ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA: BÁO CHÍ – TRUYỀN THƠNG CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SINH VIÊN CẤP TRƯỜNG NĂM 2016 Tên cơng trình: Cách viết tên riêng tiếng nước báo in báo điện tử tiếng Việt giai đoạn 2015-2016 Sinh viên thực hiện: Chủ nhiệm: Nguyễn Minh Bằng Thành viên: Trần Nữ Vi Linh Nguyễn Thị Thảo Như Võ Thị Thu Sương Báo chí Chất lượng cao K13 Báo chí Chất lượng cao K13 Báo chí Chất lượng cao K13 Báo chí Chất lượng cao K13 Người hướng dẫn: PGS.TS Ngôn ngữ học Nguyễn Thị Phương Trang TPHCM, 04/2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA: BÁO CHÍ – TRUYỀN THƠNG CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SINH VIÊN CẤP TRƯỜNG NĂM 2016 Tên cơng trình: Cách viết tên riêng tiếng nước báo in báo điện tử tiếng Việt giai đoạn 2015-2016 Sinh viên thực hiện: Chủ nhiệm: Nguyễn Minh Bằng Thành viên: Trần Nữ Vi Linh Nguyễn Thị Thảo Như Võ Thị Thu Sương Báo chí Chất lượng cao K13 Báo chí Chất lượng cao K13 Báo chí Chất lượng cao K13 Báo chí Chất lượng cao K13 Người hướng dẫn: PGS.TS Ngơn ngữ học Nguyễn Thị Phương Trang TPHCM, 04/2016 LỜI CẢM ƠN Để hồn thành cơng trình nghiên cứu khoa học này, nhóm nghiên cứu chúng tơi nhận khơng giúp đỡ, hỗ trợ trực tiếp gián tiếp nhiều cá nhân, quan tổ chức Chúng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS.TS Nguyễn Thị Phương Trang nhiệt tình hướng dẫn chúng tơi suốt q trình thực đề tài nghiên cứu Cô không hướng dẫn phương pháp quy trình nghiên cứu, mà cịn giúp đỡ chúng tơi việc tìm kiếm nguồn tài liệu, nguồn thông tin quý giá Nhờ tận tâm cơ, chúng tơi hồn thành nghiên cứu khoa học thời hạn Chúng xin gửi lời cảm ơn Trưởng ban quốc tế tờ báo Tuổi trẻ, Người Lao Động Nhân Dân nhận lời vấn nhóm nghiên cứu chúng tơi, góp phần làm hoàn chỉnh cho đề tài nghiên cứu khoa học chúng tơi Bên cạnh đó, chúng tơi gửi lời cảm ơn chân thành đến quan, đoàn thể, tổ chức giúp đỡ trình tìm kiếm tài liệu, vấn để phục vụ cho đề tài nghiên cứu Cảm ơn toàn soạn báo Tuổi trẻ, Sài Gịn giải phóng, Người Lao Động, Nhân Dân, Quân đội nhân dân, VNExpress, Vietnamnet nhiệt tình hỗ trợ chúng tơi tư liệu, cung cấp số báo cũ quý quan Đây cơng trình nghiên cứu khoa học đầu tay, chúng tơi cố gắng hồn thành tốt có thể, song sai sót q trình nghiên cứu chắn điều khơng thể tránh khỏi Chính vậy, chúng tơi mong nhận góp ý, nhận xét từ quý thầy cô Hội đồng khoa học để công trình nghiên cứu hồn thiện Có vậy, chúng tơi rút nhiều kinh nghiệm quý báu cho đề tài nghiên cứu khoa học sau Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2016 DANH SÁCH BẢNG BIỂU Bảng 1: Bảng phiên âm quốc tế hệ ký tự Cyrill Biểu đồ 1: Biểu đồ biểu diễn cách viết tên riêng tiếng nước báo Người Lao