BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NGUYỄN PHƯƠNG THẢO BIỂU HIỆN DA CỦA BỆNH NHÂN CĨ HÌNH ẢNH BUỒNG TRỨNG ĐA NANG TRÊN SIÊU ÂM TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Da liễu Mã số: 60 72 01 52 LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC Hướng dẫn khoa học: TS.BS LÊ THÁI VÂN THANH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu, kết nêu luận văn trung thực chưa có cơng bố cơng trình khác Tác giả NGUYỄN PHƯƠNG THẢO MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Chương TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Hình ảnh buồng trứng đa nang 1.2 Đại cương hội chứng buồng trứng đa nang 1.3 Biểu lâm sàng thường gặp bệnh nhân có buồng trứng đa nang 10 1.4 Biểu cận làm sàng bệnh nhân có hội chứng buồng trứng đa nang 16 1.5 Các ảnh hưởng tâm thần sức khỏe lâu dài 16 1.6 Một số cơng trình nghiên cứu buồng trứng đa nang hội chứng buồng trứng đa nang 17 Chương ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 19 2.1 Đối tượng nghiên cứu 19 2.2 Phương pháp nghiên cứu 19 2.3 Địa điểm thời gian nghiên cứu 28 2.4 Xử lí số liệu 28 2.5 Đạo đức nghiên cứu 29 2.6 Hạn chế đề tài 29 Chương KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 30 3.1 Đặc điểm lâm sàng mối liên quan với yếu tố dịch tễ, nồng độ testosterone tồn phần huyết bệnh nhân có hình ảnh buồng trứng đa nang siêu âm 30 3.2 Mối liên quan hình thái buồng trứng đa nang siêu âm với biểu da 45 3.3 Tỉ lệ bệnh nhân có hội chứng buồng trứng đa nang so sánh khác biệt tuổi, thể trạng, biểu da nồng độ testosterone toàn phần huyết kiểu hình nhóm có hội chứng buồng trứng đa nang 48 Chương BÀN LUẬN 55 4.1 Đặc điểm lâm sàng mối liên quan với yếu tố dịch tễ, nồng độ testosterone toàn phần huyết bệnh nhân có hình ảnh buồng trứng đa nang siêu âm 55 4.2 Mối liên quan hình thái buồng trứng đa nang siêu âm với biểu da 63 4.3 Tỉ lệ bệnh nhân có hội chứng buồng trứng đa nang so sánh khác biệt tuổi, thể trạng, biểu da nồng độ testosterone toàn phần huyết kiểu hình nhóm có hội chứng buồng trứng đa nang 65 KẾT LUẬN 72 KIẾN NGHỊ 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ THUẬT NGỮ ANH - VIỆT Tiếng Việt Chữ viết tắt BN BTĐN CS HCBTĐN Diễn giải Bệnh nhân Buồng trứng đa nang Cộng Hội chứng buồng trứng đa nang Tiếng Anh Chữ viết tắt Thuật ngữ tiếng Anh 3β-HSD 3β-Hydroxysteroid dehydrogenase 17β-HSD 17β-Hydroxysteroid dehydrogenase Dịch tiếng Việt AES Androgen Excess Society Hội cường androgen BMI Body Mass Index Chỉ số khối thể DHEA Dehydroepiandrosterone DHEAS Dehydroepiandrosterone sulfate DHT ESHRE FSH GnRH Dihydrotestosterone European Society of Human Hiệp hội sinh sản phôi Reproduction and Embryology học Châu Âu Follicle Stimulating Hormone Gonadotropin Releasing Hormone Nội tiết tố kích thích nang trứng Nội tiết tố giải phóng gonadotropin Chữ viết tắt Thuật ngữ tiếng Anh Dịch tiếng Việt Kiểu hình có cường HA/PCOM Hyperandrogenism/Polycystic androgen lâm sàng ovarian syndrome cận lâm sàng có hình ảnh BTĐN siêu âm IGF1 Insulin - like Growth Factor I IGFII Insulin-like Growth Factor II IGFBP-1 Insulin – like Growth Factor Binding Protein gắn với yếu tố tăng Protein trưởng giống insulin Kiểu hình có bất thường chu IM/HA/PCOM Irregular menstrual/ kỳ kinh nguyệt, cường Hyperandrogenism/ Polycystic androgen lâm sàng ovarian syndrome cận lâm sàng có hình ảnh BTĐN siêu âm IM/PCOM LH Irregular menstrual / Polycystic ovarian syndrome Kiểu hình có bất thường chu kỳ kinh nguyệt có hình ảnh BTĐN siêu âm Luternizing Hormone Nội tiết tố hoàng thể Luternizing Hormone-Releasing Nội tiết tố giải phóng nội tiết Hormone tố hồng thể NIH National Institutes of Health Viện sức khỏe quốc gia OWR Ovarian Wedge Resection SHBG Sex Hormone – Binding Globulin WHR Waist/Hip Ratio LHRH Phẫu thuật cắt dọc buồng trứng Tỉ số chu vi vịng eo/chu vi vịng hơng DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 Các bất thường hình thái mô học buồng trứng HCBTĐN Bảng 1.2 Các tiêu chuẩn chẩn đoán HCBTĐN Bảng 1.3 Các biểu lâm sàng BTĐN HCBTĐN 10 Bảng 1.4 Phân loại lông theo mức độ nhạy cảm với androgen 11 Bảng 1.5 Phân độ rụng tóc theo Ludwig 14 Bảng 2.1 Mức độ rậm lông theo thang điểm Ferriman – Gallway 22 Bảng 2.2 Thang điểm cho sang thương mụn theo GAGS 22 Bảng 2.3 Định nghĩa biến số nghiên cứu 25 Bảng 3.1 Tiền sảy thai sinh nhẹ cân 36 Bảng 3.2 Mối liên quan độ tuổi với số khối thể 40 Bảng 3.3 Mối liên quan độ tuổi với chu kỳ kinh nguyệt 40 Bảng 3.4 Mối liên quan độ tuổi với biểu da 41 Bảng 3.5 Mối liên quan nồng độ testosterone toàn phần huyết với số khối thể 42 Bảng 3.6 Mối liên quan nồng độ testosterone toàn phần huyết với đặc điểm chu kỳ kinh nguyệt 42 Bảng 3.7 Mối liên quan nồng độ testosterone toàn phần huyết với biểu da 43 Bảng 3.8 Hệ số tương quan điểm rậm lông điểm độ nặng mụn với nồng độ testosterone toàn phần huyết 45 Bảng 3.10 Biểu da nhóm có HCBTĐN 49 Bảng 3.11 Vị trí phân bố mụn nhóm có HCBTĐN 50 Bảng 3.12 So sánh đặc điểm tuổi, thể trạng nồng độ testosterone toàn phần huyết kiểu hình nhóm có HCBTĐN 52 Bảng 3.13 So sánh đặc điểm biểu da kiểu hình nhóm có HCBTĐN 53 Bảng 4.1 Thể tích trung bình buồng trứng 64 Bảng 4.2 So sánh tỉ lệ mụn trứng cá người có HCBTĐN 66 Bảng 4.3 So sánh tỉ lệ rậm lông người có HCBTĐN 67 Bảng 4.4 So sánh tỉ lệ rụng tóc người có HCBTĐN 68 Bảng 4.5 Tỉ lệ gai đen nhóm có HCBTĐN 69 Bảng 4.6 So sánh tỉ lệ kiểu hình HCBTĐN nghiên cứu 70 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 Sự phân bố theo số khối thể 30 Biểu đồ 3.2 Sự phân bố loại da 31 Biểu đồ 3.3 Phân bố mức độ rậm lông 31 Biểu đồ 3.4 Phân bố độ nặng tình trạng mụn 32 Biểu đồ 3.5 Phân bố tình trạng rụng tóc 32 Biểu đồ 3.6 Các biểu da khác 33 Biểu đồ 3.7 Đặc điểm chu kỳ kinh nguyệt 33 Biểu đồ 3.8 Sự phân bố theo nhóm tuổi 34 Biểu đồ 3.9 Tiền dùng thuốc ngừa thai 34 Biểu đồ 3.10 Đặc điểm tiền thai sản 35 Biểu đồ 3.11 Phân bố tỉ lệ số lần sinh 35 Biểu đồ 3.12 Sự phân bố tiền bệnh lý thân 36 Biểu đồ 3.13 Sự phân bố tiền bệnh lý gia đình 37 Biểu đồ 3.14 Tỉ lệ lý khiến bệnh nhân đến khám 38 Biểu đồ 3.15 Tỉ lệ tăng nồng độ testosterone toàn phần huyết 39 Biểu đồ 3.16 Tỉ lệ biểu hình thái siêu âm 45 Biểu đồ 3.17 Tỉ lệ biểu da theo thể tích buồng trứng 46 Biểu đồ 3.18 Tỉ lệ bệnh nhân có HCBTĐN 48 Biểu đồ 3.19 Tỉ lệ kiểu hình nhóm có HCBTĐN 51 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1 Hình ảnh buồng trứng đa nang siêu âm Hình 1.2 Tác động hệ trục hạ đồi – tuyến yên HCBTĐN Hình 1.3 Tình trạng kháng