1 HỌC VIỆN THANH THIẾU NIÊN VIỆT NAM *** TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN (NGHIỆP VỤ, KỸ NĂNG) CƠNG TÁC ĐỒN, HỘI, ĐỘI Hà Nội - 2018 LỜI NÓI ĐẦU Thực Nghị Đại hội Đại biểu toàn quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ XI (nhiệm kỳ 2017 - 2022): “Đầu tư, phát huy vai trò Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam đơn vị làm cơng tác đào tạo, bồi dưỡng cán đồn cấp tỉnh công tác đào tạo, bồi dưỡng cán đồn cấp Hồn thiện giáo trình, tài liệu bồi dưỡng cán đoàn cấp theo chức danh Phấn đấu 100% cán đoàn tập huấn, trang bị kỹ năng, nghiệp vụ…” Dưới đạo Ban Bí thư Trung ương Đồn TNCS Hồ Chí Minh, xuất phát từ yêu cầu thực tiễn cơng tác Đồn, Hội, Đội phong trào thiếu nhi nước; triển khai thực Nghị Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI (nhiệm kỳ 2017 - 2022); để thống nội dung, chương trình đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán làm công tác Đoàn, Hội, Đội phong trào thiếu nhi nước; Ban Giám đốc Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam tổ chức biên soạn tập “TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN CƠNG TÁC ĐỒN, HỘI, ĐỘI” Từ thảo lần đầu, tập tài liệu nhiều lần góp ý, bổ sung, chỉnh sửa thông qua hội nghị tọa đàm, hội thảo khoa học lấy ý kiến đông đảo nhà khoa học, chuyên gia ngồi tổ chức Đồn, Hội, Đội; đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Trung ương Đoàn qua thời kỳ; nhà sư phạm Trường, Trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán Đoàn, Hội, Đội địa phương Khoa Dân vận Trường Chính trị tỉnh, thành; cán Đoàn, Hội, Đội cấp đội ngũ cán bộ, giảng viên, nghiên cứu viên Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam Đến tập “TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN CƠNG TÁC ĐỒN, HỘI, ĐỘI” mắt bạn đọc Tập tài liệu gồm 08 chuyên đề trình bày vấn đề lý luận cơng tác Đồn, Hội, Đội Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh quan điểm Đảng Cộng sản Việt Nam niên công tác niên Những vấn đề Đồn TNCS Hồ Chí Minh Tóm tắt Lịch sử Đồn TNCS Hồ Chí Minh phong trào niên Việt Nam Những vấn đề Hội LHTN Việt Nam Những vấn đề Hội Sinh viên Việt Nam Những vấn đề Đội TNTP Hồ Chí Minh Những vấn đề tâm lý thiếu niên Cán đồn phương pháp cơng tác cán đoàn Hiểu biết sâu sắc vận dụng tốt phần kiến thức có tính chất lý luận định hướng, mở đường tập tài liệu vào thực tiễn cơng tác Đồn, Hội, Đội phong trào thiếu nhi, chắn đội ngũ cán chun trách nói riêng, bán chun trách làm cơng tác Đoàn, Hội, Đội phong trào thiếu nhi nói chung nâng cao chất lượng hiệu cơng tác; góp phần củng cố xây dựng tổ chức Đoàn, Hội, Đội ngày thêm vững mạnh, phong trào thiếu nhi ngày phát triển Mặc dù nội dung chuyên đề tập tài liệu góc độ thời lượng lên lớp khác giảng dạy lớp đào tạo chương trình cử nhân, trung cấp trị - hành Học viện; lớp bồi dưỡng cán Đoàn Hội Thanh niên nước bạn Lào Cămpuchia; lớp bồi dưỡng, tập huấn cán Đoàn, Hội, Đội ba miền Bắc, Trung, Nam … Nhưng lần đầu tiên, tập tài liệu biên tập cách có hệ thống, khoa học, lơgic, cập nhật thông tin, số liệu văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, văn quản lý Nhà nước niên công tác niên; văn kiện Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI… Đến nay, tập tài liệu đáp ứng yêu cầu theo đạo Ban Bí thư Trung ương Đồn, thực tiễn cơng tác Đoàn, Hội, Đội phong trào thiếu nhi nước người học… Mặc dù Ban Biên soạn có nhiều cố gắng, song chắn tập tài liệu chưa thể đáp ứng đầy đủ yêu cầu, mong muốn đông đảo người sử dụng hệ thống tổ chức Đoàn, Hội, Đội khiếm khuyết Rất mong nhận ý kiến đóng góp, bổ sung bạn đọc gần xa, đặc biệt cán Đoàn, Hội, Đội để tập tài liệu hoàn thiện lần tái Trân trọng cảm ơn! BAN BIÊN TẬP CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀ QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM VỀ THANH NIÊN VÀ CÔNG TÁC THANH NIÊN I CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN VỀ THANH NIÊN VÀ CÔNG TÁC THANH NIÊN Về vị trí, vai trị niên đời sống xã hội Một phát vĩ đại Các Mác (05/5/1818 14/3/1883) học thuyết sứ mệnh lịch sử toàn giới giai cấp vô sản đại, giai cấp đại biểu cho lực lượng sản xuất tiên tiến luôn phát triển với cách mạng khoa học - kỹ thuật Theo Mác, giai cấp vô sản hình thành với tư cách giai cấp ý thức địa vị tương lai Vào năm 1866, Mác nhấn mạnh: “ Dù người cơng nhân tiên tiến hoàn toàn nhận thức tương lai giai cấp họ, đó, lồi người, hoàn toàn tùy thuộc vào việc giáo dục hệ công nhân lớn lên”1 Mác coi niên cội nguồn sống dân tộc giai cấp công nhân xương thể dân tộc Thời Mác, trẻ em thiếu niên bị bóc lột tệ, vậy, ơng cho “cần phải bảo vệ trẻ em thiếu niên lao động khỏi tác động có tính chất huỷ hoại chế độ nay”2 Còn Phriđrich Ăngghen (28/11/1820 - 5/8/1895) người bạn chiếu đấu C.Mác đề xuất tư tưởng: Thanh niên khơng thể đứng ngồi trị, thực sống đã, hút tuổi trẻ vào đời sống trị Với niềm tin vô hạn vào tiềm hệ trẻ, ông nhấn mạnh rằng, niên không thỏa mãn với lý tưởng trước đây, họ muốn tự hành động, họ khao khát lập chiến cơng đổi Họ sẵn sàng hiến dâng máu đời Theo Vlađimir Ilích Lênin (22/4/1870 - 21/011924), sau giành thắng lợi quyền Xơ viết người cộng sản chân đồn viên Đồn Thanh niên Kơmxơmơn phải đối mặt với ba kẻ thù chính: C.Mác Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb CTQG - Sự thật, Hà Nội, 1994, tập 16, tr 262 C.Mác Ph.