O V Ọ OT O Ƣ T N T P MN - N U ỄN T Ị T N TỈ LỆ CÁC R I LO N TĂN TRÊN BỆN N ÂN ƢỜNG HUY T T QUỴ NHẬP VIỆN Chuyên ngành: NỘI TIẾT Mã số: CK 62 72 20 15 LUẬN VĂN U ÊN K OA ẤP II Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS.BS TRẦN QUANG KHÁNH TH NH PH H CH MINH- NĂM 2019 LỜ AM OAN Tơi xin cam đoan: Đây cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, kết nghiên cứu nêu luận án trung thực chƣa đƣợc cơng bố cơng trình khác Nguyễn Thị Thúy Hằng i M L LỜI CAM ĐOAN i MỤC LỤC ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT v DANH MỤC CÁC BẢNG vii DANH MỤC CÁC BIỂU Đ ix DANH MỤC CÁC HÌNH x MỞ ẦU M C TIÊU NGHIÊN CỨU ƢƠN TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Đại cƣơng 1.2 Tổng quan đái tháo đƣờng tăng đƣờng huyết 1.2.1 Định nghĩa Đái tháo đƣờng 1.2.2 Biến chứng mạch máu bệnh nhân Đái tháo đƣờng 1.2.3 Tăng đƣờng huyết stress 1.3 Tổng quan đột quỵ 10 1.3.1 Định nghĩa 10 1.3.2 Dịch tể học 10 1.3.3 Phân loại đột quỵ 11 1.3.4 Các yếu tố nguy đột quỵ 11 1.3.5 Chẩn đoán lâm sàng đột quỵ 12 1.3.6 Cơ chế bệnh sinh thiếu máu não cục cấp tính 13 1.4 Liên quan đái tháo đƣờng , tăng đƣờng huyết đột quỵ 15 1.4.1 Liên quan đái tháo đƣờng đột quỵ 15 1.4.2 Liên quan tăng đƣờng huyết đột quỵ 18 i 1.5 Tình hình nghiên cứu ngồi nƣớc 20 ƢƠN TƢ N V P ƢƠN P PN ÊN ỨU 24 2.1 Thiết kế nghiên cứu 24 2.2 Đối tƣợng nghiên cứu 24 2.2.1 Dân số mục tiêu 24 2.2.2 Dân số nghiên cứu 24 2.2.3 Tiêu chí chọn vào 24 2.2.4 Tiêu chí loại 24 2.3 Kỹ thuật chọn mẫu 25 2.4 Cỡ mẫu 25 2.5 Phƣơng pháp thu thập số liệu 27 2.6 Liệt kê định nghĩa biến số 28 2.7 Kiểm soát sai lệch 31 2.8 Phƣơng pháp phân tích thống kê 31 2.8.1 Thống kê mô tả 31 2.8.2 Thống kê phân tích 31 2.9 Đạo đức nghiên cứu 32 2.10 Chi phí nghiên cứu 32 ƢƠN K T QUẢ 34 3.1 Đặc điểm chung dân số nghiên cứu 34 3.1.1 Các đặc điểm dân số xã hội 34 3.1.2 Các yếu tố nguy đột quỵ 35 3.1.3 Các đặc điểm lâm sàng cận lâm sàng 36 3.1.4 Tỉ lệ rối loạn tăng đƣờng huyết 37 3.1.5 Mối liên quan đặc điểm dân số xã hội, yếu tố nguy cơ, đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng với rối loạn tăng đƣờng huyết 39 3.1.6 Kết cục điều trị 42 v 3.2 Mối liên quan số yếu tố với kết cục điều trị 43 3.2.1 Liên quan số yếu tố với thời gian nằm viện biến chứng nội viện 43 3.2.2 Liên quan số yếu tố với tỉ lệ tử vong 48 3.2.3 Liên quan rối loạn tăng đƣờng huyết với kết cục điều trị kết cục điều trị 51 3.2.4 Phân tích đa biến liên quan số yếu tố với kết cục điều trị ƢƠN 54 BÀN LUẬN 57 4.1 Bàn luận đặc điểm chung dân số nghiên cứu 57 4.1.1 Các đặc điểm dân số xã hội 57 4.1.2 Các yếu tố nguy đột quỵ 58 4.1.3 Các rối loạn tăng đƣờng huyết 63 4.2 Kết cục điều trị 67 4.3 Liên quan yếu tố kết cục điều trị 68 4.3.1 Liên quan yếu tố với thời gian nằm viện biến chứng nằm viện 68 4.3.2 Liên quan yếu tố với tỉ lệ tử vong 71 K T LUẬN 77 KI N NGHỊ 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO PH L C AN M ỮV T TẮT Tiếng Việt BN : Bệnh nhân CĐ : Chẩn đoán CLS : Cận lâm sàng ĐH : Đƣờng huyết ĐHNV : Đƣờng huyết lúc nhập viện ĐHTM : Đƣờng huyết