NỘI SOI PHẾ QUẢN ỐNG MỀM TRONG THỰC HÀNH BỆNH VIỆN PGS.TS.Tạ Bá Thắng (Bộ môn - Trung tâm Nội hơ hấp, BVQY 103, HVQY) Hải Phịng -10/2019 NỘI DUNG • Chỉ định, chống định • Quy trình kỹ thuật • Hình ảnh nội soi bình thường bệnh lý • Các kỹ thuật lấy bệnh phẩm qua nội soi CHỈ ĐỊNH CHẨN ĐỐN - Bệnh ác tính: chẩn đoán UTP nguyên phát thứ phát - Nhiễm trùng hơ hấp dưới: chẩn đốn ngun vi sinh - Chẩn đoán nguyên nhân ho máu - Bệnh phổi kẽ - Khác: dị vật, u trung thất, xẹp phổi, chấn thương ngực, đánh giá sau ghép phổi… CHỈ ĐỊNH ĐIỀU TRỊ - Điều trị TNĐT trung tâm: cắt, đốt, nong, đặt stent - Hút dịch, rửa khí - phế quản, rửa phế quản phế nang - Điều trị ho máu - Lấy dị vật, cục máu đông - Giảm thể tích phổi: đặt van chiều, coil… - Khác: giảm khối trơn đường thở, bơm thuốc chỗ… CHỐNG CHỈ ĐỊNH • Rối loạn tim mạch: rối loạn nhịp, suy tim nặng, nhồi máu tim, đau thắt ngực khơng ổn định, THA khơng kiểm sốt • Rối loạn hô hấp: Suy hô hấp, COPD đợt cấp nặng, HPQ chưa kiểm sốt, nhiều kén khí lớn dễ vỡ, TKMP chưa dẫn lưu, • Rối loạn đơng máu • Động kinh chưa kiểm sốt • Người bệnh khơng hợp tác CÁC KỸ THUẬT NỘI SOI PHẾ QUẢN ỐNG MỀM  Nội soi ánh sáng trắng (nội soi thông thường)  Nội soi dải ánh sáng hẹp (Narrow Band Imaging)  Nội soi huỳnh quang (Autofluorescence Bronchoscopy)  Nội soi siêu âm (Endobronchial Ultrasound)  Nội soi định vị điện từ (Electromagnetic Navigation)  Nội soi cắt lớp (Optical coherence tomography)  Nội soi vi thể huỳnh quang/laser đồng tâm (Confocal Fluorescence/laser Endomicroscopy) NỘI SOI ÁNH SÁNG TRẮNG NỘI SOI DẢI ÁNH SÁNG HẸP (NARROW BAND IMAGING) •Nguyên lý kỹ thuật: Phát ánh sáng với dải tần số B1: 400-430nm B2: 430-470nm B3: 560-590nm Hemoglobin tồn lòng mạch hấp thu mạnh ánh sáng dải hẹp, đặc biệt dải sóng B1 GIÁ TRỊ NSPQ DẢI ÁNH SÁNG HẸP Phát sớm tổn thương xâm lấn lòng đường thở có tăng sinh mạch Chẩn đốn sớm ung thư phổi NỘI SOI PHẾ QUẢN HUỲNH QUANG (AUTOFLUORESCENCE BRONCHOSCOPY) • Ngun lí: chiếu nguồn sáng laser, vùng phế quản bất thường nhạy cảm huỳnh quang bắt màu đỏ nâu • Ưu điểm kĩ thuật: + Tăng giá trị chẩn đoán so với nội soi thường (từ 1,5 đến 2,5 lần) + Phát ung thư sớm đối tượng nguy + Đánh giá thay đổi vùng phế quản nhỏ mà nội soi thường khơng nhìn thấy HÌNH ẢNH NỘI SOI BỆNH LÝ HÌNH ẢNH NỘI SOI UNG THƯ PHỔI CÁC KỸ THUẬT LẤY BỆNH PHẨM QUA NỘI SOI • Rửa phế quản-phế nang • Chải phế quản • Sinh thiết lịng phế quản (endobronchial biopsy) • Sinh thiết xuyên thành phế quản (Transbronchial lung biopsy) • Sinh thiết hút xuyên thành khí phế quản (Transbronchial