Sa sút trí tuệ bệnh Parkinson sa sút trí tuệ dạng thể Lewy Jean-Philippe Azulay Bệnh viện cơng cộng Marseille Đại học Aix-Marseille Diễn tiến tự nhiên bệnh Parkinson • • • • • • Giai đoạn tiền sinh lý Giai đoạn tiền lâm sàng Giai đoạn tiền vận động Khi bắt đầu có dấu hiệu vận động Giai đoạn tuần trăng mật Giai đoạn biến chứng: bệnh / điều trị – Mất ổn định vận động – Mất ổn định vận động (đau, TKTV, tâm thần) – Rối loạn vận động • Giai đoạn muộn: – Dấu hiệu trục (té ngã, co cứng) – Dấu hiệu khơng phải vận động: sa sút trí tuệ, thờ vô cảm, rối loạn TKTV, lú lẫn, ảo giác -10y -6y Chứng chậm vận động, Tăng trương lực, Run nghỉ (+ triệu chứng không vận động) 2y PD giai đoạn cuối PD tiến triển PD trung kỳ (ổn định) Chẩn đoán PD - kiểu hình vận động PD sớm Khởi đầu PD lâm sàng – kiểu hình vận động PD chưa biểu khứu giác RBD, táo bón lo âu, trầm cảm Các dấu: đột biến gen, mức alpha-syn, bất thường hình ảnh học Biến chứng vận động: triệu chứng không vận động: Tắt / loạn vận động, Suy giảm nhận thức/ Ảnh hưởng dáng cân Sa sút trí tuệ, loạn thần, bằng, Rối loạn TK tự chủ, Dị dạng trục, Rối loạn ngủ-thức Loạn vận ngôn / khó nuốt 5y 10Y 15y Tiến triển tổn thương: giả thuyết Braak Các triệu chứng sớm vận động Bằng chứng mạnh • Giảm khứu giác • Táo bón • Rối loạn giấc ngủ (EDS, RBD) • Trầm cảm Gợi ý có liên quan • Rối loạn chức TK tự chủ (ví dụ, tim) • Lo âu • Rối loạn thị giác • Thay đổi nhận thức • Hội chứng chân khơng n • Thờ • Mệt mỏi Giai đoạn tiền vận động • Một số nghiên cứu cho thấy có suy giảm nhận thức (Thaler et al, 2012; Ross et al, 2012; Hawkins et al, 2010): • Mặc dù phương pháp tiếp cận khác nhau: – rối loạn chức vận hành (trí nhớ cơng việc, trơi chảy lời nói, giảm tập trung) • Sự diện rối loạn hành vi giấc ngủ REM (RBD): chiếm 50% bệnh lý tích tụ synucléin sau 12 năm – rối loạn tương tự + rối loạn trí nhớ khơng gian-thị giác – + Nguy cao tiến triển đến suy giảm nhận thức nghiêm trọng Suy giảm nhận thức nhẹ (Nhóm Chun gia, The Lancet 2006) • Được định nghĩa chứng rối loạn nhận thức người cao tuổi trình độ học vấn xã hội không ảnh hưởng đáng kể tới sinh hoạt ngày • 3-19% dân số> 65 tuổi • Diễn tiến – Ổn định – Tiến tới sa sút trí tuệ • Áp dụng bệnh Parkinson: – Xác định suy giảm nhận thức mà chưa phải sa sút trí tuệ – Xác định rối loạn mang 'nguy cao' Những vùng bị ảnh hưởng đầu tiên? Foltynie et al, 2004, Levin katzen, 2005; Muslimovic et al, 2005; Levy et al, 2002; Mahieux et al, 1998 • Các khiếm khuyết thường gặp không đồng giai đoạn đầu – Hội chứng rối loạn vận hành – Sự trơi chảy lời nói – Khiếm khuyết khơng gian - thị giác – Trí nhớ ngơn ngữ • Bất thường tiên đốn diễn tiến tới sa sút trí tuệ? Phân tích gộp cohort Aarsland et al (2010): – 1346 bệnh nhân chia làm nhóm – lĩnh vực cho 1,5 DS: trí nhớ lời nói, chức thị giác-khơng gian, khả tập trung/vận