B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O TR NGă IăH CăTH NGăLONG NGUY NăH UăTH O TH CăTR NGăTAI N NăTH NG I NGăTệCH C Aă NăKHÁMăVÀăC PăC UăT IăB NHă VI N HUY NăL ăTH Y,ăQU NGăBỊNH N Mă 2019 VÀăM TăS ăY UăT ăLIểNăQUAN LU NăV NăTH CăS ăYăT ăCÔNGăC NG HƠăN iă– 2019 KHOAăKHOAăH CăS CăKH E B ăMÔNăYăT ăCÔNGăC NG NGUY NăH UăTH O TH CăTR NGăTAIăN NăTH NG I NGăTệCH C Aă NăKHÁMăVÀăC PăC UăT IăB NHă VI NăHUY NăL ăTH Y,ăQU NGăBỊNHăN Mă 2019 VÀăM TăS ăY UăT ăLIểNăQUAN Chuyên ngành : Y T CÔNG C NG Mã s : 72 07 01 LU NăV NăTH CăS ăYăT ăCÔNGăC NG H NGăD NăKHOAăH C:ăTI NăS ăTR NHăHÙNGăC HƠăN iă- 2019 Thang Long University Library NG TăV Nă Tai n n th ng tích m t v n đ b c xúc đ i v i s c kho c ng đ ng s phát tri n c a đ t n c mà hi n đ c xã h i quan tâm, m t nh ng nguyên nhân hàng đ u gây t vong đ l i nhi u di ch ng n ng n cho ng l i; làm nh h ng đ n kinh t gia đình, s c kh e, kh n ng lao đ ng ch t ng cu c s ng c a h [1],[13] M i n m th gi i có h n tri u ng tai n n th ng tích gây Th đ u gây t vong b nh t t ng i b tai n n th nhân, thi t h i n n th ng tích m t nh ng nguyên nhân hàng đ tu i lao đ ng t 15-44 [14] nhi u n c, s c tính hàng ngàn t đ ng D báo đ n n m 2020, s ng i b tai ng tích m i n m s t ng thêm 20% Tai n n giao thông chi m t l n ng h p tai n n th ng tích [15] c ta hi n nay, v i trình cơng nghi p hố, hi n đ i hố đ t c, c c u b nh t t có nhi u thay đ i, tình hình tai n n th ng tích di n bi n ph c t p Theo th ng kê c a ngành Y t , trung bình hàng n m kho ng 900.000 tr ng h p m c tai n n th chi m 11-12% t ng s t vong toàn qu c đu i n c v i trung bình 6.000 ng niên d i 19 tu i chi m 50% u i n vong tai n n th ng tích Vi t Nam có ng tích, 34.000 ng i t vong, ng đ u t vong tai n n giao thông chi m 44,8%; trung bình 15.000 ng th i tàn t t ng tích ph i nh p vi n chi m 10 - 30% so v i t ng s b nh cao nh t t ng s tr n i t vong 10 tri u ng i t vong/n m ng th hai i t vong/n m, tr em v thành c c ng nguyên nhân hàng đ u gây t tr em [8],[14] Theo báo cáo phòng ch ng tai n n ng tích t i c ng đ ng c a ngành y t n m 2011 t i 55 t nh/thành ph có 1.247.209 tr ng h p m c tai n n th ng tích v i t su t 1.645/100.000 ng t ng 0,16% so v i n m 2010 Nhóm tu i 15-19 có t su t m c tai n n th cao nh t 2.402/100.000 ng i; t l th i, ng tích ng tích tai n n giao thơng đ ng hàng đ u nguyên nhân gây tai n n th ng tích chi m 40,06%, ti p theo tai n n lao đ ng 13,42%, ngã 18,16%, b o l c 7,92% u in c nguyên nhân gây t vong đ ng th hai sau tai n n giao thông, chi m 10% t ng s t vong chung [9] Có th th y r ng, tai n n th ng tích m t v n đ h t s c c p thi t hi n c a c ng đ ng Vi c d phòng c ng nh x lỦ k p th i tai n n th ngh a quan tr ng v n đ b o đ m ch t l ng tích có Ủ ng cu c s ng c a ng i dân c ng nh gi m nh gánh n ng b nh t t xã h i Hi n ch a có s li