BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG HOÀNG VĂN MỸ NGHIÊN CỨU SỰ I N Đ NG THÀNH PHẦN OÀI VÀ MẬT Đ CỦ P GI P C Ở S NG TIÊN HUYỆN TIÊN PHƯ C TỈNH QUẢNG N M UẬN VĂN THẠC SĨ KHO HỌC ĐÀ NẴNG Năm 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG HOÀNG VĂN MỸ NGHIÊN CỨU SỰ I N Đ NG THÀNH PHẦN OÀI VÀ MẬT Đ CỦ P GI P C Ở S NG TIÊN HUYỆN TIÊN PHƯ C TỈNH QUẢNG N M Chuyên ngành : Sinh thái học Mã số : 60.42.01.20 UẬN VĂN THẠC SĨ KHO HỌC Giáo viên hướng dẫn: TS VŨ THỊ PHƯƠNG NH ĐÀ NẴNG Năm 2015 ỜI C M ĐO N Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, kết nêu luận văn trung thực chưa cơng bố cơng trình khác Tác giả Hoàng Văn Mỹ MỤC ỤC MỞ ĐẦU 1 Tính cấp thiết Mục tiêu t i t i Nội dung nghiên cứu Đ i t ợng v ph m vi nghiên cứu ngh a khoa h c v Những ngh a thực ti n ng g p t i t i Cấu trúc luận văn: Luận văn gồm c CHƯƠNG TỔNG QU N TÀI IỆU 1.1 T NH H NH NGHI N CỨU V ĐỘNG VẬT GIÁP XÁC CỠ LỚN TR N TH GIỚI 1.2 T NH H NH NGHI N CỨU ĐỘNG VẬT GIÁP XÁC CỠ LỚN TRONG N ỚC 16 1.3 T NH H NH NGHI N CỨU ĐVKXS N ỚC NG T TẠI T NH QU NG N M 25 1.4 KHÁI QUÁT V Đ C ĐI M ĐI U KI N TỰ NHI N KINH T X HỘI KHU VỰC NGHI N CỨU 25 1.4.1 V trí a l 25 1.4.2 Đi u ki n tự nhiên 26 1.4.3 Khí hậu thời tiết 27 1.4.4 Thủy văn 27 1.4.5 Kinh tế x hội 28 CHƯƠNG THỜI GI N ĐỊ ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PH P NGHIÊN CỨU 29 2.1 THỜI GI N VÀ Đ ĐI M NGHI N CỨU 29 2.1.1 Thời gian nghiên cứu 29 2.1.2 Đ a i m nghiên cứu 29 2.2 PH NG PHÁP NGHI N CỨU 30 2.2.1 Ph ng ph p thu thập s li u t i li u 30 2.2.2 Thu thập vật mẫu ngo i tự nhiên 31 2.2.3 Phân tích vật mẫu phịng thí nghi m 32 2.2.4 Xử l s li u 33 CHƯƠNG K T QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ÀN UẬN 36 3.1 Đ C ĐI M SINH C NH VÀ THỦY L H H C CÁC ĐI M THU MẪU 36 3.1.1 Đ c i m sinh c nh c c i m thu mẫu 36 3.1.2 Đ c i m thủy l h a h c khu vực nghiên cứu 43 3.2 THÀNH PHẦN LOÀI CỦ GIÁP XÁC CỠ LỚN TẠI KHU VỰC NGHI N CỨU 45 3.2.1 Th nh phần lo i h tôm gai (Palaemonidae) 50 3.2.2 Th nh phần lo i h tôm ( tyidae) 51 3.2.3 Th nh phần lo i h cua ồng (Parathelphusidae) 51 3.2.4 Th nh phần lo i h cua núi (Potamidae) 52 3.3 BI N ĐỘNG THÀNH PHẦN LOÀI VÀ SỐ L ỢNG CÁ TH CỦ GIÁP XÁC CỠ LỚN Ở N ỚC THEO MÙ 52 3.3.1 Biến ộng th nh phần lo i Gi p x c cỡ lớn n ớc t i sông Tiên 52 3.3.2 Biến ộng s l ợng c th v s 3.4 PHÂN TÍCH MỐI T NG QU N GIỮ a d ng 67 QUẦN X SINH VẬT