TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BAN QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN DỰ ÁN QIPEDC NGÂN HÀNG THẾ GIỚI TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG PHỤ HUYNH HỖ TRỢ HỌC SINH KHIẾM THÍNH CẤP TIỂU HỌC THƠNG QUA NGƠN NGỮ KÍ HIỆU TỔ BIÊN SOẠN TÀI LIỆU Phiên 8.0 ngày 22/07/2020 Thành phố Hồ Chí Minh, 2020 GIỚI THIỆU Ở Việt Nam có khoảng 1.2 triệu trẻ khuyết tật có độ tuổi 17, có khoảng 116.400 học sinh khiếm thính (trích tài liệu dự án QIPEDC) Trong năm qua, nhà nước hỗ trợ cho giáo dục hòa nhập học sinh khuyết tật, nhiên, chất lượng dịch vụ giáo dục hạn chế Với học sinh khiếm thính, mơi trường giao tiếp thơng qua ngơn ngữ kí hiệu hạn chế, giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu kiến thức kỹ cần thiết ngơn ngữ kí hiệu để giảng dạy Các sở giáo dục hịa nhập học sinh khiếm thính học phương pháp nghe nói bạn khơng khiếm thính Đa số phụ huynh mong muốn trẻ học giao tiếp ngơn ngữ nói, việc tiếp thu thơng tin qua kênh nghe - nói làm em gặp nhiều khó khăn ảnh hưởng khơng nhỏ đến kết học tập Điều hạn chế khả học tập hội hòa nhập xã hội học sinh khiếm thính Thơng qua ngân hàng giới, Quỹ hợp tác toàn cầu tài trợ theo kết đầu (The Golobal Parnership on Result - Based Aid - GPRBA) tài trợ kinh phí khơng hồn lại cho phủ Việt Nam thực dự án Nâng cao chất lượng giáo dục học sinh khiếm thính cấp tiểu học thơng qua ngơn ngữ kí hiệu (tên tiếng Anh: Quality improvement of primary education for deaf children project - viết tắt QIPEDC) Mục tiêu dự án QIPEDC tăng cường khả tiếp cận giáo dục học sinh khiếm thính cấp tiểu học thơng qua việc sử dụng ngơn ngữ kí hiệu Để đạt mục tiêu trên, dự án có Hợp phần 2: Bồi dưỡng giáo viên tiểu học, nhân viên hỗ trợ giáo dục người khuyết tật, người lớn điếc, phụ huynh học sinh khiếm thính dạy mơn Tốn mơn Tiếng Việt ngơn ngữ kí hiệu Tập “Tài liệu bồi dưỡng phụ huynh hỗ trợ học sinh khiếm thính cấp tiểu học thơng qua ngơn ngữ kí hiệu” bốn nội dung hợp phần 2, xây dựng bao gồm có chủ đề Chủ đề Ngôn ngữ giao tiếp học sinh khiếm thính Chủ đề Ngơn ngữ kí hiệu Việt Nam - Hướng dẫn tự học xây dựng mơi trường giao tiếp gia đình thơng qua ngơn ngữ kí hiệu Chủ đề Hỗ trợ học sinh khiếm thính học mơn Tiếng Việt thơng qua ngơn ngữ kí hiệu Chủ đề Hỗ trợ học sinh khiếm thính học mơn Tốn thơng qua ngơn ngữ kí hiệu Chủ đề Giáo dục giới tính phịng chống bạo lực, xâm hại tình dục học sinh khiếm thính Mỗi chủ đề thiết kế theo hướng phát triển lực người học, với hoạt động giúp phụ huynh nắm yêu cầu dự án đề cho trình hỗ trợ học sinh khiếm thính gia đình, thơng qua NNKH Ngồi ra, chủ đề cịn có câu hỏi đánh giá, đặc biệt nguồn tài liệu tham khảo giúp phụ huynh tự nâng cao hiểu biết, phát triển khả hỗ trợ học sinh khiếm thính Chân thành cảm ơn! Nhóm biên soạn Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh MỤC LỤC Chủ đề Nội dung Trang Lời giới thiệu Mục lục Mục tiêu Ngôn ngữ giao tiếp học sinh khiếm thính Ngơn ngữ kí hiệu Việt Nam - Hướng dẫn tự học xây dựng môi trường giao tiếp gia đình thơng qua ngơn ngữ kí hiệu 17 Hỗ trợ học sinh khiếm thính học mơn Tiếng Việt thơng qua ngơn ngữ kí hiệu 32 Hỗ trợ học sinh khiếm thính học mơn Tốn thơng qua ngơn ngữ kí hiệu 50 Giáo dục giới tính phịng chống bạo lực, xâm hại tình dục học sinh khiếm thính 62 MỤC TIÊU Năng lực − Hiểu số đặc điểm ngơn ngữ giao tiếp học sinh khiếm thính cấp Tiểu học; − Vận dụng kí hiệu để xây dựng môi trường giao tiếp gia đình thơng qua ngơn ngữ kí hiệu; − Vận dụng ngơn ngữ kí hiệu để hỗ trợ học sinh khiếm