u th c v tình hình t i n n th Bình huy n L Th y Tuy v y, v i đ c m đ a ph ng tích Qu ng ng có qu c l 1A ch y xuyên su t h th ng sơng ngịi nhi u, tình hình thiên tai, l l t x y hàng n m tình hình t i n n th ng tích chi m s l ng nhi u ch y u tai n n giao thơng Chính tính c p thi t c a v n đ nên ch n đ tài: ắTh că tr ngă taiă n nă th ngă tíchă c aă ng iă đ nă khámă vƠă c pă c uă t iă B nhăvi năhuy năL ăTh y,ăQu ngăBìnhăn mă2019ăvƠăm tăs ăy uăt ăliênăquan”.ă V i m c tiêu sau: Mô t th c tr ng tai n n th ng tích c a ng i đ n khám c p c u t i B nh vi n huy n L Th y, Qu ng Bình n m 2019 Phân tích m t s y u t liên quan đ n tai n n giao thông c a đ i t nghiên c u Thang Long University Library ng Ch ngă1 T NGăQUANăTÀIăLI U 1.1 M tăs ăkháiăni măv ătaiăn năth ngătíchă - Tai n n: Tai n n b t c m t s ki n không ch Ủ ng u nhiên x y ra, gây hay có kh n ng gây th ng tích [7] -V tai n n: Là nh ng v vi c x y va ch m, đ xe, s p nhà, l t thuy n, h m lò v.v M t v tai n n có th d n đ n h u qu thi t h i v v t ch t ho c ng i M t v tai n n có th khơng có n n nhân ho c có th có nhi u h n m t n n nhân [6] - Th ng tích: Là nh ng th c a nh ng n ng l ng t n th c th c th ng ng (bao g m c h c, nhi t, n, hố h c ho c phóng x ) v i m c đ , t c đ khác s c ch u đ ng c a c th ng th i tác đ ng i Ngồi ch n ng cịn s thi u h t y u t c n thi t cho s s ng nh tr đu i n ng h p c, bóp ngh t ho c đơng l nh [6] - T vong th ng tích: Là nh ng tr ng h p t vong vòng m t tháng sau x y tai n n [6] - Tai n n th ng tích gây t n h i s c kho ng i b tai n n làm ng ph i ngh vi c ho c ngh h c, c n ch m sóc y t , làm h n ch sinh ho t bình th nh t ngày ho c làm ch t ng Tr c kia, m i ng ng i i coi tai n n th c m t trình dài m i ng i ng tích (TNTT) s m nh, h u qu i không Ủ quan tâm đ n v n đ s c kho c ng đ ng Vài th p k g n quan ni m thay đ i hồn tồn, nhà khoa h c nh n r ng ph n l n TNTT đ u có th phòng tránh đ h xây d ng nhi u ph c T ng pháp nghiên c u TNTT nh m m c đính giúp cho cơng tác phịng tránh m t cách có hi u qu T quan ni m m i này, nhà khoa h c đ ngh qu c gia th gi i t ch c nghiên c u TNTT m t cách có h th ng, đ nhi u bi n pháp nh m phòng tránh ho c gi m b t h u qu x u TNTT gây đ i v i cá nhân, gia đình xã h i 1.2.ăPhơnălo iăt iăn năth ngătích * Phân lo i theo tình tr ng b nh nhân - T vong TNTT: TNTT làm cho ng i b n n t vong th ng tích vòng tháng k t ngày b n n - TNTT r t n ng: ng i b tai n n có di ch ng ho c m t ch c n ng m t c quan hay m t ph n c th - TNTT n ng: sau TNTT, n n nhân ph i n m vi n ho c dùng thu c u tr liên t c t 10 ngày tr lên - TNTT n ng: sau TNTT, n n nhân n m vi n t – ngày - TNTT nh : ngh làm vi c, ngh h c ho c không sinh ho t bình th ng nh t ngày TNTT * Phân lo i theo nguyên nhân gây tai n n th ng tích [6] Có r t nhi u nguyên nhân gây TNTT t vong đ c ghi nh n