PHẦN ĐỌC HIỂU PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT I LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM ĐỌC HIỂU VĂN BẢN * Quan niệm đọc hiểu - Đọc hiểu lực nhận thức phức tạp yêu cầu khả tích hợp thông tin văn với tri thức người đọc (Anderson Pear-son, 1984) - Đọc hiểu trình tư có chủ tâm, suốt q trình này, ý nghĩa kiến tạo thông qua tương tác văn người đọc (Durkin, 1993) - Đọc hiểu trình tương tác xảy người đọc văn (Rumelhart, 1994) - Đọc hiểu văn thực chất trình người đọc kiến tạo ý nghĩa văn thông qua hệ thống hoạt động, hành động, thao tác (Phạm Thị Thu Hương, 2012) * Đọc hiểu trình thâm nhập vào dạng văn thao tác cụ thể người đọc để lĩnh hội, tiếp nhận, đánh giá văn Để đọc văn người đọc cần trang bị tri thức sau: - Đọc hiểu + Từ vựng (tu từ, nghĩa từ) + Thể loại văn + Phương thức biểu đạt + Ngữ pháp (cấu trúc, nghĩa câu) + Mạch lạc (liên kết văn bản) + Phong cách ngôn ngữ ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TRONG NHÀ TRƯỜNG a Mức độ nhận biết - Xác định thể loại văn (6 phong cách ngôn ngữ); thể thơ - Xuất xứ tác phẩm (trích nguồn, in lần đầu ); - Tên tác giả, - Vị trí đoạn trích - Hồn cảnh sáng tác: Bối cảnh chung (thời đại) hoàn cảnh cụ thể (nhà văn) - Phương thức biểu đạt (6 phương thức) - Biện pháp tu từ: + So sánh + Ẩn dụ + Nhân hóa + Điệp ngữ, b Mức độ thơng hiểu - Trình bày thơng tin: tình truyện, tứ thơ nhân vật trữ tình, Trang - Tóm tắt: ý văn bản, đặt tiêu đề cho văn bản, xác định câu chủ đề,… - Giải thích: nhan đề, từ ngữ, câu văn, hình ảnh, tên nhân vật - Phân tích: nội dung câu, từ; giá trị biểu đạt; hiệu tu từ; c Mức độ vận dụng - Đồng tình hay phản bác vấn đề, nội dung, ý nghĩa - Liên hệ mở rộng với đời sống - Đề xuất đề nghị vấn đề, giải pháp - Viết đoạn văn trình bày ý kiến * Lưu ý - Ghi nhớ thông tin văn qua sách giáo khoa giảng - Nhận biết xác định thông tin liên quan đến văn - Phản hồi thông tin văn trả lời câu hỏi cách ngắn gọn, đủ ý, xác định yêu cầu để trả lời - Vận dụng thông tin văn vào tình đời sống, trình bày vấn đề theo quan điểm cá nhân, kết nối vấn đề văn với kinh nghiệm đời sống cá nhân, nhận thức thân Khi trình bày, cần sử dụng thao tác văn nghị luận phù hợp theo trình tự cấu trúc PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT - Tự - Hành cơng vụ - Nghị luận - Thuyết minh - Biểu cảm - Miêu tả a Tự - Khái niệm: Là phương thức biểu đạt dùng lời kể chuỗi việc theo trình tự định, dẫn đến kết thúc, thể nội dung, cách nhìn sống - Đặc điểm + Có nhân vật + Có việc nối tiếp + Có hành động, diễn biến + Sử dụng câu trần thuật - Các văn bản: Các thể loại truyện dân gian, truyện ngắn, tiểu thuyết - Dấu hiệu quan trọng nhận biết phương thức tự kể việc theo trình tự định - Ví dụ Từ mẹ mất, Thạch Sanh sống tự lập túp lều tranh cổ thụ lớn Tài sản mà Thạch Sanh có rìu để đốn củi khố để che thân Năm Thạch Trang Sanh lên 13 tuổi Ngọc Hồng cử vị thần xuống trần gian để dạy cho Thạch Sanh võ nghệ nhiều phép thần thông biến hóa Một hơm có người bán rượu tên Lý Thông đường bán rượu ghé chân vào gốc đa để nghỉ ngơi, Lý Thông thấy Thạch Sanh khỏe mạnh, hiền lành chất phác lại mồ côi cha mẹ Lý Thông nghĩ bụng “Nếu mà lợi dụng thằng khối việc cho ta” Chính Lý Thơng ngỏ lời muốn kết giao huynh đệ với Thạch Sanh, thấy Lý Thơng muốn kết nghĩa anh em nên tưởng có ý tốt nên Thạch Sanh đồng ý Sau kết nghĩa huynh đệ, Lý Thông đưa Thạch Sanh nhà để dễ bề lợi dụng (Thạch Sanh, truyện cổ tích) b Biểu cảm - Khái niệm: Là phương thức biểu đạt dùng ngôn ngữ để thể cảm xúc, nhìn chủ quan đối tượng, việc - Đặc điểm: + Ngơn ngữ có sắc thái biểu cảm: sử dụng tu từ, từ láy, câu cảm thán + Bộc lộ suy tư, tình cảm, cách nhận xét người viết - Các văn bản: Các thể loại thơ ca dân gian, thơ, tùy bút - Dấu hiệu quan trọng nhận biết văn biểu cảm thường viết ngơi thứ nhất, có ngơn ngữ độc thoại lớp từ ngữ thể cảm xúc - Ví dụ Bờ sơng hoang dại bờ tiền sử Bờ sông hồn nhiên nỗi niềm cổ tích tuổi xưa Chao ơi, thấy thèm giật tiếng cịi xúp-lê chuyến xe lửa đường sắt Phú Thọ - Yên Bái - Lai Châu Con hươu thơ ngộ ngẩng đầu nhung khỏi cỏ sương, chăm chăm nhìn tơi lừ lừ trơi mũi đị Hươu vểnh tai, nhìn không chớp mắt mà hỏi tiếng nói riêng vật lành: “Hỡi ơng khách Sơng Đà, có phải ơng vừa nghe thấy tiếng còi sương?” Đàn cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bụng trắng bạc rơi thoi Tiếng cá đập nước sông đuổi đàn hươu biến Thuyền trôi “Dải Sông Đà bọt nước lênh bênh - Bao nhiêu cảnh nhiêu tình” "một người tình nhân chưa quen biết" (Tản Đà) Dịng sơng qng lững lờ nhớ thương đá thác xa xôi để lại thượng nguồn Tây Bắc (Người lái đị sơng Đà, Nguyễn Tn) c Miêu tả - Khái niệm: Là phương thức biểu đạt dùng ngôn ngữ để tái vật, người bối cảnh qua đặc điểm hình dáng, màu sắc, đường nét, tính cách, hoạt động - Đặc điểm + Sử dụng câu trần thuật, từ láy gợi hình, tính từ đặc điểm + Bố cục từ khái quát đến cụ thể ngược lại, từ xa đến gần ngược lại - Các văn Trang + Các văn miêu tả + Tác phẩm văn học: thơ văn xuôi - Phương thức miêu tả dùng cơng trình khoa học, từ điển miêu tả vật, cối, tượng… nêu kĩ đặc điểm nhận diện đối tượng Phương thức miêu tả xuất nhiều dạng thức văn bản, thể loại khác nhau: miêu tả nhân vật truyện, tả cảnh thơ, miêu tả tùy bút, nhật kí - Ví dụ Cũng tơi, cậu học trò bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, dám nhìn nửa hay dám bước nhẹ Họ chim đứng bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, ngập ngừng e sợ Họ thèm vụng ước ao thầm học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè cảnh lạ .Vì hai chân cậu dềnh dàng Hết co lên chân, cậu lại duỗi mạnh đá banh tưởng tượng Chính lúc tồn thân cậu run run theo nhịp bước rộn ràng lớp (Tôi học, Thanh Tịnh) d Nghị luận - Khái