Dự án Phát triển giáo viên tiểu học GIÁO TRÌNH Phương pháp dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc bậc tiểu học Ebook.moet.gov.vn, 2008 CÁC TỪ NGỮ VIẾT TẮT − Bộ Giáo dục Đào tạo − Cải cách giáo dục − Giáo viên − Học sinh − Học sinh dân tộc − Ngôn ngữ hai − Phương pháp − Phương pháp dạy học − Sách giáo khoa − Thiết bị dạy học − Tiếng dân tộc − Tiếng mẹ đẻ − Tiếng Việt Bộ GD ĐT CCGD GV HS HSDT NN2 PP PPDH SGK TBDH TDT TMĐ TV Lời nói đầu Để góp phần đổi cơng tác đào tạo bồi dưỡng GV tiểu học, Dự án Phát triển GV tiểu học tổ chức biên soạn mơđun đào tạo theo chương trình Cao đẳng sư phạm chương trình liên thơng từ Trung học sư phạm lên Cao đẳng sư phạm ; biên soạn môđun bồi dưỡng GV nhằm nâng cao lực chuyên môn, nghiệp vụ, cập nhật đổi nội dung, phương pháp dạy học kiểm tra đánh giá kết giáo dục Tiểu học theo chương trình SGK tiểu học Điểm tài liệu viết theo môđun thiết kế hoạt động, nhằm tích cực hóa hoạt động học tập người học, kích thích óc sáng tạo khả giải vấn đề, tự giám sát đánh giá kết học tập người học ; trọng sử dụng tích hợp nhiều phương tiện truyền đạt khác (tài liệu in, băng hình/ băng tiếng ,) giúp cho người học dễ học, dễ hiểu gây hứng thú học tập Phương pháp dạy tiếng Việt cho HS dân tộc bậc Tiểu học tài liệu phục vụ cho công tác bồi dưỡng GV tiểu học dạy TV cho HSDT theo Chương trình, sách giáo khoa Tài liệu gồm Tiểu môđun xếp theo vấn đề liên quan đến phương pháp dạy TV cho HSDT trích đoạn băng hình − Phần tài liệu in : Mỗi tiểu môđun cấu trúc theo phần : mục tiêu, nội dung đánh giá kết học tập học viên Tài liệu "Phương pháp dạy tiếng Việt cho HS dân tộc bậc Tiểu học" giúp GV : + Nắm phương pháp chung dạy TV cho HSDT + -ứng dụng phương pháp chung vào dạy TV cho HSDT với tư cách dạy ngôn ngữ thứ hai Nội dung tài liệu in gồm : + Tiểu môđun : Phương pháp chung + Tiểu môđun : Dạy âm vần TV + Tiểu mơđun : Dạy nghe nói TV + Tiểu môđun : Dạy đọc + Tiểu môđun : Dạy viết − Phần tài liệu nghe nhìn gồm băng hình tài liệu hướng dẫn học theo băng hình trích đoạn học GV thực dạy TV cho HSDT Khi tiến hành bồi dưỡng theo tài liệu này, địa phương cần tổ chức cho GV học theo hình thức tự học có hướng dẫn để phát huy tính tích cực chủ động người học Tài liệu đưa thời lượng tối thiểu để bồi dưỡng cho môn học Tuỳ vào tình hình cụ thể học viên điều kiện học tập địa phương, cấp quản lí giáo dục định thời lượng bồi dưỡng môn cho phù hợp Lần đầu tiên, tài liệu biên soạn theo chương trình phương pháp mới, chắn khơng tránh khỏi thiếu sót định Ban điều phối Dự án mong nhận ý kiến đóng góp chân thành bạn đọc, đặc biệt đội ngũ giảng viên, sinh viên trường sư phạm, GV tiểu học nước Trân trọng cảm ơn ! Dự án Phát triển giáo viên Tiểu học Tổng