai + Hiện đất canh tác người dân manh mún nhỏ lẻ, phân bố khơng cần phải có chủ trương ruộng đất Các cấp có thẩm quyền xã cần có biện pháp hợp lý để phát huy 87 quyền chủ sở hữu luật đất đai chuyển nhượng, cho thuê… nhằm vận động tiến hành dồn điền đổi để có diện tích canh tác tập trung tạo điều kiện cho đầu tư thâm canh, chăm sóc thu hoạch người dân địa phương + Chủ động việc phòng chống dịch bệnh cho trồng vật nuôi phun thuốc bảo vệ thực vật quy trình liều lượng, tiêm phịng có kế hoạch cho gia súc gia cầm + Xây dựng hệ thống sở hạ tầng đướng xá thuạn tiện cho việc trao đổi bn bán hàng hóa - Giải pháp vốn + Cho vay đối tượng: đối tượng phải có nhu cầu thực để phát triển sản xuất, kiểm sốt việc sử dụng vốn mục đích có hiệu quả, đặc biệt ưu tiên cho nhóm hộ nghèo Vì đối tượng thực cần nguồn vốn để phát triển sản xuất người có trách nhiệm cơng việc sử dụng đến nguồn vốn đó, giúp cho nguồn vốn sử dụng cách hiệu giảm tượng sử dụng vốn không hiệu dẫn đến thâm hụt vốn Và cho người dân vay vốn để họ phát triển sản xuất xóa đói giảm nghèo nên cần tập chung vào hộ nghèo + Tăng nguồn vốn cho vay: Phát triển quy trình cho vay hộ nông dân ngân hàng nông nghiệp phát triển nơng thơn + Cần có hướng dẫn giúp đỡ hộ sử dụng vốn vay có hiệu quả, với mức vốn vay cụ thể loại hộ mang lại hiệu tối ưu + Phân định định hướng cho nông dân cách sử dụng vốn hướng phát triển cho phù hợp với số vốn hợp lí để phát triển địa phương tránh tượng đầu tư sử dụng vốn không phù hợp bừa bãi thu hồi vốn + Phải ưu tiên vốn cho phát triển cách có trọng điểm, vào đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội kế hoạch dài hạn địa phương + Đa dạng sinh kế nông hộ nhằm đảm bảo an ninh lương thực + Thay đổi nhận thức người dân thông qua chương trình dự án nhằm nâng cao trình độ dân trí, đầu tư giáo dục 88 - Giải pháp phát triển nguồn lực + Dạy nghề nông, du nhập nghề tạo nguồn nhân lực ngày có chất lượng phù hợp với yêu cầu phát triển nông nghiệp chuyên canh đôi với phát triển tổng hợp, thâm canh dựa tảng kỹ thuật công nghệ đại phải thực từ quy hoạch xác định với cách làm qn có hệ thống + Hướng dẫn nơng dẫn sản xuất nông nghiệp với kĩ thuật cao sử dụng giống lúa hiệu loại thuốc chăm sóc tốt, dạy người dân trồng loại lâu năm keo, chè ăn cam quýt + Làm tốt công tác tập huấn kiến thức cho người dân, giúp người dân hoạt động sản xuất quy trình, đảm bảo suất chất lượng tốt Trong kinh tế thị trường, việc bồi dưỡng kiến thức cho nông hộ cần thiết, nội dung chiến lược công xóa đói giảm nghèo + Kết hợp giải pháp khác để tạo việc làm giảm nhẹ cường độ lao động cho người nông dân - Giải pháp khoa học kỹ thuật Trong điều kiện sản xuất phát triển theo hướng hàng hóa, ứng dụng tiến khoa học kỹ thuật ngày có vai trị quan trọng động lực thúc đẩy sản xuất hàng hóa phát triển Khoa học kỹ thuật chìa khóa phát triển nông nghiệp đại + Tổ chức tốt hoạt động khuyến nông, chuyển giao khoa học kỹ thuật, kinh nghiệm ứng dụng vào sản xuất nông nghiệp Cần chuyển giao quy trình tới hộ nơng dân nhiều hình thức khác nhau, đồng thời giúp cho nông dân nắm thông tin thị trường, giá nông sản phẩm nông dân định cấu sản xuất + Tổ chức khóa bồi dưỡng ngắn hạn kiến thức tổ chức quản lý sản xuất kinh doanh cho chủ hộ sản xuất hàng hóa, đặc biệt chủ trang trại Các quan quản lý nhà nước cần tổ chức biên soạn tài liệu hướng dẫn kỹ thuật sản xuất trồng trọt, chăn ni phù hợp + Cần có hỗ trợ kỹ thuật chăn nuôi, dịch vụ thú y đại bàn để sản xuất ngành chăn nuôi hộ đem lại hiệu quản kinh tế cao 89 - Giải pháp xây dựng kết cấu hạ tầng nơng thơn + Hồn thiện hệ thống giao thơng nông thôn với quan điểm Nhà nước nhân dân làm, giao thơng nơng thơn có ý nghĩa quan trọng từ việc mở rộng thị trường chuyển giao tiến khoa học kỹ thuật + Mở rộng hệ thống thông tin liên lạc: Kinh tế phát triển, yêu cầu lượng thông tin nhiều + Mở rộng chợ nông thôn Chợ nơi không để người dân giao lưu bn bán hàng hóa mà cịn nơi để người dân trao đổi thông tin giao thoa sắc văn hóa tạo nên nét văn hóa đẹp Từ tinh thần đồn kết dân tộc vun đắp + Nâng cấp đại hóa hệ thống trạm y tế trường học cho toàn xã địa bàn huyện - Giải pháp sách + Nhà nước quyền cần đẩy mạnh sách hỗ trợ giá đầu vào cho người dân đặc biệt hộ nghèo chương trình xóa đói giảm nghèo Cung cấp vật tư nông nghiệp với giá ưu tiên chương trình khác hộ nghèo + Liên doanh, lên kết với công ty nông, lâm trường địa bàn để hỗ trợ nông dân khâu làm đất, cung cấp giống trồng, hướng dẫn kỹ thuật Ngược lại nơng dân giúp công ty, nông lâm trường vấn đề lao động nhân lực lúc thời vụ + Đẩy mạnh đầu tư vốn, kỹ thuật, vật tư hỗ trợ lương thực cho hộ ngèo thời kỳ khó khăn + Có sách trợ giá sản phẩm hộ nghèo sản xuất ra, đảm bảo đầu mặt hàng nông sản ổn định, miễn thuế khoản chi phí để họ hăng hái tăng gia sản xuất + Tiếp tục củng cố tổ tương trợ hợp tác, hình thành nhóm hộ giúp nhau, trao đổi học tập đời sống sản xuất để vươn lên nghèo + Triển khai vận động xóa đói, giảm nghèo gắn với thực cơng trình dân số kế hoạch hóa gia đình, chăm sóc sức khỏe, giáo dục đào tạo, xóa mù chữ sách xã hội khác 90 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 Kết luận Sau thời gian nghiên cứu thực đề tài “Đánh giá sinh kế người dân Xã Kim Phượng huyện Định Hóa tỉnh Thái Ngun ” Tơi rút số kết luận sau: Cộng đồng người dân địa bàn xã Nhóm hộ nghèo hộ cận nghèo có hội tiếp cận nguồn vốn sách Đảng nhà nước thấp nhóm hộ trung bình - cộng đồng cịn bị ảnh hưởng phong tục tập quán lạc hậu Hoạt động sinh kế người dân nơi chủ yếu từ nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi) hoạt động tiểu thủ cơng nghiệp (phi nơng) Thu nhập người dân nơi chủ yếu từ hoạt động nơng nghiệp chính, phi nơng nghiệp tương đối Trong hoạt động nơng nghiệp trồng trọt coi hoạt động sinh kế người dân nơi Với lúa rau màu loại trồng người dân trồng chủ yếu mang lại thu nhập cao cho