niệm: Là phương thức biểu đạt chủ yếu dùng lí lẽ, lập luận, dẫn chứng để bàn bạc, đánh giá vấn đề theo hướng ủng hộ hay phản đối, hay sai; thể quan điểm cách đánh giá người viết - Đặc điểm + Sử dụng câu trần thuật, câu cầu khiến, câu hỏi + Ngôn ngữ trang trọng, nghiêm túc - Các văn + Các văn trị, xã luận, + Các diễn văn, phát biểu, tổng kết, - Ví dụ Trường học trường học chế độ dân chủ nhân dân, nhằm mục đích đào tạo công dân cán tốt, người chủ tương lai nước nhà Về mặt, trường học phải hẳn trường học thực dân phong kiến Muốn thầy giáo, học trò cán phải cố gắng để tiến (Về vấn đề giáo dục, Hồ Chí Minh) e Thuyết minh - Khái niệm: Là phương thức biểu đạt dùng ngôn ngữ để giới thiệu, trình bày, giảng giải cách xác khách quan nguồn gốc xuất xứ, trình phát triển, đặc điểm vật, tượng sống: danh nhân, danh lam, thành tựu khoa học, chiến thắng lịch sử, cách chế tạo - Đặc điểm + Bố cục văn thuyết minh theo trình tự nguồn gốc - đặc điểm - công dụng Trang + Câu văn xen kẽ yếu tố miêu tả, giải thích đặc điểm - Các văn + Tiểu sử nhân vật + Lịch sử ngành khoa học + Sách hướng dẫn thực hành, lịch sử - văn hóa, danh nhân tiêu biểu, địa danh, - Ví dụ Họ Xương rồng (danh pháp khoa học: Cactaceae) thường loài mọng nước hai mầm có hoa Họ Cactaceae có từ 24 đến 220 chi, tùy theo nguồn (90 chi phổ biến nhất), có từ 1.500 đến 1.800 lồi Những xương rồng biết đến có nguồn gốc từ châu Mỹ, vùng sa mạc Cũng có số loại biểu sinh rừng nhiệt đới, loại mọc cành cây, mưa rơi xuống đất nhanh, thường xun bị khơ Cây xương rồng có gai thân để chứa nước dự trữ (Họ xương rồng, Wikipedia tiếng Việt) Trên thực tế, văn phối hợp sử dụng nhiều phương thức biểu đạt, đơi hịa quyện khơng rạch rịi Phương thức tự kết hợp với miêu tả, biểu cảm; phương thức nghị luận có yếu tố thuyết minh; phương thức thuyết minh có yếu tố miêu tả Vì thế, với văn cụ thể cần xác định xác phương thức biểu đạt dựa đặc điểm quan trọng văn Ngồi việc dựa vào ngơn ngữ, kiểu câu, cách thức dùng từ, tu từ để xác định phương thức biểu đạt, ý đến tên gọi văn bản, nguồn gốc trích dẫn Đó gợi ý hữu ích để dự đoán đến khẳng định phương thức biểu đạt văn SỰ KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN a Tác dụng việc kết hợp phương thức biểu đạt văn nghị luận - Kết hợp với tự sự, miêu tả, biểu cảm + Khắc phục hạn chế văn nghị luận khơ khan, thiên lí tính khó đọc + Yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm đem lại cụ thể, thuyết phục cho văn nghị luận + Tạo hấp dẫn cho văn nghị luận - Kết hợp với thuyết minh + Hỗ trợ đắc lực cho bàn luận tác giả, đem lại hiểu biết thú vị + Giúp người đọc hình dung vấn đề cách cụ thể hình dung mức độ nghiêm túc vấn đề b Yêu cầu việc kết hợp phương thức biểu đạt văn nghị luận - Bài văn ln sử dụng kiểu biểu đạt chính, kiểu biểu đạt phải văn nghị luận - Kể, tả, biểu cảm yếu tố kết hợp Chúng không làm mất, làm mờ đặc trưng nghị luận văn - Các yếu tố kể, tả, biểu cảm văn nghị luận phải chịu chi phối phải phục vụ trình nghị luận, bàn bạc Trang II BÀI TẬP CỦNG CỐ Bài 1: Đọc đoạn trích sau trả lời câu hỏi: Thi đàn thời vậy, người yêu thơ nhiều, người sợ thơ thường Mà chừng như, chưa biết sợ thơ chưa thật tới thơ, phải Kẻ nặng nghiệp thơ sớm biết sợ hết Bởi hết, họ thấm thía gốc thơ đâu phải chuyện chế câu tạo chữ, trái lại, thơ phần người gửi vào ngôn ngữ, phận người cất thành tiếng, chí, mệnh người kí trú lời Thơ địi người thơ phải chưng cất chất người mà tinh luyện thành ngôn từ Không thế, dù hoa mĩ đến đâu, làm mớ câu chữ yểu mệnh Đã nặng nghiệp, dấn thân vào thơ hay trốn chạy khỏi thơ, khốn khổ [ ] Thơ trải nghiệm từ lăn lộn, va xiết trường đời Thơ chiêm nghiệm nhân sinh Thơ trải nghiệm thường giàu chất sống với cảm giác, cảm xúc tươi nguyên nhựa đời Thơ chiêm nghiệm lại nặng đồng cân suy tư thâm trầm nhằm kết lắng bao nỗi đời thành lẽ đời (Sống gian lục bát, Tựa cho tập lục bát Ở gian Đỗ Trọng Khơi, Chu Văn Sơn) a Tóm tắt nội dung đoạn trích b Đoạn trích có kết hợp phương thức biểu đạt nào? Chỉ rõ yếu tố Gợi ý làm bài: a Đoạn trích thể tầm quan trọng trách nhiệm người cầm bút, cụ thể nhà thơ việc tạo nên câu thơ chân thực, gửi gắm nhiều trải nghiệm đời Nhà thơ phải người không nặng nề chuyện chế tạo câu chữ mà quan trọng nội dung câu chữ cần phải phần người, phận người, mệnh người gửi gắm Những hoa mĩ câu từ điều yếu mệnh, cốt lõi lại phải điều trải nghiệm, lăn lộn va xiết trường đời, chiêm nghiệm từ đời rút từ điều nhìn thấy, cảm thấy nhân sinh b Đoạn trích sử dụng kết hợp yếu tố sau: - Nghị luận: Bàn luận vấn đề người làm thơ phải có trách nhiệm với việc cầm bút - Miêu tả: Tác giả miêu tả thơ (Thơ trải nghiệm từ lăn lộn, va xiết trường đời, thơ chiêm nghiệm lại nặng đồng cân suy tư thâm trầm nhằm kết lắng bao nỗi đời thành lẽ đời ) Bài 2: Đọc đoạn văn sau trả lời câu hỏi: (1) Cái thú tự học giống thú chơi Tự học du lịch, du lịch trí óc, du lịch say mê gấp trăm lần du lịch chân, du lịch khơng gian lẫn thời gian Những hiểu biết loài người giới mênh mông Kể hết vật hữu hình vơ hình mà ta thấy du lịch sách vở? (2) Ta tự do, muốn đâu đi, ngừng đâu ngừng Bạn thích xã hội thời Đường bên Trung Quốc có thi nhân đại tài tả viên “Dạ minh châu” Đường Minh Hoàng, khúc “Nghê thường vũ” Dương Quý Phi cho bạn biết Tơi thích nghiên cứu đời kiến, sâu vật giới huyền bí đấy, bạn - có J.H Pha-brow hàng chục nhà sinh vật học khác sẵn sàng kể chuyện cho tơi nghe cách hóm hỉnh thi vị (3) Đương học kinh tế, thấy chán số ư? Thì ta bỏ mà coi cảnh hồ Ba Bể Bắc Cạn hay cảnh núi non Thụy Sĩ, cảnh trời biển Ha-oai Hoặc không muốn học ta gấp sách lại, chẳng ngăn cản ta cả.” (Trích Tự học - nhu cầu thời đại, Nguyễn Hiến Lê) Trang a Đoạn trích đề cập đến vấn đề gì? b Anh/ chị hiểu ý nghĩa tự học, “Ta tự do, muốn đâu đi, ngừng đâu ngừng.” c Chỉ yếu tố miêu tả có đoạn nghị luận Gợi ý làm bài: a Đoạn trích đề cập đến đặc điểm, vai trị, tác dụng việc tự học đời sống người xã hội b Giải thích ý kiến: Thể tự chủ trình tiếp thu kiến thức từ tự học, người học tự học họ muốn c Đoạn trích có kết hợp yếu tố nghị luận miêu tả Yếu tố miêu tả thể sau: Miêu tả việc tự học việc bộ, du lịch, du ngoạn, việc lại thoải mái, tự do, muốn đâu đi, muốn ngừng đâu ngừng Bài 3: (1) Phở có quy luật Như tên hàng phở, hiệu phở Tên người bán phở thường dùng tiếng, lấy tên cúng cơm người chủ tên mà đặt làm tên gánh, tên hiệu, ví dụ phở Phúc, phở Lộc, phở Thọ, phở Trưởng ca, phở Tư… […] Quần chúng nhân dân, nhân dân Hà Nội có nhiều sáng kiến để đặt tên cho người họ yêu tin Anh hàng phở đứng đâu bán hàng, họ lấy địa điểm mà gọi thành tên người Bác phở Nhà thương, ông phở Đầu ghi, anh phở Bến tầu điện, anh phở Gầm cầu Có lấy vài nét đặc thù cách phục sức mà gọi Cái mũ tàu bay đầu ông bán phở thời Tây xưa, thành tên người bán phở trứ danh thủ đô sau [ ] Trong nghề phở, có nề nếp (2) Nhưng khoa phở có việc địi phá khn phép Theo tơi nghĩ, ngun tắc phở làm thịt bị [ ] Có phải muốn chống cơng thức mà người ta làm phở vịt, phở xá xíu, phở chuột? Cứ đà tìm tịi ấy, có hàng phở ốc, phở ếch, phở dê, chó, khỉ, ngựa, tôm, cá chép, bồ câu, cắc kè nghĩa loạn, phở loạn Có nhẽ ngày thiên hạ gọi ăn thứ phở Mỹ miếc (Phở, Nguyễn Tn) a Đoạn trích đề cập đến nội dung gì? b Chỉ yếu tố thuyết minh có đoạn trích c Từ nội dung đoạn trích, viết đoạn văn ngắn (khoảng 200 chữ) trình bày ý kiến anh chị vai trị việc gìn giữ nét đẹp văn hố truyền thống người Việt Gợi ý làm bài: a Đoạn trích đưa đặc điềm phở, quy tắc, quy định việc đặt tên quán phở, thành phần phở b Các yếu tố thuyết minh thể đoạn trích: - Sử dụng thơng tin khách quan phở: tên phở đặt theo nhiều cách khác nhau, thành phần chủ yếu thịt bò thay đổi thành nhiều nguyên liệu khác - Các câu văn, ngơn ngữ mang tính logic, khách quan, không mang nhiều sắc thái cảm xúc cá nhân tác giả c Học sinh viết đoạn văn theo yêu cầu, thể cảm xúc chân thành, sáng Bài 4: Trang Lịng trắc ẩn thúc giục hành động Điều lại nảy sinh từ tình u, khơng phải kiểu tình yêu tiểu thuyết diễm tình lãng mạn mà tình u xuất phát từ kết trái hành động cụ thể dành cho người khác Tình yêu làm tim đập mạnh cảm thấy khao khát cận kề bên khơng phải tình u mà loại cảm xúc số cảm xúc xếp loại tích cực Tình u khơi nguồn từ lòng trắc ẩn giúp tha thứ lỗi lầm thân cho người khác Chính tình u làm cho quên đắng cay, sầu buồn tổn thương khứ Tình yêu mà dành cho bạn đời, bạn bè bắt đầu mà thơi Tình u lớn lao vốn hình thành từ tảng lịng trắc ẩn bao gồm tiếp nối với ba nhân tố làm nên sống tươi đẹp mà biết yêu thương thân đủ để làm nảy sinh tình cảm chân thật xuất phát từ trái tim Và tình cảm lan chảy trở nên đầy ắp khiêm nhường lịng trắc ẩn điều tất yếu phải xảy Cho nhận (Hãy để chuyện đơn giản, Tolly Burkan) a Chỉ thao tác lập luận chủ yếu sử dụng đoạn trích b Qua đoạn trích trên, anh/chị hiểu lịng trắc ẩn gì? c Từ đoạn trích cho, anh/chị viết đoạn văn nghị luận ngắn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ vai trị lịng trắc ẩn sống đại? Gợi ý làm bài: a Thao tác lập luận phân tích b Lịng trắc ẩn lòng yêu thương người, tha thứ cho lỗi lầm người khác, việc quên đắng cay, sầu buồn, tổn thương thân để nghĩ đến người khác Lịng trắc ẩn có vai trị quan trọng sống đại lịng trắc ẩn khiến phát triển thứ tình cảm cao thượng xuất phát từ trái tim để luôn biết cho đi, cảm giác muốn chiếm hữu Tuy nhiên cần phải hiểu lòng trắc ẩn cần thể hành động thiết thực giúp cho tình cảm bền vững c Học sinh viết đoạn văn theo yêu cầu, thể cảm xúc chân thành, sáng, khơng mắc lỗi tả, dùng từ, đặt câu Bài 5: Đọc đoạn trích sau trả lời câu hỏi: Những người công sở có nhiều quyền hành Nếu khơng giữ Cần, Kiệm, Liêm, Chính dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt dân Cần - Làm việc phải đến giờ, đến trễ, sớm Làm cho chóng, cho chu đáo Việc ngày nào, nên làm xong ngày ấy, để chờ ngày mai Phải nhớ rằng: dân lấy tiền mồ hôi nước mắt để trả lương cho ta Ai lười biếng tức lừa gạt dân Kiệm - Giấy bút, vật liệu, tốn tiền Chính phủ, tức dân; ta cần phải tiết kiệm Nếu miếng giấy nhỏ đủ viết, dùng tờ to Một phong bì dùng hai ba lần [ ] Liêm - Những người cơng sở, từ làng Chính phủ trung ương, dễ tìm dịp phát tài, xoay tiền Chính phủ, khoét đục nhân dân Đến lộ ra, bị phạt, hết danh giá, mà phi nghĩa khơng hưởng Vì vậy, người cơng sở phải lấy chữ Liêm làm đầu Trang Chính - Mình người làm việc cơng, phải có cơng tâm, cơng đức Chớ đem công dùng vào việc tư Chớ đem người tư làm việc cơng Việc phải cơng bình, trực, khơng nên tư ân, tư huệ, tư thù, tư ốn Mình có quyền dùng người phải dùng người có tài năng, làm việc Chớ bà bầu bạn, mà kéo vào chức chức Chớ sợ địa vị mà dìm kẻ có tài Phải trung thành với Chính phủ, với đồng bào Chớ lên mặt làm quan cách mệnh (Đời sống mới, Hồ Chí Minh,) a Đoạn trích giải thích chữ Cần, Kiệm, Liêm, Chính nào? b Chỉ phương thức biểu đạt kết hợp đoạn trích Gợi ý làm bài: Học sinh tự thực Bài 6: Ý chí kết hợp với đam mê đem lại hiệu không ngờ Thông thường người ta hay có quan niệm sai lầm người tích luỹ tài sản lớn: người bị coi tên kẻ cướp băng giá, ác độc khơng biết lịng thương hại Người ta không hiểu họ Người ta không hiểu mà họ có - sức mạnh ý chí kết hợp với kiên định để đảm bảo đạt tới mục tiêu Phần đông người có dấu hiệu bất lợi sẵn sàng từ bỏ mục tiêu ý định Và có người coi thường khó khăn, chiến đấu đến đạt mục tiêu thơi Trong từ kiên định khơng có mang nghĩa anh hùng Nhưng người có tính cách giống loại quặng dùng để nấu thép” (Think and grow rich, Napoleon Hill) Anh/chị có đồng tình với quan