quan tài liệu I Mục tiêu chung Kiến thức Nắm số phương pháp chung dạy tiếng Việt (TV) cho HSDT phương pháp dạy âm vần, dạy kĩ nghe, nói, đọc, viết TV phương pháp dạy TV mơn học khác theo chương trình Tiểu học phù hợp với HSDT Kĩ Vận dụng phương pháp dạy TV cho HSDT để tổ chức dạy học tốt nội dung, hình thành phát triển kĩ nghe, nói, đọc, viết TV cho HSDT ; có khả xây dựng mơi trường học TV cho HSDT sử dụng phương tiện trợ giúp HSDT học tốt TV Thái độ − Có ý thức khác biệt phương pháp dạy TV cho HS người Kinh cho HSDT − Có ý thức nhu cầu khó khăn HSDT học TV để giúp em vượt qua khó khăn học TV − Tự tin sử dụng phương pháp dạy TV cho HSDT cách phù hợp II Thời lượng : 90 tiết III Nội dung Nội dung Tài liệu viết a) Tiểu môđun Phương pháp chung : (26 tiết) b) Tiểu môđun Dạy âm vần tiếng Việt : (14 tiết) c) Tiểu mơđun Dạy nghe nói tiếng Việt : (22 tiết) d) Tiểu môđun Dạy đọc : (16 tiết) đ) Tiểu môđun Dạy viết : (12 tiết) Nội dung băng hình : đoạn băng hình cho Bài − Dạy HSDT phát âm tiếng Việt Bài 10 − Dạy từ tập nói tiếng Việt Bài 13 − Dạy kể chuyện cho HSDT Bài 16 − Dạy hiểu từ ngữ tập đọc IV Phương pháp học theo tài liệu Tài liệu biên soạn để sử dụng với nhiều hình thức học tập khác : − Phương pháp chủ yếu tự học, kết hợp với học theo nhóm − Khi học, trước hết học viên dựa vào gợi ý hoạt động để chủ động khám phá nội dung dạy ; đồng thời huy động kinh nghiệm dạy học để tiến hành hoạt động − Cùng với tài liệu viết, cịn có đoạn băng hình Các đoạn băng hình làm rõ thêm nội dung tài liệu viết TIỂU MÔ ĐUN (24 tiết) Phương pháp chung A MỤC TIÊU Kiến thức Học viên nắm phương pháp đặc trưng dạy TV cho HSDT ngôn ngữ thứ (NN2), đồng thời nắm cách thức tạo môi trường học TV, phương pháp dạy TV qua môn học khác cách sử dụng tiếng mẹ đẻ HSDT dạy học Kĩ Học viên vận dụng PP dạy TV NN2 vào trình dạy học phù hợp với đặc điểm điều kiện học tập HSDT Thái độ Học viên quan tâm nhiều tới việc sử dụng phương pháp dạy NN2 vào dạy TV cho HSDT ; có ý thức sử dụng cách sáng tạo để phù hợp với HS lớp phụ trách B GIỚI THIỆU Nội dung : Tiểu môđun gồm chủ đề Các chủ đề Tiểu môđun giới thiệu vấn đề chung liên quan tới việc dạy TV cho HSDT, : Các phương pháp dạy TV cho HSDT ; Phương pháp tạo môi trường học TV cho HSDT ; Cách sử dụng TMĐ HS dạy học ; Dạy TV môn học khác, sử dụng TV điều khiển lớp dạy TV với phương tiện trợ giúp Thời gian dành cho Tiểu môđun 24 tiết Cách học : Các chủ đề chủ yếu thiết kế để học cá nhân học theo nhóm Khi học chủ đề Tiểu môđun này, học viên cần thường xuyên liên hệ với thực tế dạy học kinh nghiệm dạy học thân C BÀI HỌC CHỦ ĐỀ (4 tiết) Tìm hiểu phương pháp dạy Tiếng Việt cho Học sinh dân tộc I MỤC TIÊU Nhận thức HV xác định đặc điểm bật trình