Vai trò của các công cụ kinh tế trong quản lý môi trường ở Việt Nam

1.3 Tình hình nghiên cứu và một số vấn đề liên quan đến kinh nghiệm sử dụng các công cụ kinh tế trong bảo vệ môi trƣờng của một số quốc gia trên thế giới .... Tình hình nghiên[r]

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

-

NGUYỄN DIỆU LINH

VAI TRÒ CỦA CÁC CÔNG CỤ KINH TẾ TRONG QUẢN LÝ MÔI TRƢỜNG Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

-

NGUYỄN DIỆU LINH

VAI TRÒ CỦA CÁC CÔNG CỤ KINH TẾ TRONG QUẢN LÝ MÔI TRƢỜNG Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN LƢƠNG THANH VIỆN NGHIÊN CỨU THƢƠNG MẠI – BỘ CÔNG THƢƠNG

XÁC NHẬN CỦA CTHĐ XÁC NHẬN CỦA GVHD

TS Nguyễn Trúc Lê TS Nguyễn Lƣơng Thanh

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chƣơng trình cao học viết luận văn này, nhận đƣợc hƣớng dẫn , giúp đỡ góp ý nhiệt tình q thầy Trƣờng Đại học Kinh tế - Đa ̣i ho ̣c Quốc gia Hà Nô ̣i

Trƣớc hết, xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô trƣờng Đại học Kinh tế, tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ cho quá trình ho ̣c tâ ̣p

Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS Nguyễn Lƣơng Thanh dành nhiều thời gian tâm huyết hƣớng dẫn nghiên cứu giúp tơi hồn thành luận văn tốt nghiệp

MỤC LỤC

DANH MỤC VIẾT TẮT i DANH MỤC CÁC BẢNG ii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ iv MỞ ĐẦU Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN TÀI LIỆUError! Bookmark not defined.

1.1 Cơ sở lý luận tổng quan vấn đề nghiên cứu Error! Bookmark not defined.

1.1.1 Môi trƣờng phát triển bền vững Error! Bookmark not defined.

1.1.2 Các công cụ quản lý nhà nƣớc môi trƣờngError! Bookmark not defined.

1.1.3 Nâng cao vai trò CCKT quản lý nhà nƣớc mơi trƣờng Error! Bookmark not defined.

1.2 Một số công cụ kinh tế vai trị quản lý môi trƣờng Error! Bookmark not defined.

1.2.1 Thuế phí mơi trƣờng Error! Bookmark not defined.

1.2.2 Giấy phép xả thải Error! Bookmark not defined.

1.2.3 Ký quỹ môi trƣờng: Error! Bookmark not defined.

1.2.4 Bồi thƣờng thiệt hại cho môi trƣờng: Error! Bookmark not defined.

1.2.5 Nhãn sinh thái Error! Bookmark not defined.

1.2.6 Các công cụ kinh tế khác Error! Bookmark not defined.

1.3 Tình hình nghiên cứu số vấn đề liên quan đến kinh nghiệm sử dụng công cụ kinh tế bảo vệ môi trƣờng số quốc gia giới Error! Bookmark not defined.

1.3.1 Tình hình nghiên cứu Error! Bookmark not defined.

1.3.2 Kinh nghiệm sử dụng công cụ kinh tế bảo vệ môi trƣờng số nƣớc giới Error! Bookmark not defined.

1.3.3 Tiểu kết chƣơng Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Error! Bookmark not defined.

2.1 Cách tiếp cận nghiên cứu Error! Bookmark not defined.

2.3 Kỹ thuật sử dụng Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG THỰC TRẠNG ÁP DỤNG CÁC CÔNG CỤ KINH TẾ VÀ VAI TRÕ CỦA NĨ TRONG QUẢN LÝ MƠI TRƢỜNG Ở VIỆT NAMError! Bookmark not defined.

3.1 Thực trạng công công kinh tế việc áp dụng quản lý môi trƣờng Việt Nam Error! Bookmark not defined.

3.1.1 Thực trạng sách sử dụng công cụ kinh tế áp dụng quản lý môi trƣờng nƣớc ta Error! Bookmark not defined.

3.1.2 Thực trạng áp dụng công cụ kinh tế quản lý môi trƣờng số địa phƣơng nƣớc ta Error! Bookmark not defined.

3.2 Đánh giá thực trạng vai trò công cụ kinh tế nƣớc ta Error! Bookmark not defined.

