Số 59 THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN 06/2019 BAN BIÊN TẬP TS Trần Chí Thành - Trưởng ban TS Cao Đình Thanh - Phó Trưởng ban PGS TS Nguyễn Nhị Điền - Phó Trưởng ban TS Trần Ngọc Toàn - Ủy viên ThS Nguyễn Thanh Bình - Ủy viên TS Trịnh Văn Giáp - Ủy viên TS Đặng Quang Thiệu - Ủy viên TS Hoàng Sỹ Thân - Ủy viên TS Trần Quốc Dũng - Ủy viên ThS Trần Khắc Ân - Ủy viên KS Nguyễn Hữu Quang - Ủy viên KS Vũ Tiến Hà - Ủy viên ThS Bùi Đăng Hạnh - Ủy viên Thư ký: CN Lê Thúy Mai Biên tập trình bày: Nguyễn Trọng Trang NỘI DUNG 1- Vai trò đồng vị môi trường nghiên cứu tài nguyên nước ngầm TRỊNH VĂN GIÁP 9- Vai trò thị đồng vị phóng xạ nghiên cứu CÁC Q TRÌNH MÔI TRƯỜNG PHAN SƠN HẢI 16- Kết nghiên cứu nguồn gốc nguồn nước khống nóng Vĩnh Phương, Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa kỹ thuật đồng vị ĐOÀN VĂN CÁNH, NGUYỄN THẠC CƯỜNG, ĐẶNG ĐỨC NHẬN, HỒ MINH THỌ 26- Ứng dụng kỹ thuật đồng vị nghiên cứu nguồn nước chất lượng nước TRỊNH ANH ĐỨC 30- Xác định liều đáp ứng tiêu chuẩn an tồn, an ninh nguồn phóng xạ thiết bị chiếu xạ gamma dùng nguồn Co60 NGHIÊM XUÂN KHÁNH, NGUYỄN XUÂN THAO, NGUYỄN VĂN MẠNH cs 37- Trung tâm hợp tác IAEA - VINATOM TRỊNH ANH ĐỨC Địa liên hệ: Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam 59 Lý Thường Kiệt, Hoàn Kiếm, Hà Nội ĐT: (024) 3942 0463 Fax: (024) 3942 2625 Email: infor.vinatom@hn.vnn.vn Giấy phép xuất số: 57/CP-XBBT Cấp ngày 26/12/2003 TIN TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ 41- Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam trao tượng Viện sỹ Igor Kurchatov nhân kỷ niệm 65 năm vận hành nhà máy điện nguyên tử giới 42- Ứng dụng xạ y học giúp Kuwait kiểm sốt bệnh ung thư THƠNG TIN KHOA HỌC VÀ CƠNG NGHỆ HẠT NHÂN VAI TRỊ CỦA ĐỒNG VỊ MÔI TRƯỜNG TRONG NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN NƯỚC NGẦM Quản lý khai thác nước ngầm cách hợp lý phục vụ cho sản xuất đời sống vấn đề sống nhiều quốc gia giới Tuy nước ta nằm vùng nhiệt đới gió mùa, lượng mưa hàng năm cao, chịu áp lực khơng nhỏ để có đủ nguồn nước phục vụ phát triển kinh tế-xã hội trước thách thức biến đổi khí hậu ngày khắc liệt Trong thời gian qua, kỹ thuật hạt nhân nói chung, kỹ thuật đồng vị nói riêng góp phần đáng kể phục vụ cho việc quan lý khai thác bền vững nguồn nước ngầm Để cung cấp thông tin vai trò kỹ thuật đồng vị nghiên cứu mơi trường nói chung tài ngun nước ngầm nói riêng, sở kết thu nhận thời gian qua, số vấn đề đề cập viết này, “Vai trị đồng vị mơi trường nghiên cứu tài nguyên nước ngầm”; “Kỹ thuật đồng vị đánh giá nguồn gốc ô nhiễm nguồn nước”; “Vai trị đồng vị mơi trường truy xuất nguồn gốc địa lý, chất lượng nông sản” Trong viết này, nguyên tắc kỹ thuật đồng vị sử dụng đồng vị hydro (1H, 2H, 3H) oxy (16O, 17O, 18O) nghiên cứu nước ngầm trao đổi Để minh họa cho nguyên tắc này, số ví dụ liên quan đến nguồn gốc nước ngầm khu vực Hà Nội trình bày ĐỒNG VỊ MƠI TRƯỜNG nhận xạ đồng vị phóng