C hí Minh Đại học Quốc gia TP.HCM Trường Đại học KHXH&NV BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI NCKH CẤP TRƯỜNG NĂM 2013 Tên đề tài: Nhu cầu hòa nhập xã hội người khuyết tật khả đáp ứng từ phía xã hội cho họ nơi công cộng khu vực trung tâm TP HCM: thực trạng giải pháp Tham gia thực Chịu trách nhiệm Chủ nhiệm Điện thoại Email 098377718 nguyenhainguye n@yahoo.com Phan Đình Bích Vân Tham gia 093489243 phandinhbichvan dth@gmail.com Đoàn Diệp Thùy Dương Tham gia 093237063 thuyduongdus02 @yahoo.com Nguyễn Phương Nguyệt Minh Tham gia 012039729 42 nguyenphuongng uyetminh@gmail com T T Học hàm, học vị, Họ tên ThS Nguyễn Hải Nguyên LỜI CẢM ƠN Để hồn thành đề tài nhóm nghiên cứu nhận hỗ trợ từ nhiều phía, xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành đến: - Ban giám hiệu Trường ĐH KHXH&NV, Phòng Quản lý khoa học – Dự án Khoa Đô thị học tạo điều kiện cho nhận hướng dẫn chúng tơi hồn thành nghiên cứu này; - Trung tâm Khuyết tật phát triển (DRD) cung cấp tư liệu cho nghiên cứu; - Các anh, chị sinh hoạt DRD anh, chị khác cung cấp thơng tin q trình khảo sát bảng hỏi; - Các bạn đồng nghiệp hỗ trợ chúng tơi q trình thực đề tài Tuy có nhiều cố gắng đề tài cịn nhiều thiếu sót, nhóm nghiên cứu xin lắng nghe ý kiến đóng góp nhận nơi lịng biết ơn chân thành Thay mặt Nhóm nghiên cứu Chủ nhiệm Đề tài ThS.Nguyễn Hải Nguyên NỘI DUNG CHỈNH SỬA THEO YÊU CẦU HỘI ĐỒNG STT Nội dung chưa Nội dung chỉnh chỉnh sửa sửa theo u cầu HĐ Mơ hình phân tích khung Thêm số tiêu chí vào Mơ hình khung Số trang 13 phân tích Khái niệm trung tâm chưa cụ thể đặc điểm cản Làm rõ Khái niệm trung tâm đặc điểm cản trở trở NKT NKT Lỗi đánh máy 33 trang Đã chỉnh sửa lối đánh máy 31 Lời cảm ơn, 9, 11, 12, 15, 19, 20, 22, 23, 24, 27, 37, 38, 39, 44, 51, 61, 62, 68, 69, 72, 73, 80, 81, 82, 83, 84, 87, 88, 93, 95, 97, 99 Lỗi Footnote không Đã chỉnh Footnote thống thống 10, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 31, 33, 44, 46, 47, 48, 57, 58, 64, 67, 70, 74, 79, 81, 90, 91, 98, 101 Các bảng số liệu tiếng Anh Đã dịch sang tiếng Việt 37, 38, 41, 43, 45, 86, 78, 88, 89, 91, 92 Tài liệu 10 mục TLTK thiếu thông tin Đã bỗ sung thông tin tài liệu 10 mục TLTK 103 Từ trang 1, 2, 4, 5, DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ADA: Americans with Disabilities Act of 1990 (Đạo luật người khuyết tật Hoa Kỳ năm 1990) DDA: (Disability Discrimination Act – Đạo luật chống phân biệt đối xử với người khuyết tật Quốc hội Anh ban hành) DRD: Trung tâm Khuyết tật phát triển SPSS: Statistical Package for the Social Sciences NKT: Người khuyết tật NVS: Nhà vệ sinh TP.HCM: Thành phố Hồ Chí Minh UBND: Ủy ban Nhân dân MỤC LỤC TÓM TẮT MỞ ĐẦU CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 16 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu 16 1.2 Các khái niệm sử dụng đề tài 21 CHƯƠNG II THỰC TRẠNG VỀ NHU CẦU HÒA NHẬP XÃ HỘI CỦA NGƯỜI KHUYẾT TẬT VÀ KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG TỪ PHÍA XÃ HỘI CHO HỌ Ở NHỮNG NƠI CÔNG CỘNG TẠI KHU VỰC TRUNG TÂM CỦA TP HCM 38 2.1 Thực trạng nhu cầu hòa nhập xã hội người khuyết tật nơi công cộng khu vực trung tâm TP HCM 38 2.2 Khả đáp ứng từ phía xã hội nhu cầu hịa nhập người khuyết tật nơi công cộng khu vực trung tâm TP HCM 49 2.3 Người khuyết tật đánh giá khả đáp ứng cơng trình cơng cộng khu vực trung tâm nhu hịa nhập 87 CHƯƠNG III GIẢI PHÁP ĐÁP ỨNG NHU CẦU HÒA NHẬP XÃ HỘI CỦA NGƯỜI KHUYẾT