SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH HƯNG YÊN PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO PHÙ CỪ TRƯỜNG THCS TỐNG TRÂN - ***** - SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ỨNG DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY – HỌC MÔN ÂM NHẠC Ở TRƯỜNG THCS SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS LỜI MỞ ĐẦU Cùng với việc ứng dụng công nghệ thông tin, đồ tư ngày phổ biến đời sống xã hội đại, hỗ trợ giúp ích cho người cơng việc, sinh hoạt ngày, từ nghiên cứu khoa học đến việc giúp bà nội trợ siêu thị Trước phổ biến ưu điểm đồ tư mang lại, đặc biệt tình hình cấp thiết phải đổi phương pháp giáo dục, năm gần ngành giáo dục nước ta triển khai đồng loạt việc ứng đồ tư vào giảng dạy nhằm đổi phương pháp giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực học tập, sáng tạo học sinh, mang lại hứng thú, ham học hỏi, tìm hiểu học sinh qua tiết học Với bên ngồi khơng nói, Việt Nam việc hầu hết giáo viên cịn coi học sinh tuý người tiếp nhận thông tin mà không dạy họ cách sử dụng thông tin đó, thực lối tư mới, trái ngược 1800, áp dụng tạo đột phá, chí tạo cách mạng (khơng giáo dục, mà lối tư người) Nhận thức tầm quan trọng việc ứng đồ tư vào giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn âm nhạc, từ kiến thức học nhà trường sư phạm, vào sở lí luận thực tiễn, dựa vào kinh nghiệm giảng dạy thân Tơi ln tìm tịi, nghiên cứu áp dụng phương pháp mới, ứng dụng đặc biệt việc đưa đồ tư vào q trình giảng dạy nhằm góp phần nâng cao chất lượng môn đồng thời hút, tạo hứng thú cho học sinh học môn âm nhạc nhà trường để từ học sinh áp dụng sống em Nhằm đạt hiệu cao ứng dụng đồ tư vào giảng dạy môn âm nhạc nghiên cứu viết lại kinh nghiệm đề tài "Ứng dụng BĐTD dạy – học môn âm nhạc trường THCS” Để thực SKKN này, trước hết xin cám ơn ông Tony Buzan, người phát triển kĩ thuật dụng BĐTD Tôi xin chân thành cảm ơn quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện ban giám hiệu trường THCS Tống Trân, tổ khoa học xã hội trường THCS Tống Trân ý kiến đóng góp tích cực bạn bè đồng nghiệp trường THCS Tống Trân, đồng chí giáo viên âm nhạc THCS huyện Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM STT Kí tự viết tắt Nghĩa kí tự viết tắt BĐTD Bản đồ tư CNTT Công nghệ thông tin SKKN Sáng kiến kinh nghiệm THCS Trung học sở GV Giáo viên HS Học sinh ÂN Âm nhạc TĐN Tập đọc nhạc ÂNTT Âm nhạc thường thức 10 SL Số lượng 11 VD Ví dụ Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân Ghi SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS PHẦN THỨ NHẤT – ĐẶT VẤN ĐỀ I – Cơ sở khoa học sáng kiến kinh nghiệm 1- Cơ sở lý luận: Có thể nói, giáo dục nước ta trải qua hai giai đoạn giai đoạn tiến tới giai đoạn thứ ba Nếu hai giai đoạn trước, với chủ trương lấy người thầy hạt nhân, trung tâm mơ hình q trình giáo dục với hình thức “ thầy giáo đạo tồn diện học tập học sinh” giai đoạn tiến thêm bước có thay đổi mà trung tâm trình giáo dục đối tượng học sinh Luật giáo dục điều 28.2 nêu “ phương pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tính cực, tự giác, chủ động sáng tạo học sinh, phù hợp với đặc điểm lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” Như