NGUYN TH MINH THO MODULE mn đặc điểm phát triển ngÔn ngữ, mục tiêu kết mong đợi trẻ mầm non ngôn ngữ C I M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIˆU V r K ŠT QU t MO NG đI TR M x M NO N V NG “N NG§ | 99 A GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Phát tri n ngôn ng cho tr m t nh ng nhi m v quan tr ng nh t tr ng m m non Ho t ng khơng nh ng nh m giúp tr hình thành phát tri n n ng l c ngôn ng nh nghe, nói, ti n c ti n vi t, mà giúp tr phát tri n kh n ng t duy, nh n th c, tình c m ó chi c c u n i giúp tr b c vào th gi i lung linh, huy n o, r c r s c màu c a xã h i lồi ng i Vì v y, tr nói n ng m ch l c, c làm quen v i ch vi t ti ng Vi t, c chu n b s n sàng b c vào l p M t yêu c u tr ng tâm c a phát tri n ngôn ng cho tr tr ng m m non S phát tri n ngôn ng c a tr có nh ng c i m khác tùy thu c vào t ng giai o n tu i c a tr Vi c n m v ng nh ng c i m s giúp cho ng i giáo viên có c nh ng ki n th c k n ng t t nh t trình h tr tr phát tri n ngôn ng , t nh ng ph ng pháp phù h p, linh ho t t c nh ng m c tiêu cho giai o n n n móng B MỤC TIÊU VỀ NHẬN THỨC — N m c nh ng ki n th c c b n v c i m phát tri n ngôn ng c a tr m m non — Xác nh c nh ng m c tiêu k t qu mong i tr m m non v ngôn ng VỀ KĨ NĂNG V n d ng nh ng hi u bi t v c i m phát tri n ngôn ng c a tr m m non vào công tác giáo d c theo Ch ng trình giáo d c m m non m i VỀ THÁI ĐỘ Tôn tr ng nh ng c i m riêng v s phát tri n ngơn ng c a tr em q trình giáo d c Ch ng n m v ng c i m, m c tiêu k t qu mong i tr m m non v ngôn ng t ch c ho t ng giáo d c phù h p v i tu i có hi u qu cao q trình ch m sóc, giáo d c tr 100 | MODULE MN THÔNG TIN NGUỒN Giai o n t n tu i giai o n phát tri n ngôn ng c bi t c a tr Giai o n có nh ng c i m r t riêng bi t, khơng bao gi l p l i b t kì m t giai o n khác c ng có nh h ng r t l n t i tồn b s phát tri n ngơn ng lâu dài v sau N m ch c c i m phát tri n ngôn ng c a tr s giúp cho cô giáo ch ng t tin trình ch m sóc giúp tr phát tri n ngơn ng m t cách bình th ng, c bi t nh ng tr có khó kh n hay h i ch m l nh v c C NỘI DUNG CÁC N I DUNG C A MODULE TT N i dung Phân tích c i m phát tri n ngôn ng c a tr — tu i Phân tích c i m phát tri n ngôn ng c a tr — tu i Tìm hi u nh ng m c tiêu phát tri n ngôn ng tr m m non Xác nh k t qu mong i v phát tri n ngôn ng tr m m non Th i gian, ti t h c T h c T p trung 2 2 Nội dung PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN NGƠN NGỮ CỦA TRẺ – TUỔI Hoạt động Phân tích đặc điểm phát triển ngơn ngữ trẻ – 1,5 tuổi H c viên c tài li u suy ngh , th o lu n: Phân tích nh ng c i m ngôn ng c a tr giai o n t — 1,5 tu i ´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NG§, N H§NG M¢ C TIˆU V r K ŠT QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 101 Giai o n — tháng tu i: Giai o n — 12 tháng tu i: Giai o n 12 — 18 tháng tu i: THÔNG TIN PHẢN HỒI i chi u nh ng i u anh (ch ) v a vi t v i nh ng thông tin d i ây: — Giai o n t — tháng tu i g i giai o n ti n ngôn ng c a tr Nghiên c u cho th y t bào thai tr ã có nh ng ph n ng v i âm thanh, n sinh tr d dàng c m nh n c ti ng nói d u dàng, thân thu c c a m , nên ang khóc nghe ti ng m v v , n ng n u tr có th nín khóc Tr c ng có ph n ng rõ r t v i ngu n âm Khi nghe nh ng âm i u du d ng c a hài hát ru, ti ng chim hót ho c nh ng b n nh c tr th ng có bi u hi n thích thú l ng nghe Còn th y nh ng âm m nh, g t gao tr gi t mình, s hãi, nhi u tr ng h p em khóc thét lên Kho ng tháng tu i tr ã hóng, “nói” chuy n; phát âm nh ng chu i âm liên t c, không rõ ràng Khi ó, tr r t hào h ng, linh ng, m t nhìn vào m t mi ng ng i nói chuy n v i chân tay khua kho ng liên h i Mi ng tr d u nh mi ng chim, nhi u chu i âm c a tr nh ti ng chim hót Khi d ch u, tr c i to thành ti ng; mu n bi u l s khó ch u, tr khóc ho c hị hét om xịm Giai o n ng i l n ch a th hi u tr nói gì, nh ng c ng oán c tâm tr ng, nhu c u t i thi u c a tr qua ngơn ng Ví d : tr b ói, t khóc; vui v “ n no t m mát” l i 102 | MODULE MN c i “nói” liên h i Tuy v y, vi c cha m th ng xuyên nói chuy n v i tr có m t vai trị vơ quan tr ng i v i vi c phát tri n ngơn ng nói riêng c ng nh s phát tri n toàn di n c a tr nói chung — Giai o n t n 12 tháng tu i tr phát âm b p b , bi bô Theo K Dick, th i kì này, tr phát r t nhi u âm ti t, có nh ng âm xa l khơng có ti ng m c a tr Các âm ó th ng xuyên c l p l i, tr ng âm âm ti t cu i, k t h p âm g n gi ng t t c t , âm “ngr”, “angra”, “amma” i a s ng i l n không hi u c t c a tr , ch m t s t cu i giai o n tu i có th hi u ngh a nh m m m m, ma ma, ba ba ba, bà bà Càng nói chuy n nhi u v i tr tr thích b p b , b n nh c l i nhi u l n m t t , tr s c g ng b t ch c phát âm úng t ó Vì v y, c quan phát âm c a tr ngày hồn thi n, thính giác c ng c t p luy n kh n ng c u t o âm m t cách có ý th c c a tr c hình thành C ng theo Dick, v i vi c hoàn thi n d n v phát âm thính giác, óc tr c ng hình thành m i liên h gi a âm phát ho t ng t ng ng c a b máy phát âm Th i kì b p b có m t t m quan tr ng c bi t i v i trình h c nói c a tr v sau Th i kì nh thói quen bú m , c b p môi ã c t p luy n t t, tr d dàng phát âm âm môi m, p, b, d, t, v Th i kì tr ã hi u c ngh a c a t có/khơng có giao ti p b ng ngơn ng c a c th : a tay v phía b n mu n b n b , “ch y”, g t tay, — quay m t i n u tr không mu n giao ti p ho c khơng mu n ó b ; phát âm “ , ” mu n ịi — T 12 n 18 tháng tu i v n t c a tr ã phát tri n lên n 20 — 30 t Tr hi u ngh a có th s d ng ch ng t nh : i, ch i, n, u ng Tr có th hi u m t s t nh m t, m i, u, qu n áo làm theo nh ng h ng d n/ m nh l nh n gi n nh : n ây, i nào, i m vào, nháy m t, làm x u giai o n tr ã bi t phân bi t hành ng l i nói c a ng i l n tr thành ph ng ti n quy t nh tác ng n hành vi c a tr T 16 n 18 tháng, tr hay có xu h ng b t ch c l i nói c a ng i khác, th ng theo ki u nh “nói leo” ti ng sau c a câu nói, c ng i l n c v , tr r t thích thú, th ng c i nói, h ng ng nhi t li t Ngồi ra, tr cịn b t ch c ti ng kêu c a v t nuôi g n g i nh meo (mèo); gâu gâu (chó); ị ị (bị) tr c ng có th nói c — t Tuy nhiên, nhi u phát âm c a tr không c rõ ´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 103 — * — — — — — * — — — — * — — — ràng, có tr cịn xu h ng nói ng ng Ví d : n — anh, xanh — x n; gà — ngà Th i kì tr có h ng thú v i sách, c bi t nh ng sách in màu s c r c r , có tranh nh p Nh ng s ý c a tr ch a c lâu, b n c n cho tr làm quen th i gian ng n (2 — phút) C n ý ch nh cho tr tr phát âm úng, i n chu n hóa Th i gian ng i l n c n nói nh ng câu xác n gi n v i gi ng i u m t mà, m m m i tr h c t p Vì n u ngơn ng c a tr có m t m u sai ã n nh tr r t khó s a ch a Vì v y, ngơn ng ng ng ngh u ban u c a tr có th r t ng ngh nh nh ng ng i l n c ng không nên b t ch c nh c l i i v i tr có bi u hi n ch m/ có khó kh n v ngơn ng , c n có nh ng can thi p s m giúp tr hòa nh p Các chuyên gia Vi n dinh d ng Qu c gia M ã nghiên c u nh ng c i m phát tri n ngơn ng bình th ng c a tr n giai o n nh sau: Giai o n 1: sinh c tháng Ph n ng v i âm l n Quay u v phía ngu n phát âm Nhìn vào khn m t b n b n nói Phát âm, bi u th s tho i mái hay khó ch u (c i to, khóc, c i khúc khích ho c la hét om xịm ) Phát âm bi bơ (khơng rõ ngh a b n nói chuy n v i) Giai o n 2: T — 11 tháng Hi u c: khơng — khơng Nói b p b , bi bô “ ba-ba-ba” ho c “ma-ma-ma” C g ng giao ti p b ng hành ng, c ch , i u b C g ng nh c l i âm c a b n Giai o n 3: T 12 n 17 tháng Chú ý n sách ho c ch i vòng kho ng phút Làm theo nh ng h ng d n n gi n c a b n b ng i u b , c ch Tr l i nh ng câu h i n gi n, không b ng l i 104 | MODULE MN — Ch v t, b c tranh thành viên gia ình — Nói c n t ch tên ng i ho c v t (phát âm có th không rõ ràng) — C g ng làm quen v i t n gi n CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ Câu 1: Phân tích c i m phát tri n ngôn ng c a tr giai o n t — 1,5 tu i Hãy i n thông tin vào b ng sau: Giai o n Nghe T n tháng T n 12 tháng Nói V nt T 12 n 18 tháng ´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR… M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 105 Câu 2: Nh ng d u hi u có th cho th y tr ch m/ có khó kh n v ngơn ng ? ĐÁP ÁN CHO PHẦN CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ Giai o n Nghe Nói V nt — Có ph n ng v i âm —Phát âm: bi u th s thanh: quay u v thích thú hay khó phía ngu n âm ch u: c i to, khóc T n5 — Ph n ng v i âm ho c la hét om xịm tháng l n: gi t mình, khóc thét lên — Nhìn vào khn m t b n b n nói * T — 11 tháng — C g ng nh c l i — Bi bô t : — Hi u c: không — âm c a b n ba ba, m m T n 12 khơng — Nói b p b , bi bô m m, bà, bà tháng — C g ng giao ti p “ba-ba-ba” ho c b ng hành ng, c “ma-ma-ma” ch , i u b — Chú ý n sách — Nói c n t Có v n t ho c ch i ch tên ng i ho c kho ng 20 — 30 vòng kho ng phút v t (phát âm có t — Làm theo nh ng th không rõ ràng) h ng d n n gi n — C g ng làm quen T 12 n 18 cb a, c bchn b ng i u v i t n gi n tháng tu i — Tr l i nh ng câu h i n gi n, không b ng l i ʹ Ch v t, b c tranh thành viên gia ình — Theo nhà nghiên c u Singapore, có m t s ki n thú v giai o n phát tri n c a tr ó tr t n 12 tháng tu i tồn th gi i u “nói” nh ng âm gi ng Nh ng t 12 tháng tu i tr i tr ch nói t ti ng m c a mình, ó nh ng t ng mà 106 | MODULE MN hàng ngày tr nghe c t môi tr ng xung quanh Nh v y, có th th y mơi tr ng ngôn ng vô quan tr ng i v i s phát tri n ngôn ng c a tr nh áp án cho câu 2: D a vào câu 1, b n có th có áp án cho câu T t c nh ng tr không t c nh ng bi u hi n u có th có v n ch m ho c khó kh n v ngơn ng Hoạt động Đặc điểm phát triển ngôn ngữ trẻ 1,5 – tuổi CÂU HỎI THẢO LUẬN Phân tích c i m ngôn ng c a tr m m non giai o n t 1,5 — tu i Giai o n 18 — 23 tháng: Giai o n n tu i: ´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 107 THÔNG TIN PHẢN HỒI i chi u k t qu th o lu n v i thông tin d i ây: ây giai o n mà ngôn ng c a tr có s phát tri n m nh m , t kho ng 20 — 30 t , n tu i tr ã có v n t kho ng 200 — 300 t Các t th ng dùng danh t ng t , nh ng t g n g i v i cu c s ng hàng ngày c a tr Giai o n tr c m nh n, ti p thu ngôn ng m t cách tr c quan, g n li n v i hình nh, v t, hi n t ng mà tr có th nhìn th y, s th y, ch i ho t ng hàng ngày “M i u kinh nghi m, sau ó hi u, cu i dùng t ” Khi tr c 1,5 tu i, m i t c a tr u bi u th m t s mong mu n, m t yêu c u, m t s mong mu n hay h n d i, ho c tr mu n khôi ph c m t tình hu ng thú v ó Theo K Dick, ch a nói c c câu tr n v n nên tr dùng m t t c t ng n thay i ng i u bi u th cho nh ng mong mu n khác Ví d , t “m ”, phát âm theo nhi u cách khác nhau, có th có m t lo t ý ngh a, c ng có th có nh ng ngh a nh “M i, m l i ây!”, “M âu r i?”, “M i, d t tay con”, “M i, vui quá!” Tr nói b ng nh ng câu nh v y kho ng th i gian n a n m ng th i m t t có th c ch cho nhi u v t nhi u ng i khác Lúc này, kh n ng s d ng t khái quát c a tr ch a cao, có t ca tr ch hi u ó ch ca c a tr , ch a hi u ó t ca ch chung cho v t có cơng d ng, c u t o nh v y Ngôn ng c a tr s hoàn thi n d n n m c khái quát cao h n Kh n ng s d ng câu c a tr giai o n c ng có nh ng ti n b k N u nh giai o n u n m tr ch nói c nh ng câu có — t , (ví d : bà b ) n c tu i tr ã s d ng c câu có hai thành ph n (bà i, b con), m c dù có th tr t t t c a câu sai l ch Th i kì tr quan tâm n tên g i c a v t mà tr nhìn th y Các bé th ng hay h i nh ng câu nh “Cái ây?, “Con kia?”, “Cịn gì?”, tr mu n b n nh c i nh c l i xác nh tên g i c g ng ghi nh Tr b t u hi u tính ch t khái quát c a t phát hi n r ng m t tên g i có th g i cho r t nhi u v t gi a chúng có tính t ng ng Ví d : tr th y t bàn c g i cho bàn h c c a tr , c ng g i cho bàn u ng n c phòng khách mà b hay ng i hay bàn n d i b p Tr c ng hi u c khái ni m s nhi u, m c dù ch a s d ng 108 | MODULE MN Câu Nh ng bi u hi n cho th y tr có khó kh n/ ch m v phát tri n ngơn ng ? ĐÁP ÁN — Câu 1: D a vào ph n thông tin ph n h i i n thơng tin vào b ng: Giai o n Nghe Thích thú v i ngôn ng , hào h ng v i th ca nh n nh ng i u vơ lí ngơn t , ví d nh “Có voi u b n ph i khơng?” tr l i Nói V nt — Di n t ý t ng Bi t nhóm tên i c m xúc, khơng t ng: ví d : “qu n d ng l i vi c ch áo”, “th c n S nói v th gi i xung d ng c h u h t quanh bé âm nh ng có T 3— — Di n t c a th ch a tròn âm tu i i v i âm khó: ng t : “ ang” — Tr l i câu h