Mời các bạn tham khảo tài liệu ôn tập về Người lái đò sông Đà để giúp bản thân hệ thống lại và nắm được các kiến thức cơ bản về tác phẩm như: hình tượng người lái đò, sự hung bạo và trữ tình của sông Đà, bút pháp nghệ thuật của tác giả,... để làm bài thi được tốt hơn.
NGƯỜI LÁI ĐỊ SƠNG ĐÀ ĐỀ 1: Phân tích hình tượng người lái đị sơng Đà tác phẩm “Người lái đị sơng Đà” Nguyễn Tn DÀN Ý I MỞ BÀI: - “Người lái đị sơng Đà” thiên tuỳ bút tuyệt vời Nguyễn Tuân nằm tập bút kí “Sơng Đà” (1960) Tác phẩm kết chuyến thực tế lên vùng Tây Bắc Nguyễn Tuân vào năm 1958 - Đọc “Người lái đị sơng Đà”, bắt gặp hình tượng người lao động trí dũng, tài hoa, người nghệ sĩ lĩnh vực chèo thuyền vượt thác chiến thắng sức mạnh thiên nhiên bạo II THÂN BÀI: - “Người lái đị sơng Đà” tác phẩm viết người lao động sơng nước, ơng lái đị Bằng lịng yêu thương, trân trọng người, Nguyễn Tuân ca ngợi hết lời người lao động trí dũng, nghệ sĩ tài hoa lĩnh vực chèo đò vượt ghềnh thác sông Đà - Trong phần đầu tác phẩm, Nguyễn Tuân giới thiệu rõ rệt lai lịch người lái đị sơng Đà: + Đó ông lão gần bảy mươi tuổi, “làm nghề chở đị dọc” suốt sơng Đà mười năm liền thơi làm đị gần chục năm nay, q ông “ngay chỗ ngã tư sông sát tỉnh” Lai Châu + Đó người lái đị lão luyện “trên dịng sơng Đà, ơng xi ngược 100 lần rồi, tay giữ lái độ 60 lần” thời gian mười năm sống sông nước - Binh pháp Tơn Võ Tử nói: “Biết biết người trăm trận trăm thắng” + Sở dĩ người lái đị sơng Đà bất khả chiến bại số trăm lần vượt thác sơng Đà đầy nguy hiểm ơng nằm lịng đối tượng chiến đấu Nguyễn Tuân gọi ông “thổ công” sông nước + Ông người hiểu biết, trải, thành thạo sông đến mức độ “lấy mắt mà nhớ tỉ mỉ đóng đanh vào lịng tất luồng nước tất thác hiểm trở” + Người đị nằm lịng sơng thuộc trường thiên anh hùng ca “thuộc tất chấm than, chấm câu đoạn xuống dòng” Một người trải, hiểu biết, thành thạo nghề lái đò nắm đối tượng chiến đấu - Cái tài năng, lĩnh phẩm chất tuyệt vời người lái đị sơng Đà Nguyễn Tuân thể tập trung cảnh chiến đấu với ba trùng vi thạch trận Như vị tướng tài ba, ơng lái đị điều khiển trận chiến lược, chiến thuật độc đáo + Ở trùng vi thứ nhất: o Sông Đà chia thành năm cửa trận, có bốn cửa tử cửa sinh, cửa sinh nguỵ trang nằm lập lờ bí hiểm phía tả ngạn o Vừa vào thạch trận “sóng, nước, đá sơng hị la vang dậy”, ùa vào định “bẻ gãy cán chèo võ khí” tay người lái đị Sóng nước đám qn liều mạng xông vào “đá trái”, “thúc gối vào bụng, vào hông thuyền” Nước đô vật “túm thắt lưng ơng đị địi vật ngửa trận nước vang trời la não bạt” đánh miếng “đòn hiểm’ vào chỗ “hạ bộ” o Bị trúng đòn, mắt người lái đò thấy “một cửa bể đom đóm” ơng “cố nén vết thương”, “hai chân kẹp chặt