xạ phân rã Các đồng vị mơi trường, đồng vị bền phóng xạ có khí thủy với nồng độ khác Các đồng vị môi trường sử dụng phổ biến nghiên cứu tài nguyên nước đồng vị hydro (2H D 3H) oxy (18O) có phân tử nước H2O Các đồng vị 2H 18O đồng vị bền cịn đồng vị 3H đồng vị phóng xạ Trong mơi trường, ngun tử oxy có đồng vị bền nguyên tử hydro có đồng vị bền với tỷ lệ khác Hình Minh họa đồng vị bền nhau, điều minh họa hình hydro oxy tỷ lệ chúng tự nhiên 16 Các đồng vị nằm phân tử nước ( O H đồng vị phổ biến hay gọi ký hiệu sau: 1H1H16O, 1H2H16O, đồng vị nhẹ, đồng vị cịn lại đồng vị 1 18 H H O, 1H2H18O Các đồng vị bền thường phổ biến hay gọi đồng vị nặng) xác định máy khối phổ kế tỷ số đồng vị (IR1.1 Đồng vị bền MS), kết phân tích tỷ số đồng vị phổ Các đồng vị bền hydro oxy có biến đồng vị phổ biến Các đồng vị phóng phân tử nước H2O, xạ thường xác định thiết bị ghi Số 59 - Tháng 06/2019 THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN đồng vị sử dụng phổ biến để nghiên cứu môi trường nước Sự thay đổi tỷ số đồng vị 2H/1H 18O/16O phân tỷ nước tự nhiên q trình thay đổi pha nước khí khác lượng liên kết hóa học đồng vị khác khối lượng Ví dụ, chênh lệch khối lượng 2H 1H 2: tương tự 18O 16O 1,1: Các tỷ lệ đồng vị bền (tỷ số đồng vị nặng/đồng vị nhẹ) thủy văn quy ước theo độ lệch phần triệu (‰) sử dụng ký hiệu δ (delta): δ= RS − RStd 1000 (‰) RStd (1) nước cịn lại khí ngày nghèo đồng vị 2H 18O Do đó, mưa liên tiếp xuất phát từ khối nước ban đầu ngày nghèo đồng vị nặng Ngoài ra, mức độ ngưng tụ khối nước phụ thuộc vào nhiệt độ, nên hình thành mối liên hệ thành phần đồng vị nước mưa nhiệt độ hình thành mưa đó: nhiệt độ hình thành mưa giảm giá trị δ nước mưa giảm Sự phụ thuộc vào nhiệt độ tạo biến đổi thành phần đồng vị theo mùa nước mưa (nước mưa mùa hè nghèo đồng vị nặng so với mưa mùa đồng) Ngồi cịn có hiệu ứng vĩ độ (nước mưa vĩ độ cao nghèo đồng vị nặng so với nước mưa vĩ độ thấp) hiệu ứng độ cao (đồng vị nặng nước mưa nghèo độ cao tăng lên) Hình biểu diễn thay đổi thành phần đồng vị hydro oxy chu trình thủy văn Trong đó, R tỷ lệ nồng độ đồng vị ( H/ H, 18O/16O) mẫu cần đo mẫu chuẩn Mẫu chuẩn hay sử dụng cho đồng vị hydro oxy mẫu VSMOW (Vienna Standard Mean Ocean Water) với tỷ số đồng vị 2H/1H phần đồng vị 2H 18O, chúng 18O/16O tương ứng 155,76±0,05·10-6 lại có mối liên hệ với khăng khít, 2005,20±0,45·10-6 mối quan hệ cho phép sử dụng đồng vị Hầu hết ứng dụng đồng vị bền hydro oxy để đánh giá trình thủy hydro oxy nghiên cứu nước ngầm văn khác để biến đổi khí sử dụng thay đổi tỷ lệ đồng vị hậu khứ và nguồn nước lượng mưa khí quyển, nghĩa đầu vào hệ cổ (xem Hình 3) thống thủy văn nghiên cứu Những biến thiên tỷ lệ đồng vị bền kết loạt Hình Sự thay đổi thành phần đồng vị trình vật lý, quan trọng trình 18 bay ngưng tụ Trong trình bay hơi, H O chu trình thủy văn (ảnh gốc phân tử nước nhẹ 1H1H16O dễ bay Hoefs 1997 and Coplen et al [1]) phân tử nước nặng (1H2H16O H218O) Do đó, nước