Động, Tuổi trẻ Sài Gịn giải phóng giai đoạn sáu tháng cuối năm 2015 Biểu đồ 2: Biểu đồ biểu diễn tỷ lệ lựa chọn cách viết tên riêng tiếng nước báo điện tử Vnexpress Vietnamnet sáu tháng cuối năm 2015 Biểu đồ 3: Biểu đồ biểu diễn tỷ lệ lựa chọn cách viết tên riêng tiếng nước báo Nhân Dân Quân đội nhân dân giai đoạn sáu tháng cuối năm 2015 Biểu đồ 4: Biểu đồ biểu diễn tỷ lệ lựa chọn cách viết tên riêng tiếng nước báo Nhân Dân – báo in Nhân Dân Online giai đoạn sáu tháng cuối năm 2015 Biểu đồ 5: Biểu đồ biểu diễn tỷ lệ lựa chọn cách viết tên riêng tiếng nước độc giả TPHCM đầu năm 2016 Biểu đồ 6: Biểu đồ biểu diễn lý chọn lựa cách viết Phiên âm Hán Việt độc giả TPHCM đầu năm 2016 Biểu đồ 7: Biểu đồ biểu diễn lý chọn lựa cách viết Nguyên dạng độc giả TPHCM đầu năm 2016 Mục lục: TĨM TẮT CƠNG TRÌNH PHẦN MỞ ĐẦU Tên đề tài Tính cấp thiết đề tài Sơ lược tình hình nghiên cứu nước Lý chọn đề tài 16 Mục tiêu mục đích nghiên cứu 17 Nhiệm vụ nghiên cứu 18 Cơ sở lý luận phương pháp nghiên cứu 18 7.1 Cơ sở lý luận 18 7.2 Phương pháp nghiên cứu 19 Đối tượng, phạm vi giới hạn nghiên cứu 19 Đóng góp đề tài 22 10 Ý nghĩa lý luận ý nghĩa thực tiễn 22 10.1 Ý nghĩa lý luận 22 10.2 Ý nghĩa thực tiễn 23 11 Kết cấu đề tài 23 CHƢƠNG 1: THỰC TRẠNG VIẾT TÊN RIÊNG TIẾNG NƢỚC NGOÀI TRÊN BÁO IN VÀ BÁO ĐIỆN TỬ TIẾNG VIỆT GIAI ĐOẠN 2015 - 2016 26 Các giai đoạn phát triển báo chí Việt Nam 26 1.1 Giai đoạn 1: Báo chí Việt Nam từ khởi thủy đến 1945 26 1.2 Giai đoạn 2: Báo chí Việt Nam từ 1945 đến 1975 31 1.3 Giai đoạn 3: Báo chí Việt Nam từ 1975 đến 33 Thực trạng việc viết tên riêng tiếng nước báo in báo điện tử tiếng Việt 35 2.1 Các kiểu viết tên riêng tiếng nước ngồi thơng dụng báo chí tiếng Việt 35 2.2 Thống kê phân tích cách viết tên riêng tiếng nước tờ báo cụ thể giai đoạn sáu tháng cuối năm 2015 40 2.3 Sự thiếu quán cách viết tên riêng tiếng nước báo in báo điện tử tiếng Việt 55 CHƢƠNG 2: NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN TÌNH TRẠNG THIẾU NHẤT QUÁN TRONG VIỆC VIẾT TÊN RIÊNG TIẾNG NƢỚC NGOÀI TRÊN BÁO IN VÀ BÁO ĐIỆN TỬ TIẾNG VIỆT 62 Nguyên nhân khách quan 62 1.1 Nguyên nhân lỗi phát âm 63 1.2 Nguyên nhân đơn âm – đa âm số đặc trưng nhiều loại ngôn ngữ khác giới: âm câm, âm đuôi… 65 1.3 Chuyển tự với tên riêng tiếng nước bảng chữ tiếng Việt 67 Nguyên nhân chủ quan 68 2.1 Về phía người làm báo 68 2.2 Về phía quan báo chí 73 2.3 Về phía quan chức 77 CHƢƠNG III: NHỮNG GIẢI PHÁP CĨ TÍNH ĐỀ NGHỊ VỀ VIỆC VIẾT TÊN RIÊNG TIẾNG NƢỚC NGOÀI TRÊN BÁO IN VÀ BÁO ĐIỆN TỬ TIẾNG VIỆT 81 Giải pháp từ quan điểm chuyên gia 81 1.1 Đồng tình với lối viết nguyên dạng 81 1.2 Khơng đồng tình với lối viết ngun dạng 83 Giải pháp từ quan điểm tòa soạn 84 Giải pháp từ quan điểm