VỚI CÁC Y U TỐ MÔI TR ỜNG (BIO-ENV) 76 3.4.1 H s BIO-ENV vào mùa khô 76 3.4.2 H s BIO-ENV v o mùa m a 77 3.5 Đ XUẤT CÁC Đ NH H ỚNG B O TỒN VÀ PHÁT TRI N ĐDSH GIÁP XÁC CỠ LỚN Ở N ỚC TẠI SÔNG TI N 78 3.5.1 Những t c ộng tiêu cực nh h ởng ến môi tr ờng s ng v ĐDSH Gi p x c cỡ lớn n ớc t i sông Tiên huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam 78 3.5.2 Đ xuất c c nh h ớng b o tồn v ph t tri n ĐDSH Gi p x c cỡ lớn n ớc t i sông Tiên huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam 81 K T UẬN VÀ KI N NGHỊ 84 TÀI IỆU TH M KHẢO QUY T ĐỊNH GI O ĐỀ TÀI (b n sao) PHỤ ỤC D NH MỤC CHỮ VI T TẮT ASPT : Đi m s trung bình cho c c BĐKH : Biến ổi khí hậu BMWP : H th ng quan trắc sinh h c BTNMT : Bộ T i nguyên v Môi tr ờng BTTN : B o tồn thiên nhiên CCA : Phân tích hợp chuẩn DO : Nồng ộ oxy hòa tan ĐDSH : Đa d ng sinh h c ĐHKHTN : Đ i h c Khoa h c Tự nhiên ĐHQGHN : Đ i h c Qu c gia H Nội ĐVĐ : Động vật y ĐVN : Động vật ĐVKXS : Động vật không x KBT : Khu b o tồn NXB : Nh xuất b n QCVN : Quy chuẩn Vi t Nam TDS : Tổng chất rắn hòa tan TW : Trung UBND : Ủy ban nhân dân VQG : V ờn Qu c gia ng ng s ng n v phân lo i DANH MỤC C C ẢNG Số hiệu bảng 2.1 Tên bảng Kế ho ch kh o s t thực Trang a thu thập mẫu vật 29 2.2 Đ a i m v v trí thu mẫu 30 3.1 Đ c i m sinh c nh c c i m thu mẫu 36 3.2 Tổng hợp kết qu 43 o s tiêu thủy l h a h c theo mùa khu vực nghiên cứu 3.3 Th nh phần lo i Gi p x c cỡ lớn g pt ic c 46 i m thu mẫu 3.4 Cấu trúc th nh phần lo i Gi p x c cỡ lớn n ớc 49 t i khu vực nghiên cứu 3.5 S lo i Gi p x c cỡ lớn thu ợc c c h t i c c 53 ợc c c h t i c c 58 i m thu mẫu v o mùa khô 3.6 S lo i Gi p x c cỡ lớn thu i m thu mẫu v o mùa m a t i c c i m thu mẫu v o mùa m a 3.7 S l ợng lo i Gi p x c cỡ lớn t i c c i m thu 60 mẫu hai mùa 3.8 S l ợng c th c c lo i Gi p x c cỡ lớn t i c c 68 i m thu 3.9 Chỉ s H’ Gi p x c cỡ lớn t i c c i m nghiên 74 cứu tính c hai mùa 3.10 H s t ng quan BIO-ENV gi p x c cỡ lớn 77 n ớc với c c yếu t môi tr ờng v o mùa khô 3.11 H s t ng quan BIO-ENV gi p x c với c c yếu t môi tr ờng v o mùa m a 78 D NH MỤC HÌNH Số hiệu hình 2.1 S Tên hình Trang c c i m thu mẫu t i sông Tiên huy n 30 Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam 3.1 Tỷ l % lo i theo h t i khu vực nghiên cứu 49 3.2 S lo i Gi p x c cỡ lớn thu 53 ợc c c h t i c c i m thu mẫu v o mùa khô 3.3 S lo i Gi p x c cỡ lớn thu ợc