insulin HCBTĐN Hình 1.4 Sơ đồ chuyển hóa steroid 11 Hình 1.5 Đánh giá mức độ rậm lông theo thang điểm Ferriman – Gallway 13 Hình 1.6 Phân loại rụng tóc theo Ludwig 14 Hình 2.1 Phân độ nặng mụn theo GAGS 22 Hình 3.1 Phân tán đồ điểm rậm lông nồng độ testosterone tồn phần 44 Hình 3.2 Phân tán đồ điểm mụn nồng độ testosterone toàn phần 44 Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM -Người dùng thuốc ảnh hưởng đến hình ảnh buồng trứng siêu âm metformin, kháng androgens  Số người tham gia nghiên cứu: tối thiểu 80 bệnh nhân  Quy trình nghiên cứu: Nếu Bà/Chị đồng ý tham gia nghiên cứu, xin hỏi thơng tin cá nhân tình trạng sức khỏe Bà/Chị, đồng thời đề nghị Bà/Chị cho lấy mẫu máu xét nghiệm với thể tích 2-3ml Mẫu máu gửi đến phòng xét nghiêm Bệnh Viện Đại Học Y Dược để định lượng nồng độ nội tiết tố testosterone chi phí nghiên cứu viên chi trả Cơ thể Bà/Chị dễ dàng tái tạo lại lượng máu lượng máu bị lấy khơng gây ảnh hưởng lên tình trạng sức khỏe Bà/Chị Các nguy bất lợi tham gia nghiên cứu Nghiên cứu nhằm thu thập thơng tin nên khơng có nguy đặc biệt Đây nghiên cứu quan sát nên không ảnh hưởng hay can thiệp vào việc chăm sóc y tế cho Bà/Chị Khi lấy máu để làm xét nghiệm bị đau chút cảm giác thống qua Thể tích máu lấy nhỏ so với thể tích máu có thể Bà/Chị tái tạo lại nhanh Lợi ích đối tượng tham gia nghiên cứu Khi tham gia nghiên cứu này, Bà/Chị tư vấn biểu da cung cấp thêm thông tin buồng trứng đa nang hội chứng buồng trứng đa nang Thêm vào đó, Bà/Chị biết nồng độ nội tiết tố testosterone máu với chi phí xét nghiệm nghiên cứu viên chi trả Sự tự nguyện tham gia nghiên cứu Việc tham gia nghiên cứu quyền định Bà/Chị Bà/Chị có quyền dừng vấn hay từ chối trả lời Bà/Chị cảm thấy không cần thiết Trong trường hợp Bà/Chị 16 tuổi, việc chấp thuận tham gia cần đồng ý người giám hộ Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM Tính bảo mật Chúng tơi khơng thông báo cho biết Bà/Chị tham gia nghiên cứu Tất thông tin Bà/Chị giữ bí mật Tên Bà/Chị khơng xuất tài liệu nghiên cứu hay trêm mẫu máu lưu trữ Thắc mắc Nếu Bà/Chị có thắc mắc nghiên cứu, xin vui lòng liên hệ số điện thoại bác sĩ thực nghiên cứu: Bác Sĩ Nguyễn Phương Thảo - SĐT: 0909627977 II CHẤP THUẬN THAM GIA NGHIÊN CỨU Tôi đọc hiểu thơng tin đây, có hội xem xét đặt câu hỏi thông tin liên quan đến nội dung nghiên cứu Tôi nói chuyện trực tiếp với nghiên cứu viên trả lời thỏa đáng tất câu hỏi Tôi nhận Bản Thông tin cho đối tượng nghiên cứu chấp thuận tham gia nghiên cứu Tôi tự nguyện đồng ý tham gia Chữ ký người tham gia: Họ tên _ Chữ ký _ Ngày tháng năm _ Chữ ký người giám hộ: Họ tên _ Chữ ký _ Ngày tháng năm _ Chữ ký nghiên cứu viên: Tôi, người ký tên đây, xác nhận bệnh nhân tình nguyện tham gia nghiên cứu ký chấp thuận đọc tồn thơng tin đây, thơng tin giải thích cặn kẽ cho Bà/Chị Bà/Chị hiểu rõ chất, nguy lợi ích việc tham gia vào nghiên cứu Họ tên: Nguyễn Phương Thảo Chữ ký _ Ngày tháng năm _ Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM PHỤ LỤC MẪU THU THẬP SỐ LIỆU I HÀNH CHÁNH Họ tên viết tắt BN: Năm sinh: Giới: Nữ Số điện thoại: II LÝ DO ĐẾN KHÁM Vơ kinh  Rụng tóc  Thiểu kinh  Tăng cân mức  Hiếm muộn  Kiểm tra sức khỏe  Lông mọc nhiều  Khác  Mụn  III TIỀN CĂN Tiền sản