SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NAM ĐỊNH TRƯỜNG THPT B HẢI HẬU BÁO CÁO SÁNG KIẾN Chuyên đề axit cacboxylic theo định hướng phát triển lực học sinh Tác giả : Phạm Thị Huyền Trình độ chuyên mơn : Thạc sĩ hóa học Chức vụ : Giáo viên Nơi công tác : Trường THPT B Hải Hậu Nam Định, ngày 28 tháng năm 2016 1|60 Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu Tên sáng kiến: Chuyên đề axit cacboxylic theo định hướng phát triển lực học sinh Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Dạy hóa học THPT Thời gian áp dụng sáng kiến: Năm học 2015 – 2016 Tác giả Họ tên: Phạm Thị Huyền Năm sinh: 1989 Nơi thường trú: xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định Trình độ chun mơn: Thạc sĩ Hóa học Chức vụ cơng tác: Chun ngành: Hóa hữu Giáo viên Nơi làm việc: Trường THPT B Hải Hậu, Hải Hậu, Nam Định Địa liên hệ: Phạm Thị Huyền, giáo viên Hóa học, trường THPT B Hải Hậu Điện thoại : 0947514489 Đơn vị áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: 2|60 Tên đơn vị: Trường THPT B Hải Hậu Địa chỉ: xã Hải Phú, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định Điện thoại: 03503874470 Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu I ĐIỀU KIỆN, HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN - Xuất phát từ nghiên cứu, học tập Nghị số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đổi bản, tồn diện giáo dục đào tạo Nghị Đảng Cộng sản Việt Nam; Công văn số 4099/BGD ĐT-GDTrH ngày 05/8/2014 Bộ giáo dục đào tạo việc Hướng dẫn thực nhiệm vụ năm học 2014 – 2015.Tạo chuyển biến bản, mạnh mẽ chất lượng, hiệu giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày tốt công xây dựng, bảo vệ Tổ quốc nhu cầu học tập nhân dân Giáo dục người Việt Nam phát triển toàn diện phát huy tốt tiềm năng, khả sáng tạo cá nhân; u gia đình, u Tổ quốc, u đờng bào; sống tốt làm việc hiệu - Xây dựng giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cấu phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa sắc dân tộc - Tiếp tục đổi mạnh mẽ phương pháp dạy học theo hướng đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo vận dụng kiến thức, kỹ người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt chiều, ghi nhớ máy móc Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo sở để người học tự cập nhật đổi tri thức, kỹ năng, phát triển lực Chuyển từ học chủ yếu lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, ý hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin truyền thông dạy học Trên sở kế hoạch dạy học phê duyệt,tơi thiết kế tiến trình dạy học cụ thể cho chủ đề axit cacboxylic theo hướng đổi phát huy lực học sinh lớp 11 THPT II MÔ TẢ GIẢI PHÁP Thực trạng dạy học - Thực trạng dạy học GV mơn Hóa học cấp THPT, GV chưa phát huy tối tối đa tính phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo vận dụng kiến thức, kỹ người học phương pháp phương tiện dạy học Rất học GV giảng dạy hoàn toàn phương pháp dạy học tích cực: hỏi đáp – dùng thí nghiệm trực quan, hoạt động nhóm, dạy học nêu vấn đề Đặc biệt phương pháp nhằm nâng cao khả tự học học sinh sử dụng Đa số GV giảng dạy theo phương pháp thuyết trình truyền thụ áp đặt chiều, ghi 3|60 Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu nhớ máy móc Các phương tiện, phương pháp dạy học tích cực chủ yếu sử dụng hội giảng - Vì + HS chưa u thích mơn học, khả tự học, tự sáng tạo chưa phát huy khả vận dụng kiến thức + Khá nhiều học sinh khơng u thích mơn hóa học + Khảo sát đầu năm học số lớp có chung biểu em quan tâm + Khi kiểm tra phần nhiều lúng túng không hiểu chất + Những câu hỏi liên quan đến kiến thức thực tế em hạn chế + Chưa vận dụng nhiều kiến thức hóa học vào sống Giải pháp Với cách dạy đọc - chép, giáo viên người rót kiến thức vào đầu học sinh người dạy giữ vai trò trung tâm Nhưng kiến thức từ thầy trở thành kiến thức trị khơng? Chắc chắn khơng nhiều Theo nhiều nghiên cứu khoa học giáo dục cách dạy đọc - chép giúp người học tiếp thu 10-20% kiến thức Khi áp dụng