tĩnh mạch ĐTĐ : Đái tháo đƣờng HA : Huyết áp HATT : Huyết áp tâm thu HATTr : Huyết áp tâm trƣơng LS : Lâm sàng NV : Nhập viện TB ± ĐLC : Trung bình ± độ lệch chuẩn TC : Tiền THA : Tăng huyết áp Tiếng Anh ADA : American Diabetes Association (Hiệp hội Đái tháo đƣờng Hoa Kỳ) CT : Computerized Tomography ( Chụp cắt lớp vi tính) DCCT : Thử nghiệm kiểm sốt Đái tháo đƣờng biến chứng (Diabetes Control and Complication Trial) ECG : Electrocardiography ( Điện tâm đồ) i eGFR : Glomerular Filtration Rate (Độ lọc cầu thận) ICU : Instensive Care Unit (Đơn vị chăm sóc tích cực) MDRD : Modification of Diet in Renal Disease mRankin : modified Rankin Scale ( Thang điểm Rankin hiệu chỉnh) MRI : (Magnetic resonance imaging) Chụp cộng hƣởng từ NGSP : National Glycohemoglobin Standardization Program (Chƣơng trình chuẩn hóa Hemoglobin glycat hóa quốc gia) RR : Relative Risk ( Nguy tƣơng đối) TG : triglyceride TIA : Transient Ischemic Attack (Cơn thiếu máu não thoáng qua) TOAST : Trial of Org 10172 in Acute Stroke Treatment i AN M ẢN Bảng 1.1: Tiêu chí chẩn đốn Đái tháo đƣờng Bảng 1.2: Những yếu tố nguy đột quỵ 12 Bảng 3.1: Đặc điểm dân số xã hội đối tƣợng tham gia nghiên cứu 34 Bảng 3.2: Các yếu tố nguy đột quỵ 35 Bảng 3.3: Đặc điểm lâm sàng cận lâm sàng 36 Bảng 3.4: Mối liên quan đặc điểm dân số xã hội, yếu tố nguy cơ, lâm sàng, cận lâm sàng với rối loạn tăng đƣờng huyết 39 Bảng 3.5: Mối liên quan đặc điểm dân số xã hội, yếu tố nguy cơ, lâm sàng, cận lâm sàng với rối loạn tăng đƣờng huyết xuất huyết não 40 Bảng 3.6: Mối liên quan đặc điểm dân số xã hội, yếu tố nguy cơ, lâm sàng, cận lâm sàng với rối loạn tăng đƣờng huyết BN nhồi máu não 41 Bảng 3.7: Kết điều trị 42 Bảng 3.8: Mối liên quan đặc điểm dân số xã hội với thời gian nằm viện biến chứng nội viện 43 Bảng 3.9: Mối liên quan đặc điểm dân số xã hội với thời gian nằm viện biến chứng nội viện BN xuất huyết não 43 Bảng 3.10: Mối liên quan đặc điểm dân số xã hội với thời gian nằm viện biến chứng nội viện BN nhồi máu não 44 Bảng 3.11: Mối liên quan đặc điểm LS, CLS với thời gian nằm viện biến chứng nội viện 45 ii Bảng 3.12: Mối liên quan đặc điểm LS, CLS với thời gian nằm viện biến chứng nội viện xuất huyết não 46 Bảng 3.13: Mối liên quan đặc điểm LS, CLS với thời gian nằm viện biến chứng nội viện nhồi máu não 47 Bảng 3.14: Liên quan đặc điểm dân số xã hội với tử vong 48 Bảng 3.15: Mối liên quan đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng với tử vong xuất huyết não 49 Bảng 3.16: Mối liên quan đặc điểm lâm sàng,cận lâm sàng với tử vong nhồi máu não 50 Bảng 3.17: Liên quan rối loạn tăng đƣờng huyết 51 Bảng 3.18: Liên quan rối loạn tăng đƣờng huyết 52 Bảng 3.19: Liên quan rối loạn tăng đƣờng huyết 53 Bảng 3.20: Phân tích đa biến liên quan yếu tố với tử vong nội viện 54 Bảng 3.21: Phân tích đa biến liên quan yếu tố với tử vong 30 ngày 55 x AN M C CÁC ỂU Biểu đồ 3.1: Tỉ lệ rối loạn tăng đƣờng huyết 37 Biểu đồ 3.2: Tỉ lệ tăng đƣờng huyết thời điểm nhập viện 38 Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh prognosis in