thính học mơn Tốn mơn Tiếng Việt, phát triển kĩ giáo dục giới tính, phịng chống bạo lực xâm hại, bảo vệ thân Phẩm chất − Có tinh thần tự học thực hành ngơn ngữ kí hiệu; − Sẵn sàng phối hợp với giáo viên, nhân viên, người lớn điếc hoạt động hỗ trợ học sinh khiếm thính giao tiếp, học tập, hoà nhập cộng đồng Chủ đề Ngôn ngữ giao tiếp học tập học sinh khiếm thính Sớ tiết: (2 lí thuyết, thực hành) I MỤC TIÊU Năng lực − Hiểu vai trị ngơn ngữ, giao tiếp học sinh khiếm thính − Vận dụng đặc điểm ngôn ngữ, phương thức giao tiếp vào q trình hỗ trợ học sinh khiếm thính giao tiếp học tập Phẩm chất − Tôn trọng đa dạng ngôn ngữ phương thức giao tiếp học sinh khiếm thính; − Sẵn sàng hỗ trợ học sinh khiếm thính giao tiếp học tập II NỘI DUNG VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG Ngôn ngữ học tập học sinh khiếm thính Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm học sinh khiếm thính mức độ khiếm thính Yêu cầu cần đạt: Học viên nhận biết số đặc điểm chung học sinh khiếm thính cấp Tiểu học Cách thức tiến hành: − Học viên kể cho nghe mình: thơng tin chung, q trình nhận khuyết tật học sinh, điểm mạnh học sinh, khó khăn học sinh đời sống gia đình học tập − Nhóm thảo luận: 2-3 người, người kể, học viên lại ngồi phác họa chân dung học sinh (bằng nét vẽ, sơ đồ, từ khóa) giấy A3 Sau đó, nhóm kể lại chân dung học sinh khiếm thính vừa phác họa cho lớp − Sử dụng: giấy A3, bút lông, bút màu https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/nhi/giao-tiep-voi-tre-em-khiem-thinh Thông tin Khái niệm học sinh khiếm thính Học sinh khiếm thính trẻ bị suy giảm sức nghe mức độ khác nhau, dẫn đến khó khăn giao tiếp ảnh hưởng đến trình nhận thức trẻ [1] Theo quan điểm giáo dục, khiếm thính gồm điếc nghe Điếc tình trạng có khiếm khuyết thính giác dẫn đến khơng thể nghe hiểu lời nói khoảng cách cường độ âm bình thường cho dù có dùng hay khơng dùng thiết bị trợ thính Nghe dùng để người điếc có khả học ngơn ngữ nói [6] Mức độ khiếm thính Dựa vào mức độ suy giảm thính lực, người ta chia mức độ khiếm thính khác sau: Mức độ Khả nghe Mức I: Điếc nhẹ Trẻ nghe hầu hết âm Mất thính lực từ 20-40 dB khơng nghe tiếng nói thầm Mức II: Điếc vừa Trẻ nghe âm to, Mất thính lực từ 41-70 dB khơng nghe hết tiếng nói chuyện bình thường Mức III: Điếc nặng Trẻ nghe tiếng nói to, sát tai Mất thính lực từ 71-90 dB Mức IV: Điếc sâu Trẻ không nghe trừ số âm to Mất thính lực 90 dB tiếng sấm, tiếng trống to Hoạt động 2: Nhận biết đặc điểm ngôn ngữ viết học tập học sinh khiếm thính Yêu cầu cần đạt: Học viên hiểu trình bày đặc điểm ngơn ngữ viết học tập học sinh khiếm thính Cách thức tiến hành: − Học viên đọc gạch lỗi sai đoạn văn trích từ viết học sinh khiếm thính, từ nêu lên đặc điểm ngôn ngữ viết học sinh khiếm thính − Học viên đọc phát lỗi sai/ khó khăn đoạn văn ngắn từ viết học sinh khiếm thính − Giảng viên mời học viên trình bày phát mình, học viên cịn lại góp ý bổ sung − Giảng viên tổng hợp sau học viên góp ý Thông tin Đặc điểm ngôn ngữ viết học sinh khiếm thính Sử dụng ngơn ngữ viết học tập nghĩa học sinh khiếm thính dùng khả đọc hiểu, viết, tiếp nhận biểu đạt thông tin tiếng Việt hoạt động học tập giao tiếp hoạt động xã hội [4] Ở người nghe việc tiếp thu ngôn ngữ nói thường trước việc tiếp thu ngơn ngữ viết; cịn học sinh khiếm thính q trình thường diễn song song, kĩ ngơn ngữ viết tiếp thu nhanh ngơn ngữ nói Vì ngơn ngữ viết khó chúng lại có số ưu so với ngơn ngữ nói, khơng địi hỏi phải nghe mà tiếp nhận nhờ quan sát mắt Ngày nay, học sinh khiếm thính có nhiều