người dân Những khó khăn mà người dân thường gặp phải trình sản xuất mình: Canh tác manh mún nhỏ lẻ khó áp dụng tiến khoa học kĩ thuật vào sản xuất + Thiếu vốn đầu tư vào sản xuất + Nhiều sâu bệnh hại trồng ảnh hưởng đến suất sản lượng + Người dân trình độ dân trí chưa cao cịn trơng chờ ỷ lại vào hỗ trợ nhà nước Bên cạnh hoạt động trồng trọt người dân địa bàn xã cịn tiến hành chăn nuôi gia súc, gia cầm Đây coi nguồn sinh kế thứ người dân nơi nguồn thu nhập đáng kể cho kinh tế gia đình, giúp cải thiện chất lượng sống cho thành viên gia đình Hoạt động phi nông nghiệp người dân xã Kim Phượng 91 Nhìn chung hoạt động sinh kế người dân xã Tức tranh phải chịu tác động lớn yếu tố khách quan chủ quan như: nguồn vốn tự nhiên, nguồn vốn người, nguồn vốn xã hội, nguồn vốn tài Trong tác động đáng kể tác động mạnh mẽ nguồn vốn người nguồn vốn tài Để hoạt động sinh kế người dân hoạt động ổn định lâu dài cần phải có sách chiến lược hợp lý công tác quản lý phân bố việc sử dụng nguồn lực địa phương, đồng thời trọng vào chiến lược nâng cao trình độ dân trí người dân địa bàn xã đặc biệt nhóm đối tượng hộ nghèo hộ cận nghèo 5.2 Kiến nghị * Đối với quyền địa phương Tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân nói chung người lao động nơng thơn nói riêng nhiệm vụ hàng đầu cấp ngành từ Trung ương đến địa phương Thông qua việc tìm hiểu sinh kế cộng đồng dân tộc địa bàn nghiên cứu cho thấy an ninh lương thực sinh kế người dân cịn gặp nhiều khó khăn ảnh hưởng lớn đến sống hàng ngày người dân Nhằm hạn chế khó khăn phủ quan có liên quan tổ chức cần có chương trình hỗ trợ mang tính tổng hợp, kết hợp chặt chẽ quyền, tổ chức người dân Các cấp sở, quyền địa phương phải nâng cao vai trò lãnh đạo, đầu tư thích đáng sở hạ tầng, vốn, hệ thống thủy lợi, tạo công ăn việc làm cho người lao động Kết hợp nguồn vốn nhà nước với vốn nhân dân đóng góp để bước thực chương trình hành động * Đối với nhà nước Nhà nước cần phải xây dựng chương trình, dự án như: khuyến nơng, tín dụng dựa nguồn lực có sẵn địa phương để tạo hội thuận lợi hỗ trợ nhiều mặt để kinh tế hộ phát triển, đặc biệt hộ nghèo ưu tiên cho nông nghiệp bảo hiểm sản xuất, tăng vốn đầu tư, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nâng cao giá trị kinh tế nông sản 92 * Đối với hộ nông dân + Luôn học hỏi kinh nghiệm sản xuất hộ phát triển để áp dụng thực gia đình nhà + Nông dân cần chuyển đổi cấu trông, vật nuôi để tận dụng phát huy tiềm năng, mạnh địa phương + Mạnh dạn vay vốn để đầu tư sản xuất, cần phát triển loại trồng, vật ni có giá trị kinh tế cao để đưa vào sản xuất nhằm mang lại nguồn thu nhập cao cho gia đình xã hội Các hộ nông dân phải tự biết bảo vệ sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất, nước… Đối với hộ nghèo cần tận dụng nguồn vốn ưu đãi để phát triển sản xuất đầu tư vào chăn nuôi theo quy mô trang trại, chế biến sâu sản phẩm từ chăn nuôi bán thị trường, nâng dần mức thu nhập