TẬT Ở NHỮNG NƠI CÔNG CỘNG TẠI KHU VỰC TRUNG TÂM CỦA TP HCM 97 3.1 Giải pháp từ phía Nhà nước 97 3.2 Giải pháp mang tính kỹ thuật 98 KẾT LUẬN 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO 104 TÓM TẮT Đề tài nghiên cứu thực nghiệm đánh giá nhu cầu hòa nhập cộng đồng người khuyết tật đặc biệt tập trung nhóm khuyết tật vận động bao gồm người xe lăn, di chuyển phải dùng nạng hỗ trợ tay chân yếu Xác định nhu cầu tiếp cận quận trung tâm họ qua mức độ thường xuyên đến quận Ngoài ra, nhằm đánh giá khả đáp ứng nhu cầu hòa nhập cộng đồng từ phía xã hội hạng mục thuộc khối sở hạ tầng cơng trình cơng cộng như: Lối vào, đường dốc, cửa vào, hành lang, thang máy, nhà vệ sinh đánh giá qua việc quan sát cơng trình thuộc khu vực trung tâm TP.HCM Đề tài đề xuất số giải pháp có khả ứng dụng vào thực tiễn giúp người khuyết tật dễ dàng tiếp cận công trình cơng cộng khu vực trung tâm từ hịa nhập cộng đồng cách dễ dàng ABSTRACT Project is an empirical research which assesses the mands of community integration of disabled people focusing specifically on groups with mobility disabilities or reduced mobility those who are in wheelchairs, or supported by crutches or who have thier legs or hands weak Thier integration or participation needs is measured by the regular level they go to the centers of those districts In addition, the ability to meet the society’s integration needs is assessed by the infrastructural sectors of public works, such as entrances, ramps, doors, corridors, elevators, restrooms will be evaluated by observing the works of Ho Chi Minh City’s central areas Project is going to propose some feasible solutions which can be applied into the reality, supporting the disabilities to easily access to public buildings in the central areas for their easier integration MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Việt Nam quốc gia thuộc khu vực Châu Á - Thái Bình Dương có tỷ lệ người khuyết tật cao so với nước khác khu vực với khoảng 7,8% dân số (tương đương với 6,7 triệu người) độ tuổi từ tuổi trở lên bị khuyết tật1 Người khuyết tật chia theo dạng sau 29% khuyết tật vận động, 17% tâm thần, 14% tật thị giác, 9% tật thính giác, 7% tật ngơn ngữ, 7% trí tuệ 17% dạng tật khác Nguyên nhân gây nên khuyết tật có tới 36% bẩm sinh, 32% bệnh tật, 26% hậu chiến tranh 6% tai nạn lao động Dự báo nhiều năm tới số lượng người khuyết tật Việt Nam chưa giảm tác động ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng chất độc hoá học Mỹ sử dụng chiến tranh Việt Nam, tai nạn giao thông tai nạn lao động, hậu thiên tai… Có tới 80% người khuyết tật thành thị 70% người khuyết tật nông thôn sống dựa vào gia đình, người thân trợ cấp xã hội; 32,5% thuộc diện nghèo (cao gấp hai lần so với tỷ lệ nghèo chung thời điểm)2 Riêng Thành phố Hồ Chí Minh có khoảng 70.000 người khuyết tật (chưa tính người ngoại tỉnh), theo tổ chức Y tế Thế giới số người khuyết tật chiếm 10% dân số thành phố theo số liệu Sở Lao động Thương binh Xã hội.3 Ban điều phối hoạt động hỗ người khuyết tật Việt Nam, Báo cáo thương niên năm 2012 hoạt động trợ giúp người khuyết tật Việt Nam, NXB Lao động-Xã hội, 2013 TS Nguyễn Quốc Anh, Giám đốc Trung tâm Thông tin Tư liệu Dân số, Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình, Thực trạng người khuyết tật kết thực chăm sóc người khuyết tật Dẫn theo ThS.Võ Thị Hoàng Yến, Giám đốc Trung tâm Khuyết tật Phát triển