B GIÁO D CăVÀă ÀOăT O TR NGă I H CăTH NGăLONG - BÙI XUÂN TI N TH C TR NG B NHăT NGăHUY T ÁP NG I CAO TU I T I Xà B C PHONG, HUY NăCAOăPHONG,ăHọAăBỊNHăN Mă2020ă VÀ M T S Y U T LIÊN QUAN LU NăV NăTH CăS ăYăT CÔNG C NG HÀ N I ậ N Mă2020 B GIÁO D CăVÀă ÀOăT O TR NGă I H CăTH NGăLONG KHOA: KHOA H C S C KH E B MÔN Y T CÔNG C NG BÙI XUÂN TI N TH C TR NG B NHăT NGăHUY T ÁP NG I CAO TU I T I Xà B C PHONG, HUY NăCAOăPHONG,ăHọAăBỊNHăN Mă2020ă VÀ M T S Y U T LIÊN QUAN CHUYÊN NGÀNH: Y T CÔNG C NG Mà S : 8720701 LU NăV NăTH CăS ăYăT CÔNG C NG H NG D N KHOA H C TS Nguy nă căS n Hà N i ậ N mă2020 Thang Long University Library i L I C Mă N có th hồnăthànhăđ tài lu năv năth căs ăm t cách hoàn ch nh, bên c nh s n l c c g ng c a b n thân cịn có s h ng d n nhi t tình c a q Th y Cơ, c ngănh s đ ng viên ng h c aăgiaăđìnhăvàăb n bè su t th i gian h c t p nghiên c u th c hi n lu năv năth căs ă Xin chân thành bày t lòng bi tă năđ n Th y TS Nguy nă PGS.TSă àoăXuânăVinhăng căS n Th y iăđưăh tălòngăgiúpăđ t o m iăđi u ki n t t nh t cho hồn thành lu năv nănày.ăXinăchânăthànhăbàyăt lịng bi tă năđ n tồn th q th y khoa Y t công c ng vàăkhoaăsauăđ i h că i h c Th ngăLong đưăt n tình truy năđ t nh ng ki n th căquỦăbáuăc ngănh t o m iăđi u ki n thu n l i nh t cho su t trình h c t p nghiên c uăvàăchoăđ n th c hi n đ tài lu năv n.ă Xin chân thành bày t lòng bi tă năđ n UBND xã B c Phong, Trung tâm Y t huy n Cao Phong đưăkhôngăng ng h tr t o m iăđi u ki n t t nh t cho su t th i gian nghiên c u th c hi n lu năv n.ă Cu i cùng, xin chân thành c mă năđ năgiaăđình,ăcácăanhăch b n đ ng nghi păđưăh tr cho r t nhi u su t trình h c t p, nghiên c u th c hi năđ tài lu năv năth căs ăm t cách hoàn ch nh H c viên th c hi n Bùi Xuân Ti n ii L IăCAMă OAN Tơiăxinăcamăđoanăđâyălàăcơngătrìnhănghiênăc u khoa h căđ c l p c a riêng Các s li u s d ng phân tích lu n án có ngu n g c rõăràng,ăđưăcôngăb theoăđúngăquyăđ nh Các k t qu nghiên c u lu n án tơi t tìm hi u, phân tích m t cách trung th c, khách quan phù h p v i th c ti n c a Vi t Nam Các k t qu nàyăch aăt ngăđ c công b b t k nghiên c u khác H c viên th c hi n Bùi Xuân Ti n Thang Long University Library iii DANHăM CăCÁCăCH ăVI TăT T BKLN B nh không lây nhi m BMI: Body Mass Index (Ch s kh iăc ăth ) T áiătháoăđ V: ng v t HA: Huy t áp ng HAMT: Huy t áp m c tiêu HATB: Huy t áp trung bình HATT: Huy t áp tâm thu HATTr: Huy tăápătâmătr ISH: NCD ng International Society of Hypertension (Hi p h iăt ngăhuy t áp qu c t ) Non-communicable disease (B nh không lây nhi m) NMCT: Nh iămáuăc ătim Quality-Adjusted Life-Year QALY (S n măs ngăđi u ch nh theo b nh t t) TGMB: Th i gian m c b nh THA: T ngăhuy t áp THCS: Trung h căc ăs THPT: Trung h c ph thông TTYT: Trung tâm Y t TYT: Tr m y t WHO: World Health Organization (T ch c y t th gi i) YTLQ Y u t liên quan YTNC: Y u t nguyăc ă iv M CăL C T V Nă Ch ngă1: T NG QUAN 1.1 M t s đ nhăngh aăvàăkháiăni m 1.1.1 Huy t áp Huy tăápăđ ng m ch 1.1.2.