nhóm nghiên cứu 85 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 93 TĨM TẮT CƠNG TRÌNH Phần mở đầu Đề tài nhóm nghiên cứu chúng tơi thực cách viết tên riêng tiếng nƣớc báo in báo điện tử tiếng Việt giai đoạn 2015-2016 Đề tài khơng nhƣng nhóm nghiên cứu nhận thấy cịn nhiều khía cạnh chƣa đƣợc giải Hơn nữa, số lƣợng tên riêng tiếng nƣớc xuất mặt báo tiếng Việt tăng lên nhanh chóng, cách thể biến đổi khơng ngừng Điều đáng nói tình hình nhƣ vậy, song chƣa có đƣợc quy định chuẩn mực cho việc trình bày tên riêng tiếng nƣớc ngồi báo chí Việt Nam Từ lý trên, định tiến hành nghiên cứu đối tƣợng cách viết tên riêng tiếng nƣớc báo in báo điện tử Việt Nam Chúng xác định phạm vi nghiên cứu tờ báo in, trang báo điện tử uy tín Việt Nam giới hạn nghiên cứu sáu tháng cuối năm 2015 tháng đầu năm 2016 Công trình nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ thực trạng cách viết tên riêng tiếng nƣớc báo in, báo điện tử Việt Nam, tìm nguyên nhân thực trạng, từ đề xuất giải pháp phù hợp khả thi với mong muốn góp phần điều chỉnh cách viết tên riêng tiếng nƣớc báo in báo điện tử tiếng Việt; hƣớng đến lối viết thống chuẩn mực Chúng sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu sau đây: phƣơng pháp miêu tả, phân tích, phƣơng pháp so sánh đối chiếu, phƣơng pháp vấn, phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp khảo sát, điều tra xã hội học… Sau hoàn thành, cơng trình nghiên cứu trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho học giả quan tâm đến vấn đề tên riêng tiếng nƣớc Quan trọng hết, mong giải pháp chúng tơi đề xuất đƣợc đánh giá cách kỹ lƣỡng từ phía chuyên gia, có khả áp dụng phần vào thực tiễn, góp phần giải thực trạng mà đối mặt Chúng xin tóm tắt cơng trình nghiên cứu qua ba chƣơng sau đây: Chƣơng 1: Thực trạng viết tên riêng tiếng nƣớc báo in báo điện tử tiếng Việt giai đoạn 2015-1016 Qua q trình nghiên cứu chúng tơi nhận thấy sử dụng nhiều cách viết tên riêng tiếng nƣớc khác báo in báo điện tử Việt Nam Từ dẫn đến tình trạng thiếu thống nhất, nói lộn xộn, cách trình bày tên riêng tiếng nƣớc ngồi báo chí Việt Nam Có tám cách viết đƣợc sử dụng là: viết theo âm Hán-Việt, viết theo dạng nửa vời (ví dụ: Ả Rập Saudi), viết theo tiếng Anh tiếng Pháp, phiên âm tiếng Việt (có dấu gạch nối dấu không), viết dƣới dạng chuyển chữ từ nguyên dạng sang chữ viết tƣơng đƣơng, viết tắt theo quy ƣớc quốc tế, viết dƣới dạng dịch nghĩa viết nguyên dạng Trong tám cách nêu trên, ba cách viết theo phiên âm Hán-Việt, viết theo tiếng Anh tiếng Pháp phiên âm tiếng Việt (có dấu gạch nối dấu khơng) ba cách viết đƣợc sử dụng nhiều Các số liệu thống kê, bảng biểu cụ thể đƣợc thực phƣơng pháp định lƣợng phản ánh thực tế điều Chƣơng 