lên, cần học hỏi kinh nghiệm nhóm hộ huyện khác khác để nâng cao trình độ kỹ thuật, tay nghề sản xuất nông nghiệp sản xuất ngành nghề phụ Trong hồn cảnh dịch bệnh bùng phát chủ nơng hộ có chăn ni phải nâng cao ý thức phòng chống dịch bệnh, thực theo hướng dẫn cán thú y Nếu phát đàn gia súc, gia cầm nông hộ có biểu mắc bệnh phải thơng báo cho cán thú y, không bán chạy để tránh lây lan dịch bệnh Mạnh dạn vay vốn đầu tư sản xuất mạnh dạn đầu tư vào số ngành có khả mang lại thu nhập cao Biết cách huy động sử dụng nguồn vốn cho hiệu Mỗi nông hộ sử dụng đất gắn liền với bảo vệ tài nguyên đất, không để đất nghỉ khai thác hết tiềm đất 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO I, Tiếng việt Phạm Thị Ngọc Anh (2014), Điều tra kinh tế nông hộ xã Vĩnh Kiên, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái, khóa luận tốt nghiệp đại học, khoa KT & PTNT, trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên, Tô Tiến Dũng (1999), Kinh tế hộ nông dân vấn đề phát triển kinh tế trang trại Việt Nam, Tài liệu hội thảo dự án HAU - JICA, Hà Nội, Hà Thị Kim Tuyến (2011), Thực trạng giải pháp phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng dân cư vùng đệm quốc gia Tam Đảo, khu vực Vĩnh Phúc, Luận văn thạc sĩ khoa học địa lý, trường Đại Học Sư Phạm Thái Nguyên, Frankellis (1993), Kinh tế hộ gia đình nơng dân phát triển nơng nghiệp, Nxb nơng nghiệp, Tp Hồ Chí Minh Quyết định số 59/2015/QĐ – TTg ngày 19/11/2015 Thủ tướng Chính phủ việc ban hành chuẩn hộ nghèo, hộ cận nghèo áp dụng cho giai đoạn 2016- 2020, Tô Tiến Dũng (1999), Kinh tế hộ nông dân vấn đề phát triển kinh tế trang trại Việt Nam, Tài liệu hội thảo dự án HAU- JICA, Hà Nội, Trần Đức Viên, Nguyễn Văn Vinh, Mai Văn Thành (2005), Phân cấp quản lý tài nguyên rừng sinh kế người dân, NXB Nông nghiệp, Hà Nội, Đào Thế Tuấn, (1997), Kinh tế hộ nơng dân, Nxb trị quốc gia Hà Nội, UBND xã Kim Phượng (2019), Báo cáo kết thực nhiệm vụ kinh tế - xã hội năm 2019, Ủy ban nhân dân xã Kim Phượng, 10 UBND xã Kim Phượng, báo cáo tổng kết năm 2018, 11 UBND Xã Kim Phượng, báo cáo tổng kết năm 2019, II, INTERNET 12 Chinhphu,vn Cổng thơng tin điện tử phủ 13 http://www,sarec,gov,vn 14 http://doc,edu,vn/tai-lieu/de-tai-danh-gia-hoat-dong-sinh-ke-cua-nguoi-dan-miennui-thon-1-5-khao-sat-tai-thon-1-5-xa-cam-son-huyen-anh-son-tinh-40530/ 94 15 www,dfid,gov,uk Vụ phát triển Quốc tế Anh (DFID) 16 http://nhanhoc,edu,vn/thu-vien/thu-muc-tap-chi/328-khung-sinh-ke-ben-vungmot-cach-tiep-can-toan-dien-ve-phat-trien-va-giam-ngheo,html PHIẾU ĐIỀU TRA HỘ Khảo sát điều tra hộ gia đình địa bàn Xã Kim Phượng Thông tin thu thập từ hộ điều tra sử dụng cho mục đích nghiên cứu đề tài, không phục vụ cho mục đích khác BẢNG HỎI HỘ GIA ĐÌNH Mã số bảng hỏi: Họ tên chủ hộ: Giới tính………Tơn giáo: …… Tuổi………… Dân tộc…………………Trình độ…………………………… Thơn (Xóm) .Xã .Huyện Tỉnh Nguồn thu nhập hộ: Nông nghiệp Phi nông nghiệp Các nguồn thu