Đ I H CăĐĨăN NG TR NGăĐ I H CăS ăPH M T ăTH ăQUǵNHăNG C NG D NG H CHUYÊN GIA XÂY D NG H THỐNG H TR T ăV N TUY N SINH CHOăTR NGăĐ I H C TÀI CHÍNH - K TỐN QU NG NGÃI LU N VĔN TH C Sƾ H ăTHỐNGăTHỌNGăTIN ĐƠăN ng - Nĕmă2019 Đ I H CăĐĨăN NG TR NGăĐ I H CăS ăPH M T ăTH ăQUǵNHăNG C NG D NG H CHUYÊN GIA XÂY D NG H THỐNG H TR T ăV N TUY N SINH CHOăTR NGăĐ I H C TÀI CHÍNH - K TỐN QU NG NGÃI C ưă năngƠn ăH ă 848.01.04 ngă ngă n LU N VĔN TH C Sƾ NG IăH NGă Nă HO ăH C PGS TS V ăTRUNGăH NG ĐƠăN ng - Nĕmă2019 ii CăL C L IăC ăĐO N i CăL C ii NHă CăCÁCăT ăVI TăT T .iv NHă NHă CăCÁCăB NG v CăCÁCăHỊNH vi ăĐ U 1 Tính cấp thiết c a đề tài Mục tiêu nghiên c u Đối t ợng phạm vi nghiên c u Ph ơng pháp nghiên c u Ý nghĩa khoa học thực tiễn c a đề tài Tổng quan tài liệu nghiên c u .3 CH NGă1.ăC ăS ăLụăTHUY T .4 1.1 Kho liệu .4 1.1.1 Giới thiệu kho liệu 1.1.2 Dữ liệu kho liệu 1.1.3 Tri th c 1.2 Hệ chuyên gia 1.2.1 Khái niệm 1.2.2 Đặc tr ng u điểm c a hệ chuyên gia 10 1.2.3 Kiến trúc tổng quát c a hệ chuyên gia 12 1.2.4 Biểu diễn tri th c hệ chuyên gia 15 1.2.5 Hệ chuyên gia dựa luật 16 1.2.6 Biểu diễn tri th c nh mệnh đề logic 19 1.3 Kỹ thuật suy luận hệ chuyên gia 19 1.3.1 Kỹ thuật suy diễn tiến 19 1.3.2 Kỹ thuật suy diễn lùi 20 1.3.3 Thuật toán Robinson 21 1.3.4 Thuật toán V ơng Hạo 22 1.4 Lý thuyết chọn nghề nghiệp 23 1.4.1 Lý thuyết nghề nghiệp 23 1.4.2 Lý thuyết mư Holland 25 1.4.3 Trắc nghiệm MBTI 28 1.5 Tổng kết ch ơng .30 iii CH NGă2 PHỂNăTÍCHăTHI T ăH ăTHỐNG 31 2.1 Phân tích trạng 31 2.2 Mô tả hệ thống hỗ trợ t vấn tuyển sinh .32 2.2.1 Các ngành tuyển sinh ĐH TCKT 32 2.2.2 Mô tả hệ thống hỗ trợ TVTS tr ng ĐH TCKT 33 2.2.3 Bài toán TVTS 34 2.2.4 Mơ hình đề xuất 34 2.3 Phân tích thiết kế hệ thống 36 2.3.1 Phân tích lý thuyết nghề nghiệp 36 2.3.2 Biểu đồ lớp 40 2.3.3 Biểu đồ hoạt động 42 2.3.4 Biểu đồ ca sử dụng 43 2.3.5 Xây dựng tập luật cho hệ thống TVTS ĐH TCKT 44 2.4 Tổng kết ch ơng .51 CH NGă3 XỂYă NGăVĨăTH ăNGHI ăH ăTHỐNG 53 3.1 Lựa chọn công cụ phát triển 53 3.2 Xây dựng hệ thống 53 3.2.1 Cách xây dựng tập luật 53 3.2.2 Cách xây dựng máy suy diễn 54 3.2.3 Xây dựng ch c .56 3.3 Kết thử nghiệm 57 3.3.1 Thiết kế s liệu 57 3.3.2 Xây dựng luật dựa th tục l u trữ nội c a SQL Server 58 3.3.3 Thiết kế giao diện dựa phần mềm Visual Studio 59 3.4 Tổng kết ch ơng .64 TăLU NăVĨăH NGăPHÁTăTRI N 65 TĨIăLI UăTH ă H O 66 QUY TăĐ NHăGI OăĐ ăTĨIăLU NăVĔNă(B nă ao) iv NHă CăCÁCăT ăVI TăT T Ti ng Vi t CĐ Cao đẳng CSDL CSTT ĐH Cơ s liệu Cơ s tri th c Đại học ĐH TCKT GDHN HCG Đại học Tài - Kế toán Giáo dục h ớng nghiệp Hệ chuyên gia HĐGDNPT Hoạt động giáo dục nghề phổ thông HLS Hệ luật sinh HS KT Học sinh Kỹ thuật LTCNN Lý thuyết nghề nghiệp NC NPT NV QL SV Nghiên c u Nghề phổ thông Nghiệp vụ Quản lý Sinh viên TC TCCN THCS THPT TVTS XH Trung cấp Trung cấp chuyên nghiệp Trung học s Trung học phổ thông T vấn tuyển sinh Xã hội Ti ng Anh DW Data Warehourse ES Expert System