bao g m: - Tai n n giao thông - Ngã - Súc v t c n, đ t, húc - B ng - Tai n n lao đ ng - Ng đ c -T t - B o l c gia đình, xã h i - u in c/ng t - Khác: Là tr ng h p nh : d v t, ch t n v.v Thang Long University Library Các nguyên nhân đ c phân tích chi ti t h n ph n d i 1.3 * Phân lo i theo k t qu c a hành đ ng c ý ho c không c ý gây ra, chia thành hai nhóm [38] - Tai n n th ng tích khơng có ch đ nh th khơng có s ch Ủ c a nh ng ng khác Các tr ng h p th i b tai n n th ng g p tai n n th n n ô tô, xe đ p, xe máy, ng ng x y s vô Ủ hay ng tích ho c c a nh ng ng i ng tích giao thơng nh tai i b , tàu h a, tàu th y, máy bay; b ngã, l a cháy, ngh t th , ch t đu i, ng đ c - Tai n n th ng tích có ch đ nh: Lo i hình tai n n th nên s ch Ủ c a ng khác Các tr i b tai n n th ng h p th ng tích hay c a cá nhân nh ng ng ng g p t t , gi t ng i i, b o l c thành nhóm nh chi n tranh, đánh nhau, hi p dâm, hành h tr em, hành h ng tr ng tích gây i già, b o l c ng h c 1.3.ăNguyênănhơnăgơyăt iăn năth ngătích Có nhi u nguyên nhân gây nên TNTT nh : TNGT, ngã té, v t n ng r i, v t s c nh n đâm, súc v t t n công, côn trùng c n đ t, ng đ c, b ng, ng t n c, n gi t, thiên tai, tai n n lao đ ng, s c thu c u tr , tiêm chích ma túy li u, c Ủ gây th ng tích, t t … h u qu có th gây nên ch t ng i, ho c gây tàn ph m t ph n hay toàn b c th 1.3.1 Tai n n giao thông Là s va ch m b t ng n m Ủ mu n ch quan c a ng đ i t ng tham gia giao thông ho t đ ng đ công c ng, đ ng chuyên d ng ho c i, x y ng giao thông đ a bàn giao thông công c ng nh ng ch quan vi ph m lu t l giao thông ho c g p ph i tình hu ng s c đ t xu t khơng k p phanh tránh, gây thi t h i v tính m ng ho c s c kh e [6] 1.3.2 u i n u in c/ng t c/ng t b ng t chìm ch t l ng nh ng không t vong, c n đ n ch m sóc y t ho c b bi n ch ng khác Ch t đu i tr (nh : n ng h p t vong 24 gi b chìm ch t l ng c, x ng, d u…) [6] 1.3.3 Tai n n lao đ ng TNL tai n n x y tác đ ng c a y u t nguy hi m đ c h i trình lao đ ng, gây t n th c a c th ng ng cho b t k b ph n, ch c n ng i lao đ ng ho c gây t vong trình lao đ ng g n li n v i th c hi n công vi c, nhi m v lao đ ng (đang làm vi c, chu n b ho c thu d n sau làm vi c) N i lao đ ng bao g m nhà máy, cơng tr ng, xí nghi p, c quan khu cơng nghi p…và k c lao đ ng cá nhân h gia đình [6] Trên th gi i, nh ng n c có n n cơng nghi p phát tri n, h th ng v sinh an toàn lao đ ng, phịng ch ng cháy n th v n có nh ng th m h a x y c ng đ p nhi u sinh m ng c a ng T i Vi t Nam, t l m c t vong TNL Th c hi n đ i hóa nh ng ng binh Xã h i (L TB - XH) báo cáo đ i lao đ ng c B Lao đ ng - m c đ gi i h n, khơng đ y đ doanh nghi p l n l nh v c có nguy c (khai thác m , ngành n ) s ph i đ i m t v i nh ng h u qu nghiêm tr ng n u b phát hi n có liên quan trách nhi m vi c gây TNL 1.3.4 Tai n n th ng ng tích ngã Theo T ch c