nhập từ nông nghiệp: ( ) từ trồng trọt; ( ) từ chăn nuôi; ( ) khác… Gia đình Ơng (Bà) xã đánh giá hộ: [ ] Hộ Khá: [ ] Hộ cận nghèo: [ ] Hộ Nghèo Gia đình Ơng (Bà) có trồng lại ? ( ) ngô ( ) lúa ( ) khác Diện tích trồng lúa : m2 Diện tích đất trồng ngơ nay: ………………….m2 Loại khác : m2 Tài sản – sinh hoạt Nguồn nước sinh hoạt gia đình Tài sản Gia súc gia cầm Số lượng Nước máy Ti vi màu Gia cầm Nước giếng khoan Ti vi đen trắng Bò Nước ngầm Xe máy Dê Nước ao, suối Xe đạp Lợn Nước mưa Bép gas Ông/Bà cho biết loại đất gia đình STT Loại đất 2.1 Đất trồng hàng năm Diện tích (m2) - Đất trồng ngô - Đất trồng lúa 2.2 Đất trồng lâu năm - Đất trồng ăn 2.3 Đất ni ao hồ 2.4 Đất Ơng (bà) cho biết ảnh hưởng thời tiết đến sản xuất gia đình Hiện tượng thời tiết Hạn hán Nắng nóng Gió Ảnh hưởng cụ thể (tiêu cực) Ngô Không ảnh1 Tăng suất1 Giảm suất lúa hưởng Tăng chất2 Giảm chất lượng Cây ăn Ít ảnh hưởng lượng Tăng sâu bệnh Chăn nuôi Ảnh hưởng3 Giảm sâu bệnh4 Tăng chi phí nhiều Giảm chi phí Ảnh hưởng nhiều Loại sản xuất Mức độ ảnh hưởng Ảnh hưởng cụ thể (tích cực) Ông (Bà) cho biết tình hình vay vốn sử dụng vốn vay gia đình (năm 2019) Tổng số Nguồn vay tiền vay Lãi Mục đích sử suất dụng Số vốn Lãi Nơi vay cần suất vay Ngân hàng sản xuất lúa Ngân hàng 2 ngô (cụ thể) chăn nuôi Bạn bè khác (người Bạn (người bè quen, hàng xóm…) tổ chức quen, hàng đồn, hội… xóm…) Khác tổ chức đồn, Hiện gia đình Ơng (bà) có khoản tiết kiệm khơng? (1) Có; (2) Khơng …………………………………………………… Nếu có dưới hình thức nào? (1) Tiền mặt; (2) Gửi ngân hàng ; (3) Khác (ghi rõ)………………… ……………………………………………………………………… Gia đình có tiếp cận với nguồn thơng tin từ tổ chức trị xã hội địa phương khơng? (1) có; (2) khơng ……………………………………………………………………… Gia đình có cần hỗ trợ từ quyền khơng? (1) có ; (2) khơng ………………………………………………………………………… Xin ông bà cho biết chất lượng sở hạ tầng địa phương: Cơ sở hạ tầng Chất lượng Hệ thống điện tồi Đường giao thông tồi Trường học trung bình Bệnh viện tốt Chợ tốt 10 Xin ông bà cho biết mối liên hệ gia đình với cá nhân, dịng họ quyền địa phương: Với tổ chức trị xã hội Quan hệ họ hàng, địa phương dòng tộc tồi tồi tồi tồi trung bình trung bình tốt tốt tốt tốt 11 Gia đình ơng/bà có khám sức khoẻ định kỳ hay khơng? (1) có; (2) khơng …………………………………………………………………………… ĐIỀU TRA VIÊN (Ký, ghi rõ họ tên) CHỦ HỘ (Ký, ghi rõ họ tên) ... động sinh kế người dân xã Kim Phượng 77 4.3.1 Hoạt động sản xuất hộ điều tra 77 4.3.2 Kết hoạt động sinh kế hộ điều tra 79 4.4 Các hoạt động sinh kế xã Kim Phượng, huyện Định Hóa... xã hội có liên quan đến hoạt động sinh kế người dân địa bàn xã Kim Phượng Phân tích thực trạng sinh kế người dân địa bàn xã Kim Phượng Đánh giá hiệu hoạt động sinh kế, nâng cao thu nhập cho người. .. động sinh kế người dân, phân tích cấu, tỷ lệ thu nhập hoạt động sinh kế người dân thời gian mà họ giành cho hoạt động sinh kế để tạo thu nhập ổn định trình sản xuất 2 Xã Kim Phượng xã nghèo huyện