Ăngghen: Toàn tập, Sđd, tập 16, tr 262 “Kẻ thù thứ - Tính kiêu ngạo cộng sản; kẻ thù thứ hai - Nạn mù chữ; kẻ thù thứ ba - Nạn hối lộ”3 Từ nạn mù chữ phổ biến nước Nga thời Sa Hoàng, chuyển sang chế độ mới, theo Lênin “ chừng tượng nạn mù chữ, khó nói đến giáo dục trị Một người chữ người đứng ngồi trị cịn hối lộ được, khơng thể nói đến trị được”4 Năm 1848, Ph.Ăng ghen niên ln mệnh danh lực lượng xung kích, dự bị đảng Đảng Cộng sản cần tính đến hệ trẻ đội ngũ tiên phong mình, để tăng cường lực lượng Sang đầu kỷ XX, luận điểm Ăngghen Lênin nhắc lại báo: Sự khủng hoảng chủ nghĩa Men sê vích (đăng Báo “Người Vơ sản” ngày 07/12/1906) sau: “ Tôi nhớ lại đoạn Ăng ghen có lẽ “Vấn đề nhà ở”, Ăng ghen viết: “Há đảng cách mạng chúng tôi, niên chiếm ưu điều tự nhiên sao? Chúng đảng tương lai, mà tương lai lại thuộc niên Chúng đảng người cách tân, mà niên lại ln ln thích theo người cách tân Chúng đảng đấu tranh quên chống lại chế độ cũ thối nát, mà niên lại luôn đầu đấu tranh qn Chúng ta ln đảng niên giai cấp tiền phong!”5 C.Mác Ph.Ăngghen luôn gắn niên với giai cấp công nhân đội tiên phong chiến đấu Khi tổ chức cộng sản hình thành giới, Ăngghen nhà kinh điển mác xít đưa quan niệm như: Thanh niên đội quân xung kích định đạo quân vô sản quốc tế, niên đội hậu bị đảng Cả hai ông thống cho rằng: Thanh niên khơng đứng ngồi trị thực cách mạng lơi niên vào đấu tranh lật đổ chủ nghĩa tư bản, xóa bỏ chế độ bóc lột giai cấp vơ sản, xây dựng xã hội tương lai Phát triển sáng tạo luận điểm C.Mác Ph.Ăngghen điều kiện lịch sử mới, V.I.Lênin cho rằng, thành công phong trào niên chỗ biết gắn liền nhận thức lý luận chủ nghĩa Mác, tri thức khoa học với tham gia trực tiếp niên vào đấu tranh trị V.I.Lênin: Tồn tập, Sđd, tập 44, tr 217 V.I.Lênin: Toàn tập, Sđd, tập 44, tr 218 V.I.Lênin: Toàn tập, Sđd, tập 14, tr 210 giai cấp vô sản Lênin coi người vô sản trẻ tuổi đội quân hậu bị hùng mạnh cách mạng, mà chủ nhân tương lai đất nước Lênin nhiều lần nhận xét niên nguồn sinh lực chiến đấu nghiệp giải phóng dân tộc cơng xây dựng xã hội Ông cho hệ lớn lên giai cấp vô sản, sinh viên học sinh tiến tiến, phận quan trọng giới trí thức trẻ người bạn đồng minh đáng tin cậy giai cấp công nhân Đối với niên công nhân, cuối kỷ XIX, đầu kỷ XX, Lênin nhận thấy rằng: “Trong hàng ngũ công nhân, người ta thấy lòng khao khát thiết tha muốn hiểu biết mối nhiệt tình chủ nghĩa xã hội, ngày tăng” Cuối V.I.Lênin kết luận: “Khơng có đảng nước văn minh, lại khơng hiểu lợi ích to lớn hội học sinh nghiệp đồn có tính chất rộng rãi đựợc tổ chức vững vàng; song đảng muốn ảnh hưởng chiếm ưu hội đó”7 Về giáo dục hệ trẻ nhằm phát triển toàn diện người C.Mác Ph.Ăngghen khẳng định mục đích giáo dục xã hội chủ nghĩa là: “làm cho thành viên xã hội có khả sử dụng cách toàn diện lực phát triển toàn diện mình”8 Trên tinh thần đó, nhà kinh điển mácxít khẳng định mục đích giáo dục xã hội chủ nghĩa đào tạo nên người xã hội chủ nghĩa, người lao động có ý thức đạo đức xã hội chủ nghĩa, có trình độ văn hố khoa học tiên tiến, có kỹ lao động cần thiết, có óc thẩm mỹ, có sức khoẻ tốt - người phát triển toàn diện Chủ nghĩa Mác - Lênin xác định số nội dung giáo dục nguyên lý giáo dục cho niên là: Thứ nhất, giáo dục niên trí dục, sinh học, vật lý, tốn học, hóa học, ngơn ngữ, ngoại ngữ nhằm nâng cao trình độ học vấn, kiến thức nhân loại, phát triển lực tư sáng tạo để có khả làm chủ tự nhiên Vấn đề giáo dục trí lực C.Mác, Ph.Ăngghen V.I.Lênin đặt lên vị trí hàng đầu Thứ hai, giáo dục niên nhằm nâng cao thể chất, tri thức khoa học kỹ quân để tuổi trẻ phát triển tầm vóc thể lực cường tráng, V.I.Lênin: Tồn tập, Sđd, tập 4, tr 339 V.I.Lênin: Toàn tập, Sđd, tập 7, tr 424 C.Mác Ăngghen: Toàn tập, Sđd, tập 4, tr 475 7 tham gia bảo vệ đất nước, phát triển nịi giống Tiếp giáo dục niên quản lý kinh tế, khoa học công nghệ, kiến thức bách khoa Thứ ba, giáo dục niên khoa học xã hội nhân văn, cần biết, liên quan đến phát triển giới quan, nhân sinh quan cách mạng Đó kiến thức tổng hợp triết học, xã hội học, lịch sử, tâm lý giáo dục học, pháp luật…góp phần phát triển nhân cách cho niên Theo V.I.Lênin, “Người ta trở thành người cộng sản biết làm giàu trí óc hiểu biết tất kho tàng tri thức mà nhân loại tạo ra”9 Thứ tư, đảm bảo nội dung “giáo dục thực tiễn” cho niên Chính Ăngghen người sử dụng thuật ngữ “giáo dục thực tiễn” cho hệ trẻ từ sớm trình giáo dục phải quán triệt nguyên lý, phương châm giáo dục niên gắn lý luận với thực tiễn, kết hợp học với hành Theo nhà kinh điển sáng lập học thuyết Mác - Lênin, chức năng, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản giúp đảng cộng sản tập hợp, đồn kết đơng đảo tầng lớp niên, tuyên truyền giáo dục chủ nghĩa cộng sản cho niên, bồi dưỡng rèn luyện họ trở thành người mới, chiến sĩ cộng sản chân để xây dựng chủ nghĩa cộng sản Tại Đại hội Đoàn Thanh niên Cộng sản lần thứ III tồn Nga (1920) V.I.Lênin nhấn mạnh: “Chúng ta nói đạo đức (đạo đức cộng sản) hoàn tồn phục tùng lợi ích đấu tranh giai cấp giai cấp vô sản Đạo đức từ lợi ích đấu tranh giai cấp giai cấp vô sản mà ra”10 Theo Lênin, học tập chủ nghĩa cộng sản trước hết dĩ nhiên niên phải thâu thái lý luận chủ nghĩa Mác đề Người ra: “Khơng có cơng tác, khơng có đấu tranh, kiến thức sách chủ nghĩa cộng sản rút từ sách tác phẩm chủ nghĩa cộng sản, khơng có chút giá trị cả”11 Theo Lênin, toàn chức năng, nhiệm vụ bản, quan trọng Đoàn Thanh niên Cộng sản hiểu cách ngắn gọn, đọng kết hợp chặt chẽ trường học trường đời để giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho niên Người khẳng định: “Nhiệm vụ Đoàn Thanh niên phải tổ chức hoạt động thực tiễn để học tập, tổ chức V.I.Lênin: Toàn tập, Sđd, tập 41, tr 362 V.I.Lênin: Toàn tập, Sđd, tập 41, tr 367 11 V.I.Lênin: Toàn tập, Sđd, tập 41, tr 358 10 lại, tập hợp lại, đấu tranh, tầng lớp niên tự giáo dục đồng thời giáo dục cho tất công nhận họ người dẫn đường lối, để trở thành người cộng sản Phải làm cho toàn nghiệp giáo dục, rèn luyện dạy dỗ niên ngày trở thành nghiệp giáo dục đạo đức cộng sản niên”12 Học tập làm việc, học tập đấu tranh cách mạng, đồng thời niên phải học tập suốt đời, cống hiến sức lực, trí tuệ để xây dựng xã hội ln gắn bó chặt chẽ với kế hoạch Lênin giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho hệ trẻ thể câu nói tiếng Người dặn niên: “Học, học nữa, học mãi” Về xây dựng tổ chức đoàn niên cộng sản nhằm đoàn kết tập hợp niên Theo Mác: Thanh niên lớp người có tiềm sức mạnh, có vai trị vị trí chiến lược cách mạng Nhưng để phát huy sức mạnh to lớn niên, đảng cách mạng giai cấp công nhân cần tổ chức niên tổ chức để giác ngộ, giáo dục, rèn luyện phát huy họ đấu tranh cách mạng Quan tâm đến vấn đề tập hợp tổ chức niên không giác ngộ phát triển mà để bảo vệ, chống lại âm mưu lôi kéo niên Như vậy, vừa đồng thời thức tỉnh niên vừa cần lớp niên có ý thức tham gia thực nhiệm vụ cách mạng, chống chế độ chuyên chế tư chủ nghĩa Ph.Ăngghen nhắc nhở khơng nên để niên đứng ngồi trị, cần tập hợp họ lại tổ chức, đặt lãnh đạo, dẫn dắt đảng giai cấp cơng nhân phong trào cách mạng lôi niên vào đấu tranh lật đổ chủ nghĩa tư bản, xóa bỏ chế độ bóc lột giai cấp vô sản, xây dựng xã hội Ph.Ăngghen niên mệnh danh lực lượng xung kích, dự bị Đảng Chúng ta cần tính đến hệ trẻ đội ngũ tiên phong mình, để tăng cường lực lượng Lênin đề nghị cần phải tập hợp niên lại thành tổ chức độc lập, tổ chức độc lập tự quản hoạt động lãnh đạo tư tưởng đảng cộng sản Tất nhiên thừa nhận tổ chức niên nào, mà Người thừa nhận tổ chức niên lấy hệ tư tưởng mác xít 12 V.I.Lênin: Tồn tập, Sđd, tập 41, tr 369 làm tảng Lênin nhấn mạnh tổ chức đảng đảng viên cộng sản cần phải có thái độ độ lượng hệ trẻ Người nhắc nhở cần phải đòi hỏi niên nhiều nữa, cần phải phê phán cách có nguyên tắc khuyết điểm họ, cần phải giáo dục cho họ tinh thần trách nhiệm cao nghĩa vụ họ cách mạng từ thuở thiếu thời Xuất phát từ lợi ích đấu tranh giai cấp, dựa vào lợi ích riêng đặc điểm lứa tuổi niên, Lênin - lãnh tụ giai cấp vô sản kiên ủng hộ “ tính độc lập mặt tổ chức đồn niên khơng bọn hội hoảng sợ tính độc lập mà chất nghiệp Bởi vì, khơng có tính độc lập đầy đủ, niên khơng thể rèn luyện thành chiến sĩ xã hội chủ nghĩa ưu tú, sẵn sàng thúc đẩy chủ nghĩa xã hội tiến tới”13 Theo V.I.Lênin, Đoàn Thanh niên Cộng sản phải xây dựng tư tưởng, trị tổ chức vững mạnh, để trở thành đội dự bị tin cậy Đảng cộng sản, bảo vệ tư tưởng mácxít, bảo vệ nghiệp cách mạng, bảo vệ chế độ xã hội mới, bảo vệ nhân dân, bảo vệ Đảng Đấu tranh không khoan nhượng trước thủ đoạn phá hoại kẻ thù, giáo dục niên có lịng tin, phương hướng phấn đấu, thực đường lối, sách Đảng Nhà nước, từ tích cực tham gia xây dựng xã hội văn minh, tiến Theo Lênin, Đảng Cộng sản tổ chức Đoàn TNCS phải gắn nhiệm vụ Đồn TNCS q trình học tập, giáo dục rèn luyện niên với đấu tranh người vô sản nhân dân lao động Rằng: “Thế hệ niên học chủ nghĩa cộng sản biết gắn liền bước học tập, giáo dục rèn luyện với đấu tranh không ngừng người vô sản người lao động chống lại xã hội cũ bọn bóc lột”14 Xuất phát từ lợi ích đấu tranh giai cấp, dựa vào lợi ích đặc điểm lứa tuổi niên, V.I.Lênin cho phải củng cố tính độc lập tổ chức niên Tính độc lập tổ chức niên đối lập đảng cách mạng, tổ chức cách mạng với tổ chức Đồn Thanh niên Trái lại tăng tính tự quản niên, lực sáng tạo hoạt động trẻ tuổi để thực trở thành lực lượng dự trữ đảng cộng sản, người trợ thủ đắc lực Đảng 13 14 Lịch sử Đồn TNCS Lênin Liên Xơ, Nxb.Tiến Mát x va, 1982 - Nxb.Thanh niên, Hà Nội, tr 12 V.I.Lênin: Toàn tập, Sđd, tập 41, tr 371 10 Về mối quan hệ đảng cộng sản với đoàn niên cộng sản Lãnh tụ giai cấp vô sản rõ đặc điểm lãnh đạo Đảng công tác