bay từ đại dương đồng vị 18O bị nghèo cỡ 10‰ đồng vị 2H bị nghèo cỡ từ 80 đến 120‰ so với nước đại dương Khi nước khí trải qua trình bị làm lạnh ngưng tụ liên tiếp để tạo đám mây mưa, phân tử nước nặng dễ dàng ngưng tụ, kết phần Số 59 - Tháng 06/2019 Những hiệu ứng làm thay đổi thành phần đồng vị 2H 18O, chúng lại có mối liên hệ với khăng khít, mối quan hệ cho phép sử dụng đồng vị hydro oxy để đánh giá trình thủy văn khác để biến đổi khí hậu khứ và nguồn nước cổ (xem Hình 3) THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN nghĩa thành phần đồng vị nước mưa khác với thành phần đồng vị nước mưa có mối liên hệ giá trị delta (δ) nhiệt độ Hình Mối liên hệ thành phần đồng vị H O q trình thủy văn 18 Trong khn khổ mạng lưới quan trắc đồng vị nước mưa phạm vi toàn cầu (GNIP), người ta thiết lập mối liên hệ δ2H δ18O gọi đường nước khí tượng tồn cầu (Global Meteoric Water LineGMWL) biểu diễn biểu thức sau: δ2H = 8·δ18O + 10 (2) Nước mưa xuống bề mặt trái đất trải qua trình bay thành phần đồng vị khơng tn theo phương trình (2) Quá trình bay làm giàu đồng vị nặng (2H, 18O) nước, không theo tỷ lệ giống nhau, nên có mối liên hệ đường nước bay hình Khi nước mưa thấm vào đất để bổ cấp cho nước ngầm hịa trộn tầng khơng bão hịa, thay đổi thành phần đồng vị theo mùa không rõ rệt nước mưa Trong hầu hết tầng chứa nước, thành phần đồng vị nước ngầm khơng thay đổi trừ có trao đổi với oxy đá (CaCO3) tầng trữ nước Quá trình trao đổi thường xuất hệ thống địa nhiệt nhiệt độ cao Thành phần đồng vị nước ngầm có liên quan trực tiếp với thành phần đồng vị nước mưa khu vực bổ cấp cho tầng chứa nước thời điểm bổ cấp Nước ngầm có tuổi cao điều kiện khí hậu vùng bổ cấp thời điểm bổ cấp cho nước ngầm khác xa với điều kiện khí hậu Điều có Nước ngầm bổ cấp q trình thấm từ nước mặt sơng, hồ Nếu phần lớn lượng nước bổ cấp từ trình thấm từ nước mặt thành phần đồng vị nước ngầm phản ánh thành phần đồng vị trung bình nước sơng hồ thay thành phần đồng vị nước mưa khu vực Sơng ngịi thu thập nước bắt nguồn từ nước mưa khu vực hồn tồn khác, ví dụ vùng núi cao Khi đó, đồng vị nặng nước sông nghèo so với nước mưa đồng hiệu ứng độ cao Trong trường hợp nước hồ ao có bay hơi, có q trình làm giàu đồng vị nặng nước hồ ao Nếu nước ngầm có mối liên hệ với nước hồ ao thông qua trình thấm, thành phần đồng vị nước ngầm phản ánh trình làm giàu đồng vị nặng giống nước hồ ao Khi mối liên hệ thành phần đồng vị 2H 18O không theo quy luật biểu thức (2) mà theo đường nước bay hình 1.2 Đồng vị phóng xạ tritium Triti (3H), đồng vị phóng xạ hydro, phát xạ beta có lượng thấp (Emax = 18 keV) Hàm lượng triti nước biểu thị đơn vị triti (TU) TU tương đương với nguyên tử 3H 1018 nguyên tử 1H, tương đương với 0,118 Bq 3,193 pCi/1 lít nước Chu kỳ bán rã triti 12,43 năm Nồng độ triti nước tự nhiên nói chung thấp Do đó, nghiên cứu thủy văn, việc làm giàu triti phương pháp điện phân thường thực trước đo hoạt độ cách sử dụng