y t th gi i ngã đ c đ nh ngh a “m t s ki n n m t i ph i d ng l i m t cách đ t ng t m t đ t ho c sàn nhà ho c m t m t b ng th p h n” nh ngh a n y lo i tr ngã t n công c Ủ t làm h i b n thân, ngã t đ ng v t, t tòa nhà cháy, ph n ng ti n, ngã xu ng c ngã vào máy móc Ngã m t ph n bình th ng cu c đ i c a tr tr h c, h c ch y hay khám phá th gi i chung quanh Tuy nhiên, th m t v t c t nh ho c b b m tím đ n gãy x ng tích ngã có th ng, tàn t t su t đ i ho c th m chí t vong [3] 1.3.5 B ng Là t n th ng m t ho c nhi u l p t bào da ti p xúc ch t l ng nóng, ch t r n nóng, l a Các t n th ng da s phát x tia c c tím ho c phóng x , n, hoá ch t…[6] Thang Long University Library + B ng nhi t t: b ng n c sôi, b ng d u m trình ch bi n th c n… ây nguyên nhân ch y u + B ng nhi t khơ: bàn là, l a, h i nóng c a lị nung… + B ng hố ch t: b ng axít, ki m… hay g p tàu ch d u, ch hóa ch t + B ng sét đánh/đi n gi t: Do ti p xúc v i ngu n n ho c sét đánh th ng r t n ng gây ch t ng i cháy ho c ng ng th ng ng tim 1.3.6 Ng đ c Là nh ng tr ng h p hít, n ho c tiêm vào c th lo i đ c t d n đ n t vong ho c ng đ c c p c n có s ch m sóc y t [6] Ng đ c có th đ nh ngh a m t t n th ng c quan n i t ng hay r i lo n ch c n ng sinh h c c a c th ph i nhi m v i hóa ch t mơi tr ng Ng đ c c p tính ti p xúc v i ch t đ c li u cao m t l n m t kho ng th i gian ng n v i nh ng tri u ch ng xu t hi n r t nhanh sau ph i nhi m Các tr ng h p ng đ c c p tính g m nguyên nhân th c n nhi m b n, lo i thu c ch a b nh m t lo t ch t hóa h c nh thu c tr sâu, d u m hóa ch t lau nhà Th i gian gi a ph i nhi m v i ch t đ c s xu t hi n tri u ch ng lâm sàng r t quan tr ng giai đo n có th gi m thi u s h p thu b ng cách trung hòa ch t đ c ho c s d ng tác nhân đ phòng tác h i cho c quan 1.3.7 Súc v t c n, đ t, húc: Là tr ng h p b lo i đ ng v t t n cơng ng trâu, bị [6] ây nguyên nhân gây tai n n th bi n th hai sau ngã, th 80% tr i nh : chó, mèo, r n, ng tích khơng t vong ph ng x y tr b chó, mèo, r n c n ong đ t ng h p súc v t c n ph i nh p vi n kho ng 4% d n đ n nh ng tàn t t v nh vi n 1.3.8 T t : Là tr ng h p ch n th ng, ng đ c, ho c ng t…do n n nhân t gây v i m c đích đem l i ch t cho h [6] T t tr th gây nên tai n n th ng h p có ng tích nh ng đ c ho c ng t th mà có đ b ng ch ng xác đ nh t vong n n nhân t gây v i m c đích đem l i ch t cho b n thân h Có Ủ đ nh t t hành vi t làm th ng t n b n thân nh ng ch a gây t vong mà có đ b ng ch ng n n nhân đ nh đem l i ch t cho b n thân M t d đ nh t t có th d n đ n th th ng tích hay khơng d n đ n ng tích 1.3.9 B o l c gia đình, xã h i: Là hành đ ng s d ng v l c h m ho c đánh đ p ng c ng đ ng khác d n đ n ch n th ng, t vong, t n th i, nhóm ng i, ng tinh th n, ch m phát tri n [6] 1.3.10 Nh ng nguyên nhân khác Ngồi ngun nhân trên, cịn có m t s nguyên nhân khác gây nên TNTT đ l i nh ng h u qu c ng nghiêm tr ng nh : sét đánh, s c b t, hóc xu ng, ch t n [6] 1.4.