TP.HCM, http://www.dphanoi.org.vn/index.php?option=com_content&task=view&id=2523 Người khuyết tật Việt Nam gặp nhiều khó khăn khơng đời sống vật chất mà chịu nhiều thiệt thịi từ kỳ thị xã hội Đã có nhiều nghiên cứu cá nhân tổ chức nhóm dân cư dễ bị tổn thương phải kể đến đề tài Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) tài trợ Quỹ Ford, năm 2007 tiến hành khảo sát tỉnh thành Việt Nam đưa vài số thống kê sau quan điểm cộng đồng người khuyết tật - qua cho thấy phân biệt đối xử lớn nào, số biến thiên khác biệt tỉnh4 Thái độ cộng đồng với người khuyết tật Tỉ lệ quan điểm đồng ý Đáng thương 98% đến 99% Người khuyết tật người ỷ lại 18% đến 32% Người khuyết tật khơng thể có sống bình thường Người khuyết tật bị số phận Người khuyết tật đáng phải gánh chịu số kiếp khuyết tật họ phải trả giá cho việc làm xấu xa kiếp trước Gặp phải người khuyết tật gặp vận đen 40% đến 59,4% 56% đến 65% 14% đến 21% 17% Đến quan niệm người khuyết tật chưa có chuyển biến nhiều so với kết nghiên cứu Những quan niệm cản trở người khuyết tật tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, học nghề, tìm kiếm việc làm, tham gia giao thơng, dẫn đến khó khăn sống hồ nhập với cộng đồng http://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_khuy%E1%BA%BFt_t%E1%BA%ADt Chính phủ Việt Nam thơng qua thực thi nhiều Luật, sách, quy định sáng kiến liên quan đến người khuyết tật, có quyền tiếp cận cơng trình xây dựng để hòa nhập cộng đồng bền vững hiệu Trong phải kể đến văn chủ yếu sau: i) Hiến pháp Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam Quốc Hội thông qua năm 1992 sửa đổi năm 2001 Việc bảo vệ người khuyết tật nêu Điều 59 67; ii) Pháp lệnh Người tàn tật (1998) quy định điều 26; iii) Luật Xây dựng (2003), điều 52 Yêu cầu thiết kế xây dựng cơng trình: …“đối với cơng trình cơng cộng phải đảm bảo thiết kế theo tiêu chuẩn cho người tàn tật” iv) Luật Người khuyết tật (Luật số 51/2010/QH11) có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2011 quy định Điều 39 việc tuân thủ Quy chuẩn xây dựng kỹ thuật quốc gia xây dựng cơng trình hoạt động xây dựng Điều 40 quy định lộ trình cải tạo cơng trình xây dựng; v) Quyết định phê duyệt Đề án Trợ giúp người tàn tật giai đoạn 2006-2010 số 239/2006/QĐ-TTg ngày 24/10/2006 Thủ tướng Chính phủ giao cho Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ, ngành liên quan đạo việc xây dựng công trình mới, nâng cấp cơng trình có theo quy chuẩn xây dựng cơng trình cơng cộng Bộ Xây dựng Quyết định số 01/2002/QĐ-BXD, ngày 17/01/2002 ban hành Quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật: QCXDVN 01:2002, Quy chuẩn xây dựng cơng trình để đảm bảo người tàn tật tiếp cận sử dụng; 91 Bảng 10 Đánh giá việc tiếp cận cơng trình văn hóa Tần suất Valid Hoan toan tiep can Tiep can mot phan Khong the tiep can Total Phần trăm Phần trăm hợp lệ Phần trăm lũy tiến 6.0 6.0 6.0 80 80.0 80.0 86.0 14 14.0 14.0 100.0 100 100.0 100.0 (Nguồn: Số liệu điều tra đề tài) 2.3.5 Ngân hàng, trung tâm thương mại, nhà hàng, khách sạn sân vận động (Cơng trình dịch vụ) Nhu cầu tiếp cận cơng trình dịch vụ cao thân người khuyết tật đánh giá tiếp cận phần với 73% ý kiến Đa số cơng trình dịch vụ trung tâm khơng ý đến nhóm đối tượng người khuyết tật nên cơng trình có đầu tư chưa đồng Có nhiều cơng trình bên có nhà vệ sinh dành cho người khuyết tật lối vào nhiều bậc tam cấp cửa vào nặng để mở gây bất tiện cho người ngồi xe lăn tiếp cận đặc biệt cơng trình