phương pháp nhấp nháy lỏng máy đếm tỷ lệ Số 59 - Tháng 06/2019 THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN Triti nước mưa có hai nguồn gốc thời gian lưu trú nước ngầm, từ ước tự nhiên nhân tạo Nguồn gốc tự nhiên triti tính thơng số liên quan hệ thống nước kết tương tác neutron có nguồn gốc từ ngầm, đặc biệt tốc độ bổ cấp tia vũ trụ với hạt nhân nguyên tử nitơ khí theo phản ứng sau: N7 + 1no → 3H1 + 12C6 (3) 14 Triti tạo từ phản ứng nhanh chóng bị oxy hóa tạo thành nước dạng HTO vào chu trình thủy văn tồn cầu Hàm lượng triti có nguồn gốc tự nhiên lượng mưa có giá trị khoảng từ đến TU Triti có nguồn gốc nhân tạo kết vụ thử vũ khí nhiệt hạch từ năm 1952 đến 1962 có phần đóng góp nhỏ từ sở hạt nhân cơng nghiệp Hàm lượng triti đưa vào nước mưa từ vụ thử vũ khí hạt nhân năm cuối 50 đến đầu năm 60 tăng gấp cỡ bậc bắc bán cầu so với hàm lượng triti có nguồn gốc tự nhiên (cỡ TU) cỡ bậc nam bán cầu Mạng quan trắc đồng vị nước mưa IAEA WMO phạm vi tồn cầu cơng bố số liệu hàm lượng triti nước mưa trạm quan trắc mạng lưới Hình trình bày hàm lượng triti nước mưa quan trắc thời gian dài hai trạm: Bắc bán cầu, trạm cịn lại Nam bán cầu Từ kết ước tính hàm lượng triti nước mưa hầu hết điểm cần quan tâm Thông tin chi tiết số quan trắc tìm thấy trang web: http://www.iaea.org/programs/ ri/gnip/gnipmain.htmlm Việc phát dị thường hàm lượng triti nước ngầm tầng nơng tương tự hàm lượng nước mưa có nguồn gốc từ vụ thử vũ khí hạt nhân vào cuối năm 50 đầu năm 60 “dấu vân tay” cho thành phần bổ cấp nước thời kỳ đại nước ngầm Việc đánh giá định lượng từ liệu triti tầng chứa nước nông cho phép xác định phân bố Số 59 - Tháng 06/2019 Hình Hàm lượng triti nước mưa quan trắc trạm Ottawa (Canada) trạm Kaitoke (New Zealand) Hiện nay, hàm lượng triti nước mưa đạt đến giá trị nguồn gốc tự nhiên, khiến cho việc sử dụng số liệu triti trở nên khó khăn Tuy nhiên, mặt tương đối, nước ngầm có chứa đồng vị triti, khẳng định nước ngầm có tuổi đại ( 40.000 năm) ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG NGHIÊN cần thiết Lập sơ đồ phân bố tuổi nước CỨU CỦA TRUNG TÂM HỢP TÁC IAEA - tầng nước ngầm nghiên cứu để luận giải kết VINATOM TRONG THỜI GIAN TỚI đề xuất kiến nghị Trong vòng năm tới Trung tâm Hợp tác Thứ ba Nghiên cứu sử dụng kỹ thuật IAEA - VINATOM đồng phối hợp 04 chương hạt nhân để nhận diện nguồn gốc lịch sử phát trình nghiên cứu cấp đề xuất loạt sinh ô nhiễm hệ sinh thái vùng ven biển cửa sông nghiên cứu với Bộ Tài nguyên Môi trường Hồng Các phần cơng việc chương trình Chương trình thứ có tên Nghiên cứu ứng nghiên cứu là: Xây dựng phương pháp nghiên dụng kỹ thuật đồng vị đánh giá mối liên cứu (thiết kế vị trí lấy mẫu, phương pháp lấy hệ dịng chảy tầng trữ nước ven sông mẫu, phương pháp xử l‎ý phân tích mẫu); Lấy Hồng từ Sơn Tây tới Hưng Yên Các hoạt động mẫu phân tích mẫu (Lấy 10 lõi trầm tích, cắt nghiên cứu triển khai chương trình gồm lát 20 lát mẫu/mẫu lõi, phân tích đồng vị hạt có: Quan trắc, lấy mẫu phân tích thành phần nhân, kim loại nặng chất dinh dưỡng 38 Số 59 - Tháng 06/2019 THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN 200 lát mẫu trầm tích) Xử l‎ý số liệu đánh giá kết nhằm xác định tốc độ trầm tích, tuổi lớp trầm tích hàm lượng kim loại nặng, chất dinh dưỡng trầm tích; Xác định mối tương quan, nhận diện nguồn gốc lịch sử phát sinh ô nhiễm hệ sinh thái vùng ven biển cửa sông Hồng để thu nhận thông tin: Nguồn gốc vật liệu bề mặt đáy biển ven bờ vùng khảo sát; Lịch sử diễn biến trầm tích đáy vùng khảo sát; Mối quan hệ trầm tích vùng bồi lắng với vật liệu rửa trơi vùng bị xói mịn Cuối Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hạt nhân đồng vị liên quan để xác định nguồn gốc trầm tích đánh giá lịch sử bồi xói vùng ven biển Định An Các hoạt động chủ yếu gồm có thu thập số liệu địa hình, dịng chảy vùng nghiên cứu; Thực khảo sát thực địa gồm có thiết kế mạng lưới đo đạc, thu góp mẫu cho vùng nghiên cứu có đường bờ biển dài khoảng 20 - 30 km; Đo đạc, thu góp mẫu trầm tích theo lưới thiết kế vùng nghiên cứu: Thu góp mẫu trầm tích bề mặt theo lưới; Thu góp mẫu lõi trầm tích (profile) theo lưới; Thu góp mẫu vùng bồi cửa sơng; Xây dựng mơ hình phân bố cấp hạt vật liệu bề mặt đáy biển vùng nghiên cứu; Phân tích thành phần cấp hạt trầm tích bề mặt; Lập mơ hình phân bố cấp hạt trầm tích đáy vùng nghiên cứu; Xây dựng mơ hình phân bố đồng vị phóng xạ, đồng vị bền nguyên tố vết; Phân tích đồng vị phóng xạ mẫu trầm tích; Phân tích khoảng 15 nguyên tố vết; Phân tích đồng vị bền δ13C; Xây dựng mơ hình phân bố khơng gian đồng vị phóng xạ ngun tố vết; Xác định tốc độ lắng đọng trầm tích vùng nghiên cứu theo thời gian; Phân tích Pb-210, Cs-137 Be-7 mẫu trầm tích theo độ sâu; Xác định tuổi tuyệt đối trầm tích khoảng 100 năm gần đây; Xử lý số liệu, đánh giá tốc độ bồi/ xói, nguồn gốc vật liệu, liên kết thời gian Chương trình sử dụng phương pháp thống kê đa biến, mơ hình pha trộn, v.v… để xử lý số liệu thu được, kết hợp với thông tin không gian, thời gian, hàm lượng đồng vị phóng xạ nguyên tố vết Định hướng nâng cao lực nghiên cứu Trung tâm Hợp tác nói riêng Viện NLNTVN nói chung trang bị thiết bị phân tích khối phổ tỷ lệ đồng vị đáp ứng việc phân tích loại mẫu nước mơi trường khác KẾ HOẠCH HỢP TÁC TĂNG CƯỜNG NĂNG LỰC, TRAO ĐỔI KHOA HỌC Hệ thiết bị Isotope Ratio Mass Spectrometry (IRMS) và/hoặc Isotope Ratio Laser Spectrometry (IRLS) dùng để phân tích thành phần đồng vị bền C, H, N, O, S,… mẫu môi trường (mẫu khí, mẫu lỏng hợp chất hữu cơ) đặc biệt cần thiết để giải toán về: tài nguyên môi trường nguồn gốc ô nhiễm, phát triển bền vững bảo vệ môi trường sinh thái, chống biến đổi khí hậu mà nước quốc tế quan tâm nghiên cứu Do độ tin cậy hiệu cao, kỹ thuật đồng vị ứng dụng ngày rộng rãi phạm vi toàn giới IRMS IRLS thiết bị thiếu nghiên cứu, điều tra đánh giá khoa học sử dụng kỹ thuật đồng vị môi trường Hiện nay, sở vật