patients with diabetes mellitus" Neurology, 62 (9), 1558 41 Katarzyna K Snarska, Hanna Bachórzewska-Gajewska, Katarzyna Kapica-Topczewska, Wiesław Drozdowski, Monika Chorąży, Alina Kułakowska, et al (2017) "Hyperglycemia and diabetes have different impacts on outcome of ischemic and hemorrhagic stroke" Archives of medical science : AMS, 13 (1), 100-108 42 Katarzyna K Snarska, Wiesław Drozdowski, Hanna BachórzewskaGajewska, Monika Chorąży, Alina Kułakowska, Katarzyna KapicaTopczewska, et al (2017) "Hyperglycemia and diabetes have different impacts on outcome of ischemic and hemorrhagic stroke" Arch Med Sci, 13 (1), 100-108 43 Kathleen M Dungan, Susan S Braithwaite, Jean-Charles Preiser (2009) "Stress hyperglycaemia" Lancet, 373 (9677), pp 1798-1807 44 Kathleen M Dungan, Susan S Braithwaite, Jean-Charles Preiser (2009) "Stress hyperglycaemia" The Lancet, 373 (9677), 1798-1807 45 K Tziomalos, P Dimitriou, S D Bouziana, M Spanou, S Kostaki, S M Angelopoulou, et al (2017) "Stress hyperglycemia and acute ischemic stroke in-hospital outcome" Metabolism, 67, 99-105 46 L G Stead, A Jain, M F Bellolio, A Odufuye, R M Gilmore, A Rabinstein, et al (2010) "Emergency Department hyperglycemia as a predictor of early mortality and worse functional outcome after intracerebral hemorrhage" Neurocrit Care, 13 (1), 67-74 47 L G Stead, R M Gilmore, M F Bellolio, S Mishra, A Bhagra, L Vaidyanathan, et al (2009) "Hyperglycemia as an independent predictor of worse outcome in non-diabetic patients presenting with acute ischemic stroke" Neurocrit Care, 10 (2), 181-6 Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh 48 R Liebkind, D Gordin, D Strbian, A Meretoja, L M Thorn, S HaggHolmberg, et al (2018) "Diabetes and intracerebral hemorrhage: baseline characteristics and mortality" Eur J Neurol, 25 (6), 825832 49 L H Lau, J Lew, K Borschmann, V Thijs, E I Ekinci (2019) "Prevalence of diabetes and its effects on stroke outcomes: A metaanalysis and literature review" J Diabetes Investig, 10 (3), 780-792 50 H Lou, Z Dong, P Zhang, X Shao, T Li, C Zhao, et al (2018) "Interaction of diabetes and smoking on stroke: a population-based cross-sectional survey in China" BMJ Open, (4), e017706 51 Merel J A Luitse, Geert Jan Biessels, Guy E H M Rutten, L Jaap Kappelle (2012) "Diabetes, hyperglycaemia, and acute ischaemic stroke" The Lancet Neurology, 11 (3), 261-271 52 E L MacDougal, W H Herman, J J Wing, L B Morgenstern, L D Lisabeth (2018) "Diabetes and ischaemic stroke outcome" Diabet Med, 53 M M Soriano-Reixach, R M Vivanco-Hidalgo, A Ois, A RodriguezCampello, J Roquer (2018) "Interaction of Sex and Diabetes on Outcome After Ischemic Stroke" Front Neurol, 9, 250 54 Paul E Marik, Rinaldo Bellomo (2013) "Stress hyperglycemia: an essential survival response" Critical Care 2013, 55 S K Marulaiah, M P Reddy, M Basavegowda, P Ramaswamy, L S Adarsh (2017) "Admission hyperglycemia an independent predictor of outcome in acute ischemic stroke: A longitudinal study from a tertiary care hospital in South