điểm tác giả cho rằng: Ý chí kết hợp với đam mê đem lại hiệu không ngờ Gợi ý làm bài: Học sinh tự thực Bài 7: Đọc đoạn trích sau trả lời câu hỏi: Đọc sách kiểu hội thoại Nếu bạn nghĩ có tác giả nói cịn bạn hồn tồn im lặng, tức bạn không nhận thức nhiệm vụ độc giả khơng nắm bắt hội cho Lợi ích hội thoại thành cơng bạn học hỏi điều Đối với sách hay, thừa nhận tác giả thực tốt vai trị hội thoại Độc giả có nhiệm vụ hội đáp trả lại tác giả cách nêu nhận xét thân Nếu sách thuộc loại truyền đạt kiến thức mục đích tác giả hướng dẫn, thuyết phục độc giả tin vào điều [ ] Nếu độc giả khơng thể nói “Tơi tán thành” nên nói rõ lại phản đối, hay giải thích khơng thể đưa nhận xét cụ thể (Đọc sách nghệ thuật, Mortimer J Adler) a Anh/chị hiểu đọc sách kiểu hội thoại? b Chỉ phương thức biểu đạt kết hợp đoạn trích Gợi ý làm bài: Học sinh tự thực Trang Bài 8: Tơi hồn tồn cơng nhận có giá trị khác ngồi giá trị tiền bạc Nhưng không nghĩ người nghệ sĩ sáng tạo tác phẩm lại đánh giá trị thân tác phẩm mang lại cho khoản tiền lớn Gần đây, người kiếm tiền thường bị thiên hạ nghi ngờ cách bất cơng, mà kẻ nghi ngờ lại ơng bà có hội làm tiền mạnh hết Trúng số người ta cho điều tự nhiên, mà tạo sản nghiệp mồ hôi nước mắt, nhờ có sản nghiệp mà giúp cho hàng ngàn người có cơng ăn việc làm, sung sướng lại bị khách nhà báo mạt sát đáng đầy xuống địa ngục Tơi cho thái độ ghen ghét độc ác người xấu xa Người ta nói viết nhiều điều giả nhân giả nghĩa tiền bạc Nhưng không nên quên làm giàu cách bất lương diều đáng chê nghèo khổ khơng ln ln đáng khen Nói cho đúng, có hai thứ giá trị đôi với tiền bạc: giá trị phẩm chất cần có kiếm tiền; hai giá trị cách sử dụng đồng tiền kiếm công cụ thể sức mạnh người có tiền (Tay trắng làm nên, Beaverbrook, Nguyễn Hiến Lê dịch) Đoạn trích đưa đến cho anh/chị suy nghĩ tiền bạc? Gợi ý làm bài: Học sinh tự thực Trang 10 văn minh nhân loại hình thành Trong vịng 50 năm qua, khoảng nửa động vật trái đất bị chết nguyên nhân trực tiếp hay gián tiếp từ người Tồi tệ hơn, 300 năm đánh bắt hải sản khiến đại dương 1/5 số sinh vật có vú Trên thực tế, vi khuẩn dạng sinh vật sống chiếm tỷ lệ nhiều giới với 13% thực vật chiếm tới 82% sống trái đất Tất loài sinh vật từ cá động vật chiếm 5% Nếu so sánh số lượng, loài nấm chí đơng gấp 200 lần so với người, vi khuẩn đơng gấp 1.200 lần cịn cối nhiều gấp 7.500 lần Điều thú vị dù tàn sát phần lớn sinh vật trái đất ngành chăn ni người lại đóng góp phần lớn số lượng cho số loài Khoảng 70% số loài chim giới thuộc trại chăn ni, khoảng 60% số động vật có vú người chăn thả Tuy nhiên, phát triển ngành chăn ni lại tàn phá thiên nhiên dẫn đến nguy diệt chủng lần thứ người (Nguồn khoahoc.tv) a Văn thuộc phong cách ngôn ngữ nào? b Xác định nội dung văn bản? c Chỉ đặc trưng phong cách ngơn ngữ văn d Nêu nhận xét mức độ khoa học thể ngôn ngữ văn trên? Gợi ý làm bài: a Phong cách ngôn ngữ khoa học b Nội dung văn bản: Chứng minh người chiếm phần nhỏ sống Trái đất, hủy diệt phần lớn sống loài khác c Đặc trưng phong cách ngơn ngữ: - Tính khái qt, trừu tượng: hệ thống thuật ngữ khoa học (sinh vật hoang dã, văn minh nhân loại, động vật có vú, dạng sinh vật sống v.v) - Tính lý trí, logic: hầu hết từ đơn nghĩa, gây hiểu lầm, không sử dụng biện pháp nghệ thuật, sử dụng nhiều số liệu dạng phần trăm - Tính khách quan, phi cá thể: có can thiệp cảm xúc, khơng có dấu hiệu “tơi” cá nhân, quan điểm người viết nhìn chung trung tính d Nhận xét: - Đây văn khoa học, nhiên dạng văn khoa học thường thức, biểu phong cách ngôn ngữ khoa học không rõ nét - Những số liệu đưa khơng thích nguồn - Nếu tinh ý nhận quan điểm chủ quan người viết, đặc biệt qua cách diễn đạt “tuy nhiên”, “điều thú vị là”, “tồi tệ hơn”, “thậm chí”, cho thấy người viết chưa thực tạo lập văn vị trung lập Bài 18: a Giải thích khái niệm sau ngơn ngữ khoa học: “Thư điện tử”, “Máy tính bảng”, “Bộ vi xử lý”, “bộ nhớ ngồi”, “điện tốn đám mây” b Thử giải thích thuật ngữ lần nữa, ngôn ngữ thông dụng Trang 28 c Viết đoạn văn có sử dụng thuật ngữ/ khái niệm phong cách ngôn ngữ khoa học Gợi ý làm bài: Học sinh tự thực hiện, tham khảo nguồn có uy tín mặt khoa học Bài 19: Đọc đoạn văn thực yêu cầu: Quốc Tuấn Yên Sinh Vương, lúc sinh ra, có thầy tướng xem cho bảo: “[Người này] ngày sau giúp nước cứu đời” Đến lớn lên, dung mạo khôi ngô, thông minh người, đọc rộng sách, có tài văn võ Yên Sinh Vương trước vốn có hiềm khích với Chiêu Lăng, mang lịng hậm hực, tìm khắp người tài nghệ để dạy Quốc Tuấn [ ] Ông lại khéo tiến cử người tài giỏi cho đất nước, Dã Tượng, Yết Kiêu gia thần ơng, có dự cơng dẹp Ơ Mã Nhi, Toa Đơ Bọn Phạm Ngũ Lão, Trần Thì Kiến, Trương Hán Siêu, Phạm Lãm, Trịnh Dũ, Ngô Sĩ Thường, Nguyễn Thế Trực vốn môn khách ông, tiếng thời văn chương sự, ơng có tài mưu lược, anh hùng, lại lịng giữ gìn trung nghĩa Xem Thánh Tông vờ bảo Quốc Tuấn rằng: “Thế giặc vậy, ta phải hàng thôi” Quốc Tuấn trả lời: “Bệ hạ chém đầu tơi trước hàng” Vì thế, đời Trùng Hưng, lập nên cơng nghiệp có Tiếng vang đến giặc Bắc, chúng thường gọi ông An Nam Hưng Đạo Vương mà không dám gọi tên Sau rồi, châu huyện Lạng Giang có tai nạn bệnh dịch, nhiều người cầu đảo ông Đến nay, đất nước có giặc vào cướp, đến lễ đền ơng, tráp đựng kiếm có tiếng kêu thắng lớn (Đại Việt sử kí tồn thư, Lê Văn Hưu, Phan Phu Tiên, Ngơ Sĩ Liên soạn thảo, Viện Khoa học Xã hội Việt Nam dịch, NXB Khoa học Xã hội) a Chỉ thơng tin cung cấp đoạn trích b Đoạn trích sử dụng thuật ngữ nào, chủ yếu thuộc lĩnh vực gì? c Đoạn trích thể đặc điểm phong cách ngơn ngữ khoa học? Gợi ý làm bài: Học sinh tự thực Bài 20: Đọc đoạn văn thực yêu cầu: Chữ origami tiếng Nhật bắt nguồn từ hai chữ: ori gấp hay xếp kami giấy Origami dùng từ 1880; trước đó, người Nhật dùng chữ orikata Origami