yếu tố thuận lợi để tiếp nhận lĩnh hội ngôn ngữ viết Tuy nhiên, việc bị hạn chế thính lực gây khó khăn q trình học tập ngơn ngữ viết học sinh khiếm thính: − Kĩ đọc thành tiếng: học sinh có nhiều khó khăn kĩ đọc đúng, bao gồm lỗi phát âm, ngắt nghỉ chỗ, giọng, đọc NNKH − Kĩ đọc hiểu: hạn chế kiến thức từ vựng ngữ pháp, học sinh khiếm thính gặp nhiều khó khăn kĩ đọc hiểu văn Thực tế cho thấy, đa phần học sinh khiếm thính có mức độ đọc hiểu kém, nhiên có số học sinh khiếm thính đạt mức độ đọc hiểu tương đương mức giỏi học sinh nghe Nghiên cứu “ảnh hưởng gia đình đến khả đọc hiểu trẻ khiếm thính” [3] cho thấy điều chỉnh phụ huynh nhằm giúp học sinh khiếm thính, việc xây dựng mơi trường giao tiếp gia đình, tham gia phụ huynh vào trình giáo dục học sinh nhắc nhở, yêu cầu phụ huynh việc học tập học sinh khiếm thính yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả đọc hiểu học sinh Chẳng hạn, phụ huynh nhóm học sinh khiếm thính có khả đọc hiểu tốt thường tích cực tìm hiểu thơng tin từ phụ huynh học sinh khiếm thính khác từ giáo viên để giúp đỡ Hoặc họ nắm rõ tiến khó khăn học trường Trong đó, nhóm phụ huynh học sinh khiếm thính có khả đọc hiểu thường xun nói tầm quan trọng học tập tương lai Như vậy, việc bày tỏ mong đợi phụ huynh khơng có ảnh hưởng rõ nét đến khả đọc hiểu học sinh khiếm thính − Kĩ viết: Học sinh khiếm thính thường thể lỗi sử dụng từ, ngữ pháp cách cấu trúc viết, học sinh khiếm thính viết sai ngữ pháp, viết câu đơn, ý nghèo nàn Học sinh khiếm thính viết thường dùng từ không với nghĩa từ, làm sai lệch thành phần câu từ Đối với mẫu câu học viết ngữ pháp cịn mẫu câu thường viết ngược sai ngữ pháp Hoạt động 3: Nhận biết đặc điểm ngôn ngữ kí hiệu học tập học sinh khiếm thính Yêu cầu cần đạt: Học viên nêu đặc điểm ngơn ngữ kí hiệu học sinh khiếm thính Cách thức tiến hành: − Học viên xem đoạn phim giao tiếp học sinh khiếm thính − Học viên thảo luận việc sử dụng ngôn ngữ kí hiệu học sinh khiếm thính dựa chi tiết xem − Giảng viên chốt ý sau học viên hồn tất phân tích Thơng tin Đặc điểm ngơn ngữ kí hiệu học sinh khiếm thính Bên cạnh việc sử dụng ngơn ngữ viết, học sinh khiếm thính cịn sử dụng phương tiện ngơn ngữ khác học tập Trong ngơn ngữ kí hiệu phương tiện Sơ đồ phận thể [1] Bên cạnh cần giúp trả lời câu hỏi: + Con sinh từ đâu? + Cơ thể phát triển sao? + Các bạn nam nữ khác nào? + Tự chăm sóc thân có khó khơng? + Làm để xây dựng tình bạn tốt đẹp? + Học cách tự bảo vệ thân nào? − Giúp học sinh khiếm thính nhận diện dấu hiệu, tình h́ng có nguy xâm hại tình dục Giúp học sinh khiếm thính phân biệt đâu đụng chạm khơng an tồn dẫn đến nguy xâm hại để tự bảo vệ thể học sinh - Những đụng chạm cha, mẹ ông, bà gia đình giúp đỡ em việc tắm rửa thể tình cảm, xem đụng chạm an toàn 64 - Những đụng chạm làm cho em khó chịu sợ hãi, đụng chạm có nguy dẫn đến xâm hại Ngoại trừ trường hợp học sinh bị bệnh, bị thương cần trợ giúp để khám chữa bệnh, chăm sóc thân, nhiên điều cần có mặt cha mẹ người chăm sóc học sinh Trong q trình chăm sóc tắm rửa cho em, phụ huynh sử dụng ngơn ngữ kí hiệu để hướng dẫn chia sẻ cho phận thể mà mà người khác không phép đụng chạm vào Hoặc phụ huynh tổ chức trị chơi “miếng ghép hồn hảo” cách đưa hình bé trai bé gái mặc đồ bơi yêu cầu dán nơi mà người khác không phép nhìn, đụng chạm, đồng thời giải thích cho em biết khơng phép nhìn đụng chạm vào vị trí thể người khác, để từ em chủ động việc tự bảo vệ thân tốt Các dấu hiệu cảnh báo nguy cơ: Nối báo động cột A tương ứng với nội dung cột B cho phù hợp A B Nhìn Người