Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường CHƯƠNG ĐẶT VẤN ĐỀ **** Từ thập niên 90 nay, tình hình kinh tế xã hội đất nước ta thời kỳ Cơng nghiệp hóa, đại hóa, có nhiều thay đổi đáng kể Đời sống vật chất tinh thần nhân dân ngày cải thiện, chất lượng sống ngày nâng cao Thành phố Hồ Chí Minh Thành phố đơng dân nước, số lượng học sinh ngày gia tăng, số lượng trường học dù có xây thêm nhiều, chưa đáp ứng đủ nhu cầu thành phố Do đó, số lớp học trường có số học sinh q đơng, ảnh hưởng tới sức khỏe chất lượng học tập em Hiện vấn đề cải thiện điều kiện môi trường y tế học đường vấn đề Bộ Giáo Dục, Bộ Y Tế lãnh đạo cấp quyền phương tiện thơng tin đại chúng nước ta quan tâm Trong yếu tố môi trường lớp học trước tiên phải kể đến yếu tố vi khí hậu Nước Việt Nam nước có khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm Ở thành phố Hồ Chí Minh, dù mùa mưa hay mùa khơ, nhiệt độ trung bình ngày phòng xấp xỉ 30oC độ ẩm tương đối cao Hơn nữa, phòng học đơng người khơng khí ngoại cảnh trở nên ngột ngạt hoạt động chuyển hóa vật chất sinh nhiệt thể người Trong hồn cảnh đó, phương tiện cải thiện điều kiện vi khí hậu thơng dụng thơng khí quạt máy Bên cạnh yếu tố vi khí hậu, vấn đề chiếu sáng cho lớp học quan trọng Khoa học “Ergonomie – Khoa học tiện nghi nơi làm việc người” rõ rằng: chiếu sáng đầy đủ kết hợp với bàn ghế tiêu chuẩn làm cho học sinh thoải mái làm giảm tỷ lệ mắc bệnh cận thị em Như vậy, phòng học sáng sủa, khơng khí thống mát làm cho học sinh thoải mái, đỡ mệt mỏi, dễ tiếp thu Ngược lại phịng học ẩm thấp, thiếu ánh sáng, thơng khí ảnh hưởng tới sức khỏe em, chất lượng học tập giảm sút Vì lý nêu trên, nên tiến hành nghiên cứu thể chất, số vấn đề y tế học đường tình hình sức khỏe học sinh trường Trung học Cơ sở Trần Bội Cơ Tp Hồ Chí Minh Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường Chúng hy vọng kết luận rút luận văn giúp ích cho việc cải thiện tình hình y tế học đường trường học Tp Hồ Chí Minh nước Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường CHƯƠNG MỤC TIÊU **** *Mục tiêu tổng quát: Góp phần nghiên cứu thể chất, điều kiện mơi trường lớp học tình hình sức khỏe học sinh trường Trung học sở Trần Bội Cơ, TP Hồ Chí Minh từ tháng 5/2003 đến tháng 5/2004 *Mục tiêu chuyên biệt: Nghiên cứu thể chất học sinh Nghiên cứu điều kiện mơi trường lớp học; khí hậu, tình hình chiếu sáng, kích thước bàn ghế Nghiên cứu số vấn đề tình hình sức khỏe học sinh Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường CHƯƠNG TỔNG QUAN Y VĂN *** 1.1 MỘT SỐ CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ THỂ CHẤT CON NGƯỜI VÀ CÁC NGHIÊN CỨU VỀ THỂ CHẤT CON NGƯỜI TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC: 1.1.1 Một số tiêu đánh giá thể chất người: Từ lâu thể chất coi tiêu nhận dạng đánh giá sức khoẻ người[1,2,4,9,15] Nghiên cứu thể chất người khơng có nhà y học mà cịn nhiều nhà khoa học thuộc lĩnh vực khác [8,19,20,22,26,29,30,31]: Nhân trắc học (Biométrie Humaine), tăng trưởng học (Auxologie), công thái học (Ergonomie)… Nghiên cứu thể chất khơng nhận xét đơn sơ tầm vóc bên ngồi mà cịn có nhiều ý nghĩa ứng dụng thực tiễn hàng ngày xây dựng người chuẩn đặc trưng cho dân tộc, xây dựng mẫu kích cỡ, mẫu quần áo may sẵn, mẫu đồng phục học đường, mẫu phương tiện lao động… cho tinh tế tiện nghi Trong nghiên cứu