i tr, ch, th, ngh, l, s, n gi n, ví d : “Bé r, v,y làm ói b ng?” Nh c l i câu — Hi u c khái — Miêu t làm m t — L i nói có th ni m khơng gian nh : vi c nh th nào, ví hi u c nh ng “ ng sau”, “bên c nh” d : v m t b c tranh vài l i sai Li t kê v t phát âm nh ng t T — —h Hii phu c t p.c nh ng câu —theo lo i, ví d : dài, khó, ph c t p tu i ng v t, ph ng nh : “chim kh u”, ti n giao thông “khúc khu u” — S d ng câu — Nói c 200 — 300 t khác h i “T i sao?” — Hi u c chu i th i — Câu có th t Hi u c hn gian, ví d : i u x y dài t tr lên 2000 t tr c tiên, th hai, — S d ng câu ghép T — th ba câu ph c tu i — Th c hi n chu i có — Miêu t v t h ng d n — S d ng t ng — Hi u c nh p i u t ng sáng t o c a câu th , hát câu chuy n áp án câu 2: B n d a vào áp án c a câu tr l i ´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 119 Hoạt động Những mục tiêu phát triển ngôn ngữ trẻ mầm non CÂU HỎI THẢO LUẬN Phân tích nh ng m c tiêu PTNN tr MN? Ch ng trình GDMN a nh ng m c tiêu nh sau: GIÁO D C PHÁT TRI N NGÔN NG TR — 36 THÁNG TU I a Nghe — Nghe gi ng nói khác — Nghe, hi u t câu ch v t, s v t, hành ng quen thu c m t s lo i câu h i n gi n — Nghe k chuy n, c th , ca dao, ng dao có n i dung phù h p v i tu i b Nói — Phát âm âm khác — Tr l i t m t s câu h i n gi n — Th hi n nhu c u, c m xúc, hi u bi t c a b n thân b ng l i nói c Làm quen v i sách — M sách, xem g i tên s v t, hành ng c a nhân v t tranh NỘI DUNG GIÁO DỤC THEO ĐỘ TUỔI N i dung — 12 tháng tu i 12 — 24 tháng tu i Nghe − Nghe 24 — 36 tháng tu i l i nói v i s c thái tình c m khác − Nghe t ch tên g i v t, s v t, hành ng quen thu c − Nghe câu nói − Nghe th c hi n − Nghe th c hi n n gi n giao m t s yêu c u b ng yêu c u b ng l i ti p h ng ngày l i nói nói − Nghe câu h i: − Nghe câu h i: − Nghe câu h i: âu? (ví d : Tay âu?, Con gì?, Cái gì? Làm gì? âu? Chân âu? M i Th nào? (gà gáy th làm gì? âu? Nh âu? ) nào?), Cái gì? Làm gì? th nào? − Nghe hát, − Nghe hát, − Nghe th , ng dao, ca dao th , ng dao, ca ng dao, ca dao, hò dao, truy n k n vè, câu , hát gi n theo tranh truy n ng n 120 | MODULE MN N i dung — 12 tháng tu i − Phát 12 — 24 tháng tu i 24 — 36 tháng tu i âm âm − Phát âm âm khác b p b khác Nói B t ch c âm G i tên v t, — S d ng t ch khác c a ng i v t, hành ng v t, v t, c l n g n g i i m, hành ng quen thu c giao ti p Nói m t vài t n Tr l i t câu — Tr l i t câu gi n h i: Con gì?, Cái gì?, h i: Cái gì?, Làm gì?, Làm gì? âu?, Th nào?, làm gì? T i sao? Th hi n nhu c u Th hi n nhu c u, − Th hi n nhu c u, b ng âm b p b mong mu n c a mong mu n hi u ho c t n gi n k t b ng câu n bi t b ng — câu h p v i ng tác, c gi n n gi n câu dài ch , i u b c theo, c ti p − c o n th , cô ti ng cu i th ng n có câu c a câu th — ti ng − K l i o n truy n c nghe nhi u l n, có g i ý − S d ng t th hi n s l phép nói chuy n v i ng i l n M sách, xem tranh − L ng nghe ch vào nhân ng i l n c sách Làm v t, s v t − Xem tranh g i quen v i tranh tên nhân v t, s sách v t, hành ng g n g i tranh ´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 121 GIÁO D C PHÁT TRI N NGÔN NG TR M U GIÁO — Có kh n ng l ng nghe, hi u l i nói giao ti p h ng ngày — Có kh n ng bi u t b ng nhi u cách khác (l i nói, nét m t, c ch , i u b ) — Di n t rõ ràng giao ti p có v n hoá cu c s ng hàng ngày — Có kh n ng nghe k l i s vi c, k l i truy n — Có kh n ng c m nh n v n i u, nh p i u c a th , ca dao, ng dao phù h p v i tu i — Có m t s k n ng ban u v vi c c vi t Giáo d c phát tri n ngôn ng a Nghe — Nghe t ch ng i, s v t, hi n t ng, c i m, tính ch t, ho t ng t bi u c m, t khái quát — Nghe l i nói giao ti p h ng ngày — Nghe k chuy n, c th , ca dao, ng dao phù h p v i tu i b Nói — Phát âm rõ ti ng ti ng Vi t — Bày t nhu c u, tình c m hi u bi t c a b n thân b ng lo i câu khác — S d ng úng t ng câu giao ti p h ng ngày Tr l i t câu h i — c th , ca dao, ng dao k chuy n — L phép, ch ng t tin giao ti p c Làm quen v i vi c c, vi t — Làm quen v i cách s d ng sách, bút — Làm quen v i m t s kí hi u thơng th ng cu c s ng — Làm quen v i ch vi t, v i vi c c sách N i