c c h 3.4 Sự biến ộng th nh phần lo i Gi p x c cỡ lớn 58 61 hai mùa 3.5 S Bray – Curtis th hi n tính t ng quan 62 c c i m thu mẫu 3.6 Không gian hai chi u MDS Bray – Curtis 63 c c i m nghiên cứu 3.7 S Bray – Curtis th hi n tính t ng quan 64 Không gian hai chi u MDS Bray – Curtis 65 c c i m thu mẫu v o mùa khô 3.8 c c i m nghiên cứu v o mùa khô 3.9 S Bray – Curtis th hi n tính t ng quan 66 c c i m thu mẫu v o mùa m a 3.10 Không gian hai chi u MDS Bray – Curtis 67 c c i m nghiên cứu v o mùa m a 3.11 Sự biến ộng s l ợng c th Gi p x c cỡ lớn v o mùa khô 69 3.12 Sự biến ộng s l ợng c th Gi p x c cỡ lớn v o 70 mùa m a 3.13 Biến ộng s l ợng c th Gi p x c cỡ lớn t i c c 72 i m thu mẫu hai mùa 3.14 Chỉ s H’ Gi p x c cỡ lớn t i c c i m 74 nghiên cứu 3.15 Chỉ s H’ Gi p x c cỡ lớn t i c c i m nghiên cứu mùa 76 Điểm Đợt thu mẫu thu mẫu M4 M5 M6 Nhiệt ộ (oC) Độ ục Độ dẫn DO TDS NH4+ Độ m n PH (NTU) (µS/cm) (mg/l) (ppm) (mg/l) Đợt 28,6 6,5 30,2 68 7,2 31 0,01 Đợt 29,5 7,3 29,5 59 6,9 30 0,01 Đợt 30,4 6,9 22,6 62 6,8 35 0,01 Đợt 32,5 7,1 15,6 72 6,4 35 0,03 Đợt 33,5 6,9 20,1 75 40 0,03 Đợt 31,2 6,7 18,6 83 6,2 47 0,02 Đợt 33 7,1 20,5 78 39 0,02 Đợt 28,1 7,2 22,9 75 6,6 36 0,01 Đợt 28,6 6,5 30,2 66 7,2 35 0,03 Đợt 29,7 7,3 29,5 60 6,8 32 0,02 Đợt 30,3 6,9 22,6 64 6,7 29 0,03 Đợt 32,5 5,9 28,7 85 6,4 46 0,02 Đợt 31,2 7,5 27,9 79 6,2 39 0,01 Đợt 34 6,7 35,8 89 5,8 45 0,02 Đợt 32,1 5,7 30,5 96 48 0,03 Đợt 29,3 6,32 45,2 87 6,3 44 0,01 Đợt 29,7 6,8 46,2 110 51 0,02 Đợt 28,9 6,4 39,5 98 6,7 41 0,03 Đợt 28,6 5,8 41,2 105 6,9 47 0,03 Đợt 31,5 7,2 30,2 115 6,4 62 0,01 Đợt 32,1 6,9 29,7 98 6,2 49 0,01 Đợt 33 6,6 34,5 112 5,8 57 0,02 Đợt 35,1 7,2 35,6 95 47 0,03 Điểm Đợt thu mẫu thu mẫu M7 M8 M9 Nhiệt ộ (oC) Độ ục Độ dẫn DO TDS NH4+ Độ m n PH (NTU) (µS/cm) (mg/l) (ppm) (mg/l) Đợt 28,2 7,84 40,3 86 6,2 43 0,02 Đợt 29,8 7,1 48,6 81 42 0,01 Đợt 30,5 6,9 40,2 95 6,7 51 0,02 Đợt 28,6 6,5 42,3 85 6,9 46 0,01 Đợt 33,1 6,5 35,2 100 6,3 52 0,02 Đợt 31,5 7,1 31,2 95 6,2 49 0,03 Đợt 32,6 7,5 36,5 89 5,65 46 0,02 Đợt 34,6 7,04 37,6 87 5,8 43 0,03 Đợt 29 7,67 41,2 79 6,3 39 0,02 Đợt 30,2 6,8 50,3 80 6,8 42 0,01 Đợt 29,8 6,5 46,8 76 6,4 40 0,01 Đợt 28,1 6,79 52,3 73 6,7 37 0,02 Đợt 33,1 7,4 40,5 98 6,1 48 0,03 Đợt 32,5 7,3 45,2 78 5,8 39 0,04 Đợt 31,2 6,8 39,6 90 6,5 47 0,02 Đợt 34,4 7,2 50,6 88 45 0,03 Đợt 28,6 7,58 55,7 81 6,5 40 0,01 Đợt 29,4 