có cử gần gủi ơm khiến em khó chịu Nói Người thường xuất em lơi kéo em đến nơi vắng người Chạm Người chạm vào vùng đồ lót em Một Người nói với em chuyện liên quan đến vùng đồ lót 65 Ơm Người nhìn vào vùng đồ lót em hay bắt em nhìn vào vùng đồ lót họ Hoặc họ cho em xem hình ảnh vùng đồ lót Ngun tắc báo động: nhìn, nói, chạm, mình, ơm giúp học sinh khiếm thính nhận diện tình có nguy bị xâm − Cách biểu lộ thái độ hành vi ứng xử tương ứng Điều quan trọng phụ huynh phải giúp học sinh khiếm thính dựa hiểu biết, thơng tin thu thập dấu hiệu cảnh báo xác định, lựa chọn thái độ hành vi ứng xử tương ứng Mỗi dấu hiệu cảnh báo đưa có thái độ phản ứng hành vi ứng xử tương ứng, đặc biệt thái độ rõ ràng, dứt khoát, hành vi ứng xử phù hợp khả tự bảo vệ thân chủ thể tốt Bên cạnh đó, phụ huynh cần phải hướng dẫn em biết cách từ chối với dụ dỗ, hay tìm cách rời bỏ trước nguy bị xâm hại đặc biệt quan trọng tạo cho em thói quen chia sẻ dấu hiệu, nguy cơ, hành vi xâm hại để phụ huynh hỗ trợ em kịp thời Ừ T Ờ R C 66 C H I I Ố H Ỏ B A I S Ẻ Hãy sử dụng ba hành động: Từ chối – Rời bỏ - Chia sẻ tình khơng an tồn b Các kĩ thuật giáo dục giới tính phù hợp với học sinh khiếm thính − Sử dụng tranh ảnh (có thể dùng tranh có sẵn, thiết kế hoạt động vẽ tranh, tơ màu, xé giấy dán tranh) có nội dung liên quan đến tình nhận diện, phân biệt giới tính bạn nam – bạn nữ, báo động nhận diện tình nguy cơ,… kết hợp việc đặt câu hỏi ngơn ngữ kí hiệu để giúp học sinh phân biệt hành vi phù hợp/không phù hợp, hành vi đúng/hành vi sai, hành vi phép/không phép, đụng chạm an tồn/đụng chạm khơng an tồn,… − Sử dụng video clip trực quan hóa tình xảy liên quan đến việc học sinh bị xâm hại đặt vấn đề cho học sinh thông qua sử dụng ngơn ngữ kí hiệu, giúp em phân biệt hành động an tồn/khơng an tồn, xâm hại/khơng xâm hại − Sắm vai tình cụ thể, phụ huynh sắm vai với học sinh để hướng dẫn em cách ứng phó phù hợp tình có nguy bị xâm hại Phịng chống bạo lực, xâm hại tình dục học sinh khiếm thính Hoạt động 2: Các u cầu phịng chống bạo lực, xâm hại tình dục cho học sinh khiếm thính Yêu cầu cần đạt: − Học viên hiểu yêu cầu phòng, chống bạo lực xâm hại cho học sinh khiếm thính − Học viên trình bày yêu cầu phòng, chống bạo lực xâm hại cho học sinh khiếm thính Cách thức tiến hành: − Tổ chức chia nhóm cho học viên (từ - học viên/nhóm) − Giảng viên đưa yêu cầu: Các nhóm thảo luận chọn đại diện trình bày yêu cầu phòng, chống bạo lực xâm hại cho học sinh khiếm thính − Giảng viên qui định thời gian thảo luận: 10 phút Thời gian trình bày nhóm: khơng q phút/nhóm 67 − Hình thức trình bày: viết/vẽ − Giảng viên mời đại diện nhóm lên trình bày, thời gian trình bày phút Các nhóm góp ý cho nhóm trình bày kết luận sau nhóm hồn tất trình bày Thơng tin Các u cầu cần đạt phịng chống xâm hại tình dục cho học sinh khiếm thính a Về nhận thức − Giúp học sinh khiếm thính hiểu vấn đề giới tính xâm hại như: Phân biệt giới tính nam – nữ, khái niệm xâm hại tình dục, hậu việc bị xâm hại tình dục, biểu hành vi xâm hại tình dục − Biết bước phịng tránh xâm hại tình dục − Nhận biết dấu hiệu cảnh báo nguy xâm hại tình dục, phân biệt đụng chạm an tồn khơng an tồn − Biết quyền trẻ em: Quyền “nói khơng”, từ chối với hành vi xâm hại tình dục, quyền bảo vệ chăm sóc cách an tồn, quyền bày tỏ cảm xúc, thái độ ý kiến thân b Về thái độ − Bình tĩnh, khơng hoảng loạn đối diện dấu hiệu cảnh báo nguy xâm hại tình dục để có hành vi ứng xử phù hợp − Thể phản đối rõ ràng, dứt khốt bị dụ dỗ, lơi kéo − Tích cực, chủ động tự bảo vệ thân tránh tình