ăT ngăhuy t áp 1.2 Th c tr ng b nhăt ngăhuy t áp th gi i t i Vi t Nam 14 1.2.1 Th c tr ngăt ngăhuy t áp th gi i 14 1.2.2 Th c tr ng b nhăt ngăhuy t áp ng i cao tu i t i Vi t Nam 17 1.3 Các y u t liênăquanăđ n b nhăt ngăhuy t áp 20 1.3.1 Tu i 20 1.3.2 Gi i 21 1.3.3 Béo phì 21 1.3.4.ă nănhi u mu i 22 1.3.5.ă nănhi u ch t béo 23 1.3.6.ă năthi u ch tăx 23 1.3.7 Hút thu c 24 1.3.8 Thói quen u ngăr u 25 1.3.9 Ít ho tăđ ng th l c 26 1.3.10.ăTrìnhăđ h c v n 27 1.4 Gi i thi uăđ aăđi m nghiên c u 28 1.5 Khung lý thuy t nghiên c u 30 Ch ngă2: 2.1.ă iăt IăT NGăVĨăPH NGăPHÁPăNGHIểNăC U 31 ng,ăđ aăđi m th i gian nghiên c u 31 2.1.1.ă iăt 2.1.2 aăđi m nghiên c u 31 ng nghiên c u 31 2.1.3 Th i gian nghiên c u: 31 2.2.ăPh ngăphápănghiênăc u 31 2.2.1 Thi t k nghiên c u 31 Thang Long University Library v 2.2.2 C m u cách ch n m u 31 2.3 Bi n s , ch s nghiên c u tiêu chu năđánhăgiá 32 2.3.1 Các bi n s ch s nghiên c u 32 2.3.2 Tiêu chu năđánhăgiá 34 2.4.ăPh ngăphápăthuăth p thông tin 36 2.4.1 Công c thu th p thông tin 36 2.4.2 K thu t thu th p thông tin 36 2.4.3 Quy trình thu th păthơngătinăvàăs ăđ nghiên c u 38 2.5 Phân tích x lý s li u 41 2.6 Sai s bi n pháp kh ng ch sai s 41 2.6.1 Sai s 41 2.6.2 Bi n pháp kh ng ch sai s 41 2.7.ă oăđ c nghiên c u 42 2.8 H n ch c aăđ tài 42 Ch ngă3: K T QU NGHIÊN C U 43 3.1.ă căđi m chung c aăđ iăt 3.2 Th c tr ng THA ng ng nghiên c u 43 i cao tu i t i xã B c Phong 48 3.3 M t s y u t liênăquanăđ n THA 53 Ch ngă4: BÀN LU N 59 4.1 V th c tr ng b nh THA ng i cao tu i t i xã B c Phong huy n Cao phong t nhăHịaăBìnhăn mă2020 59 4.2 M t s y u t liênăquanăđ n THA 63 K T LU N 70 KHUY N NGH 72 TÀI LI U THAM KH O 73 PH L C 1: 79 PH L C 85 vi DANHăM CăB NG B ng 1.1 Phân lo iăt ngăhuy t áp theo JNC VI B ng 1.2 Phân lo iăt ngăhuy t áp theo WHO/ISH 1999 B ng Các bi n s ch s nghiên c u 32 B ng 3.1 Phân b đ iăt ng nghiên c u theo nhóm tu i (n=460) 43 B ng 3.2 Phân b đ iăt ng nghiên c u theo dân t c (n=460) 44 B ng 3.3 Phân b đ iăt ng nghiên c u theo ngh nghi pătr c ngh h uă (n=460) 44 B ng 3.4 Phân b đ iăt ng nghiên c u theo công vi c hi n t i (n=460) 45 B ng 3.5 Phân b đ iăt ng nghiên c u theo trìnhăđ h c v n (n=460) 45 B ng 3.6 Phân b ch s BMI theo gi i tính (n=460) 46 B ng 3.7 Phân b ch s BMI theo nhóm tu i (n=460) 46 B ng 3.8 Phân b t s VB/VM (WHR) theo gi i (n=460) 47 B ng 3.9 Phân b t s VB/VM (WHR) theo nhóm tu i (n=460) 47 B ng 3.10 Phân b đ iăt ng theo ch s nhân tr c gi i tính (n=460) 48 B ng 3.11 Th c tr ng THA ng i cao tu i t i xã B c Phong (n=460) 48 B ng 3.12 Phân b t l THA theo gi i tính (n=460) 49 B ng 3.13 Phân b đ căđi măt ngăhuy t áp theo gi i tính (n=460) 50 B ng 3.14 Phân b THA theo nhóm tu i (n = 460) (n=460) 50 B ng 3.15 Phân b THA theo ngh nghi pătr c ngh h uă(n=460) 51 B ng 3.16 Phân b THA theo công vi c hi n t i (n= 460) 51 B ng 3.17 Phân b THAătheoătrìnhăđ h c v n (n = 460) 52 B ng 3.18 M i liên quan gi a gi i tính tình tr ng b nhăt ngăhuy t áp c aăđ i t ng nghiên c u (n=460) 53 B ng 3.19 M i liên quan gi a nhóm tu i v i THA (n=460) 54 B ng 3.20 M i liên