niên, phải nhìn nhận khơng khoa học, mà nghệ thuật Người dạy phải lãnh đạo niên “một cách khéo”, phải tính đến đặc điểm lợi ích niên Đồng thời, Người phản đối ve vãn, bợ đỡ niên, việc làm ngơ trước sai sót niên V.I.Lênin cho người cộng sản không nịnh hót niên Đồng thời quan hệ với niên, Lênin địi hỏi phải có trình độ sư phạm cao, phải biết phân biệt sai sót người trẻ, người học tập, với sai lầm bọn hội bọn xét lại, bọn cố ý dẫn dắt quần chúng vào đường lầm lạc Nếu cần phải đấu tranh khơng chút thương xót người tổ chức niên nên giúp đỡ, “cần có thái độ kiên nhẫn sai sót niên, cần phải giúp họ bước sửa chữa sai sót đó, chủ yếú đường thuyết phục, đường đấu tranh”15 Trong thời kỳ độ lên chủ nghĩa xã hội, Lênin ln ý chăm lo trí thức hóa cán Người yêu cầu: Trước hết, tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản phải đặt lãnh đạo Đảng Tại Đại hội III toàn Nga Đoàn Thanh niên Cộng sản Nga (ngày 02/10/1920), trả lời câu hỏi đề cập đến mối quan hệ qua lại Đoàn Thanh niên Cộng sản Đảng Cộng sản, V.I.Lênin trả lời rằng: “Đoàn Đoàn Thanh niên Cộng sản cần phải hoạt động lãnh đạo Đảng, tuân theo thị chung Đảng Cộng sản, Đoàn thực muốn trở thành cộng sản”16 Lênin cho rằng, cấp ủy đảng toàn thể đảng viên phải phát hiện, giới thiệu, tiến cử người ưu tú từ phong trào thực tiễn quần chúng Vì, quần chúng có nhiều người có trình độ tổ chức, nhiều lý kìm hãm họ, khơng cho họ phát huy, niên, nên Đảng cần thu hút, đào tạo giao việc cho họ Đây nhiệm vụ khó khăn, nên Đảng phải thực kiên trì tâm Đồng thời, để giai cấp vô sản đội tiền phong đảng cộng sản hoàn thành sứ mệnh lãnh đạo xã hội, lãnh đạo cách mạng thành cơng nhiệm vụ quan trọng đảng cộng sản phải phải đào tạo, bồi dưỡng người trẻ tuổi 15 16 Lịch sử Đồn TNCS Lênin Liên Xơ, Nxb.Thanh niên, Hà Nội,1982, tr.12 V.I.Lênin: Toàn tập, Sđd, tập 41, tr 630, 631 130 tự giáo dục em phát triển, em không khách thể q trình giáo dục mà cịn đồng thời chủ thể trình Quan hệ với bạn bè lứa tuổi phức tạp, đa dạng vượt phạm vi học tập, phạm vi nhà trường Các em có nhu cầu lớn giao tiếp với bạn bè vì:Một mặt, em khao khát được sống tập thể, có bạn bè thân thiết tin cậy Mặt khác, qua giao tiếp em mong bạn bè công nhận, thừa nhận, tơn trọng Học sinh trung học sở cho quan hệ bạn bè tuổi quan hệ riêng cá nhân Các em không muốn người lớn can thiệp vào chuyện bạn bè Nếu có can thiệp thô bạo người lớn, khiến em cảm thấy bị xúc phạm, em chống đối lại Nếu quan hệ người lớn em khơng hịa thuận, giao tiếp với bạn bè tuổi tăng ảnh hưởng bạn bè đến với em mạnh mẽ Sự bất hòa quan hệ bạn bè lớp, thiếu thốn bạn thân tình bạn bị phá vỡ sinh cảm xúc nặng nề tình khó chịu em phê bình thẳng thắn tập thể, bạn bè; cịn hình phạt nặng nề em bị bạn bè tẩy chay, không muốn chơi với Tình bạn đời sống học sinh trung học sở sâu sắc Các em yêu cầu cao bạn Một người bạn thân phải người cởi mở, hiểu nhau, tế nhị, vị tha, đồng cảm biết giữ bí mật cho nhau, chia xẻ bùi, sống chết có Tự ý thức phát triển khiến em nhanh chóng nhận thức đặc điểm giới tính Các em bắt đầu quan tâm lẫn nhau, ưa thích nhau, từ quan tâm đến vẻ bề ngồi Ở em gái thái độ quan tâm đến bạn thường thể thụ động kín đáo (làm dáng trước ý đến hình thức hơn), em thường che dấu tình cảm cách thờ ơ, lãnh đạm với bạn trai Các em trai thể thái độ cách cơng khai, ngang nhiên, có thơ bạo (giật tóc, dấu cặp…) Lúc đầu quan tâm em trai có tính chất tản mạn biểu phương thức đặc thù trẻ xô đẩy, trêu chọc em gái… Các em gái nhiều bực, khơng hài lịng hành vi em trai em gái ý thức khơng bực tức, giận dỗi em trai 131 Về sau quan hệ thay đổi, tính trực tiếp, xuất tính ngượng ngùng, e thẹn, nhút nhát… số em điều bộc lộ trực tiếp, cịn số khác che đậy thái độ thờ giả tạo “khinh bỉ” người khác giới Hành vi mang tính chất hai mặt: quan tâm đến nhau, với phân biệt nam nữ Tuy hành vi bên ngồi khác em có tượng tâm lí giống em ý nhiều đến bạn khác giới, mong bạn khác giới ý đến ưa thích Trong tình bạn khác giới em vừa hồn nhiên, vừa “thận trọng” “kín đáo”… Nhìn chung, xúc cảm em sáng, động lực thúc đẩy em tự hoàn thiện Nhưng khơng phải tất thiếu niên có rung cảm Một số em bị hút vào đường “yêu đương” Đặc điểm bật lứa tuổi dễ xúc động, vui buồn chuyển hóa dễ dàng, tình cảm cịn mang tính chất bồng bột, hăng say…Điều ảnh hưởng phát dục gây nên Nhiều hoạt động thần kinh không cân bằng, hưng phấn mạnh ức chế làm cho em không tự kiềm chế Thiếu niên dễ có phản ứng mãnh liệt trước đánh giá, đánh giá thiếu công người lớn Tâm trạng thiếu niên thay đổi nhanh chóng, thất thường, có lúc vui cớ lại sinh buồn lúc bực gặp điều thích thú lại tươi cười Do đó, nên thái độ em người xung quanh có nhiều mâu thuẫn Rõ ràng, cách biểu xúc cảm thiếu niên mang tính chất độc đáo Đó tính bồng bột, sơi dễ bị kích động dễ thay đổi Biến đối tâm lý đặc trưng lứa tuổi thiếu niên có liên quan đến hành vi lệch chuẩn hành vi nguy Trong nhiều khía cạnh khác nhau, thiếu niên bị tách khỏi xã hội người lớn hàng loạt rào cản nguyên tắc chuẩn mực