PHP Personal Home Page (hay Hypertext PreProcessor) RIASEC Realistic-Investigate-Artistic-Social-EnterissingConventional v NHă S ă ă CăCÁCăB NG Tên b ng b ng Trang 1.1 Bảng so sánh chuyên gia ng 1.2 Biểu diễn logic vị từ 19 1.3 Giá trị phân nhóm trắc nghiệm MBTI 29 2.1 Danh sách ngành tuyển sinh bậc đại học ĐH TCKT 32 2.2 Bảng tóm tắt nhóm tính cách/mơi tr 37 i HCG ng làm việc 10 vi NHă S hi n ă CăCÁCăHỊNH Tên hình Trang 1.1 Cơ s liệu kho liệu 1.2 Mơ hình liệu, thông tin tri th c 1.3 Quá trình khai phá tri th c kho liệu 1.4 Hoạt động c a hệ chuyên gia 1.5 Những thành phần c a HCG 13 1.6 Kiến trúc HCG theo J L Ermine 14 1.7 Kiến trúc HCG theo C Ernest 15 1.8 Kiến trúc HCG theo E V Popov 15 1.9 L ợc đồ biểu diễn tri th c 15 1.10 Quy trình hoạt động c a Recognize-Action 17 1.11 Kiến trúc HCG dựa luật 18 1.12 Mơ hình LTCNN 24 1.13 Mơ hình lục giác Holland 26 2.1 Mơ hình tổng thể hệ thống 35 2.2 Biểu đồ lớp cho hệ hỗ trợ TVTS ĐH TCKT 41 2.3 Biểu đồ hoạt động - T vấn dựa điểm thi 42 2.4 Biểu đồ hoạt động - T vấn dựa lý thuyết nghề 42 2.5 Biểu đồ hoạt động - T vấn dựa điểm thi lý thuyết nghề 43 2.6 Biểu đồ ca sử dụng - m c tổng quát 43 2.7 Biểu đồ ca sử dụng phân rã - dành cho thí sinh 43 2.8 Biểu đồ ca sử dụng phân rã - dành cho học sinh 44 2.9 Biểu đồ ca sử dụng phân rã - dành cho quản trị viên 44 3.1 Bảng liệu Co_Khoi_Thi 57 3.2 Bảng liệu câu hỏi 58 3.3 Một số cửa sổ thiết kế s liệu 58 3.4 Sử dụng th tục l u trữ nội để xây dựng tập luật 59 3.5 Giao diện ng dụng soạn thảo Visual Studio 59 3.6 Giao diện hệ thống t vấn tuyển sinh 60 3.7 Giao diện quản trị ng 60 3.8 Giao diện thêm ngành nghề 61 3.9 Giao diện cập nhật điểm chuẩn theo ngành 61 i dung 60 bên trái Hình Giao diện hệ thống tư vấn tuyển sinh Giao diện hình dành cho ng i dùng có tài khoản đăng nhập: quản trị viên chuyên gia Đối với quản trị viên thực ch c thực đơn phải: quản trị ng i dùng, thêm cập nhật ngành đào tạo nh thao tác điểm chuẩn ngành nh thêm cập nhật điểm chuẩn Đối với chuyên gia đ ợc quản trị viên cấp cho tài khoản Sau đăng nhập, chuyên gia thêm cập nhật luật b) Giao diện Quản trị ng ời dùng Giao diện quản trị ng i dùng có ch c thêm tài khoản ng i dùng (quản trị viên chuyên gia), cập nhật thông tin c a ng i dùng - cập nhật mật họ tên ng i dùng đ ợc lấy từ danh sách chọn; để đơn giản cho việc quản lý, chọn ph ơng án cập nhập mật trực tiếp (reset) Hình Giao diện quản trị người dung 61 c) Giao diện cập nhật thêm ngành học Hình 3.8 Giao diện thêm ngành nghề Giao diện cập nhật ngành học cho phép quản trị viên thêm ngành vào ch ơng trình đào tạo c a Nhà tr ng, cập nhật thơng tin cho ngành học đư có d) Giao diện cập nhật điểm chuẩn Hình 3.9 Giao diện cập nhật điểm chuẩn theo ngành 62 e) Giới thiệu giao diện t vấn dựa điểm môn tổ hợp Hình 3.10 Giao diện tư vấn tuyển sinh dựa theo điểm Giao diện t vấn tuyển sinh dựa theo điểm có ch c t vấn cho học sinh với khối thi cụ thể