thể chất, người ta tìm nhiều tiêu khác để đánh giá toàn vẹn thể chất người, số đo chiều cao cân nặng hai tiêu quan trọng hàng đầu WHO theo dõi nghiên cứu cách có hệ thống Chiều cao đứng thể người tiêu quan trọng hầu hết điều tra nhân trắc học, nhân chủng học y học Chiều cao đứng xem tiêu định để phân biệt chủng tộc giới Nhiều nghiên cứu chứng minh chiều cao đại lượng qui định gen lại thay đổi theo thời gian Chiều cao biểu tầm vóc người, nhà y học thường dựa vào chiều cao để đánh giá sức lớn trẻ em tầm vóc người Chiều cao thường thay đổi theo chủng tộc, giới tính chịu phần ảnh hưởng mơi trường, hồn cảnh sống xã hội Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Mơi trường Khơng thế, chiều cao đứng cịn đại lượng quan trọng trong ứng dụng nhân trắc học nghiên cứu thiết kế ergonmie Chiều cao đứng thường coi biểu thể lực nên coi tiêu quan trọng đánh giá thể lực công tác tuyển chọn vào quân đội, tuyển thợ, tuyển sinh Sự phát triển chiều cao lưu ý tuyển chọn khiếu thể dục thể thao đặc biệt môn cần tốc độ vươn xa : bơi lội, điền kinh, nhảy xa… ;ngồi giúp đánh giá thể trạng liên quan đến chất lượng sống, chất lượng người sinh học Chiều cao thể giúp nhà y học lượng giá gián tiếp chức thơng khí phổi chiều cao có mối tương quan thuận với tất thông số hô hấp [32] Cân nặng chiều cao, số đo quan trọng thường sử dụng cơng trình điều tra hình thái người Trọng lượng liên quan đến nhiều kích thước khác nên thường dùng để đánh giá phát triển thể Đối với thể bình thường giai đoạn tăng trưởng, trọng lượng thể thường xuyên tăng lên không đồng Bước vào kỷ XIX, trọng lượng coi số thiếu công tác tuyển mộ binh lính Trước người ta xem cân nặng đặc điểm quan trọng để đánh giá đầy đủ phát triển thể lực Tuy nhiên ngày cân nặng đóng vai trị tiên lượng cho yếu tố thể lực, lại yếu tố đánh giá phát triển kinh tế quốc gia trọng lượng quan hệ chặt chẽ với điều kiện kinh tế xã hội chịu tác động tức thời chế độ ăn uống, liên hệ mật thiết với tình hình sức khoẻ bệnh tật người Cân nặng ảnh hưởng định lên phát triển sinh lý người tuổi dậy Người ta nghiên cứu người đạt đến cân nặng qui định sẵn cho người thời kỳ dậy xảy có số nghiên cứu cho người mập dậy sớm người gầy Cân nặng Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường người nói lên mức độ tỷ lệ hấp thu tiêu hao, người dinh dưỡng tốt tăng cân, cân nặng nói lên phần trình độ phát triển thể lực thể Chiều cao cân nặng đại lượng có tính tương đối, tự khơng đủ đưa đến nhận xét tầm vóc người Vì vậy, nhà khoa học đưa số có tính tổng hợp từ nhiều tiêu nhân trắc học khác Một tiêu số BMI ( Body’s Mass Index) [13,21,23,24,27,28] Chỉ số hình thành từ hai tiêu cân nặng chiều cao Chỉ số BMI dùng rộng rãi nhiều quốc gia giới việc đánh giá tầm vóc người trưởng thành (trên 18 tuổi) lứa tuổi lứa tuổi khơng cịn phát triển hay phát triển chậm nên BMI có tính ổn định 1.1.2 Một số nghiên cứu thể chất người nước: Ở Viêt Nam, nghiên cứu tăng trưởng chiều cao cân nặng trẻ em có lẽ “Hình thái học giải phẫu học mỹ thuật” Huard Đỗ Xuân Hợp (1943) Cuốn sách đặt móng cho khoa học nhân trắc học nước Tuy nhiên điều kiện xã hội Việt Nam lúc không cho phép nên nghiên cứu tăng trưởng dần Đến khoảng 30 năm gần ngành nhân trắc học tăng trưởng học Việt Nam phần hồi sinh với hàng loạt nghiên cứu có giá trị ngồi nước: Cuốn “Nhân trắc học