để đáp ứng điều dạy – học, buộc nhà giáo phải thay đổi phương pháp giáo dục cho phù hợp với nhu cầu trình học tập học sinh, đáp ứng yêu cầu xu phát triển thời đại, góp phần đào tạo người theo hướng có đủ Đức - Trí - Thể - Mỹ Chúng ta biết, nhiệm vụ hình thái giáo dục truyền đạt kiến thức cho học sinh Kiến thức giáo viên nghiên cứu lĩnh hội trước sau truyền tải kiến thức cho học sinh Việc truyền tải diễn nào, phương tiện nào, phương thức vấn đề mà điều quan trọng thông tin, kiến thức phải truyền tải cách đầy đủ, xác Trên thực tế truyền đạt kiến thức đến học sinh, giáo viên phép sử dụng phương pháp (có thể thuyết trình, giảng giải hay kể đọc – chép) loại phương tiện giáo dục để đạt mục đích (có thể bảng đen, phấn, thước kẻ, dụng cụ thí nghiệm, vật mẫu) Nếu hình thái giáo dục cũ, giáo viên lên lớp giảng giải, thuyết trình (hay đọc bài) cho số đông học sinh (nghe chép) Với cách dạy này, người thầy máy móc, rập khn dạy học, dễ có tư tưởng phó mặc, không hứng thú cập nhật kiến thức, không sáng tạo việc tìm kiếm phương án thiết kế dạy phù hợp với đối tượng học sinh lớp phụ trách để kết giảng dạy đạt mức tối ưu Người học theo cách trở nên thụ động, biết thu nhận kiến thức chiều, không động não suy nghĩ, tự chiếm lĩnh Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS tri thức, trở nên thui chột tư duy, khó vận dụng kiến thức vào sống Học sinh học, chép điều lúc thi lại chép điều vào làm, thường em hiểu cách máy móc khơng sáng tạo, khơng thể “cái riêng” khơng dám thể “cái riêng” Tiết dạy theo phương pháp cũ (nối đọc – chép) tất yếu phải tổ chức theo phương thức diễn dịch, nhàm chán mang tính áp đặt Khắc phục tình trạng u cầu cần thiết để nâng cao chất lượng dạy học tất mơn học Đó nhiệm vụ vơ khó khăn phức tạp điều kiện ngành giáo dục nước nhà nói chung nhà trường nói riêng Để bỏ phương pháp cũ dạy – học trình lâu dài với cố gắng nhiều đối tượng khác tận tâm thầy giáo điều quan trọng có kết Trong giai đoạn nay, xu hướng dạy học đại với kết hợp thành tựu công nghệ thông tin diễn cách phổ biến ngành học, cấp học Công nghệ thông tin với tư cách phương tiện hỗ trợ cho việc đổi phương pháp dạy học chứng tỏ ưu hiệu q trình dạy học nói chung Tuy nhiên, việc có phương tiện hỗ trợ tốt chưa đủ mà để có tiết dạy – học tốt ta cần phải có phương pháp tốt Để tối ưu hố tính thiết bị dạy học đại thực hoá việc chống dùng phương pháp cũ hay thuyết trình chiều dạy - học việc lựa chọn, ứng dụng đồ tư vào dạy – học phương pháp điều tất yếu Vậy Bản đồ tư gì, tác dụng sao? Bản đồ tư (Mindmap) phương pháp (do tác giả Tony Buzan - người Anh phát triển từ năm 1980) đưa phương tiện mạnh để tận dụng khả ghi nhận hình ảnh não Đây cách để ghi nhớ chi tiết, để tổng hợp, hay để phân tích vấn đề thành dạng lược đồ phân nhánh BĐTD thể bên cách thức mà não hoạt động Đó liên kết, liên kết liên kết Mọi thông tin tồn não người cần có mối nối, liên kết để tìm thấy sử dụng Khi có thông tin đưa vào, để lưu trữ tồn tại, chúng cần kết nối với thơng tin cũ tồn trước Khác với máy tính, ngồi khả ghi nhớ kiểu tuyến tính (ghi nhớ theo trình tự định chẳng hạn trình tự biến cố Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS xuất câu truyện) não cịn có khả liên lạc, liên hệ kiện với BĐTD khai thác hai khả não Đây kĩ thuật để nâng cao cách ghi chép Bằng cách dùng giản đồ ý, tổng thể vấn đề dạng hình đối tượng liên hệ với đường nối Với cách thức đó, liệu ghi nhớ nhìn nhận dễ dàng nhanh chóng Thay dùng chữ viết để miêu tả chiều BĐTD biểu thị toàn cấu trúc chi tiết đối tượng hình ảnh hai chiều Nó dạng thức đối tượng, quan hệ tương hỗ khái niệm (hay ý) có liên quan cách liên hệ chúng với bên vấn đề lớn BĐTD thể vấn đề cách đơn giản chi tiết, cần nhìn hình hiểu, khơng cần diễn giải dài dịng, khơng cần quan tâm đến "mục đích, yêu cầu, ý nghĩa" vốn nhiều mang tính cơng thức BĐTD dễ hình dung, dễ áp dụng, xin xem minh họa Với việc đơn giản shopping mà vẽ đồ này, nói vấn đề nghiêm túc dạy – học Ở vị trí trung tâm sơ đồ hình ảnh hay từ khóa thể ý tưởng hay khái niệm chủ đạo Ý trung tâm nối với hình ảnh hay từ khóa cấp nhánh chính, từ nhánh lại có phân nhánh đến từ khóa cấp để nghiên cứu sâu Cứ thế, phân nhánh tiếp tục khái niệm hay hình ảnh ln nối kết với Chính liên kết tạo “bức tranh tổng thể” mô tả ý trung tâm cách đầy đủ rõ ràng BĐTD logic, mạch lạc mà tư cần điều Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS BĐTD trực quan, thể rõ liên hệ, liên kết, quan hệ từ đến BĐTD tổng thể, sơ đồ thành phố, nhìn thấy đâu, nào, tương tác Đây ưu hẳn so với diễn tả phương pháp diễn dịch (ví dụ như: Ý I trang 4, ý II trang 13, ý III Lúc cần tìm ý thách đố Mà tìm liên hệ chúng lại đáng nản.) 2- Cơ sở thực tiễn: Như biết, Âm nhạc nhà trường phổ thông môn học, sư phạm nghệ thuật khơng nhằm mục đích đào tạo khiếu ca hát, mà điều quan trọng qua mơn, giúp học sinh có hứng thú tìm hiểu kiến thức âm nhạc, phần có khả cảm thụ âm nhạc Muốn thực điều em phải đào tạo có đảm bảo nội dung kiến thức bản, đặc biệt kiến thức lí thuyết lịch sử âm Âm nhạc Tuy nhiên thực tế môn âm nhạc trường phổ thơng chưa thực làm điều hầu hết giáo viên chưa thực dạy âm nhạc cách bản, hầu hết dạy theo hướng truyền (theo phương pháp cũ) với quan điểm: việc giáo dục âm nhạc nhà trường phổ thông chưa thực cần thiết, trường khu vực nông thôn - cần dạy cho em hát, hát thuộc lời ca, hát to, hát rõ lời Bên cạnh lại cịn nhiều học sinh chưa hứng thú với học tìm hiểu mơn âm nhạc nói chung hay phân mơn Nhạc lí; Âm nhạc thường thức nói riêng hầu hết giáo viên lại cho em không tập chung, không ý học mà khơng tìm hiểu ngun nhân sâu xa vấn đề Qua thực tế giảng dạy nghiên cứu thấy, em ý mà hầu hết giáo viên chưa thực quan tâm tới việc thu hút ý học sinh dạy học nội dung lí thuyết hay nói cách khác giáo viên chưa làm điều Qua khảo sát thực trạng nhằm ứng dụng BĐTD vào dạy – học trường THCS Tống Trân nhận thấy số ưu nhược điểm sau: * Về ưu điểm (thuận lợi): Trường THCS Tống Trân (từ ban giám hiệu đến giáo viên) có lịng u nghề, có phong trào tích cực tìm hiểu học tập áp dụng phương pháp mời vào giảng dạy Các em học sinh chăm học, hiếu học bên cạnh cịn nhận quan tâm, tạo điều kiện địa phương phòng giáo dục huyện Theo luật giáo dục điều 28.2 nêu “ phương pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tính cực, tự giác, chủ động sáng tạo học