7,2 60,5 72 5,5 40 0,01 Đợt 30,1 6,7 65,1 75 6,7 32 0,05 Đợt 28,5 7,1 51,2 79 5,8 39 0,02 Đợt 33,5 7,1 42,6 89 5,6 45 0,03 Đợt 32,5 6,9 48,5 77 6,2 35 0,04 Đợt 32,1 6,8 35,2 92 6,7 40 0,02 Điểm Đợt thu mẫu thu mẫu M10 Nhiệt ộ (oC) Độ ục Độ dẫn DO TDS NH4+ Độ m n PH (NTU) (µS/cm) (mg/l) (ppm) (mg/l) Đợt 33,6 7,2 45,6 84 5,8 43 0,03 Đợt 28,9 7,94 43,2 73 6,2 37 0,22 Đợt 29,5 6,9 61,3 75 5,6 40 0,01 Đợt 28,7 6,5 66,2 78 6,8 32 0,01 Đợt 30,2 7,1 52,4 69 6,7 29 0,02 Đợt 31,5 7,3 43,5 89 5,9 43 0,01 Đợt 32,1 7,1 49,8 90 6,1 39 0,03 Đợt 33,2 6,9 45,6 85 6,2 41 0,03 Đợt 32,8 7,6 47,2 81 5,8 40 0,02 Đợt 28,7 8,12 50,1 72 6,2 36 0,04 Đợt 30,2 7,9 63,2 75 7,2 31 0,03 Đợt 30 6,8 67,1 69 6,8 29 0,03 Đợt 29,8 7,15 59,8 73 7,4 36 0,04 Phụ lục Các loài g p t i iểm thu mẫu ợt thu mẫu Địa iểm ợt thu mẫu STT Loài M1 K M I H M2 M3 M4 M5 M6 M7 M8 M9 K M K M K M K M K M K M K M x x x x x x x x x x K M M10 K M x x tyidae – H tôm Giống Caridina Caridina acuticaudata Dang, 1975 Caridina serrata serrata Stimpson, 1860 x x Caridina subnilotica Dang, 1975 x x Caridina flavilineata Dang, 1975 x Caridina tonkinensis Bouvier, 1919 x Caridina sp II H Palaemonidae – H tôm gai x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Giống Macrobrachium Macrobrachium dalatense Xuan Nguyen Van, 2003 x Địa iểm ợt thu mẫu STT Loài M1 K M M2 M3 K M K M K Macrobrachium pilimanus (De Man, 1879) Macrobrachium vietnamense Dang, 1972 10 Macrobrachium mirabile (Kemp, 1917) x x x x 11 Macrobrachium nipponense (De Haan, 1849) x x x x 12 Macrobrachium suongae Xuan Nguyen Van, 2003 x 13 14 15 16 17 Macrobrachium lanchesteri (De Man, 1911) Macrobrachium secamanense Dang, 1998 Macrobrachium mekongense Dang, 1998 Macrobrachium hainanense Parisi, 1919 Macrobrachium mieni Dang, 1975 M4 M5 M K M6 M K M7 M K M8 M K M9 M K x x x x x x x x x M10 M x x x x x x K M x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Địa iểm ợt thu mẫu STT Loài M1 K M 18 Macrobrachium sp 19 Macrobrachium formosense Bate, 1868 M2 x M4 K M K M K x x M3 x x x x x x x x x M5 M6 M7 M8 M9 M10 M K M K M K M K M K M K M x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Giống Exopalaemon 20 Exopalaemon mani (Sollaud, 1914) x x Giống Palaemon 21 Palaemon serrifer (Stimpson, 1860) x x x x Giống Palaemonetes 22 Palaemonetes sinensis (Sollaud, 1911) III H Potamidae – H cua núi x x x x x x x x