BỆNH HỌC VÀ ĐIỀU TRỊ

 Nêu nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh, các thể bệnh lâm sàng của rối loạn kinh.. nguyệt theo YHCT.[r]

(1)

RỐI LOẠN KINH NGUYỆT

(2)

MỤC TIÊU BÀI HỌC

 Định nghĩa kinh nguyệt, tiêu chuẩn bình thường kinh nguyệt  Kể hình thái rối loạn kinh nguyệt

 Nêu nguyên nhân, chế bệnh sinh, thể bệnh lâm sàng rối loạn kinh

nguyệt theo YHCT

 Trình bày nguyên tắc điều trị RLKN theo YHHĐ YHCT

 Trình bày phương pháp điều trị RLKN (dùng thuốc không dùng thuốc

(3)

I ĐỊNH NGHĨA KINH NGUYỆT

 Kinh nguyệt là xuất huyết âm đạo có chu kỳ, lớp màng nội

mạc tử cung tróc sau chịu tác dụng nội tiết, xảy sau rụng trứng, có đặc điểm thời gian, khoảng cách, lượng máu và triệu chứng kèm cố định với cá nhân

 Đặc điểm kỳ kinh nguyệt bình thường:

Chu kỳ kinh khỏang 24 –

32 ngày

Thời gian hành kinh từ

– ngày

Lượng máu mất trung bình

(4)

I ĐỊNH NGHĨA KINH NGUYỆT  Vịng kinh bình thường có phóng nỗn

Giai đoạn trước phóng nỗn chịu ảnh

hưởng estrogen

Giai đoạn trước phóng nỗn chịu ảnh

hưởng estrogen

Giai đoạn sau phóng nỗn chịu ảnh

hưởng phối hợp estrogen progesteron

Giai đoạn sau phóng nỗn chịu ảnh

hưởng phối hợp estrogen progesteron

 Kinh nguyệt dấu hiệu thể hoạt động buồng trứng

(5)

II RỐI LOẠN KINH NGUYỆT

 Rối loạn kinh nguyệt biểu thị bất thường kinh nguyệt

về tuổi bắt đầu có kinh, tuổi mãn kinh, chu kỳ kinh, thời gian hành kinh, số lượng tính chất máu kinh

 Có trường hợp không biểu bất thường lâm

(6)

II RỐI LOẠN KINH NGUYỆT

Vòng kinh khơng phóng nỗn

Vịng kinh khơng phóng

noãn Thống kinhThống kinh

Thiểu kinh – Đa kinh Vô kinh

Rong kinh – cường kinh Rong huyết

RỐI LOẠN KINH

(7)

III VÒNG KINH KHƠNG PHĨNG NỖN

Chu kỳ kinh khơng đều, dài ngắn

Cơ chế hành kinh không cần diện Progesteron, cần thay đổi nồng độ Estrogen

Hay xảy kỳ kinh đầu tuổi dậy thì thời kỳ tiền mãn kinh

Chu kỳ kinh khơng phóng nỗn thường khơng có thống kinh

Đối với bệnh nhân muộn cần lưu ý phát những vịng kinh khơng phóng nỗn

(8)

III VƠ KINH

Qua tuổi dậy chưa hành kinh  Kinh muộn

Những năm sau chưa có kinh  Vơ kinh ngun phát Qua tuổi dậy chưa hành kinh  Kinh muộn

Những năm sau chưa có kinh  Vô kinh nguyên phát

Vô kinh thứ phát tình trạng kinh liên tiếp tháng trở lên những người hành kinh thời gian

Vơ kinh thứ phát tình trạng kinh liên tiếp tháng trở lên những người hành kinh thời gian

Vô kinh sinh lý: mang thai, cho bú, mãn kinh

Vô kinh giả: cổ tử cung bị bít, khơng có âm đạo, màng trinh khơng lỗ máu kinh

Vơ kinh giả: cổ tử cung bị bít, khơng có âm đạo, màng trinh khơng lỗ máu kinh

Vơ kinh bệnh lý: nhiều nguyên nhân thực thể

(9)

IV THỐNG KINH

Là tượng đau bụng hành kinh

Đau từ hạ vị lan lên xương ức, đau lan xuống đùi, có đau khắp bụng.

Đau thường cơn

Có cảm giác trằn bụng dưới

Đau từ hạ vị lan lên xương ức, đau lan xuống đùi, có đau khắp bụng.