lấy cuống lái” Trên “con thuyền sáu bơi chèo” nghe rõ “tiếng huy ngắn gọn tỉnh táo” ơng Ơng lái đị thật người lão luyện, ln bình tĩnh, dũng cảm, biết nén đau đớn để chiến thắng đối chủ hiểm ác + Ở trùng vi hai: o Kẻ địch thay chiến thuật Chúng tăng thêm nhiều cửa tử, cửa sinh lại bố trí lệch sang phía bờ hữu ngạn nhằm đánh lừa thuyền o Ông lái đị “nắm chắt binh pháp thần sơng thần đá” nên “nắm chặt bờm sóng luồng” “ghì cương lái ( ) mà phóng nhanh vào cửa sinh” o “Đám thuỷ qn” định “níu thuyền lơi vào tập đồn cửa tử” Nhưng ơng có cách trị bọn chúng Đứa “ơng tránh mà rảo bơi chèo lên”, đứa ơng “chặt đơi để mở đường tiến” Từ đó, ta thấy ơng lái đị người có nhiều kinh nghiệm, có hành động chuẩn xác, mau lẹ, đốn, ơng lão thơng minh tài giỏi + Ở trùng vi thứ ba: o Ít cửa “bên phải, bên trái nguồn chết cả” Cửa sinh nằm bọn đá hậu vệ thác o Ơng lái đị huy dạn dày kinh nghiệm: “Cứ phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa” mà vượt qua cổng đá, cánh mở, cánh khép “Thuyền mũi tên xuyên nhanh qua nước, vừa xuyên vừa tự động lái được, lượn Thế hết thác.” Đến đây, trình độ chèo thuyền lái đò vượt thác người lái đò đạt đến mức độ tài hoa, nâng lên thành nghệ thuật chèo đò, tay chèo điêu luyện, nghệ sĩ sơng nước Nói Nguyễn Tuân “một tay lái hoa” - Sau chiến thắng ba vòng trùng vi thạch trận, vượt qua “cửa ải nước tướng quân tợn”, đêm ơng lái đị người bạn sơng nước “đốt lửa hang đá, nướng ống cơm lam” bàn chuyện “cá anh vũ, cá dầm xanh hầm cá, hang cá mùa khơ nổ tiếng to mìn bộc phá cá túa đầy tràn ruộng” mà không nhắc đến chiến công sông nước vừa qua Một người khiêm tốn, xem chuyện chiến thắng dịng sơng Đà hãn câu chuyện đời thường không cần phải bận tâm, không đáng để tự hào => Qua ba lần vượt trùng vi thạch trận, tác giả ca ngợi trí dũng tài hoa, ca ngợi tư chiến thắng người trước thiên nhiên hãn, mà cụ thể dịng sơng Đà nham hiểm thâm độc, quỷ quỵêt bạo, chứng tật III KẾT BÀI: - Hình tượng người lái đị sơng Đà người bình dị mà phi thường Nguyễn Tuân khắc hoạ biểu tượng đẹp người Việt Nam công xây dựng đất nước Đó cách nhìn, cách khám phá khẳng định vẻ đẹp người Việt Nam thời đại Ơng lái đị “thứ vàng mười qua thử lửa” người Tây Bắc - Ba lần vượt trùng vi thạch trận toát lên vẻ đẹp tuyệt vời người lao động trí dũng, nghệ sĩ tài hoa lĩnh vực chèo thuyền vượt thác Ca ngợi hình tương người lái đị sơng Đà cách tơn vinh tài năng, ý chí, nghị lực người công chinh phục thiên nhiên Qua đó, Nguyễn Tn cịn khẳng định với chủ nghĩa anh hùng cách mạng đâu phải dành riêng cho chiến đấu chống ngoại xâm mà thể sâu sắc việc xây dựng chinh phục thiên nhiên./ Đề 2: Hung bạo trữ tình, điều làm nên vẻ đẹp đặc biệt