Giống Potamicus 23 Potamicus cucphuongensis Dang, 1975 Giống Potamon x x x x x x x x Địa iểm ợt thu mẫu STT Loài M1 K M 24 Potamon potamios (Olivier, 1804) IV H Parathelphusidae -H cua ồng x x x x M2 M3 M4 K M K M K M5 M K M6 M K M7 M K M8 M K M9 M K M10 M K M x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Giống Esanthelphusa 25 Esanthelphusa dugasti (Rathbun, 1902) x x x Giống Somanniathelphusa 26 Somanniathelphusa dugasti (Rathbun, 1902) 27 Somanniathelphusa germaini (Rathbun, 1902) x x x x x 28 Somanniathelphusa sinensis sinensis Dang, 1975 x x x x x 29 Somanniathelphusa sp Ghi chú: K: mùa khô M: mùa m a X: g p x x x x x x PHI U ĐIỀU TR GI P C CỠ N TẠI S NG TIÊN Ở ây c lo i tôm n o anh/ch hay bắt ợc: Ở ây c lo i cua n o anh/ch hay bắt ợc: Lo i tôm cua n o anh/ch bắt ợc nhi u s l ợng bao nhiêu: V o thời gian n o ng y anh/ch bắt ợc nhi u nhất: Trong năm anh/ch bắt ợc nhi u v o th ng n o: Những lo i n o c s l ợng gi m nhi u thời gian qua: Những lo i n o th ờng c s l ợng ổn nh nhất: Những lo i n o khơng cịn g p nữa: Ở v trí n o anh/ch nh bắt ợc nhi u nhất: 10 nh/ch hay dùng c c ph ng ph p/công cụ n o nh bắt tôm cua: 11 C c lo i tơm cua ây lo i n o c gi tr kinh tế nhất: Macrobrachium nipponense (De Haan, 1849) Macrobrachium formosense Spence Bate, 1868 Potamon potamios (Olivier, 1804) Somanniathelphusa sinensis sinensis Dang, 1975 Thu mẫu với PGS TS Nguy n Văn V nh Thu mẫu với PGS TS Nguy n Văn V nh Đi thu mẫu ghi nhật thực ịa Thu mẫu v Hiện trường khai thác cát sông Tiên Thu mẫu t i ã Tiên Hà ... i sông Tiên, huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam ảng 2.2 Đ a điểm v trí thu m u STT Vị trí thu mẫu Kí hiệu X Tiên Th huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M1 X Tiên Lộc huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam. .. M2 X Tiên n huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M3 X Tr Tiên C nh huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M4 X Tiên Kỳ huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M5 X Tiên Kỳ huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M6 X Tiên. .. n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M7 X Tiên Châu huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M8 X Tiên H huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M9 10 X Tiên H huy n Tiên Ph ớc tỉnh Qu ng Nam M10 PHƯƠNG PH P NGHIÊN CỨU