chất nghiên cứu phân tích tỷ lệ đồng vị Viện NLNTVN, đầu viện nghiên cứu, đại học công lập Việt Nam, phần đáp ứng phục vụ số nghiên cứu cụ thể, riêng biệt Hệ thống IRMS đầu tư từ gần 20 năm trước Viện Khoa học kỹ thuật hạt nhân Hà Nội Hệ thiết bị hoạt động cầm chừng dải áp dụng hạn chế Hệ thống khơng có khả nâng cấp hãng cung cấp/ Số 59 - Tháng 06/2019 39 THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN nhà sản xuất từ lâu không chế tạo thiết bị phụ chất để tiếp nhận thiêt bị nghiên cứu đại trợ thay đổi phần mềm điều khiển, xử lý số trang bị khuôn khổ hợp tác liệu cho thiết bị Trong nhu cầu nghiên cứu, phân tích phục vụ đào tạo Việt Nam Trịnh Anh Đức lớn, không miền bắc mà vùng miền trung, miền nam Nhu cầu lớn đến mức Trung tâm Đào tạo hạt nhân có đơn vị tư nhân tự trang bị hệ thống phân tích phân tích dịch vụ cho số nghiên cứu Viện NLNTVN Về hoạt động hợp tác nâng cao lực nghiên cứu lĩnh vực nước môi trường, Trung tâm dự kiến tổ chức 03 hội thảo năm 2020 Các hội thảo ứng dụng kỹ thuật phân tích hạt nhân và liên quan nghiên cứu ô nhiễm bụi khí; ứng dụng kỹ thuật phân tích hạt nhân và liên quan nghiên cứu tài nguyên nước; ứng dụng kỹ thuật đồng vị Bên cạnh đó, Trung tâm Hợp tác tiếp nhận thực tập (fellowship) tham quan khoa học (scientific visit) ứng dụng kỹ thuật đồng vị nghiên cứu nguồn nước môi trường nước Trung tâm thực biên soạn tài liệu giảng dạy báo cáo (kỹ thuật) thường niên gửi IAEA hoạt động Trung tâm Sắp tới, khuôn khổ hội nghị khoa học hạt nhân lần thứ 13 tổ chức vào tháng 8/2019, Trung tâm trình bày riêng chương trình ứng dụng kỹ thuạt đồng vị nghiên cứu nước, môi trường, sinh thái KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Trung tâm Hợp tác IAEA - VINATOM nước môi trường phù hợp với định hướng nghiên cứu ứng dụng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Namvà đáp ứng đòi hỏi mối quan tâm xã hội Cần đẩy nhanh trình phê duyệt hoạt động trao đổi hợp tác, chương trình nghiên cứu phát triển phê duyệt Cần chuẩn bị đầy đủ điều kiện sở vật 40 Số 59 - Tháng 06/2019 THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN TIN TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ VIỆN TRƯỞNG VIỆN NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ VIỆT NAM ĐƯỢC TRAO TƯỢNG VIỆN SỸ IGOR KURCHATOV NHÂN KỶ NIỆM 65 NĂM VẬN HÀNH NHÀ MÁY ĐIỆN NGUYÊN TỬ ĐẦU TIÊN TRÊN THẾ GIỚI sỹ Kurchatov việc phát triển chương trình hạt nhân Nga việc thúc đẩy ứng dụng lượng nguyên tử mục đích hồ bình giới, đồng thời khẳng định: Viện sỹ Igor Vasilevich Kurchatov gương sáng, nhà khoa học lỗi lạc, nhà quản lý tài Nhân kỷ niệm 65 năm vận hành nhà cống hiến đời nghiệp đất máy điện nguyên tử giới (Nhà nước máy điện nguyên tử Obninsk ngày 27/6/1954), Tập đoàn Năng lượng nguyên tử quốc gia Nga (ROSATOM) tổ chức lựa chọn trao tặng tượng nhà khoa học lỗi lạc Liên Xô Viện sỹ Igor Vaslevich Kurchatov cho thành viên tiêu biểu Liên bang Nga nước đóng góp thúc