sinh, phù hợp với đặc Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS điểm lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” Với chủ trương đó, năm gần đây, Bộ giáo dục đào tạo, Sở giáo dục đạo tạo tỉnh Hưng Yên, Phòng giáo dục đạo tạo huyện Phù cừ trường THCS Tống Trân thường xuyên tổ chức triển khai, tập huấn áp dụng phương pháp vào dạy học Nhằm đổi phương pháp dạy học bắt kịp với yêu cầu thời đại, từ năm học 2011 – 2012 ngành giáo dục cấp triển khai đồng loạt việc ứng dụng đồ tư dạy học trường phổ thông Hưởng ứng phong trào đó, tồn trường THCS Tống Trân đẩy mạnh việc ứng dụng BĐTD công tác giảng dạy Thường xuyên tổ chức chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ, chuyên đề BĐTD, bên cạnh giáo viên tự học, tự nghiên cứu qua tài liệu, sách tham khảo tích cực ứng dụng BĐTD tiết dạy mình, nhiệm vụ trọng tâm, tiêu chí thi đua giáo viên nhà trường Về sở vật chất, năm gần nhà trường ngày trang bị đầy đủ trang thiết bị dạy - học: Có nhiều máy tình với cấu hình mạnh nối mạng internet, có máy chiếu projector… Học sinh hứng thú với mơn học có áp dụng phương pháp đặc biệt ứng dụng BĐTD vào dạy học có mơn âm nhạc Đó thực điều kiện thuận lợi để thực đề tài SKKN ứng dung BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS * Về nhược điểm (khó khăn): Trực tiếp giảng dạy môn âm nhạc trường THCS Tống Trân thâm nhập số trường THCS khác môn học âm nhạc Bản thân thấy rõ thực trạng việc dạy mơn âm nhạc cịn hạn chế có nhiều bất cập đặc biệt phân mơn mang tính lí thuyết giảng dạy Quy trình soạn giảng tiết âm nhạc có ứng dụng BĐTD cịn phức tạp đặc thù mơn hầu hết thực hành, nội dung lí thuyết thường chia nhỏ tiết học Việc ứng dụng BĐTD học tập học sinh bước đầu, em chưa thực vững kĩ thuật thiết lập BĐTD chưa hình thành thói quen học tập, ghi chép thơng tin BĐTD, ứng dụng BĐTD cịn nhiều thời gian tiết học học sinh thường lúng túng, thiếu tự tin việc triển khai ý tưởng Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS Tống Trân xã nằm xa trung tâm đô thị nên đời sống kinh tế cịn khó khăn, sở vật chất trang thiết bị đặc biệt thiết bị tin học thiếu thốn Nhu cầu hiểu biết nhạc lí hay khả thường thức âm nhạc học sinh chưa cao Do triển khai BĐTD em có hiểu biết, thơng tin liên quan tới nội dung học * Để tăng hứng thú cho học sinh học âm nhạc, đặc biệt việc học phân mơn lí thuyết, q trình thực giảng dạy mơn, tơi ln quan tâm tìm tịi đổi thiết kế phương pháp lên lớp từ phát vấn đề cần quan tâm phải đổi phương pháp theo hướng “ứng dụng đồ tư duy” soạn giảng dạy lớp cho học sinh để phù hợp với nhu cầu môi trường giáo dục đại Định hướng chung phương pháp giảng dạy chuyển từ mơ hình “thuyết trình”; “đọc – chép” với vai trị độc diễn giáo viên sang mơ hình “cộng tác” “tư duy, sáng tạo” thân thiện giáo viên học sinh với trợ giúp đắc lực kĩ thuật đồ tư duy, máy tính phần mềm giáo dục Để khẳng định ưu việt việc áp dụng phương pháp dạy học mới, từ kinh nghiệm thực tế giảng dạy tìm hiểu, áp dụng viết đề tài" Ứng dụng BĐTD dạy – học môn âm nhạc trường THCS" II - Mục đích SKKN: Mục đích tìm phương pháp hay nhất, hiệu để dạy học cho học sinh THCS âm nhạc nghệ thuật truyền tải âm thời gian