ngân hàng, cửa hàng thức ăn nhanh,… Bảng 11 Đánh giá việc tiếp cận cơng trình dịch vụ Tần suất Valid Hoan toan tiep can Tiep can mot phan Phần trăm Phần trăm hợp lệ Phần trăm lũy tiến 13 13.0 13.0 13.0 73 73.0 73.0 86.0 92 Khong the tiep can Total 14 14.0 14.0 100 100.0 100.0 100.0 (Nguồn: Số liệu điều tra đề tài) Riêng cơng trình thể dục thể thao quận trung tâm điều xu hướng chung nước Theo thống kê, nước có 45/63 tỉnh thành có phong trào thể dục thể thao cho người khuyết tật Tuy nhiên việc tiếp cận văn hóa, thể dục thể thao người khuyết tật tồn nhiều hạn chế như: Trang thiết bị chuyên dùng Câu lạc thể thao cho người khuyết tật thiếu, không đồng chưa phù hợp cho người khuyết tật tập luyện (do nước chưa sản xuất được, giá thị trường nước lại cao); Chưa có kinh nghiệm huấn luyện nên thành tích chưa cao; hạ tầng sở hầu hết chưa có để phục vụ cho người khuyết tật đến tham gia tập luyện.31 2.3.6 Các công viên, vườn dạo (Không gian công cộng) Đây cơng trình mà người khuyết tật nghiên cứu có nhu cầu đến nhiều so với cơng trình cơng cộng khác đa số cơng viên vườn dạo quận trung tâm khơng gian mở, có hỗ trợ đường dốc lối rộng rãi thuận tiện cho người khuyết tật sử dụng xe lăn Chỉ có điều nhà vệ sinh cơng viên khơng đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật việc hỗ trợ người khuyết tật Đây cản trở khiến người khuyết tật ngại đến công viên trung tâm cho dù họ thực có nhu cầu đến Tuy nhiên, khả tiếp cận công viên so với cơng trình khác khu vực trung tâm cao hẳn đánh giá cụ thể 37% cho có 31 Ban điều phối hoạt động hỗ người khuyết tật Việt Nam, Báo cáo thương niên năm 2012 hoạt động trợ giúp người khuyết tật Việt Nam, NXB Lao động-Xã hội, 2013 93 thể tiếp cận hồn tồn 55% cho tiếp cận phần Điều cho thấy người quản lý có quan tâm nhà vệ sinh dành cho người khuyết tật chắn số cao nhiều Bảng 12 Đánh giá việc tiếp cận không gian công cộng Tần suất Valid Hoan toan tiep can Tiep can mot phan Khong the tiep can Total Phần trăm Phần trăm hợp lệ Phần trăm lũy tiến 37 37.0 37.0 37.0 55 55.0 55.0 92.0 8.0 8.0 100.0 100 100.0 100.0 (Nguồn: Số liệu điều tra đề tài) 2.3.7 Giao thơng cơng cộng Hồ Chí Minh có 2.514 xe có bố trí ghế dành riêng cho người khuyết tật (trong có 19 xe gắn bệ nâng hạ tự động dành cho người khuyết tật sử dụng xe lăn, 98 xe có sàn bán thấp) Trên địa bàn thành phố có tổng cộng 117 xe sàn thấp bán thấp để người khuyết tật tiếp cận, sử dụng32 Kết cấu hạ tầng giao thông: Việc thiết kế, xây dựng, cải tạo, nghiệm thu kết cấu hạ tầng giao thông vỉa hè, điểm dừng, đỗ, bến, nhà ga phải đảm bảo để người khuyết tật tiếp cận sử dụng tỉnh, thành phố triển khai thực 32 Dẫn lại đề tài luận văn thạc sĩ học viên Đỗ Trần Phan “Thực trạng giải pháp sở hạ tầng người khuyết tật thành phố Hồ chí Minh q trình hội nhập xã hội” 94 Với kết nêu thấy rõ giao thông tiếp cận thời gian qua có bước phát triển đáng kể, góp phần tạo điều kiện để người khuyết tật tham gia giao thơng ngày thuận lợi an tồn Tuy nhiên, q trình triển khai chương trình giao thơng tiếp cận tránh khỏi tồn như: Việc triển khai chưa đồng bộ, tiến độ số khâu chậm, chưa thực kế hoạch Về phương tiện vận tải khách, việc chuyển đổi địi hỏi cần có thời gian kinh phí lớn mà doanh nghiệp vận tải nước chưa thể đáp ứng Một lý khác nhận thức cộng đồng giao thông tiếp cận chưa đầy đủ mức.33 74% người hỏi trả lời họ tiếp cận với phương tiện giao thơng cơng cộng khó Bảng 13 Khả tiếp cận phương