học TV HSDT ; nắm phương pháp để dạy TV cho HSDT dạy NN 2 Kĩ HV có kĩ vận dụng phương pháp dạy TV cho HSDT dạy phân môn TV cụ thể, phù hợp với HSDT lớp Thái độ − HV nhận thức khác biệt HS người Kinh HSDT học TV để từ có ý thức tìm tịi phương pháp dạy TV phù hợp với HSDT − HV tự tin áp dụng phương pháp dạy TV cho HSDT trường hợp cần thiết II NỘI DUNG Hoạt động Tìm hiểu điểm khác biệt HSDT với HS người Kinh học TV Nhiệm vụ Đọc tài liệu "Phương pháp dạy tiếng Việt cho HSDT trường tiểu học" − Lê A, Mông Ký Slay, Đào Nam Sơn, Bộ GD ĐT, Vụ Giáo viên, H 1993 Hãy thảo luận với đồng nghiệp, trả lời câu hỏi : • Trước tới trường trẻ em HSDT trẻ em người Kinh nói TV trường hợp ? (ở nhà, cửa hàng mua bán, chợ ) • Hằng ngày HSDT HS người Kinh nói TV với ? (với bố mẹ, với thầy cô giáo, với bạn bè ) • Đưa ví dụ cụ thể lỗi sử dụng TV HS lớp bạn Hãy so sánh lỗi sử dụng TV HSDT với HS người Kinh Đọc thông tin đối chiếu với ý kiến cá nhân Thông tin Một số điểm khác biệt học TV HSDT với HS người Kinh − Về điểm xuất phát Khi đến trường, HS người Kinh có vốn TV đủ để tìm hiểu giới xung quanh Các em học ngôn ngữ sử dụng khoảng năm trước tới trường với vốn từ khoảng 4.000 − 4.500 từ cấu trúc câu Ngồi ra, em có thời gian hội sử dụng TV liên tục với nhiều người nhiều mục đích khác sống ngồi nhà trường Cịn HSDT lại khác, trước học em nắm vững tiếng mẹ đẻ (TMĐ) phát triển nhận thức TMĐ TV Vốn TV em khơng có gì, có chút vốn TV lại chưa chuẩn xác cách phát âm sử dụng Khi đến trường em bắt đầu học TV em phải học TV sở kinh nghiệm TMĐ − Môi trường học TV bị bó hẹp Khi học TV, HS người Kinh có nhiều hội giao tiếp với người lớn lúc, nơi, nhà trường Những lĩnh vực tiếp cận đối thoại đa dạng phong phú HSDT khơng thể có số lượng mật độ giao tiếp TV nhiều HS người Kinh trường học, HSDT tiếp xúc với thầy, cô giáo − người nắm vững TV Do số HS lớp đơng mà lại có GV nên hội giao tiếp TV HS GV có hạn Nội dung vấn đề đề cập giao tiếp chủ yếu liên quan tới học, vấn đề đời sống ngôn ngữ lại sôi động đa dạng − Q trình học TV HSDT ln chịu ảnh hưởng từ TMĐ Theo xu hướng tự nhiên, thói quen sử dụng TMĐ HSDT đưa vào trình học TV Hệ là, yếu tố giống TV TMĐ tạo điều kiện thuận lợi, yếu tố khác lại cản trở, gây khó khăn cho HSDT học TV, nguyên nhân khiến HSDT mắc lỗi sử dụng TV lỗi phát âm, lỗi dùng từ, lỗi sử dụng câu Hoạt động Tìm hiểu số phương pháp dạy TV cho HSDT Nhiệm vụ Đọc tài liệu : Chương I : Dạy TV cho HSDT theo hướng dạy ngôn ngữ thứ hai (trong sách : Nội dung phương pháp hình thức tổ chức dạy học vùng dân tộc − Mông?Ký Slay Chủ biên − NXB ĐHQG HN, H 2001) Nối vế bên trái với mệnh đề bên phải cho : Học TV học TMĐ HS người Kinh Học TV học TMĐ HSDT Học TV học ngôn ngữ thứ hai Trao