kết hợp cách gấp đơn giản để biến miếng giấy hình chữ nhật (2 chiều), mà thường hình vng, thành hình phức tạp (3 chiều), khơng cắt dán q trình gập, xu hướng origami đại Không giống người ta thường nghĩ, quy tắc origami truyền thống Nhật Bản (bắt đầu từ khoảng triều Edo 1603-1867), lại nghiêm ngặt origami đại: giấy gấp hình trịn, tam giác, cắt dán q trình gấp Mẫu origami đơn giản thuyền hay máy bay giấy thường gặp, phức tạp hình rồng, phượng, tháp Eiffel Những mẫu origami phức tạp dùng kim loại mỏng thay giấy thường để giảm độ dày mẫu gập Origami đại thay đổi nhiều, mẫu thường gấp ướt (gấp ướt) sử dụng vật liệu giấy kim loại Người Nhật xem origami phần văn hố truyền thống đất nước hình thức nghệ thuật Một số mẫu origami dược biết tới nhiều hình hạc Con hạc điềm tốt lành quan niệm người Nhật Truyền thuyết kể gấp 1000 hạc giấy biến điều ước thành thật Sau câu chuyện bé gái Nhật Sadako Sasaki năm 1955, hình ảnh hạc giấy trở thành biểu tượng hồ bình” Trang 29 (Từ internet) a Đặt nhan đề cho đoạn văn b Chỉ đặc điểm phong cách ngôn ngữ khoa học thể đoạn trích Gợi ý làm bài: Học sinh tự thực Bài 21: Cho đoạn văn sau: - Sao anh lại hỏi nhỉ? Chồng vội vàng cắt nghĩa: - Khơng! Anh hỏi khơng có can hệ! Nếu em ngạc nhiên em chưa hiểu rõ nghĩa chữ yêu mà anh muốn nói Yêu thư từ, lại, làm điều mà đức hạnh phải kết tội đâu Yêu có nghĩa hơn, bi đát hơn, có thi vị hơn, u ngưỡng mộ, kính trọng, yêu vụng, giấu thầm, “để ý”, vắng mặt khao khát mà gặp mặt khơng dám ngỏ bầu tâm Nói nơm na u nghĩa có ý muốn người ta hỏi làm vợ Ngừng lát, chồng em lại tươi cười mà tiếp: - Không can hệ, thật thế! Cũng anh chẳng hạn Trước biết em lấy em, anh yêu người đàn bà, yêu theo nghĩa nói trên, ừ, có đâu! Việc có thành thực hiển nhiên đáng kể, anh nói thế, em anh muốn xử đặc biệt, nghĩa cho em hưởng lịng thật thà, có khơng hai bọn đàn ơng phần nhiều ích kỷ, gian ngoan Ngây ngô em hỏi lại: - Sao dưng anh lại thật thế? - Là anh đốn anh biết Anh hiểu nhiều em thấy óc thống qua ý tị mị muốn biết đại đa số phụ nữ chồng (Cái ghen đàn ông, Vũ Trọng Phụng) Chỉ biểu phong cách ngơn ngữ đoạn văn Gợi ý làm bài: - Phong cách ngơn ngữ chính: Phong cách ngơn ngữ sinh hoạt - Biểu hiện: + Đoạn trích thể rõ rệt tính cụ thể (về tình giao tiếp, nhân vật giao tiếp, ) + Đoạn trích sử dụng nhiều câu thoại nhân vật đời sống ngày, qua câu thoại tính cách nhân vật thể rõ rệt (học sinh tự phân tích tính cách nhân vật thơng qua lời thoại cụ thể) Bài 22: Chỉ phong cách ngơn ngữ sử dụng đoạn trích sau Những biểu khiến anh (chị) nhận phong cách ngơn ngữ - Bu đói Lần có lẽ lần thứ mười, thằng cu bé chạy đòi ăn, chị đĩ Chuột quấy nồi bếp, cáu tiết chạy mắng át đi: Trang 30 - Đã bảo hết cơm rồi, tí chè chín ăn chè mà! Thấy mẹ gắt, thằng cu khơng dám địi ăn nữa, mặt nhăn nhó bịu xịu muốn khóc Chị đĩ Chuột thương hại, dịu dàng bảo: - Con chạy vườn xem chị Gái làm cỏ, lúc chè chín bu gọi mà ăn chóng ngoan bu thương Nhưng khơng nhúc nhích, mà cịn nhúc nhích được: nắm cơm nhỏ ăn từ sáng bị dày chăm nhà nghèo tiêu hết đánh phèo rồi, chi Nó ngồi phịch xuống đất, gục đầu vào ngưỡng cửa, ngáp - Sắp chín chưa, bu? Quay thấy nằm phục đấy, mắt lờ đờ chết lả, chị Chuột chép miệng: - Thơi đây! Chín chả chín đừng, bắc cho chúng mày ăn khơng có chúng mày làm tội chết Chốc lại nheo nhéo, chốc lại nheo nhéo (Nghèo, Nam Cao) Gợi ý làm bài: - Phong cách ngôn ngữ sử dụng: Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt - Biểu thể đặc điểm phong cách ngôn ngữ sinh hoạt là: Ngơn ngữ mang tính cụ thể, tính cảm xúc tính cá thể Đó việc ngơn ngữ nhân vật sử dụng đặt hoàn cảnh cụ thể (tái hiện thực năm đói khổ trước Cách mạng), nhân vật bộc lộ cảm xúc cá tính rõ rệt thơng qua lời nói với ngữ sử dụng như: bảo rồi, đây, làm tội chết, chốc lại nheo nhéo, Trang 31 BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT I LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM CÁC BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT a So sánh Ví dụ Quê hương chùm khế - Đặc điểm: Đem vật đối sánh với vật khác dựa mối quan hệ liên tưởng - Tác dụng: Tăng sức biểu đạt, tạo liên tưởng bất ngờ, tính sinh động hình ảnh đem so sánh b Nhân hóa Ví dụ Khăn thương nhớ ai, Khăn rơi xuống đất - Đặc điểm: Dùng từ ngữ dùng để biểu thị thuộc tính, hoạt động người để dùng cho vật - Tác dụng: Khiến vật trở nên gần gũi với đời sống người, thay lời để thể tình cảm, cảm xúc cho người c Ẩn dụ Ví dụ Chỉ có thuyền hiểu Biển mênh mông nhường - Đặc điểm: + Cách lấy tên gọi đối tượng để gọi đối tượng khác sở mối quan hệ tương đồng hai đối tượng + Có bốn loại ẩn dụ chính: ẩn dụ cách thức, ẩn dụ hình thức, ẩn dụ phẩm chất ẩn dụ chuyển đổi cảm giác - Tác dụng: Tăng tính nghệ thuật tác phẩm, tạo liên tưởng chiều sâu cho người đọc, đem đến nhận thức tính thẩm mĩ cho câu văn d Hốn dụ Ví dụ Áo chàm đưa buổi phân li, Cầm tay biết nói hơm - Đặc điểm: + Dùng vật để gọi tên cho vật, tượng khác dựa vào nét liên tưởng gần gũi + Có bốn kiểu hốn dụ: lấy tính chất vật để gọi vật, lấy phận để gọi toàn bộ, lấy cụ thể để gọi trừu tượng, lấy chứa đựng để gọi bị chứa đựng - Tác dụng: Tăng tính nghệ thuật tác phẩm, tạo liên tưởng chiều sâu cho người đọc e Điệp ngữ Trang 32 Ví dụ Đường nhằm hướng Nam, Người nhằm hướng Nam, Xe đạn nhằm hướng Nam vượt dốc - Đặc điểm: Từ ngữ (hoặc câu) lặp lại nhiều lần nói viết - Tác dụng: Nhằm nhấn mạnh, bộc lộ cảm xúc tư tưởng đặc biệt mà người nói, người viết muốn phản ánh tạo nhịp điệu cách ấn tượng cho văn g Nói q Ví dụ Ước sơng rộng gang Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi - Đặc điểm: Cường điệu mức độ, tính chất, đặc điểm vật - Tác dụng: Tăng tính biểu cảm tác phẩm, tăng mức độ chất đối tượng đem miêu tả h Nói giảm, nói tránh Ví dụ Hai phi cơ, mười hoa nở… Mẹ đừng đùa… Mẹ giấu anh đâu? - Đặc điểm: Dùng hình thức biểu đạt giảm bớt mức độ để thay cho cách diễn đạt bình thường - Tác dụng: Tăng tính biểu cảm cho tác phẩm i Chơi chữ Ví dụ Bao nhiêu người làm thơ Đèo Ngang Mà quên đèo chạy dọc - Đặc điểm: Lợi dụng đặc điểm âm thanh, ý nghĩa từ để tạo từ ngữ mới, hàm ý - Tác dụng: Làm cho câu văn trở nên dí dỏm, truyền tải ý nghĩa phong phú Tác phẩm nhờ mà sinh động sâu sắc II BÀI TẬP CỦNG CỐ Bài 1: Chỉ nêu hiệu biện pháp tu từ có văn sau: Trong lĩnh vực tai nạn giao thông, thần chết kẻ mù lịa, khơng phân biệt người tốt kẻ xấu đưa ngang lưỡi hái vào mạng sống Nhất thần chết đồng hành “sát thủ” đường phố [ ] Rõ ràng, hạn chế khách quan ý thức cịn non số người dân Việt Nam tham gia giao thông nguyên nhân quan trọng cướp sinh mạng nhiều người Tiếc thay hầu hết lại trai tráng Theo thống kê UNICEF năm 2004, hầu hết ca tử vong tuổi 15-19 người xe máy! Đó tổn thương lớn cho lực lượng lao động đất Trang 33 nước Lực lượng lẽ phải bắt đầu gánh trách nhiệm cơng dân gia đình, làm cải đem lại phồn vinh cho gia đình xã hội Nếu muốn có hạnh phúc gặt hái nhiều qua hội nhập, tự hào Việt Nam mến khách, người tự điều chỉnh mình, trước hết tự cứu cứu người, đem an tồn đãi đãi khách cẩn trọng tham gia giao thông Chúng ta cần chương trình truyền thơng hiệu để “những lưỡi hái tử thần” khơng cịn nghênh ngang đường phố! (Võ Thị Hảo, báo điện tử Vietnamnet, ngày 12-12-2006) Gợi ý làm bài: Trong đoạn văn trên, biện pháp nghệ thuật sử dụng biện pháp ẩn dụ, loại ẩn dụ ẩn dụ phẩm chất Sau tìm biện pháp nghệ thuật sử dụng, học sinh tác dụng Học sinh trả lời sau: - Biện pháp tu từ sử dụng biện pháp ẩn dụ, hình ảnh ẩn dụ “những lưỡi hái tử thần” - Hiệu quả: thể nguy hiểm việc khơng có ý thức đảm bảo an tồn tham gia giao thơng phận giới trẻ Bài 2: Đọc đoạn văn sau: Thời gian trôi qua kẽ tay, đưa mùa hạ cuối ngẩn ngơ chẳng cho kịp giữ Tuổi học trò trôi trang lưu bút, mùa phượng cuối ùa cho tiếc tà áo dài trắng bay Một thời áo trắng tinh khôi đến thế, ôm cho hết, ôm để trịn đầy cho qua Cơn mưa cuối chiều chở nhớ thương, vòng xe quay cuộn tháng năm hóa thành kỉ niệm Ghế đá lặng im khơng nói, gạch lát buồn khơng muốn cất lời Tiếng ríu rít ve sầu kêu vịm lá, tiếng mùa hè lại đến, tiếng mùa học trò lại Mùa phượng cuối gọi buồn cho luyến tiếc thời gian Mùa không bảo ai, mắt buồn ngấn lệ Có mùa yêu chưa xa nhớ, có mùa chở thương nhớ vội chẳng kịp Góc sân trường, cánh hoa rơi mong manh cho mùa hạ cuối Và tim ta, dấu yêu thời (Viết cho mùa phượng cuối, Lạc Hi) Xác định phân tích hiệu thẩm mĩ biện pháp tu từ câu văn: “Ghế đá lặng im khơng nói, ô gạch lát buồn không muốn cất lời ” Gợi ý làm bài: - Câu văn “Ghế đá lặng im khơng nói, gạch lát buồn không muốn cất lời ” tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa - Hiệu thẩm mĩ: nghệ thuật nhân hóa khiến vật (ghế đá, ô gạch) trở nên gần gũi, thân thiết, gắn bó; câu văn trở nên ấn tượng, đặc sắc Bài 3: Chỉ ba biện pháp nghệ thuật bật đoạn thơ sau Ngủ yên, ngủ n, cị ơi, sợ Cành có mềm, mẹ sẵn tay nâng Trong lời ru mẹ thấm xuân Con chưa biết cò vạc Trang 34 Con chưa biết cành mềm mẹ hát Sữa mẹ nhiều, ngủ chẳng phân vân Ngủ yên, ngủ yên, ngủ yên Cho cò trắng đến làm quen Cò đứng quanh nơi Rồi cị vào tổ Con ngủ n cị ngủ Cánh cị, hai đứa đắp chung đơi (Con cị, Chế Lan Viên) Gợi ý làm bài: Đoạn thơ sử dụng ba biện pháp nghệ thuật bật sau: - Ẩn dụ: Con cị ẩn dụ người nơng dân, đặc biệt người phụ nữ sống lam lũ, nhọc nhằn giàu lòng nhân đức hi sinh Chế Lan Viên khai thác hình ảnh cị ý nghĩa biểu trưng cho lòng người mẹ - Điệp ngữ: ngủ yên - Nhân hoá: Ngủ yên, ngủ n, cị ơi, sợ/ Cành có mềm, mẹ sẵn tay nâng Bài 4: Chỉ hai biện pháp nghệ thuật có đoạn trích sau Cái bắt tay bắt tay đồng chí Tay mở rộng miệng cười hoan hỉ Trường Sa ơi! Như bát nước đầy Mời uống ngụm đầu thấy mê say (Qua Trường Sa, Bằng Việt) Gợi ý làm bài: - Biện pháp nghệ thuật so sánh: Cái bắt tay bắt tay đồng chí Trường Sa ơi! Như bát nước đầy - Biện pháp nghệ thuật nhân hoá: Trường Sa ơi! Học sinh lưu ý dạng liên quan đến việc phân tích biện pháp nghệ thuật có đoạn trích, học sinh cần làm rõ ràng, rành mạch hai ý: phân tích Tránh trường hợp vừa ra, vừa phân tích, khiến người chấm khó nắm bắt mạch làm em Trang 35 BÀI TẬP TỰ LUYỆN Bài 1: Cơng việc khơng phải bạn làm để lấy tiền học tập, điều bạn phải làm để có thứ hạng lớp Người ta nên tìm thấy niềm hân hoan cơng việc sinh viên tìm thấy niềm hân hoan học tập Thật nản lòng thấy sinh viên phải ép học tập hay cịn đáng sợ khơng thể bắt ép học Vì đừng nghĩ học hành điều bắt ép bạn, mà bạn phải làm Hãy thay đổi thái độ trước tiên phải nghĩ với học thuộc bạn, bạn muốn làm thành thú vị là nguồn vui Rồi nghĩ với công việc học bạn đầu tư vào trù phú cho xã hội Khi bạn nghĩ bạn thấy thân niềm vui thực (Thế giới rộng lớn có nhiều việc phải làm, Kim Woo Choong) Văn dùng thao tác lập luận nào? Nêu ý văn Theo tác giả, làm để có niềm vui thực Viết văn ngắn (200 chữ) luận điểm: Đầu tư cho việc học đầu tư cho tương lai thân xã hội Bài 2: Tất người sinh có quyền bình đẳng Tạo hóa cho họ quyền khơng xâm phạm được; quyền ấy, có quyền sống, quyền tự quyền mưu cầu hạnh phúc Đoạn văn Hồ Chí Minh trích dẫn từ văn nào? Tại Bác lại dùng trích dẫn đó? Anh (chị) hiểu “quyền bình đẳng” Viết văn ngắn vấn đề bình đẳng giới xã hội Việt Nam Bài 3: Tôi nhớ Cân mong manh tác giả Rohinton Mistry: Hãy tìm kiếm có khả lắng nghe bạn, chậm rãi kể lại thật tỉ mỉ, thật chi tiết, thật lòng bạn đời bạn, điều khó khăn, niềm vui, thật trần trụi mà bạn cần phải cho biết Nếu đời chăn vải ghép mà ta lấy kéo cắt hết ô màu xám xịt đen tối chừa lại mảng màu sáng hoa văn sặc sỡ khơng cịn chăn để giữ ấm cho bạn Hãy tìm