needle aspiration biopsy TBNA) Rửa phế quản-Phế nang (Bronchioloalveolar lavage - BAL) Chỉ định: •Nhiễm trùng: viêm phổi cộng đồng, viêm phổi thở máy, viêm phổi người suy giảm miễn dịch •Ung thư phổi, u lympho phổi •Các bệnh phổi kẽ: Silicosis, bệnh bụ phổi khác (bụi than, bụi bông), sarcoidosis •Bệnh tích protein phế nang •Chảy máu phế nang •Tắc mạch mỡ viêm phổi lipid •Bệnh phổi tăng bạch cầu toan ) Rửa phế quản-Phế nang Chống định: Khơng có chống định tuyệt đối Kỹ thuật làm bùng phát suy hơ hấp bệnh nhân có bệnh phổi mạn (COPD, hen phế quản), bệnh nhân thở máy, bệnh nhân thiếu 02 máu nặng Kỹ thuật: •Rửa phế quản-phế nang thể tích nhỏ: lượng dịch rửa bơm vào lần khoảng 10-20 ml (tổng Mở kìm -> Bấm sinh thiết 37 Sinh thiết xuyên thành phế quản (Transbronchial lung biopsy) • Chỉ định: - Thâm nhiễm phổi lan toả khu trú nghi ngờ do: nhiễm trùng; bệnh phổi kẽ; sarcoidosis; ung thư; bệnh tích protein phế nang - Chẩn đốn nguyên nhân đám mờ nốt mờ phổi • Chống định : - Thủ thuật viên chưa thành thạo kỹ thuật - Rối loạn đông chảy máu, bện nhân dùng thuốc chống đông - Giảm tiểu cầu; Tăng urê máu - Tăng áp lực động mạch phổi (tăng nguy chảy máu) Sinh thiết xuyên thành phế quản (Transbronchial lung biopsy)  Bước Bịt ống soi vào lỗ phế quản dẫn đến tổn thương, đẩy kim sinh thiết có lực cản nhẹ, lùi kim lại  Bước 2: xác định vị trí gần màng phổi (Bệnh nhân có cảm giác đau)  Bước 3: Lùi kim sinh thiết lại 1,5-2 cm  Bước 4: Mở kim sinh thiết sinh thiết bệnh nhận thở  Bước 5: Đẩy đóng kim bệnh nhân hít vào; Rút kim sinh thiết nhanh, lúc ống soi giữ nguyên Sinh thiết hút xuyên thành khí - phế quản (Transbronchial needle aspiration biopsy -TBNA) Chỉ định: - Tổn thương khu trú lan tỏa niêm mạc nghi ngờ nguyên nhiễm khuẩn, ung thư u lympho - Nốt bóng mờ phổi - Hạch u trung thất - Chẩn đoán sarcoidosis Chống định - Chống định chung soi phế quản mềm - Thận trọng với bệnh nhân có rối loạn đơng chảy máu Sinh thiết hút xuyên thành khí - phế quản (Transbronchial needle aspiration biopsy -TBNA)     Kỹ thuật 1: Phương pháp chọc nhanh (jabbing method) (hình A) Kỹ thuật 2: Phương pháp cưỡi lưng (piggyback) (hình B) Kỹ thuật 3: Phương pháp ho (Cough) (hình C) Kỹ thuật 4: Tỳ đầu kim vào thành khí phế quản (hub-against-the-wall method) (hình D) Sinh thiết hút xuyên thành khí - phế quản BIẾN CHỨNG Chảy máu Tràn khí trung thất, tràn khí màng phổi Chảy máu Co thắt - phế quản Nhiễm khuẩn Suy hô hấp, trụy tim mạch Thủng kênh hoạt động ống soi Gẫy bàn chải kìm sinh thiết lòng phế quản TRÂN TRỌNG CÁM ƠN