3.2.1 Các thành tựu đạt đƣợc Error! Bookmark not defined.

3.2.2 Các mặt hạn chế Error! Bookmark not defined.

3.3 Một số nguyên nhân làm hạn chế vai trị cơng cơng kinh tế quản lý môi trƣờng nƣớc ta Error! Bookmark not defined.

3.3.1 Những nguyên nhân chủ yếu Error! Bookmark not defined.

3.3.2 Những vấn đề đặt việc áp dụng công cụ kinh tế quản lý môi trƣờng nƣớc ta thời gian tới Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG QUAN ĐIỂM ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VAI TRÕ CỦA CÁC CÔNG CỤ KINH TẾ TRONG QUẢN LÝ MÔI TRƢỜNG Ở VIỆT NAM Error! Bookmark not defined.

4.1 Bối cảnh quốc tế nƣớc tác động tới việc áp dụng công cụ kinh tế quản lý môi trƣờng Error! Bookmark not defined.

4.1.1 Bối cảnh quốc tế Error! Bookmark not defined.

4.1.2 Bối cảnh nƣớc Error! Bookmark not defined.

4.2 Quan điểm việc áp dụng công cụ kinh tế quản lý môi trƣờng Error! Bookmark not defined.

4.3 Các Giải pháp nhằm nâng cao vai trị cơng cụ kinh tế quản lý môi trƣờng Error! Bookmark not defined.

4.3.2 Nhóm giải pháp cụ thể Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN Error! Bookmark not defined.

i

DANH MỤC VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Nguyên nghi ̃a

1. BVMT Bảo vệ môi trƣờng

2. BOD Biological Oxygen Demand: Nhu cầu oxy tối thiểu

3. BPP Beneficiary Pay Principle: Nguyên tắc “Ngƣời hƣởng thụ phải trả tiền”

4. BLHS Bộ luật hình

5. CAC Command and control – Mệnh lệnh kiểm soát

6. CCKT EIs - Economic instruments – công cụ kinh tế

7. CNH – HĐH Cơng nghiệp hóa – đại hóa

8. COD Chemical Oxygen Demand: Nhu cầu oxy hóa học

9. CTR Chất thải rắn

10. DN Doanh nghiệp

11. GDP Thu nhập bình quân Quốc gia

12. KCN – KCX Khu công nghiệp – Khu chế xuất

13. KT – XH Kinh tế - xã hội

14. KTTT Kinh tế thị trƣờng

15. LEFASO Hiệp hội Da giày Việt Nam

16. MT Môi trƣờng

17. MTST Môi trƣờng sinh thái

18. OECD Organization of Economic Cooperation and

Development: Tổ chức hợp tác phát triển kinh tế

ii

STT Ký hiệu Nguyên nghi ̃a

20. PTBV Phái triển bền vững

21. QMT Quỹ môi trƣờng

22. NSNN Ngân sách Nhà nƣớc

23. TN&MT Tài nguyên Môi trƣờng

24. TTKT Tăng trƣởng kinh tế

25. TW Trung ƣơng

26. UBND Ủy ban nhân dân

27. VASEP Hiệp hội Chế biến xuất Thủy sản Việt Nam

28. VITAS Hiệt hội Dệt may Việt Nam

29. VPHC Vi phạm hành

30. WHO Tổ chức y tế giới

31. WB Ngân hàng Thế giới

iii

DANH MỤC CÁC BẢNG

STT Bảng Nội dung Trang

1 Bảng 1.1 Các loại chế chi trả cho dịch vụ môi trƣờng 24 2 Bảng 1.2 Các công cụ kinh tế đƣợc áp dụng nƣớc

OECD 31

3 Bảng 3.1 Mức thuế áp dụng nhóm hàng hóa 43 4 Bảng 3.2 Mức phí BVMT nƣớc thải cơng nghiệp 46

5 Bảng 3.3

Tình hình thu phí nƣớc thải vài địa

phƣơng 46

6 Bảng 3.4

Tổng nguồn thu từ phí nƣớc thải đƣợc chuyển

về Quỹ BVMT 47

7 Bảng 3.5

Danh sách PoA Việt Nam đƣợc EB công

nhận 50

8 Bảng 3.6

Tình hình nộp phí DN địa bàn Hà

Nội 60

9 Bảng 3.7

Tình hình nộp phí DN Tp Hồ Chí

iv

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

STT Hình Nội dung Trang

1 Hình 1.1 Mối quan hệ môi trƣờng hệ thống

kinh tế 11

2 Hình 1.2

Sự phát triển số lƣợng nhãn sinh thái Châu Âu đƣợc cấp từ năm 1992 đến 2010 (tính đến 30/7/2010) [124]