Thiếu niên cha mẹ, người lớn ngăn chặn điều cấm kị không tham gia hoạt động tình dục, khơng uống rượu ngồi, hút thuốc hay xe máy Sự ngăn cấm nguyên nhân dẫn tới hành vi chống đối xã hội trẻ vị thành niên Thực tế thấy em học sinh sẵn sàng xe máy đến trường, văng tục, đánh bạc, hay đánh nhau… cách mà thiếu niên thể với xã hội lớn, đủ trưởng thành để làm việc 132 muốn Ngược lại, em người lớn tôn trọng tạo điều kiện để thể nét đặc trưng người lớn tham gia nhiều vào công việc xã hội với trách nhiệm ngày cao làm cho em loạn, chống đối lại cha mẹ chuẩn mực xã hội Những thay đổi mặt thể chất khiến cho q trình kiểm sốt trạng thái cảm xúc trở lên khó khăn Các em vui vẻ, hồn nhiên bị động chạm đến lòng tự dễ dàng chuyển sang giận, bực tức Cũng giai đoạn này, đặc trưng tâm lý trội nhu cầu giao tiếp bên ngày cao Mối quan hệ giao tiếp với cha mẹ ngày trở lên lỏng lẻo Nhiều bạn khơng cịn có thói quen tâm với cha mẹ việc cịn bé đơi lúc em cảm thấy cha mẹ khơng cịn hiểu tâm tư nguyện vọng Càng ngày em thường dành nhiều thời gian chơi với bạn bè, chí bị cha mẹ cấm đoán Điều lý giải nhiều bạn trẻ lứa tuổi thiếu niên dễ dàng tham gia vào ẩu đả, hay hành vi lệch chuẩn hút thuốc, đánh bạc, đua xe… theo em, hành vi khơng xấu, cách mà em khẳng định cá tính thân lớn trước mắt bạn bè, người khác Một khía cạnh tâm lý khác thường gặp thiếu niên nỗ lực khẳng định cá tính riêng Các em có động lực mạnh mẽ để thể cá tính riêng mà khơng phải hình mẫu mong muốn cha mẹ hay người khác Đến giai đoạn này, trẻ thử nghiệm nhiều cá tính khác để tìm cá tính phù hợp với Để làm điều này, trước tiên trẻ phải bỏ số thói quen cũ, đặc biệt thói quen, ngun tắc cha mẹ hình thành trước Trẻ thường thử nét tính cách trái ngược với mong muốn cha mẹ, người lớn Đôi em muốn thử chất gây nghiện, rượu, quan hệ tình dục Bằng cách em dễ dàng thể ai, thể cá tính Thiếu niên thường gặp khó khăn việc hiểu điểu xấu xảy đến với Các em chưa hiểu hành vi trải nghiệm điều mẻ mà có người lớn đặc quyền gây đến tác hại xấu với bị thương, bị nghiện, có thai ngồi ý muốn chí bị chết Vì suy nghĩ đơi em làm điều dại dột, mạo hiểm em tin khơng có sai sót xảy với 133 Trong giai đoạn tuổi thiếu niên, em ln có mong muốn cố gắng thể vai trị người lớn thử làm điều mà thường ngày bé bị cấm đốn Các em muốn thử làm điều mà thường ngày cha mẹ người lớn hay làm Do đó, hành vi xấu cha mẹ người lớn xung quanh dễ trở thành kiểu mẫu để trẻ học theo 1.4 Những lưu ý giao tiếp ứng xử tổ chức hoạt động giáo dục thiếu niên Trong công tác giáo dục, người lớn giao tiếp ứng xử với thiếu niên, cần phải thận trọng, tế nhị, khéo léo, không nên can thiệp thô bạo, dùng biện pháp bạo lực, áp đặt em… Nhu cầu giao tiếp thiếu niên phát triển cao, cần phải tạo điều kiện để em có điều kiện hội giao tiếp với nhau, tránh tình trạng ngăn cấm, hạn chế giao tiếp lứa tuổi Cần tổ chức hoạt động xã hội hướng đến hình thành giá trị nhân văn, phù hợp với văn hoá giá trị đạo đức truyền thống, qua giúp em tránh xa cám dỗ, hành vi lệch chuẩn Người lớn phải tôn trọng nhu cầu ngày lớn tính tự lập em Khơng nên coi em trẻ con, bước giao công việc để em có điều kiện để thể thân, phát triển cá tính, đồng thời giúp em hiểu ý niệm sai, việc nên làm hay khơng nên làm Hãy nói cho em biết việc làm nguy hiểm giải thích nên tránh xa việc việc hút thuốc, nghiện game, quan hệ tình dục trị nguy hiểm đến tính mạng Cần tăng cường hoạt động giáo dục giới tính cho em, tránh để em tị mị, tự tìm hiểu, khám phá internet sách báo đồi truỵ Giúp em hiểu tình bạn, tình yêu, bổn phận trách nhiệm bạn bè, thầy cô, cha mẹ… Trong gia đình, cha mẹ nên để trẻ tham gia nhiều vào công việc nhà, giao cho trẻ trách nhiệm vừa sức để trẻ chịu trách nhiệm, cho trẻ tham gia vào xây dựng quy tắc mục tiêu cho gia đình, hướng dẫn trẻ giá trị đồng tiền cách sử dụng đồng tiền cách khơn ngoan Để hình thành nét tính cách tích cực cho em vào tuổi dậy thì, cần giúp em phát triển khả thấu cảm tơn trọng người khác cách khuyến khích giúp đỡ người khó khăn, tham gia chương 134 trình từ thiện đồng thời nói cho trẻ việc cần làm người khác không tốt Về phía nhà trường, đồn niên cần tổ chức hoạt động tập thể phong phú, hấp dẫn, lôi em vào hoạt động chung Từng bước giao nhiệm vụ vừa sức cho em tự tổ chức, thiết kế hoạt động tập thể Sự kiên nhẫn, tôn trọng, thấu hiểu người lớn với em giúp cho em có chuẩn bị tốt mặt tâm lý, xã hội cho giai đoạn phát triển II NHỮNG ĐẶC TRƯNG TÂM LÝ LỨA TUỔI ĐẦU THANH NIÊN (15 - 20 TUỔI) Những đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi Tuổi đầu niên thời kỳ đạt trưởng thành mặt thể lực bắt đầu thời kỳ phát triển tương đối êm ả mặt sinh lý Sự phát triển hệ thần kinh có thay đổi quan trọng cấu trúc bên não phức tạp chức não phát triển Đa số em vượt qua thời kỳ phát dục, cảm xúc cân hơn, biết cách kiểm soát kiềm chế hoạt động giao tiếp Ở lứa tuổi này, tư em có thay đổi quan trọng, chuyển từ trực quan sang tư lý luận trừu tượng, chặt chẽ có nhiều em chưa ý phát huy hết khả độc