quan gi a ngh nghi p tình tr ng b nhăt ngăhuy t áp c a đ iăt ng nghiên c u (n=460) 54 B ng 3.21 M i liên quan gi a ch s BMI v i tình tr ng huy t áp (n=460) 55 Thang Long University Library vii B ng 3.22 M i liên quan gi a thói quen hút thu c v i tình tr ng huy t áp (n=460) 55 B ng 3.23 M i liên quan gi aăthóiăquenă năm n v i THA (n=460) 56 B ng 3.24 M i liên quan gi aăthóiăquenăth ng xuyên u ngăr u bia v i THA (n=460) 56 B ng 3.25 M i liên quan gi aăthóiăquenă năth că năcóănhi u m đ ng v t v i THA (n=460) 57 B ng 3.26 M i liên quan gi aăthóiăquenăth ng xuyên v năđ ng th l c v i THA (n=460) 57 B ng 3.27 M i liên quan gi a ti n s giaăđìnhăv i THA (n=460) 58 DANHăM CăBI Uă S ăđ 2.1.ăS ăđ nghiên c u 40 Bi uăđ 2.2 Ph b đ iăt ng nghiên c uătheoăphânăđ THA……………… ă49 Bi uăđ 3.3 Phân b đ iăt ng nghiên c u theo y u t nguyăc ăTHA……53 TăV Nă Trong vài th p niên g năđây,ăcùngăv i s ti n b v nhi uăl nhăv c,ăng t b c v khoa h c iătaăđưăch ng ki n s giaăt ngănhanhădânăs già tu i th ngày cao S giaăt ngănhanhădânăs già m i quan tâm chung c aăcácăn phát tri năvàăcácăn c căđangăpháătri năvìănóăđ t hàng lo t v năđ c n gi i quy t thu c nhi uăl nhăv cănh ăxưăh i, kinh t , y t …ă.ă Ng i cao tu iălàăng i t 60 tu i tr lên.ăNg i cao tu iăth ng có b nh m nătính,ătrongăđóăt ngăhuy t áp b nh m n tính ph bi n nh t th gi i, t l m c b nhăt ngăhuy t áp c ng đ ngăngàyăcàngăgiaăt ng,ăđ c bi t n căđangăphátătri n,ătrongăđóăcóăVi t Nam Bên c nhăđóăVi t Nam m t s nh ng qu c gia già hóa dân s nhanh nh t khu v c.ăTrongăn mă2013ăt l ng i cao tu iăđưălênăt i 10,5% t ng dân s [12] Các nghiên c u th gi i t i Vi t Nam cho th yătìnhăhìnhăt ngăhuy t áp s c kh eăđángăloăng i, nhăh Nghiên c u c a HoàngăPh huy tăápă ăng ngăđ n ch tăl ng i cao tu iăđangălàăv năđ ng cu c s ngăng i cao tu i Theo ngăTh yăn mă2016ăchoăth yăt ăl ă m că b nhăt ngă iăcaoătu iă(≥ă60ătu i) chi m 51,29 % [34], Nguy n Thanh Ng c n mă2007ăcho th y t l t ngăhuy t áp ng i cao tu i chi mă37,6%ătrongăđóă nam gi i cao tu i có t l t ngăhuy tăápăcaoăh năn gi i cao tu i [19] Theoăđi u tra c a Vi n Tim m ch Vi tăNamăn mă2008,ă ng i l nă(≥60ă tu i) t i t nh, thành ph c a Vi t Nam t l t ng huy t áp đưăt ngălênăđ n 47,8% ngh aălàăc 2ăng i cao tu i t ăl ăt ngăhuy t áp ăng 68,8%ă[40].ă n cătaăthìăcóă1ăng i b t ngăhuy t áp; n mă2012ă iă>75ătu iălàă69.8%,ătrongăđóănamălàă70,5%ăvàăn ălàă năđi uătraăm iă2015-2016,ăcóăđ nă47,3%ăng lênăb ăt ngăhuy tăáp Tuyănhiên,ăs ăcaăt ngăhuy tăápăđ 48,4%ălênă60,9%.ăCònăng iăt ngăhuy tăápăđ Nh ăv y,ăv iădânăs ăg nă100ătri uăng lênă ăVi tăNamă t ngăhuy tăáp,ăcóă39,1%ă(8,1ătri uăng căphátăhi năđưăt ngăt ă căđi uătr ăt ngăt ă61,1%ălênă92,8%.ă iăthìăs ăng cătínhăkho ngă17,1ătri uăng iădânăt 25ătu iătr ă i.ă i)ăkhôngăđ iăt ngăhuy tăápăt ă25ătu iătr ă căbi t,ătrongănh ngăng iăb ă căphátăhi năb ăt ngăhuy tăáp;ă Thang Long University Library 71 - Nhómăđ iăt cácăđ iăt ngă năm n có kh n ngăm c THA cao g p 2,24 l n so v i ngăkhôngă năm n K t qu nàyăcóăỦăngh aăth ng kê (OR=2,24, 95%CI: 1,24-4,03, p