Đau thường cơn

Có cảm giác trằn bụng dưới

Thống kinh nguyên phát: xuất sớm sau lần hành kinh đầu tiên

Thống kinh thứ phát: xuất muộn, thường viêm, u xơ, lạc nội mạc tử cung

(10)

V RONG KINH – RONG HUYẾT

Rong kinh cường kinh

Rong kinh tượng có kinh chu kỳ, kinh kéo dài > ngày, lượng máu kinh nhiều, trung bình ít

Nếu lượng máu nhiều bình thường  cường kinh

Thường cường Estrogen

Nếu lượng máu nhiều bình thường  cường kinh

(11)

Điều trị Rong kinh cường kinh

Tuổi dậy thì: dùng progesteron chống lại tình trạng cường Estrogen trong nửa sau chu kỳ kinh

Quanh tuổi mãn kinh: cần loại trừ K sinh dục nạo sinh thiết phần trước điều trị nội tiết

(12)

Rong huyết

Rong huyết tượng máu khơng có chu kỳ, nhiều lầm với kinh nguyệt khơng đều

Rong huyết xảy phụ nữ khơng có thai hay mang thai

Rong huyết tượng máu chu kỳ, nhiều lầm với kinh nguyệt khơng đều

Rong huyết xảy phụ nữ khơng có thai hay mang thai

Phụ nữ mang thai: rong huyết sảy thai, thai trứng, thai tử cung,nhau tiền đạo

Ngồi thai kỳ, nguyên nhân như: U xơ tử cung, carcinoma, polyp CTC…

Phụ nữ mang thai: rong huyết sảy thai, thai trứng, thai tử cung,nhau tiền đạo

(13)

VI MỘT SỐ HÌNH THÁI KHÁC CỦA RLKN Kinh ít: lượng máu kinh ít.

NN: NMTC phát triển, hoạt động nội tiết BT kém, dính lịng TC

Kinh ít: lượng máu kinh ít.

NN: NMTC phát triển, hoạt động nội tiết BT kém, dính lịng TC

Kinh thưa: chu kỳ > 35 ngày.

NN: Giai đoạn phát triển nang noãn kéo dài

Kinh thưa: chu kỳ > 35 ngày.

NN: Giai đoạn phát triển nang noãn kéo dài Đa kinh (kinh mau): chu kỳ < 21 ngày

NN: nang noãn sớm trưởng thành

Đa kinh (kinh mau): chu kỳ < 21 ngày

NN: nang noãn sớm trưởng thành

$ tiền kinh: Trước hành kinh vài ngày bị căng thẳng, nhức đầu, cương vú, phù

Lạc nội mạc TC: có tình trạng chảy máu ổ nội mạc lạc ngoài buồng TC  đau

(14)

VII RỐI LOẠN KINH NGUYỆT THEO YHCT

 RLKN gọi bệnh Nguyệt kinh

 Gồm chứng: Thống kinh, Bế kinh, Băng lậu, Kinh trở, kinh trễ,

kinh loạn

BÀO CUNG

MẠCH NHÂM

MẠCH XUNG

(15)

VII RỐI LOẠN KINH NGUYỆT THEO YHCT Nội nhân (tình chí thất điều)

Ngoại cảm lục dâm, bất nội ngoại nhân Nội thương (Can, tỳ thận)

Nội nhân (tình chí thất điều)

Ngoại cảm lục dâm, bất nội ngoại nhân Nội thương (Can, tỳ thận)

Khí huyết mạch Nhâm, Xung Bào cung điều hòa

RỐI LOẠN KINH NGUYỆT

(16)

NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH

NHIỆT

• Thích đồ cay nóng, hút thuốc, uống

rượu, cảm nhiệt tà

• Thường gặp kinh sớm nhiều

• Thích đồ cay nóng, hút thuốc, uống

rượu, cảm nhiệt tà

• Thường gặp kinh sớm nhiều

HUYẾT NHIỆT

• Chân âm hao tổn, lo nghĩ, thất tình,

ngũ chí hóa hỏa làm âm huyết kém

• Kinh sớm, lượng ít

• Chân âm hao tổn, lo nghĩ, thất tình,

ngũ chí hóa hỏa làm âm huyết kém

• Kinh sớm, lượng ít

HƯ NHIỆT

(17)

HÀN

• Dương khí kém, hàn tà đọng lâu

ngày, khí huyết suy kém

• Kinh muộn ít

• Dương khí kém, hàn tà đọng lâu

ngày, khí huyết suy kém

• Kinh muộn ít

(18)

HƯ

KHÍ HƯ

Chính khí suy, đói khát, mạch

Xung Nhâm không kiên cố

Kinh sớm nhiều

HUYẾT HƯ

Sinh đẻ nhiều, mất máu dai dẳng, hao tổn

tâm huyết

Kinh muộn ít

TỲ HƯ

Khơng vận hóa thủy cốc, huyết dịch thiếu  kinh

muộn Khí hãm, khơng đủ sức cai quản  kinh

sớm

CAN THẬN HAO TỔN

Tàng huyết  kinh muộn, Thâu nạp  kinh sớm, nhiều

Lo lắng, uất ứckinh không

(19)