có nguy bị xâm hại tình dục − Thể tự tin, mạnh mẽ, cương qua nét mặt đồng thời thông hành động, cử để nói “Khơng”, “Dừng lại” thấy biểu hành vi xâm hại tình dục − Biểu lộ với cường độ khác cách linh hoạt theo tình huống, có tình mức báo động đỏ học sinh cần giữ thái độ bình tĩnh để tìm cớ giữ an tồn cho thân c Về hành vi 68 − Vận dụng tri thức, kinh nghiệm có vào việc nhận diện xâm hại tình dục, biểu hành vi xâm hại tính dục đặc biệt nhận diện dấu hiệu cảnh báo nguy bị xâm hại tính dục − Có thao tác biểu lộ thái độ qua nét mặt, cử thể hành vi ứng xử phù hợp với dấu hiệu cảnh báo xâm hại tình dục Để ngăn chặn hành vi xâm hại tình dục diễn ra, trẻ điếc buộc phải đối mặt với dấu hiệu cảnh báo biểu lộ thái độ phối hợp thao tác hành vi cách dứt khốt, liệt tìm kiếm trợ giúp từ nguồn lực xung quanh − “Nói khơng”: Phản đối hành vi xâm hại tình dục việc “nói khơng” cách xua tay theo cường độ khác dựa vào báo động nhìn, nói, chạm, báo động ơm báo động − Đi khỏi bỏ chạy khỏi tình có nguy bị xâm hại tình dục Đồng thời chia sẻ, kể lại việc với cha mẹ, người lớn mà em tin tưởng − Hình thành học sinh điếc kĩ phịng tránh xâm hại tình dục như: nhận diện vấn đề xâm hại tình dục biểu hành vi xâm hại tình dục, nhận diện dấu hiệu cảnh báo nguy bị xâm hại tình dục, lựa chọn, biểu lộ thái độ hành vi phù hợp tình khác Yêu cầu phòng, chống bạo lực cho học sinh khiếm thính a Về nhận thức − Giúp học sinh khiếm thính hiểu bạo lực học đường − Phân biệt loại bạo lực khác − Nhận diện hành vi có nguy dẫn đến bạo lực học đường − Biết cách ứng phó phù hợp rơi vào tình bị bạo lực b Về thái độ − Bình tĩnh, khơng hoảng loạn đối diện tình có nguy bạo lực, tình bạo lực − Tích cực, chủ động tự bảo vệ thân tránh tình có nguy bị bạo lực − Thể tự tin, mạnh mẽ, cương qua cử chỉ, nét mặt c Về hành vi 69 − Biết cách tìm kiếm giúp đỡ bị rơi vào tình bạo lực − Biết cách tự kiểm soát quản lý cảm xúc thân để không xảy tình bạo lực, làm gia tăng bạo lực − Biết cách chia sẻ thông tin với người tin cậy để nhận đồng cảm, chia sẻ hỗ trợ phù hợp Hoạt động 3: Những biểu hành vi bạo lực thường xảy học sinh khiếm thính Yêu cầu cần đạt: Học viên biết những hành vi bạo lực thường xảy với học sinh khiếm thính Cách thức tiến hành: − Giảng viên chuẩn bị thăm có chứa từ khóa liên quan đến hành vi bạo lực thường xảy với học sinh khiếm thính − Giảng viên để học viên tự chia nhóm với (từ - thành viên/nhóm) Đại diện lên miêu tả từ khóa (về hành vi bạo lực thường xảy với học sinh khiếm thính) cho nhóm mình, thành viên nhóm có nhiệm vụ đốn từ khóa tìm xác nội dung phiếu − Giảng viên yêu cầu: thời gian quy định (thường phút), nhóm giải từ khóa điểm cộng, hết thời gian mà không đốn quyền trả lời thuộc nhóm khác − Sau giải hết từ khóa, giảng viên tổng điểm có phần thưởng khuyến khích − Sau đó, mời số học viên/nhóm chia sẻ kiến thức từ khóa tìm Thơng tin Những biểu hành vi bạo lực thường xảy học sinh khiếm thính − Thơng qua ngơn ngữ, cử lăng mạ, xức phạm danh dự, nhân phẩm, bắt nạt,… − Sử dụng hình ảnh để trêu chọc, miệt thị, làm nhục bạn − Tác động tâm lí biểu việc nói xấu, lơi kéo người khác xa lánh, cô lập,… làm cho người bị hại cảm thấy cô đơn, sợ hãi, thiếu tự tin tiếp xúc với 70 người khác − Dùng sức mạnh, vũ lực đánh đấm, xơ đẩy, giật tóc, ném đồ vật,… Bạo lực học đường diễn lớp học, khn viên nhà trường Biểu hành vi bạo lực học đường học sinh tiểu học thường xoay quanh vấn đề như: muốn thể thân với người khác, muốn trả đũa, bêu xấu bạn, muốn đoạt tiền để tiêu xài lấy cắp viết, hộp màu làm