có ý nghĩa to lớn phát huy trí tưởng tượng, óc tư sáng tạo Qua nghiên cứu nội dung chương trình sách giáo khoa mơn âm nhạc đặc biệt qua việc trực tiếp giảng dạy thân - người viết sáng kiến kinh nghiệm có nhiều trăn trở việc dạy âm nhạc đặc biệt khả cảm thụ âm nhạc cho học sinh THCS Theo tơi, chương trình sách giáo khoa có nhiều điểm tích cực, qua cách dạy học học sinh tư trực quan nhiều thao tác, phát huy tốt lực thân thực tế ta dạy đơn theo nội dung học đương nhiên cung cấp kiến thức cho học sinh xong để phát huy tối đa biến lực âm nhạc học sinh thành khả cảm thụ thái độ yêu thích âm nhạc người giáo viên cần phải tìm phương pháp dạy tối ưu nhất, phù hợp với đối tượng học sinh Khi nghiên cứu ứng dụng phương pháp công tác giảng dạy để tăng hứng thú cho học sinh học tập mơn âm nhạc, tơi tự nhận thấy cần nghiên cứu, tìm hiểu áp dụng nhiều hơn, triệt để kĩ thuật sử dụng BĐTD Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS Trong đề tài này, vấn đề đưa cho dù phạm vi nhỏ viết sáng kiến kinh nghiệm với đề tài " Ứng dụng BĐTD dạy – học môm âm nhạc trường THCS" với mong muốn chia sẻ trao đổi kinh nghiệm giảng dạy thân với đồng nghiệp mong qua tìm lời giải hay nhất, phương pháp tốt nhằm khắc phục vấn đề tồn dạy học môn âm nhạc Với thực trạng kĩ hứng thú học, tìm hiểu âm nhạc học sinh trường THCS Tống Trân nơi trực tiếp giảng dạy, qua đề tài muốn tìm phương pháp tối ưu để phục vụ, hỗ trợ cho cơng việc giảng dạy mình, nhằm giúp cho học sinh có kĩ đặc biệt có hứng thú với việc học âm nhạc nói chung phân mơn lí thuyết âm nhạc nói riêng III - Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu: 1- Đối tượng nghiên cứu Đây đề tài "Ứng dụng BĐTD dạy – học mơm âm nhạc trường THCS" đối tượng nghiên cứu học sinh môn âm nhạc trường THCS ( từ lớp đến lớp 8) 2- Phạm vi nghiên cứu: Tại trường THCS Tống Trân (gồm lớp 6A, 6B, 7A, 7B 8A 8B) IV - Kế hoạch phương pháp nghiên cứu: Kế hoạch nghiên cứu: + Thời gian nghiên cứu thực nghiệm đề tài kinh nghiệm "Ứng dụng BĐTD dạy –học môm âm nhạc trường THCS”: năm học 2012 - 2013 + Thời gian kiểm định, đánh giá hoàn thiện SKKN: Tháng năm 2013 Phương pháp nghiên cứu: a Phương pháp quan sát: Thu thập thông tin em thuộc lớp từ khối đến khối cách tri giác trực tiếp nhân tố có liên quan b Phương pháp điều tra: Thu thập thông tin sở câu trả lời hứng thú khả nhận thức em học sinh môn âm nhạc c Phương pháp tổng hợp tài liệu: Tìm hiểu tài liệu học hỏi người trước có liên quan đến đề tài giải nào? Hiệu biện pháp sử dụng d Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân 10 ... ứng dụng BĐTD phương pháp dạy - học môn âm nhạc rộng Ta ứng dụng đưa BĐTD vào dạy – học với hầu hết tiết học môn âm nhạc - ba phân môn học hát, nhạc lí – tập đọc nhạc âm nhạc thường thức a- Ứng. .. môn âm nhạc trường THCS? ?? đề cập đến II - Thực trạng việc dạy học âm nhạc trường THCS Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân 11 SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS. .. dụng kiến thức học qua sách vào sống Giáo viên: Trần Thanh Tùng – Trường THCS Tống Trân 16 SKKN: Ứng dụng BĐTD dạy - học môn âm nhạc trường THCS 1.3- Nguyên lí sử dụng BĐTD dạy – học Bản đồ tư