tiện giao thông công cộng Tần suất Phần trăm Phần trăm hợp lệ Valid Rat 1.0 1.0 de De 25 25.0 25.0 Kho 53 53.0 53.0 Rat 21 21.0 21.0 kho Total 100 100.0 100.0 (Nguồn: Số liệu điều tra đề tài) Phần trăm lũy tiến 1.0 26.0 79.0 100.0 Chính tiếp cận khó nên cho dù có nhu cầu di chuyển phương tiện công cộng họ hạn chế sử dụng 33 Ban điều phối hoạt động hỗ người khuyết tật Việt Nam, Báo cáo thương niên năm 2012 hoạt động trợ giúp người khuyết tật Việt Nam, NXB Lao động-Xã hội, 2013 95 Nhà chờ xe bus đường Nguyễn Tất Thành khơng có dốc lên xuống cho người sử dụng xe lăn Ảnh:Thùy Dương - chụp ngày 10/2/2014 Tiểu kết 2.3: Có thể thấy theo đánh giá người khuyết tật vận động tham gia khảo sát hầu hết cơng trình cơng cộng chưa đáp ứng nhu cầu hòa nhập người khuyết tật, để tiếp cận cơng trình đa số người sử dụng xe lăn cần phải có hỗ trợ từ người khác khơng thể chủ động đến Chính điều làm họ có tâm lý ngại đến khu vực trung tâm Một cơng trình thân thiện với người khuyết tật sử dụng xe lăn phải cơng trình đầu tư đồng tuân theo quy định đường dốc, cửa vào, hành lang, thang máy nhà vệ sinh Trong cơng trình cơng cộng quận trung tâm khơng gian mềm (công viên, vườn dạo) công viên lớn đánh giá có khả tiếp cận cao hẳn cơng trình cơng cộng khác Tuy nhiên, khả tiếp cận xét việc người khuyết tật tự đến, tự vào tham quan khu vực chưa tìm hiểu sâu hoạt động dành riêng cho cho họ khu vực nơi vui chơi thiết kế riêng phù hợp với đặc điểm khuyết tật họ 96 Cần có giải pháp mang tính đồng để nâng cao khả tiếp cận vào cơng trình cơng cộng quận trung tâm thành phố để đem đến công cho toàn cư dân dù họ 97 CHƯƠNG III GIẢI PHÁP ĐÁP ỨNG NHU CẦU HÒA NHẬP XÃ HỘI CỦA NGƯỜI KHUYẾT TẬT Ở NHỮNG NƠI CÔNG CỘNG TẠI KHU VỰC TRUNG TÂM CỦA TP HCM 3.1 Giải pháp từ phía Nhà nước Tính đến nước ta ban hành nhiều văn liên quan đến người khuyết tật nhằm hỗ trợ người khuyết tật hòa nhập vào xã hội Đặc biệt ngày 05 tháng năm 2012 Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định Số: 1019/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án Trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2012 – 2020 với tiêu cụ thể Có thể thấy, việc xây dựng cơng trình thân thiện đem đến hịa nhập người khuyết tật vào xã hội tương lai khơng xa Tuy nhiên, cần có số lưu ý giải pháp từ phía nhà nước sau: - Cần có thơng tư hướng dẫn chi tiết cụ thể cho bộ, ban, ngành để họ thực quan tâm đưa vấn đề tiếp cận người khuyết tật lên hàng đầu; - Có lộ trình cụ thể kiểm tra giám sát quan, tổ chức việc thực Quyết định Số: 1019/QĐ-TTg Đề án trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2012 – 2020; - Để thực tiêu đề cần phải có đầu tư kinh phí lớn khơng huy động ngân sách quốc gia cần tranh thủ trợ giúp tổ chức quốc tế đóng góp tổ chức, cá nhân nước với mục đích hỗ trợ tiếp cận tất nhóm dân cư đặc biệt cho người khuyết tật; - Cần có chế tài cụ thể các nhân, tổ chức vi phạm Luật Người khuyết tật; 98 - Nên có sách cho cơng trình có khả tiếp cận cao vay ưu đãi; - Yêu cầu trách nhiệm xã hội doanh nghiệp, Nhà nước cần tăng cường hoạt động quảng bá, tuyên dương khen thưởng doanh nghiệp xây dựng cơng trình cơng cộng phục vụ cho người dân nói chung cho người khuyết tật nói riêng; - Cần tạo điều kiện cho nghiên cứu người khuyết tật, nghiên cứu cải thiện chất lượng sống, chất lượng cơng trình phục vụ người khuyết tật ngân sách nhà nước 3.2 Giải pháp mang tính kỹ thuật Đối với người bình thường, lành