đổi với đồng nghiệp theo câu hỏi : − Có phương pháp dạy học TV mà bạn khó thực thành công với HSDT ? − Bạn sử dụng phương pháp để dạy TV cho HSDT có hiệu ? Đọc thông tin hồn thiện ý kiến Thơng tin Chương trình TV áp dụng trường tiểu học xây dựng nguyên tắc dạy TV cho người học TMĐ Những phương pháp dạy TV chương trình phương pháp dạy học TMĐ HSDT học vùng miền theo chương trình Tiểu học dạy – học theo phương pháp đặc trưng môn học Các GV dạy TV tiểu học có trách nhiệm dạy theo phương pháp mơn chương trình quy định Để giúp HSDT tiếp thu TV cách thuận lợi, việc vận dụng phương pháp dạy TV chương trình quy định, GV dạy vùng dân tộc cần dạy theo số phương pháp sau : a) Phương pháp trực tiếp GV dạy HSDT học TV TV, nghĩa GV dùng TV để dạy TV HSDT tiếp nhận TV (từ, ngữ, câu ) trực tiếp TV mà không cần liên hệ với TMĐ em Việc giải thích nghĩa từ thực vật thật tài liệu minh hoạ khác Sau nắm nghĩa từ, em tập sử dụng chúng theo mẫu câu tình giao tiếp cụ thể GV cần tạo điều kiện cho HS lúc vừa nhìn vật thật mơ hình, vừa nghe phát âm tên gọi chúng Nhờ tập trung ý vào TV mà góp phần ngăn chặn ảnh hưởng tiêu cực TDT tới trình học TV HSDT Sử dụng phương pháp này, GV tận dụng triệt để vật, mơ hình, vật mẫu, tranh ảnh, điệu bộ, cử cung cấp từ TV cho HSDT Trong nhiều trường hợp, cần đưa HS trời, tiếp xúc với thiên nhiên để dạy thêm sinh động Chẳng hạn học cỏ, thời tiết GV hướng dẫn HS quan sát trực tiếp cỏ, hoa lá, bầu trời lớp b) Phương pháp thực hành − GV tổ chức hoạt động luyện tập thực hành TV thông qua tập thực hành tình đa dạng, đảm bảo cho HS nghe, nói, đọc, viết TV thường xuyên Chỉ có luyện tập thực hành, kĩ rèn luyện để đạt trình độ tự động hố HS Làm em có khả vận dụng kiến thức tiếp nhận kĩ có vào tình giao tiếp khác học tập, sống ngày cách chủ động − Thực phương pháp này, việc giảng giải, truyền thụ kiến thức GV không chiếm nhiều thời gian học Phần lớn thời gian học dành cho HS thực tập thực hành ngôn ngữ Việc tổ chức thực hành ngôn ngữ tiến hành nhiều dạng khác nhau, dạng chủ động (nói, viết) dạng thụ động (nghe, đọc), hình thức lời nói khác (độc thoại, đối thoại) Tuy ... Bộ Giáo dục Đào tạo − Cải cách giáo dục − Giáo viên − Học sinh − Học sinh dân tộc − Ngôn ngữ hai − Phương pháp − Phương pháp dạy học − Sách giáo khoa − Thiết bị dạy học − Tiếng dân tộc − Tiếng. .. TV chương trình phương pháp dạy học TMĐ HSDT học vùng miền theo chương trình Tiểu học dạy – học theo phương pháp đặc trưng môn học Các GV dạy TV tiểu học có trách nhiệm dạy theo phương pháp mơn... Khi học chủ đề Tiểu môđun này, học viên cần thường xuyên liên hệ với thực tế dạy học kinh nghiệm dạy học thân C BÀI HỌC CHỦ ĐỀ (4 tiết) Tìm hiểu phương pháp dạy Tiếng Việt cho Học sinh dân tộc