hành – Trí nhớ (13,3%)> thị giác-khơng gian (11%)> vận hành (10,1%) – 25,8% suy giảm nhận thức nhẹ (MCI) – YTNC: tuổi, giới tính nam, trầm cảm, độ nặng chức vận động, điểm H&Y Suy giảm nhận thức nhẹ bệnh Parkinson • Nhiều nghiên cứu cohort • CamPalGN-Study (Williams-Gray et al: Brain (2009) năm JNNP (2013) 10 năm – năm theo dõi: 17% có SSTT Parkinson, với YTNC: tuổi > 72, độ trôi chảy ngữ nghĩa trí nhớ tương quan với nồng độ thể amyloid beta thấp Dujardin et al, Rev Neurol (2016) SSTT thể Lewy SSTT bệnh Parkinson: Một bệnh? Sự khác biệt: Các dấu hiệu trình tự thời gian • Các dấu hiệu vận động nhận thức xuất năm • Khơng khác biệt bệnh học thần kinh: nhánh thể Lewy lan tỏa (+ thối hóa sợi thần kinh tuổi già + tổn thương mạch máu) Sa sút trí tuệ thể Lewy • SSTT thối hóa thứ sau bệnh Alzheimer (4,2% tất SSTT) • Bệnh thể Lewy, Bệnh Parkinson, bệnh sa sút trí tuệ bệnh Parkinson: biểu phổ bệnh thể Lewy Tiêu chuẩn Mc Keith (2005) • Sa sút trí tuệ + tiêu chí (dạng có khả năng) (dạng có thể) Biến động nhận thức, ý thức ý Dấu hiệu vận động dạng parkinson Ảo giác có cấu trúc mà khơng điều trị với dopaminergic Hội chứng SSTT ➢ Hội chứng rối loạn vận hành đáng kể ➢ Rối loạn khả ý trầm trọng ➢ Rối loạn thị giác không gian (vẽ đồng hồ, chép hình ) ➢ Biến động hoạt động (giả lú lẫn) 60 đến 70% trường hợp Các dấu hiệu dạng parkinson • Bắt đầu dấu hiệu dạng Parkinson dấu hiệu nhận thức năm: ➢ Mức độ nghiêm trọng hội chứng vận động ngoại tháp # bệnh nhân Parkinson có khơng có bệnh sa sút trí tuệ ➢ Xu hướng trục nhiều (tư thế, dáng đi, vẻ mặt vô cảm) ➢ Run nghỉ gặp ➢ Ít nhạy với dopa Ảo giác • Khác với bệnh Parkinson ➢ Xuất không điều trị (dopa, agonists) ➢ Thay đổi nhiều, tùy vào lúc ngày (so với đêm) ➢ Với mê sảng dạng diễn giải ➢ Dạng ảo ảnh bệnh Parkinson vô có ảo giác xúc giác thính giác Ảo giác (2) • Ảo giác thị giác ➢Cảm nhận diện thân thuộc lạ lẫm (cha mẹ mất) ➢Cảm nhận có người vật ngang qua chạm vào người ➢Cảnh hoạt hình (phim câm) ➢Ảo tưởng (tường cửa cong vênh, động vật biến hình ) Tính biến động • Sự biến động đáng kể hoạt động nhận thức, trình ý, tri giác suốt ngày • Tăng buồn ngủ ++ Các tiêu chí gợi nhớ • Rối loạn hành vi giấc ngủ REM (bệnh lý có tích tụ synuclein) • Rất nhạy với thuốc an thần • PET-F-dopa DaTSCAN: giảm tái hấp thu dopamine hạch Các tiêu chí nhỏ ➢Rối loạn TK TV ++ ➢Ngất lặp lặp lại té ngã ➢Rối loạn ý thức khơng giải thích ➢Trầm cảm, sảng hoang tưởng hay ganh tị ➢Các cấu trúc thùy thái dương tương đối cịn ngun ➢Hình ảnh lấp lánh đồ tim (mIBG) bị nhiễu loạn ➢SPECT: giảm tưới máu vùng chẩm ➢Băng đo EEG chậm lại Các đề xuất trị liệu • Tránh loại thuốc làm trầm trọng thêm tình trạng lú lẫn (thuốc kháng cholinergic, BZD) • Ln tìm kiếm nguyên nhân gây nên hội chứng lú lẫn • Điều trị triệu chứng: – Levodopa – Rivastigmine – Clozapine – Kiểm soát huyết áp