lập suy nghĩ thân, cịn kết luận vội vàng, cảm tính Tính phê phán tư phát triển mạnh niên nhanh nhạy với có nhiều sáng kiến, sáng tạo Những đặc điểm tâm lý lứa tuổi Vị xã hội lứa tuổi niên có nhiều thay đổi so với lứa tuổi trước Một mặt quan hệ xã hội niên mở rộng Trong quan hệ người lớn, kể thầy giáo bố mẹ nhìn nhận niên người “chuẩn bị thành người lớn” đòi hỏi họ phải có cách ứng xử phù hợp với vị Những thay đổi vị xã hội, thách thức khách quan sống dẫn đến làm xuất lứa tuổi niên nhu cầu hiểu biết giới hiểu biết xã hội chuẩn mực quan hệ người - người, hiểu tự khẳng định xã hội 135 Thanh niên có khả ưa thích khái quát vấn đề Sự phát triển mạnh tư lý luận liên quan chặt chẽ với khả sáng tạo Nhờ khả khái quát niên tự phát Với họ điều quan trọng cách thức giải vấn đề đặt loại vấn đề giải Thanh niên nhu cầu đánh giá, mà cịn có khả đánh giá sâu sắc tốt thiếu niên mặt mạnh, mặt yếu người sống Nhưng đánh giá người khác dễ đánh giá thân Thanh niên lớn thường dễ có xu hướng cường điều hoá đánh giá Hoặc em đánh giá thấp tích cực, tập trung phê phán tiêu cực; đánh giá cao thân mình, tỏ tự cao tự đại, coi thường người khác Biểu tượng “cái tôi” giai đoạn đầu lứa tuổi niên thường chưa thật rõ nét Do tự đánh giá thân không ổn định có tính mâu thuẫn khiến cho niên dễ rơi vào trạng thái nghi ngờ khả lực Nhu cầu giao tiếp, đặc biệt giao tiếp với bạn bè đồng lứa phát triển mạnh lứa tuổi thực chức quan trọng giúp niên dần hiểu rõ hơn, đánh giá thân xác Ý thức rõ ràng đầy đủ làm cho niên có khả lựa chọn ,con đường tiếp theo, đặt vấn đề tự khẳng định tìm kiếm vị trí cho riêng sống chung Cảm nhận “tính người lớn” 'bản thân nét tâm lý đặc trưng xuất giai đoạn chuyển từ lứa tuổi thiếu niên sang tuổi niên Thực tiễn cho thấy nảy sinh cảm nhận lứa tuổi niên yếu tố tâm lý góp phần tạo nên mối quan hệ bất bình ổn cha mẹ cái, làm cho tần số giao tiếp cha mẹ giảm xuống thay vào nhu cầu giao tiếp niên với bạn đồng lứa tăng lên Bước sang tuổi niên em có cảm nhận rõ rệt lớn hay gần giống người lớn, trở thành người lớn Họ hướng tới giá trị người lớn, so sánh với người lớn, mong muốn tự lập, tự chủ giải vấn đề riêng họ Tuy nhiên, dù muốn trở thành người lớn song niên ý thức chưa đủ khả Mâu thuẫn tạo thay đổi lớn lĩnh vực tình cảm lứa tuổi niên Theo thói quen thơng thường quan hệ với 136 bước vào tuổi niên, bậc cha mẹ thường xem họ đứa trẻ mà ý đến nhu cầu nội tâm họ Kiểu quan hệ mang tính sai khiến, áp đặt cứng nhắc biểu tình cảm mẹ - thái lứa tuổi thường gây hậu không mong đợi Trên sở phát triển sinh lý, mức độ chín muồi trình phát triển đặc điểm sinh lý giới, cảm nhận tính chất người lớncủa thân niên khơng phải cảm nhận chung chung mà liên quan chặt chẽ với việc gắn kết mìnhvào giới định Từ nhận thức niên nam (nữ) hình thành nhu cầu, động cơ, định hướng giá trị, quan hệ kiểu loại hành vi đặc trưng cho gia đình Ở tuổi niên hình thành hệ thống quan điểm xã hội, tự nhiên, nguyên tắc quy tắc cư xử Thanh niên quan tâm nhiều đến vấn đề liên quan đến người, vai trò người lịch sử, quan hệ người xã hội, quyền lợi nghĩa vụ, nghĩa vụ tình cảm… Tuy nhiên, số niên chưa giáo dục đầy đủ giới quan, đề cao sống hưởng thụ, tìm kiếm trang thơng tin cấm, sống thụ động… Để chuẩn bị bước vào đời, niên thường trăn trở với câu hỏi ý nghĩa mục đích sống, cách xây dựng kế hoạch sống có hiệu quả, việc lựa chọn nghề nghiệp cho phù hợp có ý nghĩa Một khía cạnh quan trọng trình hình thành giới quan lứa tuổi niên trình độ phát triển ý thức đạo đức Các em thiếu niên biết đánh giá phân loại hành vi thân người khác theo phạm trù đạo đức khác nhau, có khả đưa kiến tương đối khái quát riêng vấn đề đạo đức Song sang tuổi niên ý thức đạo đức phát triển lên bậc cao mặt nhận thức tình cảm hành vi Về mặt nhận thức thiên khơng có khả nặng giải thích cách rõ ràng khái niệm đạo đức, quy chúng vào hệ thống định thể trình độ khát quát cao mà họ xuất cách có ý thức nhu cầu xây dựng kiến đạo đức riêng vấn đề mà sống đặt Ở khía cạnh tình cảm chuẩn mực đạo đức có ý nghĩa riêng tư niên, nhờ hành vi tương ứng với chuẩn mực đạo đức định khơi dậy họ xúc cảm đặc biệt 137 Nói cách khác lứa tuổi niên niềm tin, đạo đức bắt đầu hình thành Sự hình thành niềm tin đạo đức biến niên từ chỗ người chấp nhận, phục tùng chuẩn mực đạo đức trở thành chủ thể tích cực chúng Điều thể đặc biệt rõ việc tìm kiếm hình mẫu lý tưởng Học sinh nhỏ tuổi tiếp nhận hình mẫu lý tưởng xuất phát từ tình cảm khâm phục người cụ thể hình mẫu lý tưởng chi phối hành vi đạo đức em Trong đánh giá niên cứng nhắc tuân theo chuẩn mực đạo đức mà em tiếp nhận song đồng thời lại nghi ngờ tính đắn chúng Để lý giải điều cho lứa tuổi niên lứa tuổi mà ý thức đạo đức giai đoạn đầu trình hình thành Mặt khác phương diện trí tuệ niên hiểu tính tương đối chuẩn mực Sự nghi ngờ lật lại chuẩn mực đạo đức xã hội thao tác tìm kiếm, nghiên cứu, học hỏi để tiếp thu Tuổi niên lứa tuổi mang tính chất tập thể Các em có nhu cầu tham gia hoạt động tập thể với bạn lứa tuổi, bộc lộ lực, thể