ứng dụng người Việt Nam” tác giả Nguyễn Quang Quyền xuất 1974 Đây sách đầu tay cho nhà nghiên cứu nhân trắc học Việt nam, đưa kỹ thuật, thông số đo người nhằm đánh giá thể chất người cách khoa học “Hằng số học sinh người Việt Nam” với chủ trì giáo sư Nguyễn Tuấn Gi Trọng, tập hợp 15 nghiên cứu nhà sinh Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường học, y học Việt Nam, mốc đánh dấu đoạn đường lịch sử nghiên cứu sinh học người Việt Nam, tài liệu lịch sử có giá trị thời gian để nghiên cứu lấy làm tài liệu so sánh “Atlst nhân trắc học người Việt Nam lứa tuổi lao động” Nguyễn An Lương (1986) cơng trình nghiên cứu có số liệu thu nhập lớn từ miền đất nước Bắc – Trung – Nam với nhiều lứa tuổi khác nhau, xử lý thống kê nghiêm túc tập thể cán khoa học thuộc nhiều quan, nhiều lĩnh vực Nguyễn Mạnh Liên với “Nghiên cứu người chuẩn Viện nam(1990-1998) hợp tác vùng Châu Á-Thái Bình Dương người chuẩn Châu Á(IAEA TECDOC,2,1998) Ngồi cịn nhiều nghiên cứu nhân trắc học thực nhiều hình thức luận án tốt nghiệp, luận án tiến sĩ, tổng kết nghiên cứu làm để rút kết luận… Nhiều cơng trình với nhiều tác : Trần Đình Long, Lương Bích Hồng, Cao Phương Nam (1988), Lê Gia Vinh (1986), Đào Huy Khuê (1990), Mai Văn Thìn (1991), Nguyễn Mạnh Liên, Cao Quốc Việt (1990 – 1992), Thẩm Thị Hoàng Điệp (1992)[18], Lê Nam Trà (1992)[5,7], Lê Ngọc Anh Thư[5] Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường Bảng 1.1: Những nghiên cứu chiều cao cân nặng nữ thiếu niên từ 12-15 tuổi STT Tên Năm Tuổ nghiên i Cỡ Chiều Cân mẫu cao(x±S nặng(x±S D) D) nam nam cứu Tình hình 198 12 150 (cm) (kg) 130.5±5.1 25.79±3.8 phát triển 13 134.04±4 27.74±5.1 thể lực 14 trẻ em xã 15 31.3±4.5 139.80±4 33.01±4.6 Dũng Tiến 143.41±5 Đặc điểm 199 12 43 hình thái 13 40 thể lực 14 38 học sinh 15 36 145.75±5 35.56±5.1 16 51 PTCS Hà 153.00±5 41.83±5.7 Nội 50 149.83±5 38.76±5.4 trường 140.79±6 31.65±5.2 15 616 43 156±5.5 Nghiên cứu 200 12 146 142.05±1 32.28+8.8 số đặc 0- 13 190 4.13 điểm thể 200 14 139 chất 15 74 Người 199 chuẩn Việt 0- Nam 199 40.5±5.1 148.22±7 37.62+7.3 00 150.21±6 39.70+7.9 sinh lý học Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường 21 sinh trường 152.30±5 41.39+4.6 PTCS Lê 01 Anh Xuân Bảng 1.2: Những nghiên cứu chiều cao cân nặng nam thiếu niên từ 12-15 tuổi STT Tên Năm Tuổ nghiên i Cỡ Chiều Cân mẫu cao(x±S nặng(x±S D) D) nam nam (kg) 25.37 cứu Tình hình 198 12 150 (cm) 130.07 phát triển 13 133.10 27.63 thể lực 14 139.38 31.35 trẻ em xã 15 145.25 33.17 Dũng Tiến Đặc điểm 199 12 43 hình thái 13 40 thể lực 14 38 học sinh 15 36 144.80±7 35.38±5.1 21 PTCS Hà 158.54±4 45.96±6.3 Nội 42 151.80.±6 39.82±5.6 trường 137.67±6 30.75±3.8 Người 199 chuẩn Việt 0- Nam 199 66 156±5.5 40.6±5.7 15 616 Nghiên cứu 200 12 146 141.2±9.1 33.26±8.4 số đặc 0- 13 190 150.11±1 điểm thể 200 14 139 37.94±9.6 chất 15 74 152.3±10 12 40.58±8.6 sinh lý học Trang Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường sinh trường 159.01±6 PTCS Lê 01 46.07±8.9 Anh Xuân Ngoài vấn đề thể chất học sinh điều kiện tiện nghi học tập ảnh hưởng nhiều tới sức khoẻ em Vấn đề tiện nghi môi trường lao động nhà khoa học nhiều ngành khác quan tâm giải gọi khoa học Ergonomie[13] Theo định nghĩa Hội Ergonomie quốc tế(IEA)[4,13]: Ergonomie khoa học liên ngành, cấu thành từ khoa học người để phù hợp công việc, hệ thống máy móc thiết bị, sản phẩm mơi trường với khả thể lực, trí tuệ với hạn chế người Sinh lý lao động Y học lao động Tâm lý lao động Quản lý, tổ chức lao động Nhân trắc học Cơ sinh học Ergonomie Mỹ thuật công nghiệp Thiết kế, chế tạo Xã hội học Tin học Kỹ thuật Kiến trúc, xây dựng… An toàn Như thấy yếu tố môi trường lớp học quan trọng sức khoẻ kết học tập học sinh 1.2 VI KHÍ HẬU VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA VI KHÍ HẬU LÊN ĐỜI SỐNG SỨC KHOẺ CON NGƯỜI: 1.2.1 Các yếu tố vi khí hậu • Các yếu tố vi khí hậu yếu tố vật lý mơi trường khơng khí có liên quan đến q trình điều hồ nhiệt thể người không gian định[10,11] Các yếu tố bao gồm : nhiệt độ, độ ẩm, vận tốc gió cường độ xạ nhiệt từ bề mặt xung quanh • Đặc điểm khí hậu Việt Nam[10]: Việt Nam nằm khu vực nhiệt đới gió mùa mà “vĩ độ địa hình đem lại biến dạng sâu sắc cho Trang 10 Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường Gầy 22.30 Qua bảng trên, nhận thấy tỷ lệ nữ sinh có tầm vóc trung bình chiếm đa số (72%) tỷ lệ nữ sinh thiếu cân cao(20%) gấp đôi tỷ lệ nữ sinh dư cân(12%) 3.2 Kết nghiên cứu yếu tố môi trường: Bảng 3.2.1: nhiệt độ khơng khí , độ ẩm tương đối khơng khí, tốc độ gió trung bình lớp học Nhiệt độ khơng khí ( C) Độ ẩm tương đối Sáng 25.56±0.28 81.50±0.18 Chiều 30.68±0.31 67.63±0.84 khơng khí (%) Tốc độ gió (m/s) 0.2-0.4 0.3-0.5 Qua bảng trên, nhận thấy có chênh lệch nhiệt độ khơng khí (25 0C 300C), chênh lệch độ ẩm tương đối khơng khí cao (81% 67%) buổi sáng buổi chiều chứng tỏ có phân ly theo quy luật nhiệt độ độ ẩm khơng khí Cịn tốc độ gió gần khơng đổi Bảng 3.2.2: hệ số ánh sáng số lớp học trường Trần Bội Cơ Scửa Sphòng Hệ số ánh sáng(HSAS)=Scửa : Sphòng=8.6 : 28.8~1 : 8.6 m2 28.8m2 Bảng 3.2.3: góc ánh sáng góc khoảng trời từ bàn học phía ngồi học sinh Góc ánh sáng(0) 40 Góc mảnh trời( ) 25 Qua bảng trên, thấy khơng có chênh lệch nhiều góc ánh sáng góc khoảng trời lớp học Trang 33 Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường Bảng 3.2.4: Chiếu sáng tự nhiên bàn viết học sinh Lux Sáng 110.20±69.21 Chiều 87.98±42.29 Qua bảng trên, nhận thấy độ chiếu sáng buổi sáng cao buổi chiều Chiếu sáng buổi chiều thấp thấp so với yêu cầu Bộ T Tế điều chứng tỏ chiếu sáng tự nhiên buổi chiều chưa đủ Bảng 3.2.5: cơng suất bóng đèn lớp học Số bóng đèn/lớp(cái) Cơng suất bóng(watt) Tổng cơng suất (watt) Tất bóng đèn đèn huỳnh quang dài 1m2 40 360 Bảng 3.2.6: Chiếu sáng phối hợp: Bảng 3.2.6a:Chiếu sáng chỗ(N=80): Lux Sáng 195.32±67.05 Chiều 178.24±45.87 Bảng 3.2.6b: Chiếu sáng toàn thể(N=80) Lux Sáng 203.64±33.52 Chiều 208.07±25.76 Qua bảng trên, nhận thấy có chênh lệch độ sáng chiếu sáng chỗ chiếu sáng toàn thể Độ chiếu sáng tồn thể có giá trị cao chiếu sáng chỗ khơng đáng kể Bảng 3.2.7: kích thước bàn ghế học sinh Chiều dài Chiều rộng Chiều cao Các lớp học có Bàn 152 40.5 74 bàn ghế với kích cỡ thống khơng phân Ghế 152 20.5 42.5 biệt theo tuổi học sinh 3.3 Kết nghiên cứu số vấn đề tình hình sức khoẻ học sinh : Trang 34 Luận văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa Bộ môn Y học lao động Môi trường Biểu đồ 3.3.1: phân bố học ngày học sinh Qua biểu đồ trên, nhận thấy tỷ lệ học sinh học từ 8-12 giờ/ngày cao (25%) Bảng 3.3.2: phân bố giải trí ngày học sinh Qua biểu đồ trên, nhận thấy tỷ lệ học sinh dành thời gian giải trí