đẩy phát triển ngành lượng hạt nhân giới Ngày 24/6/2019 Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (NLNTVN), Bà Anna Zykova, Giám đốc Truyền thông, đại diện ROSATOM Đông Nam Á trao tặng tượng Viện sỹ Igor Vaslevich Kurchatov cho TS Trần Chí Thành - Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (Bộ Khoa học Công nghệ), đại diện Việt Nam người Đông Nam Á nhận tượng cao quý Phát biểu buổi Lễ, TS Trần Chí Thành bày tỏ vui mừng ROSATOM trao tặng tượng Viện sỹ Igor Vasilevich Kurchatov, Tổng cơng trình sư chương trình hạt nhân Liên Xơ TS Trần Chí Thành chia sẻ: người học tập Liên Xô theo chuyên ngành điện hạt nhân (học Trường Năng lượng Moscow 19831989) nên thân biết rõ vai trị Viện TS Trần Chí Thành phát biểu buổi Lễ Nhân dịp này, TS Trần Chí Thành bày tỏ cảm ơn chân thành đến Tập đoàn ROSATOM quan hữu quan Liên bang Nga việc hợp tác ứng dụng lượng ngun tử mục đích hịa bình Việt Nam Việc Tập đoàn ROSATOM trao tặng tượng Viện sỹ Igor Vasilevich Kurchatov không ghi nhận đóng góp lớn lao Viện NLNTVN mà cổ vũ, động viên nhà khoa học ngành lượng nguyên tử Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hà Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam Số 59 - Tháng 06/2019 41 THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN ỨNG DỤNG CỦA BỨC XẠ TRONG Y HỌC GIÚP KUWAIT KIỂM SOÁT CĂN BỆNH UNG THƯ Việc sử dụng phóng xạ y học sử dụng phương pháp chẩn đoán tiên tiến để chụp X quang, chụp động mạch chụp cắt lớp vi tính để chẩn đốn theo dõi phương pháp điều trị tim mạch kiểm soát ung thư trụ cột chương trình y tế Kuwait, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) hỗ trợ Ông Nader Al-Awadi, Ủy viên điều hành hợp tác quốc tế Viện Nghiên cứu khoa học Kuwait cho biết: “Đối với Kuwait, việc tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng giá phải lĩnh vực ưu tiên Chính phủ Trong nhiều thập kỷ, ngành y tế nơi sử dụng công nghệ hạt nhân phóng xạ lớn Kuwait” Chú trọng vào kiểm soát ung thư, Kuwait đầu tư vào công nghệ y tế tiên tiến để đáp ứng nhu cầu chẩn đoán điều trị ung thư ngày tăng, bao gồm bệnh nhân từ nước ngồi Trung tâm kiểm sốt ung thư Kuwait (KCCC) cung cấp dịch vụ phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, ung thư nhi khoa dịch vụ giảm đau tức thời Ơng Meshari Al-Nuaimi, Trưởng khoa Vật lý phóng xạ KCCC chia sẻ: “Chúng thành lập sở ung thư xạ trị rộng rãi để điều trị ung thư cách sử dụng chùm tia ngồi, liệu pháp hạt nhân phóng xạ kỹ thuật xạ trị Ngoài ra, KCCC bệnh viện mang tầm quốc gia - địa tham khảo điều trị ung thư chọn trung tâm tầm cỡ khu vực y học hạt nhân” Các dịch vụ kiểm soát bệnh ung thư Khoa Y học hạt nhân Trung tâm kiểm sốt ung thư Kuwait (KCCC) có cách tiếp cận tích hợp để kiểm soát ung thư với bốn đơn vị chuyên dụng: Y học hạt nhân đa khoa, chụp cắt lớp vi tính phát xạ positron (PET/ T), y họcvật lý 42 Số 59 - Tháng 06/2019 đơn vị xạ trị trung tâm Một loạt dịch vụ cung cấp bao gồm chẩn