THỰC

HUYẾT Ứ

• Sau đẻ hay hành kinh, huyết ứ đọng lại kinh rối loạn

KHÍ UẤT

• Tức giận lo nghĩ, tình chí khơng thoải mái  khí nghịch lên  huyết kết lại  kinh

không đều ĐÀM THẤP

ĐÀM THẤP

• Huyết mạch không thông  kinh trệ không hành  kinh bế

(20)

VIII CÁC THỂ LÂM SÀNG CỦA RLKN THEO YHCT

1 KINH TRƯỚC KỲ (KINH TẢO)

THỂ HUYẾT NHIỆT THỂ KHÍ HƯ THỂ HƯ NHIỆT

Lượng nhiều, sắc đỏ tía, kinh đặc, huyết cục

Sắc mặt đỏ, mơi đỏ, tình chí cáu găt

Mạch hoạt sác

Lượng nhiều, sắc nhạt loãng Sắc mặt trắng, tinh thần uể

oải

Mạch hư nhược

Lượng ít, sắc đỏ, trong, không huyết cục

Sắc da không nhuận, táo bón, tiểu vàng, tâm phiền

Mạch tế sác Thanh nhiệt, lương huyết, điều

kinh

Bổ khí cố kinh Dưỡng âm nhiệt lương huyết điều kinh

TỨ VẬT CẦM LIÊN THANG Hoàng liên 20g

Hoàng cầm 20g Bạch thược 10g

Thục địa 10g Đương quy 10g Xuyên khung 10g

±Tri mẫu 6g

BỔ KHÍ CỐ KINH HỒN Đảng sâm 16g

Hoàng kỳ 12g Bạch linh 4g Bạch truật 8g

Sa nhân 4g

LƯƠNG ĐỊA THANG Sinh địa 40g

Mạch môn 20g Huyền sâm 40g

Địa cốt bì 12g Bạch thược 20g

(21)

THỂ ĐÀM NHIỆT

Lượng nhiều, sắc đỏ, đới hạ vàng trắng lẫn lộn

Bụng chướng, ngực phiền, hoa mắt chóng mặt uể oải, miệng nhớt Mạch hư hoạt sác

Tiêu đàm khử ứ điều kinh TINH KHUNG HOÀN

(22)

BT: TỨ VẬT CẦM LIÊN THANG

VỊ THUỐC TÁC DỤNG VAI TRÒ

Đương quy Dưỡng huyết, hoạt huyết, điều kinh Quân

Sinh địa Tư âm bổ huyết Thần

(23)

2 KINH SAU KỲ (KINH SỤT)

THỂ HƯ HÀN THỂ HUYẾT HƯ THỂ HUYẾT Ứ THỂ ĐÀM THẤP

Lượng ít, sắc nhạt, kinh lỗng

Sắc da xanh, mơi nhạt, chóng mặt, sợ lạnh

Mạch trầm trì

Lượng ít, sắc nhạt lỗng

Sắc mặt trắng, khơ, táo bón, chóng mặt

Mạch tế sác, hư tế

Lượng ít, sắc tím đen, huyết cục

Sắc da sạm, bụng trướng, xoa nắn đau

Mạch trầm tế sác

Lượng nhiều/ ít, sắc nhợt, dính, đới hạ nhiều Ngực bụng căng trướng,

buồn nơn Mạch huyền hoạt Ơn kinh trừ hàn Bổ huyết điều kinh Hoạt huyết khử ứ Hóa đàm bổ hư NGẢI TIỄN HỒN

Thục địa 12g Đương quy 10g Xuyên khung 10g

Bạch thược 8g Ngô thù du 8g Đảng sâm 16g

Ngải cứu 12g Trần bì 8g

Thạch xương bồ 8g

THẬP TOÀN ĐẠI BỔ Đảng sâm 12g Xuyên khung 8g

Phục linh 8g Đương quy 8g Bạch truật 12g

Thục địa 8g Cam thảo 4g Bạch thược 12g

Hoàng kỳ 12g Quế nhục 4g

TỨ VẬT ĐÀO HỒNG Đương quy 12g Xích thược 12g

Sinh địa 12g Xuyên khung 8g

Đào nhân 8g Hồng hoa 6g

LỤC QUÂN TỬ THANG KHUNG QUY NHỊ TRẦN

THANG

Xuyên khung 12g Nhân sâm 12g Bạch truật 12g

Phục linh 8g Đương quy 12g

Cam thảo 6g Bán hạ chế 8g

(24)