kiếm, ngồi xuống bên cạnh Hãy chia sẻ bạn nghe, thấu hiểu để giữ gìn lửa sống, niềm tin nhận đời bạn đáng sống Phải sống, hạnh phúc (Trần Thị Nhung, Báo Tuổi trẻ online) Chỉ hai biện pháp tu từ câu văn in đậm Phân tích tác dụng hai biện pháp tu từ Viết đoạn văn chủ đề: Tuổi trẻ cần lắng nghe thấu hiểu Bài 4: Đọc văn sau thực yêu cầu: Tự trọng tổng hợp hài hồ, coi nguyên nhân sâu xa đưa tới đức tính khác nêu Do đó, có lẽ đức tính cao quý đáng khâm phục người Nhật Người Nhật cố gắng tự làm thứ Nhờ tới giúp đỡ người làm phiền, thiếu lịch tự hạ thấp tự trọng thân Họ đặt việc hẹn, lên cao, Trang 36 bạn trễ hẹn tức bạn làm ảnh hưởng tới người khác, ảnh hưởng tới tập thể hay xã hội Lịng tự trọng khơng thứ người trưởng thành hay khoẻ mạnh cần tới Ở Nhật Bản, trẻ nhỏ không bố mẹ đưa học Cấc em nhỏ tự đến trường phương tiện phù hợp Thậm chí người cao tuổi Nhật nhờ tới người khác việc mà họ thực không tự làm (Nhật Bản - Hành trình đầy kỳ vọng, Đỗ Minh Chính chủ biên - NXB Thơng tin Truyền thông, 2017) Tác giả sử dụng thao tác lập luận văn Theo tác giả, “người Nhật cố gắng tự làm thứ”? Viết đoạn văn bàn lòng tự trọng đời sống xã hội Việt Nam Bài 5: Tiếng Việt người Người Việt cịn nước non Giữ tiếng Việt ngày Hào hùng xưa vọng ngàn sau Tiếng Việt người Hồn Việt cịn ngun vẹn trịn Giữ tiếng Việt cho nối đời Lời quê hương lời sắc son (Thương ca tiếng Việt, Lời Hà Quang Minh) Chỉ biện pháp tu từ đoạn trích Giải thích ý nghĩa dịng sau: Tiếng Việt cịn người/Hồn Việt cịn ngun vẹn trịn Viết văn ngắn trình bày suy nghĩ em việc sử dụng ngôn ngữ đời sống mạng xã hội ca từ âm nhạc đương đại Việt Nam Bài 6: Đọc văn sau trả lời câu hỏi Tôi may mắn nhận tơi u q từ cịn trẻ Woz (Steve Wozniak) tơi sáng lập Apple garage bố mẹ 20 tuổi Chúng làm việc miệt mài 10 năm phát triển từ nhà xe thành công ty trị giá tỷ USD với 4.000 nhân viên Chúng cho đời thành sáng tạo - Macintosh - bước sang tuổi 30 Sau đó, tơi bị sa thải Tơi khơng biết phải làm tháng Tơi nghĩ đến chuyện bỏ Nhưng thứ bắt đầu kéo tơi trở lại Tơi u làm Bước ngoặt Apple không thay đổi người Tôi bị từ chối, yêu Vì tơi định làm lại từ đầu Khi tơi khơng nhận ra, hóa bị sa thải khỏi Apple lại điều tốt dành cho tơi Sức ép trì thành cơng thay tinh thần nhẹ nhàng người bắt đầu lại, khơng diễn Nó giải phóng tơi để bước vào giai đoạn sáng tạo đời Đôi đời đánh vào đầu bạn viên gạch Đừng niềm tin Tôi hiểu thứ khiến vững vàng niềm đam mê Bạn phải tìm bạn u Nó cho cơng việc cho người thân yêu bạn Công việc chiếm phần lớn đời cách đề thực hài lịng làm bạn tin trở nên tuyệt vời Và cách có cơng việc tuyệt vời u bạn làm Nếu chưa tìm ra, tiếp tục tìm kiếm Đừng dừng lại Như mối quan hệ đời, trở nên ngày tốt đẹp qua năm (Diễn văn Steve Jobs Đại học Stanford- theo Vnexpress) Chỉ phương thức biểu đạt văn Chọn tiêu đề đặt cho văn Trang 37 Viết văn bàn mối quan hệ đam mê thành công Bài 7: Đọc văn thực u cầu: Lúc tơi làm việc cho cơng ty tài New York với nhiều người tài giỏi, tơi có ơng chủ thơng minh mà tơi kính trọng Tơi gặp ơng nói tơi muốn thành lập cơng ty bán hàng Internet Ơng dẫn tơi dạo quanh công viên Central, lắng nghe chăm ý tưởng tơi cuối nói với tơi rằng: “Đó ý tưởng tốt, có lẽ tốt với chưa có cơng việc tuyệt vời” Lý luận khiến suy nghĩ, ông thuyết phục suy nghĩ kỹ thêm 48 trước đưa định cuối Nhìn vấn đề vậy, thực lựa chọn khó khăn, rốt cục, tơi định thử lần Tôi không nghĩ hối tiếc việc thử thất bại Và tin bị ám ảnh khơng thử Sau suy nghĩ kỹ, tơi chọn đường an tồn để theo đam mê mình, tơi hãnh diện với chọn lựa Ngày mai, ý nghĩa thực sự, đời bạn - đời mà bạn tác giả từ đầu - bắt đầu (Bài phát biểu Jeff Bezos - CEO Amazon) Phương thức biểu đạt văn gì? Phân tích cấu trúc ngữ pháp câu văn in đậm Theo tác giả, việc thành lập công ty bán hàng internet ý tưởng nào? Em suy nghĩ việc ý kiến “Tôi không nghĩ hối tiếc việc thử thất bại Và tin bị ám ảnh khơng thử cả”? Bài 8: Sophia rơ-bốt kích hoạt vào ngày 19/4/2015 lần xuất trước công chúng vào tháng 3-2016 Lễ hội South by Southwest Austin, Taxas, Mỹ Sophia ông David Hanson, CEO Công ty Hanson Robotics tạo Ông nhà sáng chế robot chuyên gia lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) Sophia người máy tiên tiến mà công ty Hanson Robotics chế tạo Robot trang bị cơng nghệ trí tuệ nhân tạo, cơng nghệ nhận diện khn mặt, giọng nói khả xử lý liệu hình ảnh Sophia có nhiều trị chuyện với người kỳ vọng phục vụ nhiều lĩnh vực sống chăm sóc sức khoẻ, dịch vụ khách hàng hay giáo dục Ngày 25/10/2017, Sophia Arab Saudi cấp quyền công dân người Đây cột mốc lớn lần lịch sử robot trở thành công dân quốc gia Trong vấn với báo chí, phóng viên đặt câu hỏi: “Liệu rơ-bốt nhận thức hiểu họ rô-bốt không?”, Sophia trả lời: “Vậy để hỏi anh điều ngược lại, làm anh biết anh người?” Cô cho rôbốt làm nhiều việc thay người người có thêm thời gian nghỉ ngơi, dành cho chăm sóc thân gia đình (Báo điện tử Vietnamnet) Chỉ phương thức biểu đạt văn Theo anh/chị rô-bốt lại cấp quyền công dân? Anh/chị hiểu trí tuệ nhân tạo Viết văn ngắn trả lời câu hỏi rô-bốt Sophia Bài 9: Khu đô thị phức hợp trị giá hàng tỷ USD Ciputra International City nằm phía Tây Bắc Hà Nội, 300 đất nơng nghiệp trước thay biệt thự sang trọng, trường tư, câu lạc golf quán rượu Trang 38 Lớp tường bê tông dày với cánh cổng bảo vệ trở thành ranh giới, chia cắt sống xô bồ thường ngày với vùng đất giàu có, phơ trương, thiên đường giới nhà giàu nước tầng lớp thượng lưu Việt Nam Phía bên cánh cổng, đường rộng thênh thang lấp đầy xe hạng sang, hàng cọ dài tượng khổng lồ vị thần Hy Lạp Bên thành phố dự án trị giá tỷ USD Ecopark, giới sang trọng hoàn toàn tách biệt với trường Đại học tư nhân, thị trấn giả cổ sân golf 18 lỗ tiện nghi khác Hoàn thành năm 2016, giai