đốn hình ảnh, điều trị dịch vụ hình ảnh lai PET/CT cho bệnh nhân giới thiệu từ khoa lâm sàng khác nhau, ông AlNuaimi khẳng định: “Hiện tại, 1000 bệnh nhân điều trị phóng xạ phần liệu pháp điều trị cách sử dụng đồng vị phóng xạ iodine-131, lutetium-177 Actinium-225” Số lượng bệnh nhân ung thư Khoa chiếm tới 80 % số lượng bệnh nhân ung thư bệnh viện quản lý Ông Al-Nuaimi cho biết thêm Đơn vị xạ trị trung tâm KCCC cung cấp cho tất dịch vụ y học hạt nhân Kuwait dược phẩm phóng xạ sẵn sàng sử dụng để chẩn đốn điều trị ung thư Ngồi ra, KCCC có cyclotron, để sản xuất đồng vị phóng xạ ngắn sở sản xuất dược phẩm phóng xạ PET Bộ Y tế quốc gia xây dựng trung tâm ung thư mới, có sáu boong-ke cho máy gia tốc tuyến tính, LINACs, máy dùng để điều trị xạ trị điều trị ung thư Máy cung cấp dịch vụ liệu pháp xạ trị Trung tâm trang bị hai thiết bị mô chụp cắt lớp điện tốn mơ hình ảnh cộng hưởng từ Ngồi ra, hai PET/CT PET/ MRI lắp đặt trung tâm Tiếp cận rộng rãi cộng đồng: Thắp lên hy vọng cho cộng đồng Ông Al-Nuaimi nhấn mạnh: “Các chuyên gia Kuwaiti đồng thời tập trung vào việc giáo dục công chúng vai trị y học hạt nhân Chúng tơi có chiến dịch thông tin cộng đồng, tổ chức hội thảo triển lãm để nhấn mạnh tầm quan trọng việc phát chẩn đoán sớm Thơng tin loại ung thư, giải pháp điều trị, thủ tục chẩn đoán sẵn THƠNG TIN KHOA HỌC VÀ CƠNG NGHỆ HẠT NHÂN có nằm nỗ lực cụ thể thực KCCC để nâng cao nhận thức công chúng Ngồi cịn có dịch vụ tư vấn để giúp đỡ người bị ung thư người phải hỗ trợ KCCC thường xuyên tổ chức khóa học dành cho y tá chuyên gia y tế có tay nghề cao để đảm bảo họ cập nhật tiến việc xử lý bệnh nhân ung thư bước để đảm bảo điều trị thực với tinh thần quan tâm Ông Al-Nuaimi chia sẻ: “Mục đích chúng tơi loại bỏ nỗi sợ ung thư, khuyến khích tích cực ung thư chữa có hy vọng với sẵn có kỹ thuật y tế tiên tiến” IAEA hỗ trợ nỗ lực chăm sóc ung thư quốc gia Sự hỗ trợ IAEA cho Kuwait nâng cao chất lượng mở rộng lực y học hạt nhân để chẩn đoán bệnh khơng lây nhiễm, đặc biệt ung thư Ơng Al-Nuaimi cho hay: Các dự án hợp tác kỹ thuật khác IAEA hỗ trợ nỗ lực Kuwait để tăng cường lưu trữ, báo cáo phân tích xác liều xạ trị bệnh nhân bệnh viện, điều dẫn đến việc thiết lập mức tham chiếu chẩn đoán để đảm bảo an tồn cho bệnh nhân dùng đồng vị phóng xạ cho mục đích chẩn đốn điều trị Hỗ trợ IAEA góp phần cải thiện việc đảm bảo chất lượng bao gồm đánh giá Quản lý chất lượng Đánh giá thực hành y học hạt nhân (QUANUM) Theo dự án này, cải thiện đáng kể việc tối ưu hóa mức liều cho thuốc phóng xạ đạt Nguyễn Thị Thu Hà (dịch) Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam Nguồn: https://www.iaea.org/newscenter/news/ radiation-in-medicine-helps-kuwaits-cancer-controlprogramme Số 59 - Tháng 06/2019 43 TẬP ĐOÀN ROSATOM TRAO TẶNG TƯỢNG CỦA VIỆN SỸ IGOR KURCHATOV CHO TS TRẦN CHÍ THÀNH VIỆN TRƯỞNG VIỆN NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ VIỆT NAM (Hà Nội, ngày 24/6/2019)