dung giáo d c theo N i dung — tu i tu i — tu i — tu i Hi u t ch Hi u t ch c Hi u t khái quát, ng i, tên g i i m, tính ch t, cơng t trái ngh a v t, s v t, hành d ng t bi u Nghe ng, hi n t ng c m g n g i, quen thu c 122 | MODULE MN N i dung — tu i — tu i — tu i Hi u làm theo Hi u làm theo Hi u làm theo c yêu c u n gi n c 2, yêu c u 2, yêu c u liên ti p Nghe hi u n i dung Nghe hi u n i dung câu n, câu m câu n, câu m r ng, câu ph c r ng Nghe hi u n i dung truy n k , truy n c phù h p v i tu i Nghe hát, th , ca dao, ng dao, t c ng , câu , hò, vè phù h p v i tu i Phát âm ti ng Phát âm ti ng có Phát âm ti ng có c a ti ng Vi t ch a âm khó ph âm u, ph âm cu i g n gi ng Nói i u Bày t tình c m, Bày t tình c m, nhu Bày t tình c m, nhu nhu c u hi u bi t c u hi u bi t c a c u hi u bi t c a c a b n thân b ng b n thân b ng b n thân rõ ràng, d câu n, câu câu n, câu ghép hi u b ng câu n, n m r ng câu ghép khác Tr l i t Tr l i t câu — Tr l i câu h i v câu h i: Ai? Cái gì? h i: Ai? Cái gì? âu? nguyên nhân, so sánh: âu? Khi nào? Khi nào? làm gì? T i sao? Có gi ng nhau? Có khác nhau? Do âu mà có? — t câu h i: T i sao? Nh th nào? Làm b ng gì? S d ng t bi u S d ng t bi u S d ng t bi u th s l phép th s l phép c m, hình t ng Nói th hi n c ch , i u b , nét m t phù h p v i yêu c u, hoàn c nh giao ti p c th , ca dao, ng dao, t c ng , hò vè K l i truy n ã K l i truy n ã c K l i truy n ã c c nghe có s nghe nghe theo trình t giúp ´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 123 N i dung — tu i — tu i — tu i Mô t s v t, tranh Mô t s v t, hi n K chuy n theo v t, nh có s giúp t ng, tranh nh theo tranh K l i s vi c K l i s vi c có K l i s vi c theo nhi u tình ti t trình t óng vai theo l i óng k ch d n chuy n c a giáo viên Làm quen v i m t s kí hi u thơng th ng cu c s ng (nhà v sinh, l i ra, n i nguy hi m, bi n báo giao thông: ng cho ng i i b , ) Ti p xúc v i ch , Nh n d ng m t s Nh n d ng ch sách truy n ch cái T p tô, t p nét ch Sao chép m t s kí hi u, ch cái, tên c a Làm — Xem nghe c lo i sách khác quen v i — Làm quen v i cách c vi t ti ng Vi t: c, vi t + H ng c, vi t: t trái sang ph i, t dòng xu ng dòng d i + H ng vi t c a nét ch ; c ng t ngh sau d u C m sách úng Phân bi t ph n m u, k t thúc c a sách chi u, m sách, xem “ c” truy n qua tranh v tranh “ c” truy n Gi gìn sách Gi gìn, b o v sách Nh v y, ta có th th y m c tiêu phát tri n ngôn ng tr m m non t p trung vào phát tri n kh n ng: nghe, nói làm quen v i ch vi t tr M r ng v n t * D a vào c i m phát tri n v n t v ng t ng giai o n, phát tri n v n t phù h p v i vùng phát tri n g n c a tr , theo nguyên t c t d n khó, t c th n khái quát — Giai o n t — tu i: phát tri n v n t ch y u danh t , ng t , m t s tính t S t tr ng t th t h n ch 124 | MODULE MN — + + + + — Chú ý nh ng t ban u ph i nh ng t ng g n g i v i tr , có th nhìn th y, s th y, c m nh n c hàng ngày Giai o n — tu i: cung c p t mang ý ngh a ch nhóm, mang tính khái qt; t tr ng (m c n gi n) Chú ý phát tri n t t ng thanh, t ng hình, t láy, t ghép Các t lo i s làm phong phú v n ngôn ng cho tr , giúp tr hi u c tính bi u c m, hình t ng, hàm súc c a ngơn ng Ví d : T ng thu c tr ng ngh a nhà tr ng: cô giáo, bàn, gh , b ng, sân tr ng, c ng tr ng, b n T ng thu c tr ng ngh a th c ph m: c m, cháo, th t, rau, cá T ghép: Ghép ng l p: t n c, núi sơng, anh em Ghép ph : cá chép, tôm hùm, na, gà mái T láy: Láy hoàn toàn: xanh xanh, xa xa, tim tím Láy v n: um tùm, b n ch n, ung dung Láy ph âm u: gh p gh nh, khúc khu u, mênh mơng Láy hồn tồn bi n âm: l ng l ng, u , o Giai o n — tu i: cung c p ngh a khác c a t , t ng ngh a, trái ngh a, t tr ng, ý ngh a tu t , bi u c m c a t (t Hán Vi t) i u quan tr ng m r ng v n t cho tr c n ph i luy n t p cho tr phát âm m ch l c, nh t nh ng t khó, nh ng t tr hay v p, ng ng, bên c nh ó, c n giúp tr hi u t ng c nh, v n c nh c th Phát tri n k n ng nghe — Ngay t m i sinh tr ã có ph n ng âm Tr có th phân bi t c âm quen thu c l i nói c a ng i m v i nh ng ti ng nói c a ng i khác Tr có ph n ng rõ r t v i hi n t ng âm Khi nghe