India" Niger J Clin Pract, 20 (5), 573-580 Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh 56 Masoor Kamalesh, Jianzhao Shen, J Eckert George (2008) "Long Term Postischemic Stroke Mortality in Diabetes" Stroke, 39 (10), 27272731 57 Merel J A Luitse, Geert Jan Biessels, Guy E H M Rutten, L Jaap Kappelle (2012) "Diabetes, hyperglycaemia, and acute ischaemic stroke" The Lancet Neurology, 11 (3), p 261-271 58 R Heldner Mirjam, Christoph Zubler, P Mattle Heinrich, Gerhard Schroth, Anja Weck, Marie-Luise Mono, et al (2013) "National Institutes of Health Stroke Scale Score and Vessel Occlusion in 2152 Patients With Acute Ischemic Stroke" Stroke, 44 (4), 11531157 59 Mohammad Ali Shafa, Hosseinali Ebrahimi, Farhad Iranmanesh, Mojtaba Sasaie (2016) "Prognostic value of hemoglobin A1c in nondiabetic and diabetic patients with acute ischemic stroke" Iranian journal of neurology, 15 (4), 209-213 60 N Akhtar, S Kamran, R Singh, R A Malik, D Deleu, P J Bourke, et al (2019) "The Impact of Diabetes on Outcomes After Acute Ischemic Stroke: A Prospective Observational Study" J Stroke Cerebrovasc Dis, 28 (3), 619-626 61 Nikolaos Kostulas, Ioanna Markaki, Helen Cansu, Thomas Masterman, Vasilios Kostulas (2009) "Hyperglycaemia in acute ischaemic stroke is associated with an increased 5-year mortality" Age and Ageing, 38 (5), 590-594 62 Nyika D Kruyt, Geert Jan Biessels, J Hans DeVries, Yvo B Roos (2010) "Hyperglycemia in acute ischemic stroke: pathophysiology and clinical management" Nature Reviews Neurology, 6, 145 Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh 63 Nyika D Kruyt, David J van Westerloo, J Hans DeVries (2012) "StressInduced Hyperglycemia in Healthy Bungee Jumpers Without Diabetes Due to Decreased Pancreatic β-Cell Function and Increased Insulin Resistance" Diabetes Technology & Therapeutics, 14 (4), 311-314 64 Patrik Michel, Céline Odier, Matthieu Rutgers, Marc Reichhart, Philippe Maeder, Reto Meuli, et al (2010) "The Acute STroke Registry and Analysis of Lausanne (ASTRAL)" Stroke, 41 (11), 2491-2498 65 J Lindsberg Perttu, O Roine Risto (2004) "Hyperglycemia in Acute Stroke" Stroke, 35 (2), 363-364 66 Philip A Wolf, Ralph B D'Agostino, William B Kannel, Ruth Bonita, Albert J Belanger (1988) "Cigarette Smoking as a Risk Factor for Stroke: The Framingham Study" JAMA, 259 (7), 1025-1029 67 Pitchaiah Mandava, Helmi L Lutsep (2015) " Hyperglycemia and Hypoglycemia in Stroke" Medscape, 68 Q Jia, X Zhao, C Wang, Y Wang, Y Yan, H Li, et al (2011) "Diabetes and poor outcomes within months after acute ischemic stroke: the China National Stroke Registry" Stroke, 42 (10), 2758-62 69 Q Wang, D Wang, M Liu, Y Fang, C You, W Dong, et al (2015) "Is diabetes a predictor of worse outcome for spontaneous intracerebral hemorrhage?" Clin Neurol Neurosurg, 134, 67-71 70 Ralph A DeFronzo, Muhammad Abdul-Ghani (2011) "Assessment and Treatment of Cardiovascular Risk in Prediabetes: Impaired Glucose Tolerance and Impaired Fasting Glucose" American Journal of Cardiology, 108 (3), 