ăX ătríăs ,ăc păc uăvƠăphịngăng aătaiăn năth 1.4.1 Bi n pháp x trí s , c p c u tai n n th ngătích [21] ng tích tr c vi n Vi c x trí c p c u, u tr lo i TNTT khác tu thu c vào: - Nguyên nhân gây TNTT - M c đ th ng t n TNTT gây - Th i gian b TNTT đ n đ - c x trí s c u, c p c u i u ki n c s v t ch t, thi t b k thu t, trình đ chun mơn c a CBYT bao g m bi n pháp sau: - Quan sát hi n tr ng đ đánh giá tình hình đ a hành đ ng ti p theo - ánh giá tình tr ng c a n n nhân ban đ u theo th t : • ánh giá s đáp ng c a n n nhân • Ki m tra m ch, s th làm thơng đ ng th c a n n nhân • Ki m tra toàn thân phát hi n d u hi u b t th ng, v.v - G i s tr giúp tu theo tình tr ng n n nhân Thang Long University Library 45 nhân viên y t v n chuy n đ n b nh vi n [48] Nh v y, k t qu đ i t ng v n chuy n thu c nhóm không ph i CBYT chi m t l cao nghiên c u c a phù h p v i k t qu nghiên c u c a tác gi Tuy nhiên, đ a m, th i gian quy mô nghiên c u khác nên t l nhóm có khác gi a nghiên c u, nh ng s khác không đáng k 4.1.4.2 Ph ng ti n v n chuy n K t qu nghiên c u c a chúng tơi cho th y nhóm s d ng ph ng ti n xe c gi i đ v n chuy n b nh nhân chi m t l cao (98,2%) (B ng 3.14) Tác gi Nguy n Th H ng Tú (2006) cho th y ph ng ng ti n v n chuy n i b TNTT c p c u b ng xe c gi i t i Hu 93,5% t i Long An 81,7% [34] Theo Mai N m cs (2010) t l ph ng ti n v n chuy n b ng xe c gi i 72% [28] Theo Nguy n Thúy Qu nh cs (2010), ph chuy n ng i b TNTT c p c u b ng xe c gi i t i ng ti n v n ng Tháp 77,1%; t i c L c 99,2%; t i Thái Bình 83%; t i Thái Ngun 94,5% Tính chung cho t nh 90,8% [31] Nghiên c u c a Lê L ph ng ti n v n chuy n ng ng cs (2006) cho th y i b TNTT đ n vi n b ng xe c gi i 98,39% [27] K t qu nghiên c u c a phù h p v i k t qu nghiên c u c a tác gi khác n c 4.1.5ăCôngătácăti pănh n,ăkhámăvƠ c păc uăchoăng iăb ătaiăn năth 4.1.5.1 Th i gian ti p nh n, khám c p c u cho ng ngătích i b tai n n th ng tích K t qu nghiên c u c a cho th y b nh nhân tai n n th đ ng tích c b nh vi n ti p nh n, khám c p c u k p th i chi m t l 93,5% (B ng 3.15) Th i gian ti p nh n, khám c p c u cho ng i b TNTT có Ủ ngh a r t l n v n đ h n ch nh ng h u qu tai n n th quy t tâm lỦ ch đ i c a ng i b nh, nh t tr ng tích gây gi i ng h p b nh n ng [42] Tuy nhiên, th i gian ti p nh n, khám c p c u cho b nh nhân ph thu c tình hình nhân l c, c s v t ch t, ph ng ti n ph c v c p c u, s l ng b nh nhân th i m c p c u, v.v Do chúng tơi khơng có tài li u đ tham 46 kh o, so sánh đ i ch ng s li u v i nghiên c u c a tác gi khác nên ghi nh n k t qu nh v y 4.1.5.2 K t qu khám, c p c u tai n n th ng tích t i phịng c p c u K t qu nghiên c u c a cho th y sau khám x trí c p c u t i b nh vi n xong, b nh n đ nh chi m 39,1%; b nh t m th i