tài qua cảm thấy cần cho nhóm, có uy tín, có địa vị định nhóm Ở lứa tuổi quan hệ với bạn bè chiếm vị trí lớn hẳn so với quan hệ với người lớn tuổi nhỏ tuổi Điều lòng khát khao muốn có vị trí bình đẳng sống chi phối Cùng với trưởng thành nhiều mặt, quan hệ dựa dẫm, phụ thuộc vào cha mẹ thay quan hệ bình đẳng, tự lập Trong hoàn cảnh giao tiếp tự do, rỗi rãi, việc phát triển nhu cầu sở thích niên hướng vào bạn bè nhiều hướng vào cha mẹ Nhưng bàn đến giá trị sâu sắc chọn nghề, giới quan, giá trị đạo đức ảnh hưởng cha mẹ, thầy cô giáo người lớn có uy tín lại mạnh rõ rệt Thanh niên thích tham gia vào nhiều nhóm xã hội, thích trải nghiệm điều mẻ để qua khẳng định thân Đôi việc mở rộng mối quan hệ giao tiếp dẫn tới xung đột vài trị phải lựa chọn nhóm chơi Về đời sống tình cảm, lứa tuổi niên nhu cầu tình bạn tâm tình tăng lên rõ rệt Ở giai đoạn này, tình bạn trở nên sâu sắc nhiều, em yêu cầu chân thật, vị tha, tin tưởng, tôn trọng sẵn sàng giúp đỡ lẫn Tình bạn lứa tuổi kéo dài đết suốt đời 138 Nhu cầu tình bạn khác giới tăng lên, số em xuất lôi mạnh mẽ, xuất nhu cầu tình u Tuy nhiên, niên có giữ sáng, cần thiết mối tình đầu hay khơng có bạn tốt hay không, trước hết phụ thuộc vào giáo dục gia đình, nhà trường Đồn niên Những lưu ý giao tiếp, ứng xử tổ chức hoạt động cho niên Với đặc trưng tâm sinh lý lứa tuổi niên, công tác giáo dục cần ý tới đặc điểm sau: Thứ nhất, ảnh hưởng nhóm, hội tự phát ngồi nhà trường tới q trình định hình giá trị nhân cách niên Nhà trường, gia đình khơng qn xuyến tồn sống niên Chúng ta khơng thể loại trừ nhóm tự phát đặc tính chúng Nhưng tránh hậu xấu nhóm tự phát cách tổ chức hoạt động tập thể (nhóm thức) thật phong phú, đa dạng, sinh động… khiến cho hoạt động kích thích tính tích cực, chủ động, sáng tạo niên Thứ hai, đánh giá nhận xét niên trình tham gia hoạt động chung, người lớn cần phải có thái độ nghiêm túc, lắng nghe em phát biểu, không chế diễu sai lầm họ Cần phải giúp đỡ niên cách khéo léo để họ hình thành biểu tượng khách quan nhân cách Thứ ba, quan hệ niên tổ chức Đồn tốt đẹp tin tưởng vào niên, tạo điều kiện để họ thoả mãn tính tích cực, độc lập hoạt động, tạo điều kiện để nâng cao tinh thần trách nhiệm niên Chúng ta cần tránh việc đinh thay, làm thay cho niên, lẽ thái độ đỡ đầu cặn kẽ người lớn củng cố tính trẻ niên Còn niên quen với đỡ đầu thường xun trở nên rụt rè, khơng dám định, khơng có khả nhận trách nhiệm mình, kể cần thiết Thứ tư, nhu cầu chọn nghề để khẳng định thân hoà nhập với môi trường xã hội trở thành công việc khẩn thiết niên Tổ chức Đoàn niên cần tổ chức hoạt động tư vấn, định hướng việc làm cho niên, để từ giúp họ lựa chọn cho nghề nghiệp phù hợp 139 III NHỮNG ĐẶC TRƯNG TÂM LÝ LỨA TUỔI THANH NIÊN (20 - 30 TUỔI) Những đặc điểm sinh lý lứa tuổi Lứa tuổi từ 20 – 30 tâm lý học gọi tuổi trưởng thành Ở lứa tuổi này, đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi nhân cách ổn định, khơng cịn biến động lớn Các cá nhân ý thức rõ vai trị, nghĩa vụ thân với người khác Một nét bật tuổi trưởng thành chín muồi mặt sinh lý, thể chất nghĩa hội tụ đầy đủ điều kiện sinh học để làm cha, làm mẹ, làm vợ, làm chồng người lao động thực gia đình xã hội 3.2 Những đặc điểm tâm lý lứa tuổi Người trưởng thành người có độ tuổi từ 20 trở lên hiểu cách tương đối xác lập mục tiêu đời nhìn tổng thể Người trưởng thành thường xác định lứa tuổi cụ thể mà cịn vào số tiêu chí như: - Sự chín muồi, mặt sinh lí, thể chất - Có đầy đủ quyền hạn nghĩa vụ người công dân bầu cử, ứng cử, chịu trách nhiệm trước pháp luật hành vi, hoạt động - Đã kết thúc việc học tập mức độ khác - Có nghề nghiệp ổn định - Có lao động để ni sống thân gia đình - Đã xây dựng gia đình riêng (lấy vợ, lấy chồng) - Có sống kinh tế độc lập không phụ thuộc vào cha mẹ người đỡ đầu Người trưởng thành khái niệm tổng hợp xem xét bình diện sinh học, tâm lí học, xã hội học Những cơng trình nghiên cứu cho thấy chín muồi sinh học thường trước, sớm tuổi chín muồi tâm lí xã hội nhiều Bởi vậy, góc độ tâm lí học mà xét, tuổi trưởng thành toàn diện người thường đến chậm 2, năm Không thế, khái niệm tuổi trưởng thành tùy thuộc vào thời gian đào tạo trình độ học vấn Đó lí giai đoạn “người trưởng thành trẻ 140 tuổi” thường lấy mốc từ 20 tuổi trở lên, chậm chút so với tuổi cơng dân (18 tuổi) Xét điều kiện sống hoạt động người trưởng thành trẻ tuổi cho thấy họ đứng trước ngã rẽ đời, người tiếp tục học, người bắt đầu lao động kiếm sống… Đa số họ thiết lập sống độc lập Trong gia đình, họ xem thành viên thức, đối xử cách cơng người lớn thực thụ Ngồi xã hội, họ trở thành thành viên thức xã hội với đầy đủ quyền hạn nghĩa vụ công dân trước pháp luật Hoạt động chủ yếu giai đoạn lứa tuổi hoạt động nghề nghiệp Nếu chưa phải lao động kiếm sống sau tốt nghiệp phổ thông (trung học sở hay trung học phổ thông) họ thường tiếp tục theo học sở đào tạo hệ trung cấp, cao đẳng, đại học Đa số niên chưa thể tự lập hoàn toàn Đây hạn chế định ảnh hưởng đến phát triển tâm lí họ Hoạt động chủ yếu