3 KINH KHÔNG ĐỊNH KỲ (KINH LOẠN)

CAN KHÍ UẤT KẾT THỂ TỲ KHÍ HƯ THỂ CAN THẬN ÂM HƯ

Lượng ít, khơng thơng, sắĐƠN Cc đỏ tía, có cục Đau bụng trước/ lúc hành

kinh, tinh thần u uất Mạch huyền tế

Lượng

Sắc da vàng xanh, chân tay lạnh, ăn kém, tiêu lỏng

Mạch trì hư nhược

Lượng ít, xuống nhiều đêm, sắc nhợt, dẻo

Sắc mặt xám đen, ù tai, đau lưng, tiểu đêm

Mạch trầm sác Sơ can lý khí giải uất Bổ tỳ, ích khí điều kinh Bổ can thận, cố kinh

ĐƠN CHI TIÊU DAO THANG QUY TỲ THANG CỐ ÂM TIỄN

Sài hồ 12g, Trần bì 6g Bạc hà 8g, Đương quy 6g

Bạch truật 12g Cam thảo 4g

Bạch linh 8g Đơn bì 8g Bạch thược 8g

Chi tử 8g Gừng lát

Đảng sâm 12g, long nhãn 6g Hoàng kỳ 8g, táo nhân 8g

Bạch truật 12g Phục thần 8g Đương quy 12g

Viễn chí 6g Bạch linh 12g

Đại táo trái

Thục địa 12g, hoài sơn 10g Nhân sâm 6g

Thỏ ty tử 8g sơn thù 8g Viễn chí 8g

(25)

4 KINH NGUYỆT NHIỀU

THỂ HUYẾT NHIỆT THỂ KHÍ HƯ THỂ ĐÀM TRỞ

Lượng nhiều, hồng thẫm, đặc, mùi tanh, có huyết cục

Sắc mặt đỏ, môi hồng khô, miệng đắng khô, lưỡi đỏ, rêu vàng, ngực bụng đầy, khó chịu, bứt rứt, cáu gắt

Táo bón, tiểu vàng đục, có hồng bạch đới Mạch hoạt sác

Lượng nhiều, sắc nhạt Sắc da trắng bóng, lưỡi hồng, rêu mỏng, uể oải, đoản

Mạch hư nhược

Lượng nhiều, sắc nhợt, dẻo Cơ thể mập, bứt rứt, bụng đầy trướng, ăn ít, đàm nhiều, đới hạ

Mạch huyền hoạt

Lương huyết, bổ huyết Bổ khí nhiếp huyết Hóa đàm tiêu thũng

TAM BỔ HOÀNG CỬ NGUYÊN TIỄN LỤC QUÂN TỬ THANG

Hoàng liên 12g Hoàng cầm 12g

Hoàng bá 12g Sơn chi 08g

Nhân sâm 16g Ngải diệp 8g Hồng kỳ 16g

Ơ tặc cốt 6g Chích thảo 8g

A giao 6g Thăng ma 12g Bạch truật 12g

Nhân sâm 12g Bạch truật 12g Bạch linh 12g

Cam thảo 8g Trần bì 8g Bán hạ 8g Sinh khương lát

(26)

5 KINH NGUYỆT ÍT

THỂ HUYẾT HƯ THỂ HUYẾT Ứ THỂ ĐÀM TRỞ

Lượng ít, sắc nhạt, người gầy Sắc da xanh bạc, khô, ù tai

chóng mặt Mạch hư tế

Lượng ít, màu tím, có cục Trước hành kinh bụng đau

cự án, kinh giảm đau Táo bón, mơi khơ

Mạch trầm sác

Lượng ít, sắc nhợt, dẻo Cơ thể mập, bứt rứt, bụng đầy trướng, ăn ít, đàm nhiều, đới hạ

Mạch hoạt

Bổ huyết, ích tỳ khí Hoạt huyết khử ứ Tiêu đàm, khử ứ điều kinh NHÂN SÂM TƯ HUYẾT THANG

Nhân sâm 12g Đương quy 12g

Hoài sơn 8g Phục linh 6g Xuyên khung 10g

(27)

5 ĐIỀU TRỊ BẰNG CHÂM CỨU CÁC THỂ RLKN

Điều khí huyết: chủ huyệt mạch Nhâm kinh âm chân: Can, Tỳ, Thận

Huyệt đặc hiệu:

+ Khí hải, tam âm giao: Qn bình khí huyết + Thiên xu, Quy lai: Cho kỳ kinh sớm

+ Thái xung, thái khê: Cho kỳ kinh muộn

Định dạng
Số trang	27
Dung lượng	245,85 KB