lặn, khỏe mạnh, muốn tiếp cận với công trình thị cần vận dụng nhiều kỹ hành động - Quan sát xung quanh - Đọc bảng hướng dẫn, dẫn - Tìm kiếm thị giác - Giao tiếp lắng nghe hướng dẫn Tất xoay quanh giác quan người, khơng người cảm thấy khó xoay sở cơng trình thị đại hồnh tráng điều khó khăn cho người khuyết tật Vì vậy, người khuyết tật cần có hướng dẫn hỗ trợ đặc biệt để dễ dàng tiếp cận Vì lẽ cơng trình thị cần phải xây dựng đơn giản, dễ tiếp cận cho đối tượng cụ thể sau: Đối với cơng trình xây dựng cần phải áp dụng triệt để quy định quy chuẩn xây dựng cơng trình đảm bảo cho người khuyết tật sử dụng 99 điều cần có phối hợp đồng quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư, giám sát, thi công người sử dụng Ngay từ khâu lấy ý kiến người sử dụng ý đến đối tượng người khuyết tật, thiết kế vẽ cơng trình, phê duyệt đề án, giám sát q trình thực tiến hành nghiệm thu hồn cơng Đối với cơng trình cần phải cải tạo ý đến việc tiếp cận hạng mục sau: - Hạ tạo đường dốc từ vỉa hè gạch lát phải phẳng, không tạo chỗ gồ ghề để người khuyết tật tiếp cận dễ dàng - Cửa vào đơn giản thuận tiện sử dụng, không cần cầu kỳ hình thức, cần tuân thủ quy chuẩn đóng mở nhẹ nhàng - Qua khảo sát chúng tơi thấy đa số cơng trình có hành lang tương đối rộng, cho xe lăn di chuyển thuận tiện, cần ý đến việc không đặt vật cản lối đi, hành lang cơng trình cơng cộng để tạo điều kiện tiếp cận cho người xe lăn - Những cơng trình cũ thường khơng có thang máy nhiều bậc thang hạn chế tiếp cận người khuyết tật Nếu có kinh phí nên lắp đặt thang máy, khơng cải thiện biện pháp sử dụng hệ thống nâng, hạ thiết bị chuyên dụng gắn vào lang can ròng rọc - Những cơng trình chưa có nhà vệ sinh cho người khuyết tật cần ý đến hạng mục cơng trình Cải tạo nhà vệ sinh có áp dụng quy chuẩn xây dựng quy định cho nhà vệ sinh dùng cho người khuyết tật - Bảng dẫn cụ thể cho người khuyết tật nguy hiểm cần tránh cơng trình khúc quanh, chỗ hẹp cầu thang khơng có hỗ trợ hệ thống 100 nâng hạ,…; ngồi cịn bảng dẫn hỗ trợ bảng đồ dành riêng cho người khuyết tật vào tiếp cận cơng trình đặc biệt cơng trình dịch vụ văn hóa - Đối với cơng viên có diện tích tương đối công viên Tao Đàn, công viên Lê Văn Tám… nên xây dựng khu vực dành riêng cho NKT tự vận động, vui chơi với Đối với cơng trình có khả tiếp cận cao cịn số hạng mục khơng thể tiếp cận cần có điều chỉnh nâng cấp, từ chỗ tiếp cận phần hướng đến tiếp cận hồn tồn thực tế cho thấy cho dù tiếp cận 4/5 hạng mục cơng trình hạng mục cịn lại gây khó khăn cho người khuyết tật, ví dụ lối vào, cửa, thang máy, nhà vệ sinh phù hợp cho người khuyết tật có hành lang khơng đủ rộng cho xe lăn di chuyển cơng trình gây khó khăn việc tiếp cận cho họ Cùng với quản lý Bộ Xây Dựng cơng trình xây dựng như: - Tiếp tục nâng cao nhận thức cấp, ngành, đối tượng hoạt động lĩnh vực đầu tư, xây dựng; Tổ chức lớp tập huấn kỹ thuật thiết kế, xây dựng cơng trình đảm bảo người khuyết tật tiếp cận cơng trình xây dựng tới địa phương - Rà soát, chỉnh sửa quy chuẩn, tiêu chuẩn tiếp cận cho phù hợp với thực tế xã hội người Việt Nam; - Các địa phương cần đạo quan chức có liên quan tăng cường cơng tác kiểm tra thẩm định, cấp phép dự án đầu tư xây cải tạo công trình cơng cộng, trụ sở quan hành nhà nước, nhà chung cư, hạ tầng giao thông đô thị; 101 - Tăng cường biện pháp tra, giám sát việc tuân thủ quy định quy chuẩn xây dựng đảm bảo người khuyết tật tiếp cận công trình.34 3.1.2 