3B-24B 71 E Capes Sarah, Dereck Hunt, Klas Malmberg, Parbeen Pathak, C Gerstein Hertzel (2001) "Stress Hyperglycemia and Prognosis of Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh Stroke in Nondiabetic and Diabetic Patients" Stroke, 32 (10), 24262432 72 Silvio E Inzucchi, Robert S Sherwin (2007) Type Diabetes Mellitus Golman Cecil Medicine, Elsevier, 73 S Passero, G Ciacci, M Ulivelli (2003) "The influence of diabetes and hyperglycemia on clinical course after intracerebral hemorrhage" Neurology, 61 (10), 1351-6 74 Kathleen Strong, Colin Mathers, Ruth Bonita (2007) "Preventing stroke: saving lives around the world" The Lancet Neurology, (2), 182187 75 T P Zonneveld, P J Nederkoorn, W F Westendorp, M C Brouwer, D van de Beek, N D Kruyt, et al (2017) "Hyperglycemia predicts poststroke infections in acute ischemic stroke" Neurology, 88 (15), 1415-1421 76 K Tziomalos, M Spanou, S D Bouziana, M Papadopoulou, V Giampatzis, S Kostaki, et al (2014) "Type diabetes is associated with a worse functional outcome of ischemic stroke" World J Diabetes, (6), 939-44 77 Vanja Basic Kes, V V Solter, V Supanc, V Demarin (2007) "Impact of hyperglycemia on ischemic stroke mortality in diabetic and nondiabetic patients" Ann Saudi Med, 27 (5), 352-5 78 Y C Wu, Z Ding, J Wu, Y Y Wang, S C Zhang, Y Wen, et al (2018) "Increased glycemic variability associated with a poor 30-day functional outcome in acute intracerebral hemorrhage" J Neurosurg, 129 (4), 861-869 79 X L Dong, F Guan, S J Xu, L X Zhu, P P Zhang, A B Cheng, et al (2018) "Influence of blood glucose level on the prognosis of Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh patients with diabetes mellitus complicated with ischemic stroke" J Res Med Sci, 23, 10 80 Y Bejot, C Aboa-Eboule, M Hervieu, A Jacquin, G V Osseby, O Rouaud, et al (2012) "The deleterious effect of admission hyperglycemia on survival and functional outcome in patients with intracerebral hemorrhage" Stroke, 43 (1), 243-5 81 Y Zhao, J Yang, H Zhao, Y Ding, J Zhou, Y Zhang (2017) "The association between hyperglycemia and the prognosis of acute spontaneous intracerebral hemorrhage" Neurol Res, 39 (2), 152157 Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh P L BẢNG THU THẬP S LIỆU HÀNH CHÁNH: Họ tên:(Viết tắt tên) Giới: Nam □ Nữ □ Năm sinh: Mã ID: Địa chỉ: Huyện/ TP: Số BA: Tỉnh: Nhập viện: lúc: ……giờ…… phút Ngày.……tháng……….năm 201… LÂM SÀNG LDNV: Nhập viện thứ………từ khởi phát triệu chứng ( > 24 giờ, NV ngày thứ………) Tình trạng lúc NV: - M:…….l/p HA:………/…… mmHg NĐ:……°C NT: ….l/p - Tri giác: Tỉnh □ - Liệt dây sọ: Khơng □ - Chi trên: Bình thƣờng □ Bên P □ - Bên T □ Lơ mơ □ Có □ cụ thể: Bên T □ bên P □ T□ Yếu liệt: □ → Sức bên yếu liệt: Chi dƣới: Bình thƣờng □ Bên P □ Hơn mê □ …/5 Yếu liệt : □ → Sức bên yếu liệt: - Rối loạn ngôn ngữ: Không □ Tiền căn: - TC Đái tháo đƣờng: Không □ Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Broca □ Có □ …/5 Wernick □ Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh Thời gian đƣợc chẩn đốn ĐTĐ:… .năm (