phụ khoa Tiền thai sản Chưa  Có  Tiền dùng thuốc ngừa thai Chưa  Có  Số lần sinh Chưa   ≥2  Tiền sảy thai Có  Khơng  Tiền sinh nhẹ cân Có  Khơng  Vơ kinh  Chu kỳ kinh: Đều  Thiểu kinh  Tiền bệnh lý Không  Bệnh lý bị ảnh hưởng thay đổi nội tiết tố Bệnh lý rối loạn chuyển hóa  Khác   Tiền gia đình Gia đình có người có BTĐN  Bệnh lý bị ảnh hưởng thay đổi nội tiết tố  Bệnh lý rối loạn chuyển hóa  Khác  IV KHÁM Chiều cao: (kg) Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Khơng  Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM Cân nặng: (m) → BMI: (kg/m2) Vòng eo: cm Vịng hơng: cm → Tỉ lệ vòng eo vịng hơng: Loại da: Da nhờn  Da thường  Da khô  Rậm lông Vùng Điểm Môi Cằm Ngực Bụng Bụng Cánh tay Đùi Lưng Nặng  Trung bình  Nhẹ  Lưng Tổng Mụn trứng cá Bảng tính điểm mức độ nặng mụn trứng cá theo thang điểm GAGS Vị trí Hệ số Mức độ nặng Trán Không Má phải Nhân trứng cá Má trái Sẩn Cằm Mụn mủ Mũi Nốt Ngực lung Tổng điểm Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Điểm vùng Độ nặng mụn trứng cá Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM Rụng tóc Có  Khơng  Phân độ rụng tóc theo Ludwig: Biểu da khác Hình ảnh buồng trứng nhiều nang siêu âm Trái  Phải  Hai bên  Tăng thể tích buồng trứng siêu âm Có  Khơng  Định lượng nội tiết tố testosterone:………………… nmol/L Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM PHỤ LỤC MỘT T SỐ S HÌNH ẢNH MINH HỌA DA DẦU RẬM LƠNG Tn thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM MỤN TRỨNG CÁ Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM RỤNG TÓC GAI ĐEN Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM SẸO MỤN Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM NÁM MÁ HORI’S NEVUS Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc Lập – Tự – Hạnh Phúc GIẤY XÁC NHẬN ĐÃ BỔ SUNG, SỬA CHỮA LUẬN VĂN THEO Ý KIẾN HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ LUẬN VĂN THẠC SĨ - Học viên : Nguyễn Phương Thảo - Đề tài: Biểu da bệnh nhân có hình ảnh buồng trứng đa nang siêu âm Bệnh Viện Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh - Chuyên ngành: Da liễu Mã số: 60 72 01 52 - Người hướng dẫn: TS.BS Lê Thái Vân Thanh Luận văn bổ sung sửa chữa cụ thể điểm sau: Lỗi in ấn tả Nhận xét số bảng biểu Cách trình bày tài liệu tham khảo Bổ sung bảng đối chiếu thuật ngữ Anh – Việt TP Hồ Chí Minh, ngày 11 tháng 10 năm 2017 NGƯỜI HƯỚNG DẪN HỌC VIÊN TS.BS Lê Thái Vân Thanh Nguyễn Phương Thảo CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ LUẬN VĂN (Ký tên ghi rõ họ tên) Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn ... thực đề tài ? ?Biểu da bệnh nhân có hình ảnh buồng trứng đa nang siêu âm Bệnh Viện Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh? ?? nhằm xác định tỉ lệ biểu da bệnh nhân có hình ảnh BTĐN siêu âm, đánh giá... điểm hình thái siêu âm buồng trứng biểu da, dự báo khả có HCBTĐN nhóm đối tượng 3 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU MỤC TIÊU TỔNG QUÁT Khảo sát biểu da bệnh nhân có hình ảnh buồng trứng đa nang siêu âm Bệnh Viện. .. béo phì Có (50%) bệnh nhân có đ? ?y đủ triệu chứng Có (25%) bệnh nhân khơng có biểu lâm sàng Khơng có bệnh nhân bị vơ sinh Thể tích trung bình buồng trứng đối tượng có hình ảnh đa nang siêu âm 12.5cc