n đ nh 53,8%; b nh ti n tri n n ng d n ho c t vong 7,1% (B ng 3.15) K t qu khám, c p c u tai n n th tình tr ng ng ch n th ng tích ph thu c vào nhi u y u t nh : i b nh đ n b nh vi n; m c đ th ng; u ki n c s v t ch t, ph ng t n c a c quan b ng ti n nhân l c ph c v c p c u; cách b trí, s p x p đ đón ti p c p c u ng i b nh; v.v Vì v y, công tác chu n b ph c v c p c u đóng vai trị h t s c quan tr ng vi c c p c u b nh nhân b tai n n th v t ch t, ph ng tích T i c s y t đ c trang b đ y đ c s ng ti n c p c u; nhân l c ph c v c p c u đ y đ , có n ng l c trình đ chun mơn t t, có tinh th n trách nhi m cao; cách b trí, s p x p đ đón ti p c p c u ng ng i b nh h p lỦ s th c hi n t t công tác c p c u cho i b nh Chúng tơi khơng có tài li u đ tham kh o, so sánh đ i ch ng s li u v i nghiên c u c a tác gi khác 4.1.5.3 Gi i quy t ng i b tai n n th ng tích sau khám c p c u xong K t qu nghiên c u c a cho th y sau khám c p c u xong t l b nh nhân b TNTT t vong đ c ng i nhà đ a v 1,0%, chuy n n 8,7%, chuy n vào u tr n i trú 48,2%, kê đ n u tr ngo i trú 42,1% Nh v y, s l ng b nh nhân đ c chuy n vào u tr n i trú chi m t l cao so v i nhóm khác (B ng 3.15) Theo Nguy n c Chính cs nghiên c u t i b nh vi n Vi t c (2011), t l b nh nhân b TNTT ph i nh p vi n chi m 33,5% [12] Nghiên c u c a Lê L ng tr em < 16 tu i t i H i Phòng n m 2006 cho th y có 76,48% nh p vi n u tr , 16,94% kê đ n u tr ngo i trú, 16,58% chuy n n u tr [27] Thang Long University Library 47 Nh v y, k t qu nghiên c u c a chúng tơi có t l b nh nhân b TNTT nh p vi n u tr n i trú cao phù h p v i nghiên c u c a tác gi Tuy nhiên, đ a m, th i gian quy mô nghiên c u khác nên t l nhóm có khác gi a nghiên c u, nh ng s khác không đáng k 4.2ăM TăS ăY UăT ăLIểNăQUANă IăT NăTAIăN NăGIAO THÔNG C Aă NGăNGHIểNăC U 4.2.1 Liênăquanăgi aănhómătu iăvƠăngunănhơnătaiăn năgiaoăthơngăv iătaiă n nădoăngunănhơnăkhác K t qu nghiên c u liên quan gi a nhóm tu i nguyên nhân tai n n giao thông v i tai n n nguyên nhân khác c a chúng tơi cho th y: Nhóm 20 -39 tu i có nguy c b TNGT cao g p 9,69 l n tai n n nguyên nhân khác so v i nhóm d i 20 tu i, s khác bi t có Ủ ngh a th ng kê v i p< 0,05 Nhóm 20-39 tu i có nguy c b TNGT cao g p 1,13 l n tai n n nguyên nhân khác so v i nhóm 40-60 tu i, s khác bi t khơng có Ủ ngh a th ng kê v i p>0,05 Nhóm 20-39 tu i có nguy c b TNGT cao g p 32,72 l n tai n n nguyên nhân khác so v i nhóm 60 tu i, s khác bi t có Ủ ngh a th ng kê v i p < 0,05 (B ng 3.16) 4.2.2 Liên quană gi aă gi iă tínhă vƠă nguyênă nhơnă taiă n năgiaoă thôngăv iă taiă n nădoănguyênănhơnăkhác K t qu nghiên c u liên quan gi a gi i tính nguyên nhân tai n n giao thông v i tai n n nguyên nhân khác c a cho th y: Nam gi i có nguy c b TNGT cao g p 2,49 l n tai n n nguyên nhân khác so v i n gi i, s khác bi t có Ủ ngh a th ng kê v i p