riêng,… Giá trị vật chất mà em chiếm đoạt không lớn không ngăn chặn kịp thời, mức độ phát triển ngày cao, nặng nề Ngoài ra, hành vi bạo lực xuất phát từ việc học sinh tiếp nhận phim ảnh, game, sách, báo chí… có tính chất bạo lực mạng xã hội thông qua phương tiện phổ biến điện thoại, laptop,… Trong đó, học sinh khiếm thính chủ yếu tri giác qua kênh nhìn, tư trực quan hay bắt chước Kẻ xấu thường lợi dụng điểm để lôi kéo học sinh vào hành vi sai trái, vi phạm pháp luật Hành vi bạo lực dù dạng bạo lực thể xác, tinh thần, tài chính, tình dục hay mức độ gây tổn thương thể chất, bất ổn tinh thần, ảnh hưởng đến học tập người bị hại Do đó, để rèn luyện kĩ phòng chống bạo lực cho học sinh khiếm thính, cần tuân thủ số yêu cầu nội dung định Hoạt động 4: Thực hành số biện pháp rèn luyện kĩ phòng chống bạo lực, xâm hại tình dục cho học sinh khiếm thính Yêu cầu cần đạt: − Học viên hiểu quy trình thiết kế hoạt động giáo dục giới tính có lồng ghép nội dung phịng chống xâm hại cho học sinh khiếm thính tiểu học thơng qua ngơn ngữ kí hiệu − Học viên vận dụng yêu cầu cần đạt để thiết kế hoạt động giáo dục giới tính có lồng ghép nội dung phịng chống xâm hại cho học sinh khiếm thính tiểu học thơng qua ngơn ngữ kí hiệu Cách thức tiến hành: − Giảng viên chia nhóm lớn, làm cặp đơi, làm cá nhân Tùy vào bầu khơng khí lớp học − Giảng viên đưa yêu cầu thiết kế hoạt động giáo dục giới tính có lồng ghép nội dung phòng chống xâm hại cho học sinh khiếm thính thơng qua ngơn ngữ kí hiệu 71 − Sau học viên hoàn thành, giảng viên mời số đại diện chia sẻ Những sản phẩm lại chia sẻ với lớp thông qua kênh mạng xã hội, tổ chức trưng bày theo kĩ thuật phịng tranh Thơng tin Nhận biết nguy hành vi xâm hại tình dục − Các dấu hiệu nhận biết nguy xâm hại: Cần dạy học sinh cảnh giác với hành vi người lớn xung quanh học sinh sau: + Quan tâm mức đến học sinh, tặng quà đắt tiền cho học sinh tiền + Thể tình cảm cách bất thường + Cố tạo thời gian riêng tư với học sinh và/hoặc đến thăm học sinh mà khơng có giám sát người khác + Hướng dẫn thực hiện: Cha mẹ đặt câu hỏi, kèm theo hình ảnh − Nhận diện hành vi xâm hại tình dục: Xâm hại tình dục học sinh em bao gồm hạnh vi: + Hành vi phô dâm, phơi bày bắt học sinh nhìn phận sinh dục + Sử dụng ngôn ngữ dâm ô với học sinh, ép học sinh xem băng hình đồi trụy + Đụng chạm, vuốt ve, sờ nắm, quấy rối tình dục + Cưỡng dâm, hiếp dâm + Quan hệ tình dục, giao cấu với học sinh + Hướng dẫn thực Để học sinh khiếm thính nhớ hành vi xâm hại tình dục, cha mẹ tổ chức trị chơi “nhận diện hành vi” cách đưa hình ảnh đặt câu hỏi “đâu hành vi mà người khác không phép”, sau em lựa chọn hình ảnh phù hợp cha mẹ với em trao đổi lý hành vi người khác khơng phép làm? Hướng dẫn rèn luyện kĩ phòng chống xâm hại cho học sinh khiếm thính a Nguyên tắc ngón tay Hồn thành tranh sau: 72 Ngón Bắt tay gặp người Ngón trỏ: em nắm tay với ai? Ngón Vẫy tay người Ngón Xua tay khơng tiếp xúc, hét to, bỏ chạy người xa lạ Ngón Ơm Sơ đồ nguyên tắc ngón tay [1] + Ngón - gần tượng trưng cho người thân ruột thịt gia đình ơng bà, bố mẹ, anh chị em ruột - bé ơm hôn người đồng ý đề thành viên nhà ơm hơn, thể tình u thương, tắm rửa bé cịn nhỏ + Ngón trỏ - tượng trưng cho thầy cô, bạn bè trường lớp họ hàng gia đình Những người nắm tay, khốc vai chơi đùa + Ngón - người quen hàng xóm, bạn bè cha mẹ - bé bắt tay chào hỏi họ + Ngón áp út - gặp người gặp lần đầu, bé dừng lại mức vẫy tay chào + Ngón út - ngón tay xa bé thể cho người hoàn toàn xa lạ người có cử thân mật, khiến bé thấy lo sợ, bất an, bé hồn