nh ng âm i u du d ng c a hài hát ru, ti ng chim hót ho c nh ng b n nh c tr th ng có bi u hi n thích thú l ng nghe Còn th y nh ng âm m nh, g t gao tr gi t mình, s hãi, nhi u tr ng h p em khóc thét lên Kho ng t n tháng tr ã b t ch c ã c g ng phát âm bi bô, t n 12 tháng tr ã nói theo c t nh : bà, b , m ´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 125 — Rèn luy n kh n ng nghe cho tr rèn luy n kh n ng phân bi t âm v trình phát âm, cao , tr ng , tính bi u c m c a ngơn ng , c bi t tính v n i u — T n m tháng n tu i kh n ng ngôn ng c a tr phát tri n nhanh, lúc tr có th nói c nh ng câu ng n, kh n ng k t h p âm t ng phong phú Giai o n cho tr nghe nh ng âm c a t b ng ch ti ng Vi t Tr c h t nh ng nguyên âm n: a, o, ô, , sau ó n ph âm: b, m, ph, v Sau ó, cho tr làm quen v i âm xát: tr, s, r K t h p cho tr nghe hát, th , b n nh c rèn luy n thính giác Chú ý theo dõi nh ng tr có bi u hi n ch m, y u v kh n ng ngơn ng có bi n pháp giúp tr k p th i Phát tri n l i nói m ch l c — + + + Ngôn ng ph ng ti n giao ti p, hi n th c tr c ti p c a t S d ng ngôn ng t t khơng th khơng tính n y u t m ch l c Ngôn ng m ch l c ngơn ng có n i dung rõ ràng, c th , có trình t , logic, có th c s d ng h tr b ng quan h t , câu chuy n ý c ng i nghe l nh h i hi u úng Ngôn ng m ch l c c ng th hi n n ng l c t hi u v n c a tr Nhi m v c a vi c phát tri n ngôn ng m ch l c cho tr tr ng m m non: Phát tri n ng th i c hai k n ng nghe nói Tr nghe, hi u ngơn ng m ch l c c a ng i l n, c a b n bè, tác ph m v n h c ; r i sau ó s hình thành phát tri n k n ng s d ng ngôn ng m ch l c c a D y tr m ch l c giao ti p (ngôn ng i tho i) D y tr m ch l c ngôn ng c v n hóa giao ti p; bi t l ng nghe ng i khác nói, khơng c t ngang, ch n l t ho c nói có xin phép; trì cu c àm tho i b ng cách tr l i úng bi t t câu h i phù h p, có thái tình c m thích h p tôn tr ng ng i i tho i v i D y tr m ch l c k chuy n (ngôn ng c tho i) Ngôn ng c tho i có c i m khơng ch ph ng ti n giao ti p, mà công c c a t Kh n ng s d ng ngôn ng m ch l c ây 126 | MODULE MN STT r t quan tr ng, t n n t ng sau tr phát tri n trí t ng t ng, t logic, suy lu n, liên t ng phán oán c p h c cao h n Khi k chuy n, k n ng ngôn ng , thao tác t trí t ng t ng c a tr c s d ng tri t Tr không ch phát âm, suy ngh , s d ng câu, l a ch n t , s p x p câu chuy n theo m t trình t ; ng th i, bày t thái , c ch , ng i u, th hi n phong cách cá nhân Theo Nguy n Th Ph ng Nga, nhi m v d y k chuy n cho tr nên b t u l a tu i m u giáo, c li t kê b ng sau: L A TU I NHI M V — K l i s vi c theo trình t th i gian 3— — K miêu t dùng, ch i n gi n — K l i truy n ã c nghe — K l i di n c m s vi c theo trình t th i gian — K miêu t dùng, ch i, v t, v t th t 4— — K l i truy n ã c nghe — K chuy n theo kinh nghi m — K chuy n sáng t o theo tranh — K l i s vi c m t cách rõ ràng, di n c m, lôgic — K sáng t o theo tranh, theo ch , k ti p truy n 5— — K l i truy n ã c nghe m t cách di n c m, m ch l c — K theo kinh nghi m m t cách m ch l c S d ng câu M t nh ng i u ki n giúp tr trình bày c ý ngh c a m t cách l u loát, m ch l c kh n ng s d ng câu c a tr Khi tr s d ng úng ki u câu l i nói c a t c kh n ng phát tri n ngôn ng ã phát tri n t t — D y tr — tu i t câu: Kho ng 16, 17 tháng, tr hay nói nh ng câu có m t ho c hai t Ví d : i ch i; Bà b ; Áo p; Khóc nhè; H t r i; M v Nhi u câu c a tr nhi u ch nh ng c m danh t hay ng t , giai o n c n m r ng câu cho tr câu nói có hai thành ph n ch ng v ng ; không c n thi t m r ng s khó v i tr , ch c n thêm vào ho c t câu ã C — V: ´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 127 Con i ch i; Lan khóc nhè; n h t r i — D y tr — tu i t câu Cho tr làm quen v i ch vi t — Cho tr làm quen v i sách; tích c c — — — — — — — * — * — — — — c cho tr nghe: Các kí hi u, bi n báo, ch vi t có mơi tr ng, sách, truy n tranh, th ca Cho tr t m mơi tr ng ch vi t: góc h c t p, ca c c, dùng, ch i c a tr , lo i sân tr ng c n c dán tên Xây d ng góc “th vi n” l p th ng xuyên cho tr ho t ng v i góc th vi n Cho tr ch i trò ch i dân gian k t h p