mà tr ng xét tuyển, sau học sinh chọn khối thi sẵn có, ch ơng trình hiển thị u cầu thí sinh nhập vào thơng tin điểm c a ba mơn xét tuyển t ơng ng Ví dụ: Khi thí sinh chọn khối thi A00 điểm mơn t ơng ng hiển thị Điểm mơn tốn, vật lý hóa học Sau nhập đ cột điểm, thí sinh cần phải xác định mơn dự tuyển nhập vào có phải mơn thi trung học phổ thông hay không? Nếu không chọn, mặc định điểm học bạ Sau tiến hành nhấn vào nút Thực truy vấn Việc thực truy vấn kiểm tra xem số điểm ng với khối thi, ngành thi (nếu có) Việc kiểm tra thơng qua luật - đư đ ợc quy định ch ơng Nếu việc kiểm tra hồn thành, thí sinh đạt đ tiêu điểm - khối - ngành, ch ơng trình gửi l i chúc mừng thí sinh h ớng dẫn số thao tác bổ sung sau Nếu thí sinh khơng đạt duyệt truy vấn, ch ơng trình đề xuất thí sinh chọn khối thi khác có tổng tổ hợp môn cao Sau đạt đ ợc yêu cầu xét tuyển, thí sinh đ ợc đề xuất bổ sung số thông tin cá nhân để tiện cho việc liên hệ sau đồng th i đ a đến trang giới thiệu số ngành học có ng với số điểm mà thí sinh đạt đ ợc 63 Hình 3.11 Giới thiệu giao diện trắc nghiệm chọn ngành nghề Dựa lý thuyết nghề nghiệp lý thuyết mư Holland, đư tiến hành xây dựng giao diện tiện ích trắc nghiệm nghề nghiệp dựa s thích - s tr ng c a học sinh Hình 3.12 Màn hình giao diện TNNN dựa Holland Dựa kiến th c nhóm s thích c a ng i ng với môi tr ng làm việc khác Tôi đư xây dựng tập hợp gồm 54 câu hỏi t ơng ng với nhóm s thích, tính cách hoạt động đ ợc chia làm nhóm riêng đ ợc đánh số từ đến Học sinh vào chọn phân trang để trả l i trả l i tất với thang điểm 4: từ điểm điểm ng với không phù hợp phù hợp Những câu không trả l i câu trả l i sai khuôn mẫu đ ợc cho 64 Sau hoàn thành câu trả l i, ch ơng trình tính tổng điểm c a nhóm loại ng i t vấn nghề nghiệp phù hợp với họ Tất đư có đề cập từ luật s thích đư có ch ơng 3.4.ăT ngăk ăc ngă Ch ơng trình đ ợc xây dựng dựa kiến th c chuyên gia lý thuyết nghề nghiệp lý thuyết mư Holland Trong q trình xây dựng tơi đư xây dựng đ ợc 13 luật lựa chọn nghề nghiệp từ tính cách t ơng ng với chuyên ngành đào tạo Tr ng ĐH TCKT Ch ơng trình đư đảm bảo hoạt động xác từ liệu đầu vào; đề xuất học sinh có thêm số lựa chọn dựa điểm thành phần; ngành nghề yêu thích Việc t vấn tuyển sinh dựa kiến th c hệ chuyên gia có s khoa học thực tiễn, với diễn giải cách chi tiết cách chọn nghề giúp em đỡ bỡ ngỡ trình chọn nghề Đây kênh quan trọng, giúp ích nhiều việc chọn tr ng c a học sinh cuối cấp 3; đồng th i giúp Tr ng có kênh hỗ trợ t c th i cho thí sinh muốn nộp đơn vào tr ng nh ng lại có thông tin 65 TăLU NăVĨăH NGăPHÁTăTRI N Trong trình nghiên c u thực đề tài “ ng dụng hệ chuyên gia xây dựng hệ thống hỗ trợ t vấn tuyển sinh cho Tr ng Đại học Tài - Kế tốn Quảng Ngưi” Tơi đư đúc kết đ ợc nhiều điều việc ng dụng công nghệ thông tin công việc thực tế c a thân Việc nghiên c u tìm hiểu hệ chun gia giúp tơi có nhiều kiến th c khoa học trình xử lý công việc, nghiệp