tồn bỏ chạy, hét to để thông báo với người xung quanh (Nguyễn Lan Hải, 2016) Nguyên tắc ngón tay giúp em giữ khoảng cách an toàn, bảo vệ thân em mối quan hệ hàng ngày Lưu ý: cần giúp cho em hiểu răng, người thân, người quen, người lạ mà gây cho em “cảm giác khó chịu” bị coi “người đáng ngại” Tuy nhiên, cần cho em biết “vi phạm” vài trường hợp ngoại lệ: 73 Chen chúc chỗ đông người (va chạm vào xe buýt, thang máy, nơi lễ hội, tàu thuyền,… ), xin lỗi làm phiền họ Người khác cần “giúp tay” (đỡ em bé bị té ngã, dắt cụ già qua đường, giúp người bệnh người khuyết tật) Tương tác sinh hoạt tập thể (nắm tay múa hát, tham gia trò chơi, nối vòng tay lớn) b “Vùng riêng tư” Phụ huynh tổ chức trị chơi, u cầu đánh dấu X vào vùng không phép đụng chạm vào chưa đồng ý Sơ đồ minh họa vùng riêng tư [1] Sau giải thích cho biết rằng, vùng riêng tư không phép đụng vào Cùng với đó, nhấn mạnh với “khơng có quyền u cầu chạm vào vùng kín họ” Quy tắc an tồn áp dụng lúc khơng với người lạ mà với người quen hay đứa học sinh khác đa số nạn nhân bị lạm dụng tình dục người quen biết tin tưởng Hoạt động 5: Rèn luyện kĩ phòng chống bạo lực cho học sinh khiếm thính Yêu cầu cần đạt: − Học viên hiểu nội dung kĩ phòng chống bạo lực cho học sinh khiếm thính thơng qua ngơn ngữ kí hiệu − Học viên vận dụng yêu cầu cần đạt để xây dựng nội dung rèn luyện kĩ phòng chống bạo lực cho học sinh khiếm thính tiểu học thơng qua ngơn ngữ kí hiệu Cách thức tiến hành: − Tổ chức chia nhóm cho học viên (từ - học viên/nhóm) 74 − Giảng viên đưa yêu cầu: nhóm tự phân vai với để thực hành kĩ phòng chống bạo lực cho học sinh khiếm thính thơng qua ngơn ngữ kí hiệu Các nhóm quyền tự chọn nội dung phù hợp theo nội dung giảng để sắm vai − Mời nhóm quan sát góp ý Giảng viên kết luận Thông tin Nội dung kĩ phòng, chống bạo lực cho học sinh khiếm thính tiểu học a Phân biệt hành vi bạo lực không bạo lực Nhấn mạnh nội dung: hành vi bạo lực học đường hành vi làm tổn hại thân thể, tinh thần diễn phạm vi nhà trường b Nhận diện tình có nguy dẫn đến bạo lực: bạo lực vật chất, bạo lực thể chất, bạo lực tinh thần; riêng với nhóm học sinh tiểu học khiếm thính có độ tuổi từ 12 – 18 tuổi, thêm vào nội dung bạo lực tình dục c Biểu thái độ ứng xử phù hợp tình bạo lực: − Kĩ nhận diện tình nguy hiểm + Học sinh khiếm thính nhận biết tình nguy hiểm liên quan đến bạo lực thơng qua hình ảnh, video clip, trò chơi, hoạt động sắm vai + Học sinh khiếm thính hiểu nguy hại mà hành vi bạo lực mang đến có ý thức tự phịng vệ, ứng phó phù hợp, + Học sinh khiếm thính vận dụng số cách nhận diện ứng phó phù hợp tình nguy hiểm liên quan đến bạo lực khác − Kĩ bảo vệ thân + Học sinh khiếm thính nhận biết số cách bảo vệ thân phù hợp rơi vào tình bạo lực + Học sinh khiếm thính hiểu số yêu cầu để bảo vệ thân rơi vào tình bạo lực + Học sinh khiếm thính vận dụng cách kĩ hiểm rơi vào tình bạo lực − Kĩ bày tỏ thể cảm xúc + Học sinh khiếm thính biết cảm xúc cảm xúc có 75 rơi vào tình bạo lực + Học sinh khiếm thính hiểu số yêu cầu để bày tỏ thể cảm xúc, đặc biệt tình bạo lực + Học sinh khiếm thính vận dụng số kĩ thuật bày tỏ thể cảm xúc tình cụ thể để giữ bình tĩnh điều chỉnh hành vi phù hợp rơi vào tình bạo lực − Kĩ giải mâu thuẫn + Học sinh khiếm thính biết mẫu thuẫn, nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn xung đột mối quan hệ bạn bè đồng trang lứa + Học sinh khiếm thính hiểu số yêu cầu để nhận diện mâu thuẫn, truy tìm nguyên nhân giải mâu thuẫn phù hợp, phòng tránh bạo lực xảy + Học sinh khiếm thính vận dụng số kĩ thuật giải