2: Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu quán cách viết tên riêng tiếng nƣớc báo in báo điện tử tiếng Việt giai đoạn 2015-2016 Cơng trình nghiên cứu phân tích hai nguyên nhân dẫn đến thực trạng nêu nguyên nhân khách quan nguyên nhân chủ quan Trong nguyên nhân khách quan, xem xét vấn đề lỗi phát âm, đặc điểm đơn âm nét khác biệt bảng chữ tiếng Việt so với bảng chữ Latin Thơng qua đó, chúng tơi phân tích để thấy đƣợc mối liên hệ đặc điểm thực trạng viết tên riêng tiếng nƣớc báo in báo điện tử tiếng Việt Đối với nguyên nhân chủ quan, chúng tơi tìm hiểu ba đối tƣợng ngƣời lám báo Việt Nam, quan báo chí quan có thẩm quyền báo chí Việt Nam Sự khác trình độ, nhận thức ngƣời làm báo cộng với quan điểm khác biệt quan báo đài dẫn đến khác biệt rõ nét tên riêng tiếng nƣớc tờ báo Trong đó, quan có thẩm quyền lại chƣa đƣa quy định thống cho việc trình bày tên riêng tiếng nƣớc văn tiếng Việt nói chung nhƣ báo in báo điện tử tiếng Việt nói riêng Chƣơng 3: Những giải pháp có tính đề nghị việc viết tên riêng tiếng nƣớc báo in vá báo điện tử tiếng Việt Bằng việc phân tích thực trạng ngun nhân vấn đề, nhóm nghiên cứu chúng tơi đƣa số giải pháp nhƣ sau: Đối với tên riêng tiếng nƣớc tiếng Anh (trƣờng hợp tên riêng thuộc ngôn ngữ nƣớc nhƣ Anh, Mỹ, Australia, nƣớc sử dụng tiếng Anh nhƣ ngơn ngữ thức) nên giữ ngun dạng Đối với tên riêng tiếng nƣớc ngồi khơng phải tiếng Anh không thuộc hệ chữ Latin nên chuyển sang tiếng Anh dùng cách viết tiếng Anh Đối với số tên nƣớc, tên ngƣời (chính khách tiếng), tên địa danh trở nên quen thuộc với ngƣời Việt viết theo cách thơng thƣờng nhƣ lâu Đối với trƣờng hợp đặc biệt, nên có quy định cụ thể phù hợp để thể báo in báo điện tử Việt Nam Kết luận kiến nghị Bên cạnh giải pháp đề ra, đƣa kiến nghị nhƣ sau quan có thẩm quyền: nên tổ chức hội đồng khoa học bao gồm nhà nghiên cứu, nhà báo, nhà ngôn ngữ, nhà sƣ phạm,… đối tƣợng khác có liên quan đến vấn đề tên riêng tiếng nƣớc để thảo luận soạn thảo quy tắc thống để áp dụng cho cách viết tên riêng tiếng nƣớc ngồi khơng lĩnh vực báo chí mà cịn cho nhiều lĩnh vực khác xã hội ... THỰC TRẠNG VIẾT TÊN RIÊNG TIẾNG NƢỚC NGOÀI TRÊN BÁO IN VÀ BÁO ĐIỆN TỬ TIẾNG VIỆT GIAI ĐOẠN 2015 - 2016 26 Các giai đoạn phát triển báo chí Việt Nam 26 1.1 Giai đoạn 1: Báo chí Việt Nam từ... quán cách viết tên riêng tiếng nước báo in báo điện tử tiếng Việt 55 CHƢƠNG 2: NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN TÌNH TRẠNG THIẾU NHẤT QUÁN TRONG VIỆC VIẾT TÊN RIÊNG TIẾNG NƢỚC NGOÀI TRÊN BÁO IN VÀ BÁO... cứu cách viết tên riêng tiếng nƣớc báo in báo điện tử tiếng Việt hƣơng 1: Thực trạng viết tên riêng tiếng nƣớc báo in báo điện tử tiếng Việt giai đoạn 201 5- 2016 Trong chƣơng này, nhóm nghiên