Giải pháp mang tính cộng đồng Để người khuyết tật hịa nhập vào cộng đồng việc tạo điều kiện cho việc tiếp cận cơng trình dễ dàng thân người khuyết tật phải nỗ lực nâng cao lực thân đồng thời hỗ trợ từ cộng đồng vô cần thiết - Trong điều kiện đất nước cịn nhiều khó khăn kinh phí sửa chữa cơng trình cũ nên thực cách huy động tham gia cộng đồng việc góp vốn để xây dựng cải tạo lại cơng trình tăng khả tiếp cận cho người khuyết tật nói chung nhóm người như: Người già, phụ nữ mang thai dùng xe đẩy, người tay chân yếu,… - Tạo điều kiện cho người khuyết tật tham gia nhiều hoạt động xã hội bước thay đổi nhận thức cộng đồng người khuyết tật - Cải thiện thái độ phục vụ người khuyết tật phương tiện công cộng cơng trình cơng cộng TP.HCM - Giáo dục trẻ em từ nhỏ để tránh kỳ thị với người khuyết tật Theo Nhà Giáo dục học Marta Pegoiani để người khuyết tật thực hòa nhập vào cộng đồng cần có phối hợp đồng giữa: phục hồi chức năng, khả tiếp cận, thay đổi thái độ yếu tố quan trọng việc hịa nhập hồn tồn vào xã hội họ 34 Ban điều phối hoạt động hỗ người khuyết tật Việt Nam, Báo cáo thương niên năm 2012 hoạt động trợ giúp người khuyết tật Việt Nam, NXB Lao động-Xã hội, 2013 102 KẾT LUẬN Nói đến Đơ thị nghĩ đến cơng trình người xây dựng nên nhằm phục vụ nhu cầu Được tiếp cận cơng trình giao thông, hệ thống kết nối, phân chia khu vực Vậy, thân người dân thị nói chung người khuyết tật nói riêng muốn tiếp cận với cơng trình phải thực nhiều hành động trợ giúp hướng dẫn, ký hiệu, biển báo cơng trình phải xây dựng tinh thần tiếp cận toàn diện cho tất thành phần dân cư nhóm dễ bị tổn thương gồm: người già, người khuyết tật, phụ nữ mang thai trẻ em Qua nghiên cứu, thấy người khuyết tật vận động có nhu cầu cao việc hịa nhập cộng đồng thơng qua tiếp cận với cơng trình cơng cộng quận trung tâm TP.HCM Đặc biệt cơng trình giáo dục, văn hóa khơng gian cơng cộng có mức độ thường xuyên đến cao Tuy nhiên, khả đáp ứng từ cơng trình cơng cộng chưa thỏa mãn nhu cầu người khuyết tật cơng trình xây trước năm 2002 hạng mục đánh giá cao chủ yếu tập trung vào hành lang cửa vào, đường dốc, lối lên xuống cơng trình cũ chưa đảm bảo có cải tạo chưa đáp ứng việc tiếp cận chủ động người khuyết tật Điều đáng lưu ý nhà vệ sinh cơng trình cơng cộng quận trung tâm chưa quan tâm người khuyết tật khó tiếp cận Với việc mở rộng khu trung tâm TP.HCM thành 930 theo định UBND Thành phố mặt thành phố có nhiều thay đổi, có nhiều cơng trình mọc lên, thành phố quy hoạch đẹp hơn, hợp lý Nếu nhà quản lý, chủ đầu tư cơng trình có quan tâm đến việc tiếp cận tất đối tượng có người khuyết tật tương lai có nhiều cơng trình thân thiện với người khuyết tật, giúp họ tiếp cận chủ động đến cơng 103 trình mà khơng cần hỗ trợ từ người khác Từ việc chủ động tiếp cận tạo điều kiện cho người khuyết tật chủ động hịa nhập xã hội hơn, xóa dần khoảng cách người khuyết tật người không khuyết tật Điều cần nhà quản lý có tầm, có tâm, khơng giỏi chun mơn mà cịn cần có nhìn thấu đáo vấn đề xã hội để xây dựng thành phố khơng đẹp “khơng gian học” mà cịn đẹp “khơng gian nhân văn” Hướng tới đô thị nhân văn tiêu chí Thành phố khơng chối bỏ người thiệt thịi tiêu chí quan trọng Xin dẫn đoạn trích từ sách Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia năm 2012 PGS.TS.Nguyễn Minh Hòa thay lời kết: “Yêu cầu nhà lãnh đạo đô thị phải xem lại quan điểm xây dựng chiến lược phát triển Xã hội cần tạo điều kiện cho người khuyết