sơng Đà (Tuỳ bút “Người lái đị sông Đà” Nguyễn Tuân) Dàn ý tham khảo Mở bài: - Tài hoa ham thích xê dịch, Nguyễn Tuân tạo nên tuỳ bút cực hay Chỉ riêng từ chuyến xuôi ngược sông Đà năm 1958 đến 1960, Nguyễn Tuân làm nên tập Sông Đà, với tuỳ bút cọi đỉnh cao văn xuôi đại Việt Nam - Nói tác phẩm này, đánh giá cao viết Người lái đị sơng Đà Để ca ngợi người lái đị sơng Đà, Nguyễn Tn đồng thời ca ngợi dịng sơng tuyệt đẹp Thân bài: a Viết văn mà vẽ sông Đà bạo, Nguyễn Tuân ca ngợi dịng sơng với vẻ đẹp hùng vĩ ẩn chứa nguồn sức mạnh vô tận thiê nhiên, nguồn tài nguyên vô tận cho sống - Sông Đà dịng sơng đặc biệt, chỗ có dịng chảy khác hẳn với dịng sơng: Chúng thuỷ giai đơng tẩu Đà giang độc bắc lưu (Mọi dịng sơng chảy đơng, Chỉ sơng Đà chảy bắc) - Một dịng sơng coi hùng vĩ có dịng chảy mênh mơng, đặc biệt có thác lớn Sông Đà vượt lên tầm hùng vĩ “Hùng vĩ sơng Đà khơng có thác đá Mà cịn cảnh đá bờ sơng, dựng vách thành,mặt sông chỗ lúc ngọ có mặt trời … Lại quãng mặt ghềnh Hát Lng, dài hang số nước xơ đá, đá xơ sóng, sóng xơ gió, cồn cuộn luồn gió gùn ghè suốt năm lúc đòi nợ xúyt người lái đị sơng Đà tóm qua đây.” - Sơng Đà có vực xốy nguy hiểm ghê gớm mà nhà văn gọi “hút nước” “Trên sơng có hút nước, giống giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu…” + Làm tăng thêm ấn tượng đáng sợ cho hút nước: “Trên mặt hút xốy tít đáy, quay lừ lừ cánh quạ đàn… Nhiều bè gỗ rừng nghênh ngang vơ y giếng lơi tuột xuống… thuyền trồng chuối ngược biến đi…” + Nhà văn cho người đọc thêm góc nhìn đặt vào vị trí nhà quay phim đặc biệt: “Tôi sợ hãi mà nghĩ đến anh bạn quay phim táo tợn… dũng cảm dám ngồi vào thuyền thúng tròn vành cho thuyền máy quay xuống đáy hút đáy sơng Đà, - từ đáy hút nhìn ngược lên vách thành hút mặt sông chênh tới cột nước cao đến vài sải.” - Con sông Đà hùng vĩ thác nước dội khiến người ta sợ hãi nghe tiếng nước từ xa nhìn thấy đến gần + Từ xa âm đặc biệt: “Tiếng nước thác nghe ốn trách gì, lại van xin, tồi lại khiêu khích… Thế rống lên tiếng ngàn trâu mộng lồng lộn rừng vầu tre nứa nổ lửa, phá tng rừng lửa.” + Đến gần hình ảnh, không đá mà quỷ đá: “Ngoặt khúc sơng lượn thấy sóng bọt trắng xóa chân trời đá… Mặt hịn đá trơng ngỗ ngược, hịn nhăn nhúm méo mó…” + Không quỷ ác, mà thứ quỷ xảo quyệt, mưu mô chiến chống người: “Mới thấy bày thạch trận sơng… Hàng tiền vệ, có hai hang canh cửa đá … boong-ke chìm pháo đài đá nổi” b Con sông Đà không bạo, dội, mà cịn sơng đặc biệt thơ mộng trữ tình - Nhà văn đặt nhìn từ cao xuống, thu lấy trọn vẹn dòng chảy sông Đà: “Con sông Đà tuôn dài tuôn dài tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân.” (Trước Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Tuân