niên sinh viên hoạt động học tập chuẩn bị cho nghề nghiệp tương lai Thanh niên sinh viên người trưởng thành theo học trường đại học cao đẳng…, điều kiện sống dạng hoạt động họ có đặc trưng riêng Trong trường đại học cao đẳng, họ đại biêu nhóm xã hội đặc biệt gồm người trình chuẩn bị tri thức đế trở thành chuyên gia lĩnh vực định xã hội; người trẻ tích cực, động, nhạy cảm với thay đối xã hội dễ thích nghi với thay đổi Khoảng thời gian sinh viên lĩnh hội tri thức xã hội môi trường đại học - cao đẳng… thời điểm diễn q trình xã hội hóa nhanh, mạnh đa dạng Đây thời điểm hội để họ định hình, phát triển hồn thiện nhân cách Cần xenm xét điều kiện phát triển tâm lý sinh viên thông qua hoạt động mà họ tham gia Các hoạt động trị xã hội tuổi điều kiện đặc biệt cho phát triển tâm lí Việc tham gia vào tổ chức Đồn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Hội Sinh viên Việt Nam đem lại kinh nghiệm thực quí báu để nâng cao tri thức tầm hiểu biết, tích lũy kinh nghiệm sống hoàn thiện dần kĩ xây dựng lí tưởng nghề nghiệp - lí tưởng sống 141 Ngoài ra, việc tham gia tổ chức khác, câu lạc đội nhóm xã hội - kĩ điều kiện thú vị giúp niên sinh viên thể phát triển có định hướng phát triển toàn diện Robert Havighurst (Mỹ) xác định vai trò xã hội người trưởng thành dựa nhiệm vụ trọng tâm mà họ phải thực Và theo ông, người trưởng thành trẻ tuổi có vai trị xã hội sau : - Lựa chọn người bạn đời - Học cách sống với người bạn đời - Bắt đầu sống gia đình - Ni dạy - Tổ chức gia đình - Bắt đầu nghề nghiệp - Thực trách nhiệm người cơng dân - Tìm nhóm xã hội tâm đầu ý hợp - Thích nghi với tâm lí sống cách xa cha mẹ - Chấp nhận trách nhiệm thể chất thân - Trở nên quan tâm đến “lịch sử”, kinh nghiệm thân giới hạn thời gian thân - Thiết lập mối quan hệ người lớn với cha mẹ - Đảm đương vai trị xã hội - Thích nghi với giá trị đạo đức tinh thần xã hội Những khảo sát xu hướng nhân cách người trưởng thành cho thấy hướng lựa chọn mà nhiều người quan tâm vị trí đích thực mà họ có nghề nghiệp sống Sự thành đạt nghĩa thúc họ tìm hạnh phúc cách tương đối: cơng việc tốt, thăng tiến, vị trí xã hội, điều kiện kinh tế gia đình hạnh phúc với vợ chồng cái… Trên sở đó, biểu xu hướng nhân cách người thành niên gắn liền với biểu tâm lí: - Có khả thích nghi tốt với điều kiện sống hoạt động - Có khả giải tốt mâu thuẫn khó khăn sống 142 - Có ý chí, độc lập tự chủ khả dám chịu trách nhiệm trước thân, gia đình xã hội - Có phẩm chất nhân cách tiêu biểu: giới quan vững vàng, tình cảm sâu sắc, tính cách trung thực, có khả cộng tác làm việc… - Có khát khao hướng đến thành công, thành đạt Tuy nhiên, thực trạng khác xu hướng sống khơng người thành niên đặt lợi ích cá nhân, gia đình lên lợi ích cộng đồng, xã hội Diễn tiến lựa chọn tiêu chí thành đạt có phần thay đổi tiêu chuẩn kinh tế đẩy lên ngưỡng, xu độc thân lập gia đình khơng xuất hiện… Đây vấn đề cần quan tâm tinh thần tơn trọng cần có tác động mang tính chất điều chỉnh, dung hịa Những lưu ý giao tiếp ứng xử tổ chức hoạt động cho người trưởng thành Đối với niên độ tuổi trưởng thành, điều họ cần hoạt động mang tính phong trào, phơ trương mà cần hoạt động gắn liền với giá trị nhân phẩm họ Người trưởng thành bắt đầu sống chững chạc hơn, bớt hoạt động ồn náo nhiệt mà thay vào hoạt đơng mang tính chiều sâu Trong quan hệ giao tiếp ứng xử, người trưởng thành thể chững chạc, tự tin vào lực mình, họ mong muốn đóp góp tài trí cho cộng động xã hội Trong công việc thể tinh thần hăng hái, sáng tạo Trong suy nghĩ, người trưởng thành khơng cịn lãng mạn, bay bổng mà thay vào chín chắn, mong mỏi tạo tảng vững ổn định cho thân gia đình thơng qua lao động nghề nghiệp với họ, sống thân họ phải lo toan cho nhiều cơng việc khác gia đình, cái… Từ đặc điểm tâm lý, xã hội nêu tuổi trưởng thành, tổ chức hoạt động hay phong trào, cần ý phát huy lực, sở trường gắn liền với chuyên môn, nghiệp vụ họ Các hoạt động không khoa chương, ồn mà gắn liền với giá trị trách nhiệm xã hội người công dân 143 Người trưởng thành muốn khẳng định đảm bảo cho ổn định tương lai, họ cần tham gia hoạt động gắn với việc lập thân, lập nghiệp, họ muốn chia sẻ kinh nghiệm sống gia đình, đối nhân xử xã hội Muốn học hỏi gương mặt thành công xã hội để tạo động lực cảm hứng nghề nghiệp thân 144 CÁN BỘ ĐỒN VÀ PHƯƠNG PHÁP CƠNG TÁC CỦA NGƯỜI CÁN BỘ ĐOÀN -(Thày Nguyễn Hải Đăng gửi tiếp nối vào đây) ... Đến tập “TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN CÔNG TÁC ĐOÀN, HỘI, ĐỘI” mắt bạn đọc Tập tài liệu gồm 08 chuyên đề trình bày vấn đề lý luận cơng tác Đồn, Hội, Đội Chủ nghĩa Mác - Lênin,... tổ chức hoạt động Đoàn, Hội đáp ứng nhu cầu hợp lý lợi ích đáng đồn viên, thiếu nhi Kết hợp chặt chẽ nguyên lý giáo dục: Học đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn Tổ chức hoạt động tôn... hội tương lai Phát triển sáng tạo luận điểm C.Mác Ph.Ăngghen điều kiện lịch sử mới, V.I.Lênin cho rằng, thành cơng phong trào niên chỗ biết gắn liền nhận thức lý luận chủ nghĩa Mác, tri thức khoa