vụ quan Từ kiến th c lý thuyết nghề nghiệp, lý thuyết mư Holland đư tiến hành xây dựng 13 tập luật phù hợp với điều kiện tuyển sinh nhà tr ng Do đặc thù tr ng chuyên ngành kinh tế, việc xây dựng tập luật có phần bị hạn chế m c độ t ơng đối c a ngành nghề gần Hệ thống t vấn tuyển sinh trực tuyến dựa kiến th c hệ chuyên gia giúp cho em học sinh có kiến th c chắn việc chọn ngành phù hợp với thân Hệ thống có trợ giúp diễn giải chi tiết giúp cho em yên tâm với mà phần mềm mang lại; tránh tình trạng sai ngành - sai nghề nh th i gian qua Phần mềm có ích nhiều sinh viên theo học tr ng, đặc biệt sinh viên năm năm (vì em chọn lựa lại nghề phù hợp hơn) Lý thuyết chọn nghề nghiệp rằng, không thiết với tính cách, s thích, hoạt động nên theo ngành đ ợc định tr ớc mà thay đổi theo cách hoạt động c a Ví dụ: ng i thích máy móc, khí nh ng học ngành quản trị kinh doanh anh làm kinh doanh bên ngành khí… Tuy đư cố gắng việc nghiên c u tìm hiểu kiến th c lý thuyết lập trình nh ng kinh nghiệm làm việc với ngơn ngữ cịn nhiều hạn chế, sản phẩm làm nh ợc điểm cần phải đ ợc cải tiến để ng dụng vào thực tế Việc xây dựng ng dụng dựa vào hai lý thuyết nghề nghiệp bản, ng dụng cần đ ợc bổ sung nhiều tri th c để hoạt động tốt câu trả l i ph c tạp Cần nghiên c u số tập luật dành riêng cho tr ng có nhóm ngành nhỏ nh ngành kinh tế Cần bổ sung thêm lịch công việc để tập luật đ ợc hoạt động hiệu 66 TĨIăLI UăTH ă H O T ngăv [1] Phan Huy Khánh (2004), Giáo trình Hệ chuyên gia, Đại học Bách khoa Đà Nẵng [2] Hoàng Kiếm, Đinh Nguyễn Anh Dũng, Giáo trình Trí tuệ nhân tạo, Đại Học Quốc Gia TPHCM [3] Phạm Minh Tuấn (2014), Trí tuệ nhân tạo nâng cao, Đại học Bách khoa Đà Nẵng [4] Tổ ch c VVOB Việt Nam (2013), Giáo dục h ớng nghiệp qua hoạt động giáo dục nghề phổ thông, Nhà xuất ĐH Quốc gia Hà Nội [5] Tr ng ĐH Tài - Kế tốn (2018), Quyển thơng tin tuyển sinh 2018 T ngă n [6] Gottfredson, G., & Holland (1996), Dictionary of Holland occupational codes, 3rd ed, Odessa, FL: PAR [7] Ho, P (October 2012), Career Tree, RMIT University Viet Nam, Career Center [8] Keirsey, D (1998), Please Understand Me II: Temperament, Character, Intelligence Del Mar, CA: Prometheus Nemesis Book Company ISBN 1-885705-02-6 [9] Ladley, J (1997), A Flexible Approach To Developing a Data Warehouse, Prentice-Hall ... học sinh nh phần t vấn chọn ngành nghề phù hợp cho học sinh ch a đáp ng đ ợc Đó lý để chọn đề tài “ ng dụng hệ chuyên gia xây dựng hệ thống hỗ trợ t vấn tuyển sinh cho r ng Đại học Tài - Kế toán. .. thông tin tuyển sinh c a nhà tr ng nhận thấy cần giải vấn đề theo cách khác Đó cần phải tin học hóa chuyên gia t vấn thành hệ thống chuyên gia t vấn cách tự động Để xây dựng hệ thống chuyên gia này,... ng đại học xây dựng hệ chuyên gia ng dụng lĩnh vực t vấn tuyển sinh c a tr ng ĐH TCKT Đ ng ph m vi nghiên c u 3.1 Đối tư? ??ng nghiên cứu Đối t ợng nghiên c u c a đề tài s lý thuyết hệ chuyên gia,