hát, ng dao tr hi u r ng ch vi t có ý ngh a s c m nh, chúng s r t h ng thú Cho tr v T o i u ki n cho tr v gi y b ng bút chì, sáp màu, bút lông V theo ch ho c t tùy ý thích V , vi t b ng nhi u ch t li u lên lo i ch t li u: v ch vào t; v b ng tay vào không trung Cô h ng d n t th ng i, cách c m sáp, bút, cách di màu; Cơ có th v m u cho tr t p v theo; Sau gi v cô giáo thu b c tranh l i, nh n xét, ng viên khích l tr , treo s n ph m c a tr vào góc h c t p Tr t p tô, ch r ng Tr r t thích tơ màu b c tranh, n i ch s c hình nh Bên c nh ó k t h p cho tr ch r ng, "chép" l i b c tranh, ch Cho tr vi t Cho tr "vi t th "; "vi t" tên c a mình, "vi t" trang trí thi p m i, thi p sinh nh t, chúc t t Ngoài ra, GV c n t ch c ho t ng b tr nh m rèn luy n s khéo léo c a ôi tay: X p hình, xâu h t, h t, n n dùng, ch i, v t c cho tr nghe hàng ngày, khuy n khích cha m tr c cho tr nghe gia ình cho tr xem ng i khác c vi t; có th cho tr xem tr l n h n làm t p 128 | MODULE MN — Cho tr i th m quan, c nh ng ch vi t, kí hi u c ng ng: b ng bi u, bi n báo — Làm cu n sách v i tr b ng cách c t tranh nh ho c hình v Vi t câu n gi n vào t ng trang sách — N u có truy n tr em b ng ngôn ng khác, d ch sang ngôn ng m theo t ng trang sách — c b ng ch cho tr T làm b ng ch có hình nh v t tr dùng ho c nhìn th y ph bi n — Giúp tr vi t tên tr — Khuy n khích vi t ch i, nh dùng que vi t lên cát ho c b i, dùng ph n, bút chì ho c chì màu, dùng ch i s n n c — Khuy n khích tr v ho c s n tranh, sau ó yêu c u tr k v hình v ho c tranh c a tr Vi t xác theo ngơn t c a tr c cho tr nghe khuy n khích tr c l i ngơn t c a cho b n — Treo m t s hình v xung quanh phịng ho c làm thành m t cu n sách Tr r t thích c câu chuy n c a s c g ng tham gia c — Ho t ng mang tính sáng t o thu hút s t p trung cao c a tr Cô ý t o góc h c t p v i y ph ng ti n tr th c hi n H tr , h ng d n ng viên, khuy n khích tr k p th i Chú ý n t th ng i cách c m bút chì, sáp màu cho tr B n có th i n thêm m c tiêu phát tri n ngôn ng cho tr m m non CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ Theo b n, nh ng m c tiêu phát tri n ngơn ng tr m m non gì? cho tr làm quen v i ch vi t ta c n ti n hành nh ng ho t ng gì? áp án: B n d a vào ph n thông tin ph n h i tr l i ´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NG§, N H§NG M¢ C TIˆU V r K ŠT QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 129 Hoạt động Kết mong đợi phát triển ngôn ngữ trẻ mầm non Th o lu n, phân tích v k t qu mong i v ngôn ng tr MN — Ch ng trình GDMN ban hành ngày 25/7/2009 a k t qu mong tr v ngôn ng nh sau: GIÁO D C PHÁT TRI N NGÔN NG TR — 36 THÁNG TU I — 12 tháng tu i K t qu mong Nghe hi u l i nói i 12 — 24 tháng tu i i 24 — 36 3—6 — 12 12 — 18 18 — 24 tháng tu i tháng tu i tháng tu i tháng tu i 1.1 Hi u cm ts t ch ng i, ch i, dùng g n g i 1.1 Th c hi n c yêu c u n gi n: i n ây; i r a tay 1.1 Th c hi n c nhi m v g m2— hành ng Ví d : Cháu c t ch i lên giá r i i r a tay 1.2 Làm theo c m t vài yêu cu n gi n: chào — khoanh tay; hoan hô — v tay; t m bi t — v y tay, 1.3 Hi u 1.3 Hi u câu câu h i: “ h i: “ âu?” âu?” (tay (M âu?, Bà âu?, chân âu? V t âu? ) âu? ) 1.2 Hi u c t “không”: d ng hành ng nghe “Không c l y!”; “Không c s ”, 1.2 Tr l i câu h i: “Ai ây?”, “Cái ây?”, “ Làm ?”, “ Th nào?” (ví d : “Con gà gáy th nào?”, ) 1.3 Hi u n i dung truy n ng n n gi n: tr l i c câu h i v tên truy n, tên hành ng c a nhân v t 1.1 Có ph n ng v i âm thanh: quay u v phía phát âm thanh; nhìn ch m vào m t ng i nói chuy n 1.2 M m c i, khua tay, chân phát âm b p b c h i chuy n 130 | MODULE MN 1.1 Hi u cm t s t n gi n g n g i 1.2 Làm theo m t s hành ng n gi n: v tay, gi tay chào 1.3 Tr l i c câu h i n gi n: “Ai ây?”, “Con ây?”, “Cái ây?”, tháng tu i — 12 tháng tu i K t qu mong i Nghe, nh c l i âm, ti ng câu S d ng ngôn ng giao ti p 12 — 24 tháng tu i 3—6 — 12 12 — 18 18 — 24 tháng tu i tháng tu i tháng tu i tháng tu i B t ch c, nh c l i âm ngôn ng n gi n theo ng i l n: m m m m, ba ba, ma ma, 2.1 B t ch c c âm ngôn ng khác nhau: ta ta, meo meo, bim bim 2.2 