tật hòa nhập, để họ tự đứng vững lực mình, khơng phải đối tượng để ban ơn, thương hại hay giải tỏa tội lỗi người làm nhiều tội ác cố kiếm chác chút thiện”35./ 35 PGS.TS.Nguyễn Minh Hịa (2012), “Đơ thị học vấn đề lý thuyết thực tiễn”, NXB ĐHQG TP.HCM 104 TÀI LIỆU THAM KHẢO Ban điều phối hoạt động hỗ người khuyết tật Việt Nam, Báo cáo thương niên năm 2012 hoạt động trợ giúp người khuyết tật Việt Nam, NXB Lao động-Xã hội, 2013 Bộ Xây dựng, Quy chuẩn tiêu chuẩn xây dựng cơng trình để đảm bảo người tàn tật tiếp cận sử dụng, 2002 Quyết định Số: 6708/QĐ-UBND Ủy ban Nhân dân TP Hồ Chí Minh ban hành ngày 29 tháng 12 năm 2012 duyệt đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000 (quy hoạch phân khu) khu trung tâm hữu TP Hồ Chí Minh (930ha) TCCDVN 264; Nhà cơng trình – Ngun tắc xây dựng cơng trình để đảm bảo người tàn tật tiếp cận sử dụng, 2002 Dự án “Bản đồ tiếp cận”, 2012, Trung tâm Khuyết tật phát triển in phát miễn phí TS Nguyễn Quốc Anh, Giám đốc Trung tâm Thông tin Tư liệu Dân số, Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình, Thực trạng người khuyết tật kết thực chăm sóc người khuyết tật, http://www.gopfp.gov.vn truy cập ngày 02/02/2014 lúc 8h00 TS Lê Vinh Danh “Chính sách huy động đóng góp nhân dân để chỉnh trang, nâng cấp hạ tầng kỹ thuật khu dân cư TP.HCM”, 2006, Trường ĐH Tôn Đức Thắng Trần Thanh Trúc Duy (chủ nhiệm đề tài), “Nhà vệ sinh công cộng TP.HCM: Thực trạng giải pháp” (2012) Nghiên cứu khoa học cấp trường- Khoa Đô thị học -ĐH KHXH&NV Nguyễn Văn Long “Quá trình hịa nhập cộng đồng người khiếm thị nhãn quan văn hóa” (2009), luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân Văn 105 10 Đỗ Trần Phan “Thực trạng giải pháp sở hạ tầng người khuyết tật thành phố Hồ Chí Minh q trình hội nhập xã hội” luận văn thạc sĩ Xã hội học, Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân Văn 11 TS Hồng Mai Khanh “Tác động gia đình nhà trường đến việc hội nhập trẻ khuyết tật” (2011), Báo cáo tổng kết kết đề tài NCKH cấp đại học Quốc gia, Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân Văn 12 Bùi Việt Thành “Tìm hiểu đời sống nạn nhân thương tật bom mìn sau chiến tranh Triệu Phong Quảng Trị nay” (2011), luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân Văn Luận văn 13 Bùi Việt Thành - Tham luận Hội thảo Những vấn đề phát sinh q trình thị hố TP.HCM Bộ môn Đô thị học tổ chức tháng 11/2008: “Thực trạng cơng trình xây dựng TP.HCM dành cho người khuyết tật sau ban hành qui chuẩn xây dựng năm 2003” 14 Hoàng Tố Uyên “Mở rộng dịch vụ thư viện cho người khiếm thị hệ thống thư viện công cộng Việt Nam” (2006), Luận văn thạc sĩ, Đại Đại học Khoa học Xã hội Nhân Văn 15 ThS Võ Thị Hoàng Yến "Khảo sát cơng trình cơng cộng phục vụ người khuyết tật TP.HCM", (2007), Trung tâm Khuyết tật phát triển ... HỘI CHO HỌ Ở NHỮNG NƠI CÔNG CỘNG TẠI KHU VỰC TRUNG TÂM CỦA TP HCM 2.1 Thực trạng nhu cầu hòa nhập xã hội người khuyết tật nơi công cộng khu vực trung tâm TP HCM Nhu cầu hòa nhập xã hội người khuyết. .. THỰC TRẠNG VỀ NHU CẦU HÒA NHẬP XÃ HỘI CỦA NGƯỜI KHUYẾT TẬT VÀ KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG TỪ PHÍA XÃ HỘI CHO HỌ Ở NHỮNG NƠI CÔNG CỘNG TẠI KHU VỰC TRUNG TÂM CỦA TP HCM 38 2.1 Thực trạng nhu cầu hòa nhập. .. nhập xã hội người khuyết tật nơi công cộng khu vực trung tâm TP HCM 38 2.2 Khả đáp ứng từ phía xã hội nhu cầu hịa nhập người khuyết tật nơi công cộng khu vực trung tâm TP HCM 49 2.3 Người