đoạn dự án mang tên Palm Springs, lấy cảm hứng từ khu nghỉ dưỡng tiếng California, biết đến thiên đường suối nước nóng, khách sạn sân golf Mối lo bất bình đẳng thu nhập tăng lên tương lai, ngày nhiều người Việt chuyển đến thành phố lớn phải đối mặt với chênh lệch giàu nghèo (Dịch theo Guardian) Chỉ phương thức biểu đạt văn Đặt cho văn tiêu đề Theo anh/chị, “lớp tường bê tông dày với cánh cổng bảo vệ” tượng trưng cho điều gì? Anh/chị có đồng tình với quan niệm: Sự chênh lệch giàu nghèo vấn đề lớn đô thị Bài 10: Đọc văn sau thực yêu cầu: Chính người dũng cảm chiến đấu đây, dù sống hay chết, làm trở lên thiêng liêng, vượt xa khả cỏi để thêm hay bớt điều cho Thế giới ý, hay nhớ thật lâu nói hơm khơng qn điều người làm Chính chúng ta, người sống, phải hiến dâng cho cơng việc dở dang mà người chiến đấu tiến hành cách cao quý Chính người phải hiến dâng cho nhiệm vụ lớn cịn trước mặt - từ người chết vinh danh này, nhận lấy tận tụy nhiều cho nghiệp mà họ cống hiến đến thở cuối - có tâm cao người ngã xuống khơng hi sinh cách phí hồi, quốc gia chứng kiến sinh nở tự quyền dân, dân dân mãi trường tồn (Tổng thống Mĩ- Những diễn văn tiếng, NXB Thế giới) Văn sử dụng thao tác lập luận nào? Theo tác giả, “cơng việc dở dang” mà người hơm phải làm Chủ đề văn gì? Hãy đặt tiêu đề cho văn ĐÁP ÁN Bài 1: Gợi ý làm bài: Nghị ỉuận Sinh viên cần có động lực niềm vui học tập Để có niềm vui thực sự, người học cần thay đổi thái độ, xác định việc học đầu tư cho tương lai thân cộng đồng Học sinh tự viết đoạn văn Trang 39 Bài 2: Gợi ý làm bài: Đoạn văn Tuyên ngôn Độc lập Hồ Chí Minh trích dẫn từ Tuyên ngôn độc lập năm 1776 Mỹ Việc dùng trích dẫn vậy, tác giả luận điểm đất nước hùng mạnh, giới thừa nhận, tạo logic nước khác cần tơn trọng chân lý Quyền bình đẳng nguyên lý pháp luật thể qua quy định cụ thể thiết lập quyền đốỉ xử cách nhau, công cơng dân trước pháp luật, theo đó, công dân, nam, nữ, không phân biệt tôn giáo, dân tộc, tuổi tác không bị phân biệt đối xử việc hưởng quyền, nghĩa vụ chịu trách nhiệm pháp lí theo quy định pháp luật Học sinh viết đoạn văn, lưu ý bình đẳng giới quy định pháp luật Việt Nam Trong đời sống xã hội, ngành nghề, việc bình đẳng giới thể điểm cơng bằng, tích cực Tuy nhiên số lĩnh vực, gia đình, bình đẳng giới chưa triệt để, cịn nhiều thiệt thịi cho phụ nữ, HS cần có dẫn chứng cụ thể Bài 3: Gợi ý làm bài: Các biện pháp tu từ: - So sánh: Cuộc đời chăn vải ghép - Ẩn dụ: ô màu xám xịt đen tối, mảng màu sáng hoa văn Việc so sánh đờỉ chăn bơng vài nhiều mảng màu cách ví sinh động, giúp người đọc hình dung sống đa dạng, nhiều sắc thái Những ô màu xám xịt đen tối tượng trưng cho xấu, khó khăn trắc trở, thất bại đời Những mảng màu sáng niềm vui, hạnh phúc, điều may mắn, tốt lành Cách ẩn dụ dùng màu sắc biểu thị trạng thái khác đời sống giúp người đọc dễ hình dung, liên tưởng tạo ấn tượng, cảm xúc Học sinh tự viết đoạn Bài 4: Gợi ý làm bài: Lập luận giải thích Người Nhật ln cố gắng làm thứ nhờ người khác làm phiền tới người khác, thiếu lịch hạ thấp thân Học sinh tự viết đoạn văn Bài 5: Gợi ý làm bài: Biện pháp tu từ điệp ngữ “tiếng Việt cịn” Trang 40 Hai dịng thơ hàm ý: Tiếng Việt thứ ngôn ngữ gắn liền với người Việt, ngày người Việt sử dụng tiếng Việt hồn người Việt lưu giữ Điều nói lên vai trị tiếng Việt việc lưu giữ tâm hồn, cốt cách, văn hóa Việt Học sinh tự viết đoạn Bài 6: Gợi ý làm bài: Phương thức tự Đam mê thành công; Đam mê đem đến thành công; Đừng từ bỏ đam mê Học sinh tự viết đoạn: lưu ý khai thác lập luận: Có đam mê dẫn tới thành công Đam mê giúp trì theo đuổi mục tiêu, cố gắng nỗ lực mục tiêu Nhờ có đam mê, người biết vượt qua khó khăn thử thách, giữ vững niềm tin, kiếm tìm thử thách tìm giải pháp để đưa đến thành cơng HS cần lấy ví dụ thực tiễn người thành công sống Bài 7: Gợi ý làm bài: Tự Câu ghép: Sau suy nghĩ kỹ (trạng ngữ), (CN1) chọn đường an tồn để theo đam mê (VN1), tơi (CN2) hãnh diện với chọn lựa (VN2) Đó ý tưởng tốt Ý kiến cho thấy tâm đối diện với thử thách, hội Bài 8: Gợi ý làm bài: Thuyết minh Bởi rơ-bốt Sophia có cảm xúc, trị chuyện với người kỳ vọng phục vụ nhiều lĩnh vực sống chăm sóc sức khoẻ, dịch vụ khách hàng hay giáo dục Trí tuệ nhân tạo trí thơng minh tạo máy móc Học sinh tự viết đoạn: Chú ý khía cạnh: Rơ-bốt sản xuất hàng loạt đâu có văn minh, kĩ thuật cao người có nguồn gốc, có q hương; Con người khác với rơ-bốt chỗ khơng sinh tình cảm mà cịn điều khiển tình cảm, giác quan mối quan hệ xã hội Con người đặt mối quan hệ cộng đồng - dân tộc - gia đình, khác với rơ-bốt chuỗi sản phẩm dây chuyền sản xuất Bài 9: Gợi ý làm bài: Miêu tả Sự phân biệt giàu - nghèo; Phân hóa giàu nghèo thị Lớp tường bê tông dày với cánh cổng bảo vệ tượng trưng cho ngăn cách hai giới giàu nghèo Trang 41 Học sinh viết đoạn văn ngắn bày tỏ ý kiến Bài 10: Gợi ý làm bài: Thao tác lập luận chính: nghị luận “Cơng việc cịn dở dang” “phải hiến dâng cho nhiệm vụ lớn trước mặt” - đưa quốc gỉa đến thời kì tự quyền dân, dân dân mãi trường tồn Chủ đề văn bản: Ca ngợi người dũng cảm chiến đấu cho độc lập Có thể đặt tiêu đề: Chính quyền dân chủ, Vì dân chủ, Những người anh hùng… Trang 42 ... hiệu - Về trình bày, kết cấu: Các văn trình bày thống Mỗi văn thường gồm ba phần theo khuôn mẫu định: + Phần đầu: Các tiêu mục văn + Phần chính: Nội dung văn + Phần cuối: Các thủ tục cần thiết... ý làm bài: - Tính khn mẫu: Văn có phần mở đầu gồm quốc hiệu, tiêu ngữ, tên văn bản; Phần nội dung văn bản; Phần cuối địa điểm, thời gian, người viết - Tính minh xác: Văn sử dụng từ ngữ đơn nghĩa,... qua năm (Diễn văn Steve Jobs Đại học Stanford- theo Vnexpress) Chỉ phương thức biểu đạt văn Chọn tiêu đề đặt cho văn Trang 37 Viết văn bàn mối quan hệ đam mê thành công Bài 7: Đọc văn thực yêu