Nh c l i cm ts t n: m , bà, ba, gà, tô Phát S d ng 3.1 S d ng âm , a, âm t n ng i l n trò b p giao ti p chuy n b (m m nh g i m , m m, ba bà, ba, ) k t h pv n ng c th (ch Nói câu tay, d n 3.2 g m c2 ng i; thay t : “b1 ho ” (khi i nét mu n c m t ) th hi n bho);c“u“n ng”c” nhu c u (khi mu n c a b n u ng n c); thân “m m m m” (khi mu n n); “ i, i” (khi mu n i ch i) 24 — 36 tháng tu i 2.1 Nh c l i 2.1 Phát âm c t ng rõ ti ng câu ng n: v t, v t b i, bé i ch i, c c th , ca dao, ng dao v i s giúp c a giáo 3.1 Nói c câu n, câu có — ti ng, có t thơng d ng ch s v t, ho t ng, c im quen thu c 3.2 Ch ng 3.2 S d ng nói nhu c u, l i nói v i mong mu n m c ích c a b n thân khác nhau: (cháu u ng − Chào h i, n c, cháu trò chuy n mu n ) − Bày t nhu c uc ab n thân − H i v v n quan tâm nh : Con ây? Cái ây?, 3.3 Nói to, nghe, l phép 2.2 c ti p ti ng cu i c a câu th nghe th quen thu c 3.1 Nói c câu n — ti ng: i ch i; bóng á; m i làm; 2.2 ´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 131 GIÁO D C PHÁT TRI N NGÔN NG TR — TU I K t qu — tu i — tu i — tu i mong i c 1.1 Th c hi n c 1.1 Th c hi n c Nghe hi u 1.1 Th c hi n yêu c u n gi n, ví 2, yêu c u liên ti p, yêu c u l i nói d : “Cháu l y ví d : “Cháu l y ho t ng t p th , ví qu bóng, ném vào hình trịn màu d : “Các b n có tên r ” g n vào hoa b t u b ng ch màu vàng” T ng sang bên ph i, b n có tên b t u b ng ch H ng sang bên trái” 1.2 Hi u ngh a t 1.2 Hi u ngh a t 1.2 Hi u ngh a t khái quát g n g i: khái quát: rau qu , khái quát: ph ng qu n áo, ch i, v t, g ti n giao thông, ng hoa, qu v t, th c v t, dùng ( dùng gia ình, dùng h c t p, ) 1.3 L ng nghe 1.3 L ng nghe 1.3 L ng nghe tr l i c câu h i trao i v i ng i nh n xét ý ki n c a c a ng i i tho i i tho i ng i i tho i S d ng l i 2.1 Nói rõ 2.1 Nói rõ ng i 2.1 K rõ ràng, có ti ng nghe có th hi u trình t v s vi c, nói hi n t ng ó c cu c s ng ng i nghe có th hàng ngày hi u c 2.2 S d ng c 2.2 S d ng c 2.2 S d ng t t thông d ng t ch s v t, ch s v t, ho t ng, ch s v t, ho t ho t ng, c c i m, phù h p ng, c i m i m, v i ng c nh 2.3 S d ng c 2.3 S d ng c 2.3 Dùng c câu câu n, câu ghép lo i câu n, n, câu ghép, câu câu ghép, câu kh ng nh, câu ph kh ng nh, câu nh, câu m nh ph nh l nh, 132 | MODULE MN K t qu mong i — tu i — tu i — tu i 2.4 K l i c 2.4 K l i s vi c 2.4 Miêu t s vi c nh ng s vi c n theo trình t v i nhi u thông tin gi n ã di n c a v hành ng, tính b n thân nh : th m cách, tr ng thái, ông bà, i ch i, xem c a nhân v t phim, 2.5 c thu c 2.5 c thu c 2.5 c bi u c m th , ca dao, ng th , ca dao, ng th , ng dao, ca dao dao dao 2.6 K l i truy n 2.6 K chuy n có 2.6 K có thay i n gi n ã c m u, k t thúc m t vài tình ti t nh nghe v i s giúp thay tên nhân v t, c a ng i l n thay i k t thúc, thêm b t s ki n n i dung truy n c vai 2.7 B t ch c gi ng 2.7 B t ch c gi ng 2.7 óng nói c a nhân v t nói, i u b c a c a nhân v t nhân v t truy n truy n truy n 2.8 S d ng t 2.8 S d ng t , d , th a, nh m i cô, m i giao ti p b n, cám n, xin l i giao ti p 2.8 S d ng c m n, xin l i, phép, th a, phù h p tình hu ng t : xin d , v i 2.9 Nói nghe, 2.9 i u ch nh gi ng 2.9 i u ch nh gi ng khơng nói lí nhí nói phù h p v i hồn nói phù h p v i ng c nh c nh c c nh nh ngh ng i 3.1 Ch n sách Làm quen 3.1 khác c sách cho xem v i vi c c — nghe, t gi sách vi t 3.1 Ch n sách “ c” xem xem tranh ´‚ C I M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIˆU V r K ŠT QU t MO NG đI TR M x M NO N V NG “N NG§ | 133 ... i v phát tri n ngôn ng tr m m non Th i gian, ti t h c T h c T p trung 2 2 Nội dung PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CỦA TRẺ – TUỔI Hoạt động Phân tích đặc điểm phát triển ngôn ngữ trẻ –... công c tri n khai t nh, b n có th d a vào b cơng c ánh giá thêm Nội dung PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ CỦA TRẺ TỪ – TUỔI Hoạt động Đặc điểm phát triển ngôn ngữ trẻ – tuổi N i dung nghiên c u tr c... d a vào áp án c a câu tr l i ´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ | 119 Hoạt động Những mục tiêu phát triển ngôn ngữ trẻ mầm non