phương pháp giáo dục chủ động chuyên đề, người học giữ vai trò trung tâm, người thầy đóng vai trị hướng dẫn, giúp đỡ Người học chủ động tìm kiếm tri thức thu nhận kiến thức khơng từ thầy mà cịn từ nhiều ng̀n khác Như vậy, vai trị người thầy có giảm khơng? Xin khẳng định khơng Ngược lại, vai trị người thầy trở nên quan trọng Giữa biển thông tin mênh mơng, điều cần gạn lọc, cách sử dụng ứng dụng chúng vào sống nào… Tất điều cần đến dẫn người thầy Vì tơi viết chuyên đề với kinh nghiệm tích luỹ trình dạy học đợt tập huấn hội thảo, SGK hóa học lớp 11, tơi tham khảo đồng nghiệp nhiều tài liệu khác 4|60 Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu CHUYÊN ĐỀ: AXITCACBOXYLIC 2.I NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ - Nội dung : Định nghĩa phân loại, danh pháp, tính chất vật lí, điều chế, ứng dụng - Nội dung : Tính chất hóa học 2.II TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHUYÊN ĐỀ 1) Mục tiêu Kiến thức Biết : - Định nghĩa, phân loại axit cacboxylic - Công thức chung, đặc điểm cấu tạo phân tử, đồng phân, danh pháp ( tên thông thường tên thay thế) - Tính chất vật lí : Nhiệt độ sơi, độ tan nước ; Liên kết hiđro - Tính chất hố học : Tính axit yếu (phân li thuận nghịch nước, tác dụng với bazơ, oxit bazơ, muối axit yếu kim loại hoạt động ), tác dụng với ancol tạo thành este Khái niệm phản ứng este hóa - Phương pháp điều chế từ ankan + Điều chế axit axetic ( phương pháp lên men giấm, oxi hóa andehit axetic, từ metanol ) + Điều chế axit caboxylic - ứng dụng axit caboxylic Kĩ Tư duy: so sánh, giải vấn đề Kĩ học tập : tự học , tự nghiên cứu hoạt động nhóm Kĩ khoa học : quan sát , phân tích , tìm kiếm mối quan hệ , thực hành thí nghiệm, tính tốn 5|60 Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu -Đặc điểm cấu tạo axit caboxylic -Quan hệ đặc điểm cấu tao với tính chất vật lí (nhiệt độ sơi, tính tan) - Tính chất hoá học - Phương pháp điều chế axit caboxylic Thái độ - Giáo dục tính cẩn thận xác sử dụng hóa chất , tiến hành thí nghiệm - Giáo dục ý thức nghiêm túc, hợp tác tốt, linh hoạt hoạt động vận dụng kiến thức liên mơn giải vấn đề, có ý thức bảo vệ môi trường, tận dụng phế phẩm trình sản suất axit caboxylic để sản xuất sản phẩm khác, Biết cách sản suất axit caboxylic từ sản phẩm ngành nông nghiệp Định hướng lực cần hình thành -Năng lực giao tiếp -Năng lực làm việc nhóm -Năng lực hợp tác -Năng lực sử dụng ngơn ngữ hóa học -Năng lực giải vấn đề thơng qua mơn hóa học -Năng lực tính tốn hóa học -Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào sống -Năng lực thực hành hóa học -Năng lực sử dụng công nghệ thông tin truyền thông Kiến thức liên môn: - Môn Sinh học: + Axit cacboxylic có nhiều thành phần hóa học loại hoa quả, tạo lên vị chua đặc trưng riêng loại + vai trò Axit cacboxylic sống 6|60 Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu - Mơn Tốn: Tính tốn để sử dụng tài nguyên hiệu - Giáo dục công dân: + ý thức bảo vệ môi trường, sử dụng axit cacboxylic hợp lí + Tận dụng tối đa sử dụng có hiệu sản phẩm từ nơng nghiệp + Sản xuất hương liệu, giấm ăn có nguần gốc rõ ràng đảm bảo an toàn thực phẩm + Sử dụng phụ gia, hương liệu có ng̀n gốc đảm bảo an toàn 2) Phương pháp dạy học - Phương pháp đàm thoại gợi mở - Phát giải vấn đề -Sử dụng phương tiện trực quan -Phương pháp hoạt động nhóm - Phương pháp dạy học theo dự án 2.III BẢNG MÔ TẢ CÁC YÊU CẦU CẦN ĐẠT CỦA CHUYÊN ĐỀ Loại Vận dụng Nhận biết Thông hiểu Vận dụng cao N câu thấp D hỏi/bài tập Câu -Nêu khái hỏi/bài niệm axit tập định caboxylic tính -Viết cơng thức đờng phân axit caboxylic no đơn chức, mạch hở - Giải thích ancol có t0 sơi cao so với ROH có số nguyên tử bon tương ứng - Xác định CTPT ,CTCT axit caboxylic đồng đẳng ,gọi tên -Nắm vững mối quan hệ hợp chất ancol, andehit, axit cacboxylic, quy luật để giải câu hỏi có nội dung tổng hợp - Viết phương phản ứng - Gọi tên axit axit caboxylic caboxylic đơn với kim loại, giản theo danh bazo, oxit bazo, pháp hệ thống muối, phản ứng 7|60 Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu este hóa - So sánh nhiệt độ sơi axit caboxylic, axit caboxylic hợp chất khác - So sánh lực axit axit caboxylic - Tính tốn - Tính tốn tốn đơn giản tốn theo theo phương phương trình trình phản ứng - Xác định - Xác định CTPT CTPT, axit Bài tập CTCT đồng caboxylic no đơn định phân chức, mạch hở lượng axit caboxylic, gọi tên - Tính khối lượng,viết cơng thức sản phẩm - Giải toán hỗn hợp nhiều axit caboxylic, có sử dụng phương pháp giải tốn hóa học - Giải tốn có liên quan đến phản ứng axit caboxylic với kim loại, bazo, oxit bazo, muối, phản ứng este hóa - Giải số tốn hỗn hợp axit caboxylic có liên quan đến hiệu suất, vận dung định luật bảo toàn nguyên tố, bảo toàn khối lượng để giải tập Bài tập thực hành/thí nghiệm - Giải thích Nhận biết axit số caboxylic no, không no với tượng TN hợp chất khác liên quan đến thực tiễn - Mô tả nhận biết tượng thí nghiệm axit caboxylic - Bài tập điều chế axit caboxylic từ 8|60 Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu ancol - Bài tập hiệu xuất phản ứng este 2.IV CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP MINH HỌA THEO CÁC CẤP ĐỘ MÔ TẢ Nhận biết Câu 1.Công thức tổng quát CnH2nO2, công thức hợp chất no, đơn chức, mạch hở loại A Ancol B Anđehit C.Phenol D Axit cacboxylic Câu chất sau không thuộc dãy đồng đẳng axit axetic? A Axit fomic B Axit propionic C Axit acrylic D Axit isobutiric Câu Axit axetic axit A Mạnh B Rất mạnh C Trung bình D Yếu Câu Axit stearic axit béo có công thức: a C15H31COOH b C17H33COOH c C17H35COOH d C17H31COOH Câu Axit oleic axit béo có cơng thức: a C15H31COOH b C17H35COOH d C17H31COOH c C17H33COOH Câu phản ứng hóa học axit axetic phản ứng hidro nhóm cacboxyl ? A Phản ứng với Na B Phản ứng với NaOH C Phản ứng với Na2CO3 D Cả A, B, C Câu Axit lần đầu tách từ thể loài kiến ? A Axit fomic 9|60 B Axit axetic C Axit oxalic D Axit xitric Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu Câu Chúng ta dùng giấm để trộn vào ăn để khử mùi cá, quần áo hay đồ đạc có dính kẹo cao su, dùng giấm để tẩy chúng Vì giấm ăn có chứa axit cacboxylic sau đây? A Axit fomic B Axit axetic C Axit oxalic D Axit lactic Câu Phần lớn axit cacboxylic sau axit propionic sản xuất để sử dụng làm chất bảo quản cho thực phẩm dành cho người thức ăn dành cho gia súc? A Axit fomic B Axit propionic C Axit oxalic D Axit lactic Câu 10 Khi bơ bị ôi có mùi khó chịu, thành phần bơ có chứa axit cacboxylic sau đây? A Axit fomic B Axit axetic C Axit oxalic D Axit butiric Câu 11 Axit bezoic dùng để bảo quản thực phẩm, thuốc lá, keo dính; sản xuất phẩm nhuộm, dược phẩm chất thơm Trong y học, dùng làm thuốc sát trùng, diệt nấm Axit bezoic có nhiều thành phần hóa học : A Quả cam B Quả nho C Axit vải D Quả cau Câu 12 Nho dùng để chế biến nhiều ăn đờ uống ngon, có màu sắc có mùi thơm hấp dẫn rượu nho, nước ép Trong nho có chứa axit tartaric có cơng thức cấu tạo là: A HOOC-CH2-CH(OH)-COOH B CH2=C(CH3)COOH C CH3CH=CHCOOH D HOOC-CH(OH)-CH(OH)-COOH Câu 13 Trong thành phần hóa học trái me có chứa chất sử dụng số sản phẩm hóa chất dùng gia đình, chẳng hạn số chất tẩy rửa hay việc đánh gỉ sét chất là: A Axit fomic B Axit axetic C Axit oxalic D Axit butiric Câu 14 Khi đun nóng mol axit axetic với mol ancol etylic, hỗn hợp sau phản ứng có A etyl axetat B axit etanoic C etanol 10 | Phạm Thị Huyền - THPT B Hải Hậu ... hình thành -Năng lực giao tiếp -Năng lực làm việc nhóm -Năng lực hợp tác -Năng lực sử dụng ngơn ngữ hóa học -Năng lực giải vấn đề thơng qua mơn hóa học -Năng lực tính tốn hóa học -Năng lực vận dụng...1 Tên sáng kiến: Chuyên đề axit cacboxylic theo định hướng phát triển lực học sinh Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Dạy hóa học THPT Thời gian áp dụng sáng kiến: Năm học 2015 – 2016 Tác giả... dạy học Trên sở kế hoạch dạy học phê duyệt,tơi thiết kế tiến trình dạy học cụ thể cho chủ đề axit cacboxylic theo hướng đổi phát huy lực học sinh lớp 11 THPT II MÔ TẢ GIẢI PHÁP Thực trạng dạy học