35

3 Hình 3.1

Số dự án đƣợc đăng kí tính theo nƣớc chủ

nhà (4920 dự án) 50

Hình 3.2

Tình hình thu phí nƣớc thải cơng nghiệp trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh (Từ 12/2004 – 06/2006)

62

Hình 3.3

Kết thu phí BVMT nƣớc thải cơng nghiệp địa bàn TP.HCM từ tháng 1/2010 đến tháng 9/2010

63

Hình 3.4

Kết thu phí BVMT nƣớc thải công nghiệp địa bàn TP.HCM từ năm 2004 đến năm 2010

5

TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt

1 Bộ Khoa học công nghệ Môi trƣờng, Trung tâm kinh tế môi trƣờng phát triển vùng , ĐHKTQD, 1999 Báo cáo tổng hợp đề tài "Cơ sở khoa học thực tiễn xây dựng quy định đặt cọc - hoàn trả, ký quĩ bảo hiểm môi trường Hà Nội;

2 Bộ Khoa học công nghệ Môi trƣờng, Cục môi trƣờng , 2000 Các quy định pháp luật môi trường Hà Nội: Nhà xuất trị quốc gia

3 Bộ Khoa học công nghệ Môi trƣờng, Cục môi trƣờng, 2000 200 câu hỏi đáp về môi trường Hà Nội;

4 Bộ Khoa học công nghệ Môi trƣờng, Cục môi trƣờng, 2001 Giới thiệu công cụ kinh tế khả áp dụng quản lý môi trường Việt Nam. Hà Nội

5 Chƣơng trình đào tạo kinh tế fulbright, 1998 Tập giảng "Kinh tế học mơi trường sách" TP Hồ Chí Minh;

6 Chƣơng trình mơi trƣờng Liên hợp quốc (UNEP); Bộ kế hoạch Đầu tƣ (MPI); Trung tâm kinh tế môi trƣờng phát triển vùng (ceerd), 2001 Khoá tập huấn CP3 – Sinh lời từ sản xuất hơn – Hà Nội, Thái Ngun, Hải Phịng, Việt Trì, Thanh Hố, Thừa Thiên Huế;

7. Chính phủ, 1994 Nghị định 175/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường Hà Nội

8. Cục Môi trƣờng; CEETIA, NORAD, UNEP, 2001 Báo cáo trạng môi trường Việt Nam;

9 Cục Mơi trƣờng, 2002 Hành trình phát triển bền vững 1972-1992-2002. Hà Nội: Nhà xuất trị quốc gia

10 Cục Mơi trƣờng, 2000 Xây dựng, phát triển, Hà Nội;

11 Cục Môi trƣờng, 2002 Phát triển bền vững Việt Nam mười năm nhìn lại con đường phía trước, Báo cáo quốc gia Hội nghị thượng đỉnh giới phát triển bền vững, Hà Nội;

12 Dự án kinh tế chất thải, waste – econ, 2001 Kinh tế chất thải Phát triển bền vững. Hà Nội: Nhà xuất trị quốc gia

13 Dự án VIE/97/007, tháng 5/2011 Sổ tay hƣớng dẫn sử dụng công cụ cho mục tiêu môi trƣờng kế hoạch phát triển, Hà Nội;

6

15 Joseph E.Stiglitz, 1995 Kinh tế học công cộng Hà Nội: Nhà xuất Khoa học kỹ thuật

16 Đặng Nhƣ Toàn Nguyễn Thế Chinh, 1997 Một số vấn đề kinh tế Quản lý môi trường Hà Nội: Nhà xuất Xây dựng

17 Lê Thu Hoa, 1999 Bàn thêm sử dụng công cụ kinh tế chế đặt cọc – hoàn trả quản lý môi trường Việt Nam, Hà Nội;

18 Lê Thạc Cán, 1995 Cơ sở khoa học mơi trường Giáo trình Đại học Mở, Hà Nội 19 Lê Thị Hƣờng, 1999 Kinh tế môi trường TP.Hồ Chí Minh: Nhà xuất thống kê 20 Lê Văn Khoa, 1997 Môi trường ô nhiễm Hà Nội: Nhà xuất Giáo dục 21 Nguyễn Thế Chinh, 1999 Áp dụng công cụ kinh tế đề nâng cao lực

quản lý môi trường Hà Nội. Hà Nội: Nhà xuất trị quốc gia 22 Quốc hội Khố X, 2005 Luật Bảo vệ mơi trường Hà Nôi