mâu thuẫn hiệu để cải thiện mối quan hệ bạn bè, thoát khỏi tình bạo lực biết cách nhờ hỗ trợ từ người lớn, vòng tay bạn bè phù hợp Một số biện pháp rèn luyện kĩ phòng chống bạo lực xâm hại học sinh khiếm thính − Mục tiêu hoạt động: Giúp học sinh khiếm thính biết cách nhận diện người lớn đáng tin cậy để chia sẻ trợ giúp bị bạo lực đường tới trường trường − Phương pháp: Đặt câu hỏi, thảo luận, trả lời − Các bước tiến hành: Bước Phụ huynh chọn hai cách: kể chuyện theo tranh mô tả kết hợp ngơn ngữ kí hiệu cho học sinh hiểu nội dung “tình bạo lực đường học” Hoặc xem clip “Tình bạo lực đường học” Phụ huynh đặt câu hỏi theo gợi ý bên dưới: 1) Ai giúp tình này? 2) Con liệt kê danh sách người lớn đáng tin cậy giúp tình (bằng cách dán hình họ/ vẽ tranh/ viết chữ…)? (Những người lớn đáng tin cậy là: hàng xóm, giáo viên, hiệu trưởng, cơng an, cha mẹ bạn bè…) 76 3) Con viết tên người lớn đáng tin cậy sống con? (phát giấy yêu cầu viết tên lên đó) Bước Phụ huynh yêu cầu trả lời Sau đó, phụ huynh tổng kết để hiểu “không phải tất người lớn đáng tin cậy, có người lớn cố gắng làm hại có nhiều người lớn sẵn sàng giúp đỡ Nếu có tiếp cận, làm tổn thương con, khiến cảm thấy sợ hãi, khó chịu, cảm thấy gặp nguy hiểm tìm người lớn làm cho cảm thấy thoải mái an toàn để giúp đỡ” Đồng thời cung cấp số điện thoại bảo vệ trẻ em 111 để tìm hỗ trợ cần Ngồi ra, phụ huynh đưa số tính dẫn đến nguy bạo lực trường để em thực hành, hình thành kĩ xử lí tính tìm kiếm hỗ trợ III CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THỰC HÀNH Câu hỏi − Trình bày nội dung giáo dục giới tính cho học sinh khiếm thính − Nêu yêu cầu việc giáo dục giới tính, phịng chống bạc lực, xâm hại tình dục học sinh khiếm thính Bài tập − Thực hành trò chơi hỗ trợ phịng chống bạo lực, xâm hại tình dục học sinh khiếm thính gia đình cách tiếp cận khác − Thực hành hoạt động giáo dục giới tính cho học sinh khiếm thính thơng qua ngơn ngữ kí hiệu IV TÀI LIỆU THAM KHẢO Huỳnh Văn Sơn (2017), Kỹ phòng tránh xâm hại cho trẻ mầm non, NXB Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh Huỳnh Văn Sơn (2017), Kỹ phòng tránh xâm hại cho học sinh tiểu học, NXB Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh Knoors, H., Brons, M., Marschark, M (Eds.) (2019), Deaf education beyond the Western world: Context, challenges, and prospects, Oxford University Press 77 Mitchiner, J., Batamula, C., Kite, B J (2018), Hundred Languages of Deaf Children: Exploring the Reggio Emilia Approach in Deaf Education, American annals of the deaf, 163(3), 294-327 Nguyễn Thị Hoàng Yến (2005), Đại cương giáo dục học sinh khiếm thính, NXB Đại học Sư phạm Nguyễn Lan Hải (2016), “Cẩm nang Giáo dục giới tính giúp trẻ tránh bị xâm hại – “Luật bàn tay” “Nguyên tắc đồ lót”, NXB Phụ nữ Ona Needelman (2015), Views of Deaf Teachers on Sexual Awareness and Prevention of Sexual Abuse among Deaf Children and Youth, Journal of Child and Youth Care 78 ... giáo dục người khuyết tật, người lớn điếc, phụ huynh học sinh khiếm thính dạy mơn Tốn mơn Tiếng Việt ngơn ngữ kí hiệu Tập ? ?Tài liệu bồi dưỡng phụ huynh hỗ trợ học sinh khiếm thính cấp tiểu học... giúp phụ huynh nắm yêu cầu dự án đề cho trình hỗ trợ học sinh khiếm thính gia đình, thơng qua NNKH Ngồi ra, chủ đề cịn có câu hỏi đánh giá, đặc biệt nguồn tài liệu tham khảo giúp phụ huynh tự... điều chỉnh phụ huynh nhằm giúp học sinh khiếm thính, việc xây dựng mơi trường giao tiếp gia đình, tham gia phụ huynh vào trình giáo dục học sinh nhắc nhở, yêu cầu phụ huynh việc học tập học sinh