có tập tùy bút Tóc chị Hồi ca ngợi mái tóc đẹp người phụ nữ, đẹp tiêu chuẩn đẹp.) - Khơng đẹp dáng vẻ, sơng Đà cịn đẹp màu xanh: “Mùa xn dịng sơng xanh ngọc bích, nước sơng Đà khơng xanh màu xanh canh hến sông Gâm sông Lô.” Đây so sánh độc đáo, cách nói sáng tạo để ca ngợi vẻ đẹp dịng sơng - Nguyễn Tuân diễn tả cảm xúc đặc biệt: “Chao ôi, trông sông, vui thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui nối lại chiêm bao đứt quãng.” + Hoàn toàn tương phản với quãng sông Đà bạo, dội quãng sông Đà êm đềm tĩnh lặng cách khác thường + Nhà văn so sánh để nói lên cảm giác vẻ êm đềm: “Cảnh ven sông Đà lặng tờ Hình từ đời Lí đời Trần đời Lê, quãng sông lặng tờ đến mà thôi.” + Nhà văn chứng minh cho cảm giác hình ảnh tuyệt đẹp cảnh sơng Đà mùa xuân: “Cỏ gianh đồi núi nõn búp Một đàn hưu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh đẫm sương đêm Bờ sông hoang dại bờ tiền sử Bờ sông hồn nhiên nỗi niềm cổ tích tuổi xưa.” + Để làm rõ thêm vẻ hồn nhiên nỗi niềm cổ tích tranh, nhà văn trình bày cảm xúc lạ lịng mình: “Chao ơi, thấy them giật tiếng cịi xúp-lê chuyến xe lửa đầu tiên” + Từ cảm xúc, nhà văn trí tưởng tượng bay bổng: “Con hươu thơ ngộ ngẩng đầu nhung khỏi cỏ sương… hươu vểnh tai nhìn tơi khơng chớp mắt hỏi tơi tiếng nói riêng vật lành: “Hỡi ông khách sông Đà, có phải ông vừa nghe thấy tiếng còi sương.” - Nhà văn kết húc cảm giác hình ảnh bất ngờ, hình ảnh bật lên từ giấc mơ: “Đàn cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bụng trắng bạc rơi thoi.” - Có lẽ khơng cịn dịng sơng đời đẹp trữ tình hơn! Kết bài: - Trong tác phẩm Sông Đà, dành chủ yếu nói dịng sơng Đà tùy bút Người lái đị sơng Đà - Rất bạo thơ mộng, trữ tình, sơng Đà dịng sơng tuyệt đẹp Qua việc miêu tả, Nguyễn Tuân thể vốn hiểu biết sâu sắc thiên nhiên Tây Bắc - Bằng vốn sống thực tế, tài hoa, uyên bác, kho từ vựng phong phú việc sử dụng thích hợp biện pháp tu từ… Nguyễn Tuân tạo nên nhân vật sông Đà sống động, độc đáo khơng thua nhân vật ơng lái đị Qua đó, ta thấy tình yêu thiên, sống sâu đậm Nguyễn Tuân ... chìm pháo đài đá nổi” b Con sông Đà không bạo, dội, mà cịn sơng đặc biệt thơ mộng trữ tình - Nhà văn đặt nhìn từ cao xuống, thu lấy trọn vẹn dòng chảy sông Đà: “Con sông Đà tuôn dài tuôn dài tóc... Nguyễn Tuân làm nên tập Sông Đà, với tuỳ bút cọi đỉnh cao văn xuôi đại Việt Nam - Nói tác phẩm này, đánh giá cao viết Người lái đị sơng Đà Để ca ngợi người lái đị sơng Đà, Nguyễn Tn đồng thời... biệt sơng Đà (Tuỳ bút ? ?Người lái đị sông Đà? ?? Nguyễn Tuân) Dàn ý tham khảo Mở bài: - Tài hoa ham thích xê dịch, Nguyễn Tuân tạo nên tuỳ bút cực hay Chỉ riêng từ chuyến xuôi ngược sông Đà năm 1958