23 Robert S.Pindyck & Daniel L.Rubinfeld, 1999 Kinh tế học vi mô Hà Nội: Nhà xuất thống kê

24 E Kerry Turner, David Pearce & Ian Bajeman, 2005 Kinh tế môi trường Tài liệu dùng cho lớp huấn luyện ngắn hạn kinh tế tài nguyên môi trƣờng tổ chức Trƣờng Đại học nông lâm TP.Hồ Chí Minh từ 24/7/1995 đến 1/9/1995 25 Trần Văn Học, Tổng cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng, 1999 Bộ Tiêu chuẩn

ISO 14000 vấn đề áp dụng Việt Nam, kỷ yếu Hội thảo ngày 6/3/1999 – diễn đàn nhà quản lý trách nhiệm ngăn ngừa ô nhiễm công nghiệp, Bộ khoa học công nghệ môi trƣờng, Cục Môi trƣờng, Hà Nội;

26 Trần Võ Hùng Sơn, 2001 Nhập môn phân tích lợi ích chi phí TP.Hồ Chí Minh: Nhà xuất Đại học Quốc gia

27 Trƣơng Thu Trang, 2009 Viện Thông tin Khoa học xã hội, Pháp luật bảo vệ môi trường: kinh nghiệm số nước châu Á học Việt Nam, Hà Nội; 28 Viện phát triển kinh tế, Ngân hàng giới Cục Môi trƣờng, Bộ Khoa học Môi

trƣờng, tháng 9/1997 Kỷ yếu Hội thảo ngăn ngừa ô nhiễm công nghiệp, Đà Lạt;

Tiếng Anh

29 Ahmed M Hussen, Principles of Environmental Economics, 2000 Economics, ecology and public policy, T.J Internatinal Ltd., Padstow, Great Britain;

30 Barry C Field, 1994 The Economics of Environmental Quality, Environmental Economis Mc Graw Hill Publishers, New York;

31 David O'Connor, 1994 Managing the Environment with Rapid Industrialization Lessons from the East Asian Experience, OECD, Development Centre, Paris; 32 Environmentall issues in investment planning for sustainable development

7

33 E Kula, 1997 Economics of Natural Resources, the Environment and Policies, Second Edition, Chapman and Hall, St Edmundsbury Press, Great Britain; 34 Hans B Opschoor, Kenneth Button and Pieter Nijkamp, 1999 Environmental

Economics and Development, Edward Elgar Publishing Limited, UK;

35 Jan Bojo, Karl Goran Maler and Lena Unemo, 1990 Environment and Development: An Ecomomics Approach, Kluer Academic Publishers, Dordrecht, The Netherlands;

36 Michael Common, 1996 Environmental and Resource Ecomomics: An Introduction, Second Edition, Addision Wesley Longman Ltd., New York; 37 OECD - Organization for Economic Co-operation and Development, 1994 Managing

the Environment: The role of Economic Instruments, Paris;

38 Oberheitmann, A 2007 “Energiewirtschaftliche und ökologische Rahmenbedingungen ökonomischer Modernisierung in Ostasien im Spannungsfeld der Umweltund Energiesicherheit.” Paper presented at the Asian congress, “Prekäre Macht, Fragiler Wohlstand? Globalisierung und Politik in Ostasien,” on October 25, 2007 in Otzenhausen, Germany

39 R Kerry Turner, David Pearce & Ian Bateman, 1994 Environmental Economics - An Elementary Introduction, Harvester Wheatsheaf, T J Press, Padstow) Ltd, Great Britain;

40 Tom Tietenberg, 1992 Environmental and Natural Resource Economics, Third Edition, Harper Collins Publishers Inc New York;

41 UNCTAD, World Investment Report 2010

42 Zvi Adar and James M Griffin, 3/1976 Uncertainty and the Choice of Pollution Control Instruments, Journal of Environmental Economics and Management 43 World Bank 2009: State and trends of the Carbon Market 2009, Washington,

DC World Bank

44 Worrell, Ernst, Price, Lynn, Neelis, Maarten, Galitsky, Christina, and Zhou Nan 2007: World Best Practice